Pożyczanie pieniędzy współchrześcijanom

PIOTR i Karol żyli ze sobą w bliskiej komitywie.a Obaj byli chrześcijanami, a ich rodziny często spędzały razem miłe chwile. Kiedy więc Karol potrzebował pieniędzy na działalność zawodową, Piotr bez wahania udzielił mu pożyczki. „Byliśmy dobrymi przyjaciółmi, toteż nie widziałem żadnych przeszkód”.

Jednakże już po dwóch miesiącach Karol zbankrutował i przestał spłacać raty. Piotr był zdumiony, gdy się dowiedział, że jego przyjaciel znaczną część pożyczonych pieniędzy wydał na pokrycie długów nie związanych z interesami oraz na prowadzenie wystawnego życia. Mimo iż Piotr przez cały rok kontaktował się z nim osobiście lub listownie, nie zdołał załatwić sprawy. Rozgoryczony, zwrócił się do władz i w rezultacie jego przyjaciel i chrześcijański brat znalazł się w więzieniu.b Czy Piotr postąpił właściwie? Zaraz to wyjaśnimy.

Na całym świecie sprzeczki i nieporozumienia wywołane pożyczaniem pieniędzy kładą kres niejednej przyjaźni. Czasem mogą się z tego powodu poróżnić nawet współchrześcijanie. W wielu krajach nie jest łatwo uzyskać kredyt z banku, kiedy więc ktoś potrzebuje gotówki, z reguły zwraca się do znajomych lub krewnych. Niemniej jednak smutne przeżycie Piotra i Karola świadczy o tym, że jeśli obie strony nie przestrzegają ściśle zasad biblijnych, mogą wyniknąć poważne problemy. Na czym zatem polega właściwy sposób zwrócenia się do współwyznawcy z prośbą o pożyczkę?

Obliczenie kosztów zaciągnięcia pożyczki

Biblia odradza niepotrzebne wikłanie się w długi. Apostoł Paweł napomina: „Nikomu nie bądźcie nic dłużni poza wzajemną miłością” (Rzymian 13:8, BT). Zanim się więc zapożyczysz, oblicz związane z tym koszty (por. Łukasza 14:28). Czy naprawdę potrzebujesz tych pieniędzy? Czy w grę wchodzi utrzymanie źródła zarobków niezbędnych dla zatroszczenia się o rodzinę? (1 Tymoteusza 5:8). A może kryje się za tym pewna miara chciwości, na przykład pragnienie podwyższenia standardu życiowego? (1 Tymoteusza 6:9, 10).

Ważne jest również to, czy wskutek zaciągnięcia pożyczki nie będziesz musiał dłużej pozostawać w pracy zawodowej i w związku z tym zaniedbywać zebrań oraz służby polowej. Pomyśl też, czy naprawdę stać cię na ryzyko obracania cudzymi pieniędzmi? Co zrobisz, gdy przedsięwzięcie się nie powiedzie? Pamiętaj, że tylko człowiek „bezbożny [niegodziwy, NW] pożycza i nie oddaje” (Psalm 37:21, Bw).

‛Mówienie prawdy’ wierzycielom

Po rozważeniu powyższych czynników może dalej uważasz za konieczne zaciągnięcie pożyczki. Jeśli nie masz możliwości uzyskania jej ze źródeł świeckich, wtedy niekoniecznie postąpisz opacznie, gdy zwrócisz się do współchrześcijanina. Jest rzeczą normalną, że w potrzebie udajemy się do przyjaciół, jak o tym wspomniał Jezus w Ewangelii według Łukasza 11:5. Musisz jednak zdobyć się na ‛mówienie prawdy’ (Efezjan 4:25). Szczerze wyjaw wszelkie istotne fakty, w tym także zagrożenia — nawet te z pozoru mało prawdopodobne. I nie bądź urażony, jeśli ewentualny pożyczkodawca zasypie cię wnikliwymi pytaniami, by się upewnić, czy ma pełny obraz sprawy.c

Czy mówiłby prawdę ten, kto uzasadniałby pożyczkę jakimiś względami, a potem przeznaczył uzyskane środki na całkiem inne cele? W żadnym wypadku. Pewien bankier z Ameryki Łacińskiej wyjaśnia: „Bank cofnąłby mu kredyt, a gdyby dłużnik natychmiast nie zwrócił pieniędzy, sąd nakazałby zajęcie jego majątku”. Jeżeli za udzieleniem pożyczki przemawia nadzieja na zwiększenie rentowności przedsiębiorstwa, to użycie jej na coś innego pozbawia wierzyciela gwarancji odzyskania pieniędzy. Pożyczając od współchrześcijanina, może nie obawiasz się prawnych środków przymusu, musisz jednak zdobyć się wobec niego na szczerość, bo „dłużnik jest sługą wierzyciela” (Przypowieści [Przysłów] 22:7, Bw).

Stosowanie Złotej Reguły w interesach

Jezus rzekł: „Wszystko więc, co byście chcieli, żeby wam ludzie czynili, i wy im czyńcie” (Mateusza 7:12, BT). Jakież to ważne, byśmy kierowali się tą regułą podczas załatwiania spraw zawodowych ze współwyznawcami! Na przykład jak byś zareagował, gdyby brat odmówił ci pożyczki? Czy uznałbyś, iż podeptał waszą przyjaźń, czy raczej uszanowałbyś jego prawo do odrzucenia twej prośby, rozumiejąc, że on też może potrzebować pieniędzy albo że jego zdaniem ryzyko jest poważniejsze niż tobie się wydaje? Być może otwarcie zakwestionuje twoją umiejętność właściwego wykorzystania tej sumy. W takim wypadku jego odmowa może się okazać posunięciem podyktowanym miłością i zdrowym rozsądkiem (Przysłów 27:6).

Gdy przyjaciel zgodzi się pożyczyć ci pieniądze, powinniście ująć szczegóły na piśmie, określając wysokość pożyczki, jej przeznaczenie, formę zabezpieczenia oraz termin i sposób spłaty. Niekiedy mądrze jest nawet powierzyć prawnikowi sporządzenie lub przejrzenie umowy albo zawrzeć ją przed urzędnikiem. W każdym razie z chwilą jej podpisania „niechże (...) wasze słowo tak oznacza: Tak; a wasze nie: Nie” (Mateusza 5:37). Nie nadużywaj dobrej woli przyjaciela przez traktowanie swego zobowiązania wobec niego mniej poważnie, niż gdybyś pożyczył w banku.

Ostrożni wierzyciele

A jak postąpisz, gdy ktoś poprosi ciebie o pożyczkę? Dużo zależy od okoliczności. Na przykład brat mógł nie z własnej winy popaść w kłopoty finansowe. Jeśli więc dysponujesz niezbędnymi środkami, to pobudzony miłością chrześcijańską ‛dasz mu to, czego koniecznie potrzebuje dla ciała’ (Jakuba 2:15, 16, BT).

Jakże bezlitosne byłoby wykorzystanie trudnej sytuacji brata przez pożyczenie mu pieniędzy na procent! Jezus nawoływał: „Stale miłujcie swoich nieprzyjaciół, czyńcie dobrze i pożyczajcie bez procentu, nie spodziewając się za to niczego” (Łukasza 6:35; por. Kapłańską 25:35-38).

A co zrobić, gdy ktoś prosi o pieniądze na jakąś transakcję albo o podżyrowanie pożyczki? Zazwyczaj najlepiej jest potraktować to jako lokatę kapitału. Biblia wyraźnie zaleca tu ostrożność, napominając: „Nie bądź z tych, co dają porękę, co ręczą za cudze długi” (Przysłów 22:26, BT).

Najpierw powinieneś ustalić, czy istotnie możesz sobie pozwolić na taki krok. Czy nie zostaniesz zrujnowany finansowo, jeśli przedsięwzięcie się nie uda albo dłużnik nie będzie mógł zwrócić pieniędzy na czas? Jeżeli jesteś w stanie udzielić pożyczki, a biorący przeznacza ją na coś dochodowego, masz prawo do udziału w zyskach przez wyznaczenie rozsądnego procentu (por. Łukasza 19:22, 23). W Księdze Przysłów 14:15 znajdujemy następującą przestrogę: „Prosty [niedoświadczony, NW] człowiek zawierza każdemu słowu, lecz człowiek rozważny czuwa nad swymi krokami” (Bp). Niektórzy przedsiębiorcy, z zasady przezorni, w interesach ze współchrześcijanami działali w sposób nader lekkomyślny. Złudna wizja wysokiego zysku z odsetek skłoniła niejednego do ryzykownej lokaty kapitału, prowadzącej niestety do utraty pieniędzy i przyjaźni z bratem.

Ciekawe, że przy ustalaniu stopnia ryzyka związanego z udzieleniem pożyczki bankierzy często biorą pod uwagę trzy czynniki: (1) charakter osoby, która się o nią zwraca, (2) jej wypłacalność oraz (3) aktualną koniunkturę w danej branży. Czyż nie dasz dowodu „praktycznej mądrości”, gdy dokonasz podobnej kalkulacji przed pożyczeniem komuś ciężko zarobionych pieniędzy? (Przysłów 3:21).

Na przykład jaką opinię ma brat, który cię prosi o pożyczkę? Czy jest znany jako człowiek słowny, godny zaufania, czy raczej jako lekkomyślny albo chwiejny? (Por. 1 Tymoteusza 3:7). A jeśli chce rozwinąć interes, czy dotychczas prowadził go z powodzeniem? (Łukasza 16:10). Jeśli nie, to może na dłuższą metę korzystniejsze okaże się udzielenie mu praktycznej pomocy w korzystaniu z już posiadanych funduszy, niż pożyczenie pieniędzy, którymi nie potrafiłby obracać.

Inny czynnik to wypłacalność pożyczkobiorcy. Jakie są jego dochody? Ile ma długów? Rzecz jasna masz prawo oczekiwać, iż będzie z tobą szczery. Mimo to powinieneś się kierować przede wszystkim chrześcijańską miłością. Możesz na przykład chcieć zabezpieczyć pożyczkę pokupnym mieniem tego brata. Prawo Mojżeszowe potępiało zajmowanie na poczet długu czyichś środków do życia oraz jego podstawowych dóbr (Powtórzonego Prawa 24:6, 10-12). Dlatego pewien prowadzący interesy Świadek Jehowy z Ameryki Południowej oświadczył, że jest gotów pożyczyć współwyznawcy najwyżej tyle, ile wynosi wartość połowy jego dającego się łatwo sprzedać mienia. „Za pokupny majątek nie uważam mieszkania ani narzędzi pracy” — wyjaśnia. „Przenigdy nie chciałbym, żeby mojego duchowego brata wyrzucono na ulicę, a jego dom zajęto w celu zwrócenia mi moich pieniędzy”.

Powinieneś także realistycznie ocenić aktualną sytuację w świecie interesu. Żyjemy w „dniach ostatnich”, kiedy to ludzie ‛kochają się w pieniądzach i są zdrajcami’ (2 Tymoteusza 3:1-4). Co prawda twój brat i przyjaciel może być uczciwy, ale jego wspólnicy, pracownicy i klienci mogą się okazać całkiem inni. Jako chrześcijanin, nie będzie się uciekać do oszustw i dawania łapówek — metod stosowanych przez konkurencję. Trzeba się też liczyć z przykrymi sytuacjami, które może przynieść „czas i nieprzewidziane zdarzenie” (Kaznodziei 9:11). Cena towaru może się nieoczekiwanie obniżyć. Galopująca inflacja może spowodować bankructwo przedsiębiorstwa albo całkowity spadek wartości pożyczonych przez ciebie pieniędzy. Poza tym osoba prowadząca interes musi się liczyć z kradzieżami, wypadkami, aktami wandalizmu i różnymi innymi stratami. Przed podjęciem decyzji powinieneś wziąć to wszystko pod uwagę.

Niewypłacalność

Niekiedy mimo zastosowania wszelkich środków ostrożności chrześcijanin stwierdza, iż po prostu nie jest w stanie spłacić pożyczki. Złota Reguła powinna go pobudzić do regularnego kontaktowania się z wierzycielem. Może przez jakiś czas będzie mógł zwracać choćby niewielkie sumy. Nie powinien jednak sądzić, że symboliczne wpłaty zwalniają go od ofiarnego starania się o uregulowanie podjętych zobowiązań (Psalm 15:4). Pożyczkodawca będący chrześcijaninem też powinien kierować się miłością. A jeśli uważa, że został oszukany, może postąpić w myśl rady z Ewangelii według Mateusza 18:15-17.

Zwracanie się do władz świeckich, jak to uczynił wspomniany na wstępie Piotr, powinno należeć do wyjątków. Apostoł Paweł napisał: „Czy śmie ktoś z was, mając sprawę z drugim, procesować się przed niesprawiedliwymi, zamiast przed świętymi? (...) Czyż nie ma między wami ani jednego mądrego, który może być rozjemcą między braćmi swymi? Tymczasem procesuje się brat z bratem i to przed niewiernymi! W ogóle, już to przynosi wam ujmę, że się z sobą procesujecie. Czemu raczej krzywdy nie cierpicie? Czemu raczej szkody nie ponosicie?” (1 Koryntian 6:1-7, Bw).

Niektóre sytuacje dotyczące niewierzących partnerów małżeńskich, świeckich dostawców bądź spraw ubezpieczeniowych mogą wymagać rozstrzygnięcia przez sąd lub odpowiedni urząd. Jednakże w większości wypadków chrześcijanin powinien raczej pogodzić się ze stratą materialną niż ściągać na zbór hańbę przez zaskarżenie brata do sądu z powodu niespłacenia długu.

Najczęściej można uniknąć tak przykrych posunięć. W jaki sposób? Przed zaciągnięciem długu u współwyznawcy albo udzieleniem mu pożyczki weź pod uwagę ewentualne zagrożenia. Bądź ostrożny i przejawiaj mądrość. A co najważniejsze, ‛niech wszystkie twoje sprawy — nie wyłączając zawodowych — dokonują się w miłości’ (1 Koryntian 16:14, BT).

[Przypisy]