Pomóż swym dzieciom przezwyciężyć stres

„Kiedy dziecko odczuwa potrzebę rozmowy, często nie znajduje nikogo w domu — w sensie fizycznym bądź uczuciowym” (Depression — What Families Should Know).

RODZINĘ słusznie nazwano laboratorium uczuciowym. Jest to centrum badań, w którym dziecko sprawdza wiarogodność swych przekonań, obserwuje rezultaty i zaczyna ustalać pewne prawdy życiowe. Co mogą zrobić rodzice, żeby dziecko przeprowadzało te niezwykle ważne eksperymenty w sprzyjających warunkach, wolnych od stresu?

Słuchaj

Książka The Child in Crisis zachęca rodziców: „Podtrzymujcie wymianę myśli”. Dialog — główna arteria komunikacyjna między rodzicami a dzieckiem — ma szczególne znaczenie, gdy rodzina znajduje się w sytuacji stresowej. Nigdy nie należy sądzić, że skoro dziecko zachowuje się spokojnie, to widocznie nic nie odczuwa albo pogodziło się z losem. Może po prostu skrywać swój niepokój i cierpieć w milczeniu, jak pewna siedmioletnia dziewczynka, która po separacji rodziców przytyła w ciągu pół roku 15 kilogramów.

Słowo „dialog” wskazuje na udział dwóch lub więcej rozmówców. A więc nie tylko rodzice mają mówić. Rick i Sue nie umieli sobie poradzić z wybrykami sześcioletniego syna, toteż zwrócili się o pomoc do specjalisty. Podczas spotkania z całą rodziną terapeuta zwrócił na coś uwagę. „Rodzice snuli teoretyczne rozważania, wdając się w długie i zbyt szczegółowe wyjaśnienia” — powiedział. „Ponadto nie dopuszczali do głosu dzieci, które jak widziałem, coraz bardziej się niecierpliwiły”. Warto pozwalać dziecku, by się wypowiadało (porównaj Joba 32:20). Jeśli zawczasu nie omówi z kimś swych kłopotów, wcześniej czy później dadzą one o sobie znać w jego zachowaniu (porównaj Przypowieści 18:1).

Dialog ma doniosłe znaczenie, gdy zachodzi potrzeba skarcenia. Jak dziecko się na nie zapatruje? Czy rozumie, dlaczego je otrzymało? Zamiast mówić, co powinno myśleć, zbadaj raczej, co ma w sercu. Porozmawiaj z nim i pomóż mu dojść do słusznych wniosków. „Skieruj umysł dziecka na właściwe tory”, pisze Elaine Fantle Shimberg, „ale niech wnioski wyciąga samodzielnie”.

Uwzględniaj uczucia

Niektórzy rodzice ucinają rozmowę, mówiąc na przykład: „Przestań płakać”, „Nie powinieneś tak myśleć” lub „Nie jest aż tak źle”. O wiele lepiej jest uwzględnić uczucia dziecka i powiedzieć: „Widzę, że się czymś martwisz”, „Wygląda na to, że coś cię bardzo zdenerwowało” albo „Wiem, że się czujesz rozczarowany”. W ten sposób podtrzymasz rozmowę.

Bardzo cenne spostrzeżenie na ten temat zamieszczono w książce How to Talk so Kids Will Listen & Listen so Kids Will Talk (Jak mówić, żeby dzieci słuchały i jak słuchać, żeby mówiły): „Im gwałtowniej tłumisz negatywne uczucia dziecka, tym głębiej się one w nim zakorzeniają. Im spokojniej na nie reagujesz, tym łatwiej dziecku się ich pozbyć. Uważam, że jeśli chcesz mieć szczęśliwą rodzinę, musisz być gotowy wysłuchiwać wszystkich żalów twych bliskich” (porównaj Kaznodziei 7:3).

Wczuwaj się w ich położenie

„Ponieważ większość ludzi spogląda na dziecko z pozycji osób dorosłych, więc trudno im sobie wyobrazić, że ono również może przeżywać stresy” — pisze Mary Susan Miller.

Rodzice łatwo zapominają o udrękach i zmartwieniach, które przeżywali w dzieciństwie. Dlatego często bagatelizują stresy najmłodszych. Powinni sobie przypomnieć, co czuli po stracie ulubionego zwierzątka, po śmierci przyjaciela lub zmianie miejsca zamieszkania. Muszą przywołać na pamięć swe dziecięce lęki, nawet te irracjonalne. Jeżeli nie będą o tym wszystkim zapominać, bez trudu wczują się w położenie dzieci.

Dawaj dobry przykład

Reakcje dzieci na stres w dużej mierze zależą od tego, jak w analogicznych sytuacjach zachowują się rodzice. Czy próbujesz zmniejszać stres przez uciekanie się do przemocy? Nie dziw się zatem, że dziecko rozładowuje swe napięcia w podobny sposób. Czy zamykasz się w sobie, jeśli coś mocno przeżywasz? Jak więc możesz oczekiwać od dziecka, żeby ufnie ci się zwierzało? Czy w twoim domu uczucia są skrzętnie skrywane i w ogóle o nich nie mówicie, zamiast je wyjawiać i starać się zwalczać te negatywne? A więc nie bądź zaskoczony, jeśli twoje dziecko poniesie straty fizyczne i emocjonalne, gdyż wszelkie próby zamaskowania rozdrażnienia zazwyczaj tylko prowadzą do spotęgowania jego przykrych symptomów.

Wychowywanie dzieci w świecie pełnym stresów jest dla rodziców wyjątkowo trudnym zadaniem. W wywiązaniu się z niego niejednym pomogło studiowanie Biblii. Nic w tym dziwnego, bo przecież jej Autor to zarazem Twórca życia rodzinnego. Jezus Chrystus powiedział: „Mądrość Boża jest usprawiedliwiona przez swoje rezultaty” (Mateusza 11:19, The New English Bible). Jeżeli rodzice zastosują w swym życiu zasady biblijne, przekonają się, że Pismo Święte jest „pożyteczne do nauki, do wykrywania błędów, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwości” (2 Tymoteusza 3:16).

[Ilustracja na stronie 10]

Prawidłowa wymiana myśli rozładowuje stres

[Ilustracja na stronie 11]

Chłopiec rozlał mleko i brat się z niego wyśmiewa, ale ojciec wyrozumiale go pociesza