Kilimandżaro — dach Afryki

OD NASZEGO KORESPONDENTA W KENII

ZALEDWIE półtora wieku temu wnętrze kontynentu afrykańskiego było białą plamą. Dla reszty świata ten wielki ląd pozostawał niezbadany i tajemniczy. Spośród licznych opowieści, które przenikały z Afryki Wschodniej, jedna wydawała się Europejczykom szczególnie dziwna. Była to relacja niemieckich misjonarzy, Johannesa Rebmanna i Johanna L. Krapfa, którzy w 1848 roku rzekomo widzieli w okolicach równika górę tak wysoką, że jej wierzchołek pokrywał śnieg.

Opowiadanie o tym, iż w tropikalnej Afryce jest szczyt pokryty śniegiem, wywoływało nie tylko wątpliwości, ale i drwiny. Niemniej wizja kolosalnej góry pobudziła wyobraźnię i ciekawość geografów i badaczy, którzy po pewnym czasie potwierdzili relację misjonarzy. W Afryce Wschodniej rzeczywiście znajduje się ośnieżona góra wulkaniczna zwana Kilimandżaro. Nazwa ta w niektórych językach znaczy „wielka góra”.

„Dach Afryki”

Dziś wyniosłe Kilimandżaro słynie z urzekającego piękna oraz imponującej wysokości. Niewiele jest widoków tak malowniczych i niezapomnianych, jak stado słoni pasące się na wyschniętych, zakurzonych równinach afrykańskich z majestatycznym, ośnieżonym „Kili” w tle.

Kilimandżaro jest najwyższą górą na kontynencie afrykańskim, zalicza się też do największych drzemiących wulkanów świata. Znajduje się w Tanzanii, nieco na południe od równika, w pobliżu granicy z Kenią. W tym miejscu ziemia wyrzuciła z siebie ponad cztery miliardy metrów sześciennych produktów wulkanicznych, które utworzyły górę o niebotycznych wierzchołkach.

Gigantyczne rozmiary góry podkreśla jeszcze jej odosobnienie. Stoi całkiem samotnie — zaczyna się wznosić w jałowej, porośniętej buszem krainie Masajów, od wysokości około 900 metrów n.p.m., by w końcu wypiętrzyć się w postaci kolosalnej góry, sięgającej 5895 metrów! Nic dziwnego, że nazywa się ją niekiedy „Dachem Afryki”.

Kilimandżaro zwano również „Górą Karawan”, gdyż dzięki wielkim polom firnowym i lodowcom jest widoczne z odległości setek kilometrów z każdej strony — jak biało świecąca latarnia. W minionych wiekach pokryty śniegiem wierzchołek był często punktem orientacyjnym dla karawan, które ciągnęły z wnętrza dzikiej Afryki z kością słoniową, złotem i niewolnikami.

Imponujące wierzchołki

Kilimandżaro składa się z dwóch szczytów wulkanicznych. Większy nazywa się Kibo — jest to piękny, symetryczny stożek, pokryty wiecznym lodem i śniegiem. Po wschodniej stronie widać drugi wierzchołek, Mawenzi, który wznosi się na wysokość 5354 metrów i jest drugim co do wielkości szczytem Afryki, po Kibo. W przeciwieństwie do tego ostatniego, którego zbocza opadają łagodnie, Mawenzi odznacza się piękną rzeźbą stromych, zewsząd postrzępionych stoków skalnych. Wierzchołki Kibo i Mawenzi łączy na wysokości 4600 metrów rozległe, ukośne siodło, obficie usiane głazami. Na zachód od Kibo znajduje się urzekający, pokryty wrzosowiskami płaskowyż Szira — pozostałość dawnego wulkanu, który się zapadł i uległ erozji wskutek długotrwałego działania wody i wiatru. Osiąga wysokość 4000 metrów.

Ekologiczne arcydzieło

Ekosystem Kilimandżaro tworzą kolejne strefy, położone na różnych wysokościach, mające niejednakową ilość opadów i odmienną roślinność. Niższe partie zboczy pokrywają dziewicze lasy tropikalne, po których przechadzają się stada słoni oraz bawołów afrykańskich. Wysoko w baldachimie utworzonym przez korony drzew mieszka kilka gatunków małp, a w gęstych zaroślach kryją się płochliwe górskie zwierzęta, buszboki i dujkery, które czasem udaje się na chwilę ujrzeć, zanim szybko zaszyją się w zieleni.

Ponad górną granicą lasu rozciąga się strefa wrzośców. Stare, zdeformowane drzewa, poskręcane wskutek upływu lat i nielitościwych podmuchów wiatru, są pokryte festonami porostów, przypominających siwe brody starców. Tu ukazuje się oczom otwarty widok na stoki górskie, na których bujnie się krzewi wrzosiec drzewiasty. Kępy trawy przemieszane z pękami jaskrawych kwiatów dodają temu krajobrazowi niebywałego uroku.

Jeszcze wyżej ponad górną granicą lasu rozpościerają się połacie porosłe wrzosem. Drzewa ustąpiły miejsca dziwacznym, olbrzymim roślinom z rodzaju starców, o wysokości nawet czterech metrów, oraz lobeliom, przypominającym wielkie okazy kapusty lub karczochów. Wokół głazów i nagich skał rosną nieśmiertelniki, podobne do słomy i suche w dotyku — kolorystyczny akcent w srebrnoszarym krajobrazie.

Wysokość ciągle rośnie i oto wrzosy nikną, a rozpoczyna się strefa alpejska. Pejzaż przybiera coraz bardziej jednostajny kolor, przeważają ciemne brązy i szarości. Niewiele roślin potrafi żyć w tak jałowym, wyschniętym środowisku. Masywne siodło, które na tej wysokości łączy dwa główne szczyty, Kibo i Mawenzi, jest suchym, skalistym, podniebnym pustkowiem. Temperatura waha się tu znacznie, niekiedy w dzień dochodzi do 40 stopni Celsjusza, a nocą spada sporo poniżej zera.

Wreszcie docieramy do strefy szczytu. Powietrze jest teraz chłodne i przejrzyste. Na tle ciemnobłękitnego nieba ukazują się wielkie, niepokalanie białe lodowce i pola firnowe, odcinające się od ciemnego gruntu. Rozrzedzone powietrze zawiera dwa razy mniej tlenu niż na poziomie morza. W najbardziej wzniesionej części spłaszczonego wierzchołka Kibo znajduje się prawie idealnie okrągły krater średnicy 2,5 kilometra. Wewnątrz, w samym środku góry, uformował się wielki lej wypełniony popiołem, sięgający ponad 100 metrów w głąb komina wulkanicznego i mający 300 metrów średnicy. W lodowatym powietrzu wolno unoszą się rozgrzane opary siarki, buchające z niewielkich szczelin (fumarole) — dowód, że głęboko pod powierzchnią wnętrze uśpionego olbrzyma wrze.

Rozmiary i masa Kilimandżaro sprawiają, że ma ono własny klimat. Wilgotny wiatr, wiejący znad Oceanu Indyjskiego poprzez półpustynne niziny w głąb lądu, napotyka górę i podrywa się w kierunku wierzchołka, po czym wilgoć się skrapla i spada w postaci deszczu. Dlatego niższe partie zboczy są urodzajne — znajdują się tu plantacje kawy i innych roślin, zapewniające utrzymanie ludności mieszkającej u podnóża góry.

Zdobywanie „Kili”

Wśród ludności mieszkającej u stóp Kilimandżaro utrzymywał się przesąd, że stoki góry są siedliskiem złych duchów, gotowych wyrządzić krzywdę każdemu, kto by próbował dotrzeć na jej lodowy wierzchołek. Tubylcy nie podejmowali zatem takich prób. Dopiero w 1889 roku dwóch niemieckich badaczy wspięło się na górę i stanęło na najbardziej wzniesionym skrawku Afryki. Drugiego szczytu, Mawenzi, trudniejszego do zdobycia pod względem technicznym, stopa ludzka nie tknęła aż do roku 1912.

Obecnie na Kilimandżaro może się wdrapać każdy, komu dopisuje zdrowie, jest to więc dość popularna atrakcja dla turystów zwiedzających Afrykę Wschodnią. Tanzański zarząd miejscowego parku narodowego udostępnia amatorom wspinaczki liczne udogodnienia. Można wypożyczyć ubranie i sprzęt, wynająć tragarzy i przewodników, a wzdłuż całej trasy jest też kilka wygodnych schronisk. Ponadto na różnych wysokościach wzniesiono solidne szałasy, zapewniające turystom nocleg i dach nad głową.

Zobaczenie na własne oczy Kilimandżaro robi duże wrażenie i skłania do zadumy. Łatwo się wtedy zgodzić z następującymi słowami o Bogu: „On utwierdza góry swą mocą” (Psalm 65:6). Samotne Kilimandżaro, dominujące nad kontynentem afrykańskim, to potężne świadectwo mocy Wielkiego Twórcy.

[Mapa na stronie 16]

[Patrz publikacja]

AFRYKA

Kenia

KILIMANDŻARO

Tanzania