Obserwujemy świat

Radioteleskop w przestrzeni kosmicznej

Jak donosi czasopismo Science News, japoński Instytut Przestrzeni Kosmicznej i Astronautyki niedawno umieścił na orbicie radioteleskop o średnicy ośmiu metrów. Wyjątkowość nowego teleskopu polega na tym, że działa w połączeniu z mniej więcej 40 innymi radioteleskopami rozmieszczonymi w różnych częściach ziemi. Układ ten jest znany jako Astronomiczne Obserwatorium Wielkobazowe. Owe daleko od siebie położone teleskopy odbierają fale radiowe emitowane przez obiekty znajdujące się w przestrzeni kosmicznej, takie jak kwazary czy czarne dziury, a następnie łączą otrzymane dane w jeden obraz. Im większa jest odległość między odbiornikami, tym wyraźniejszy obraz się uzyskuje. Nowy teleskop w najdalej położonym punkcie swej eliptycznej orbity jest oddalony od Ziemi o jakieś 20 000 kilometrów. Dzięki niemu otrzymana zdolność rozdzielcza będzie 1000 razy większa od rozdzielczości Kosmicznego Teleskopu Hubble’a, wykorzystującego światło widzialne. „Przy takiej rozdzielczości”, czytamy w Science News, „obserwator w Los Angeles mógłby dojrzeć ziarnko ryżu w Tokio”.

Telewizja dla maluchów?

Chcąc znaleźć czas na niezbędne obowiązki, zabiegani rodzice mogą być skłonni sadzać swe małe dzieci przed telewizorem. Niemniej według czasopisma Parents naraża to maluchy na pewne niebezpieczeństwa. „Jednoznacznie dowiedziono”, czytamy, „że brutalne programy [w tym wiele filmów rysunkowych] wzbudzają w młodych telewidzach agresję”. Ponadto badania prowadzone przez Dorothy Singer z Uniwersytetu Yale’a wskazują, iż „stałe karmienie telewizją dzieci w wieku przedszkolnym ma związek ze złym sprawowaniem i niechęcią do czytania” w późniejszym okresie. Zdaniem pani Singer roczne dzieci nie powinny oglądać telewizji dłużej niż 30 minut dziennie. Innym powodem do niepokoju są wypadki, jakie mogą się wydarzyć, gdy dziecko zostaje samo przed telewizorem. Pisarz Milton Chen zauważa: „Wystarczy chwila, by pozostawiony bez opieki ruchliwy maluch wpadł w tarapaty”. Czasopismo Parents proponuje na czas przygotowywania obiadu lub rozmowy telefonicznej umieścić dziecko w kojcu, wraz z kilkoma bezpiecznymi zabawkami, i mieć je zawsze w zasięgu wzroku.

Uzależnienie od Internetu

„Najnowszym skutkiem ery informatycznej może być uzależnienie od Internetu” — donosi czasopismo Canadian Medical Association Journal. Doktor Kimberly Young przeprowadziła ankietę wśród 496 częstych użytkowników Internetu, z których 396 określono jako nałogowców. Badania wykazały, że do następstw uzależnienia od Internetu należą „izolacja od otoczenia, konflikty małżeńskie, słabe wyniki w nauce, nadmierne długi, (...) utrata pracy”. Zdaniem dr Young „jest to prawdziwy nałóg, taki jak alkoholizm lub uzależnienie od hazardu”. W czasopiśmie dodano, iż „najbardziej zagrożone są osoby, które mają komputer w domu”. A chociaż każdy może dać się przesadnie oczarować Internetem, „typowy nałogowiec to niezbyt wykształcona kobieta w średnim wieku” — wyjaśnia dr Young. Do sygnałów ostrzegawczych należy spędzanie przy komputerze coraz więcej czasu oraz zajmowanie się Internetem „kosztem ważnych obowiązków społecznych lub zawodowych”.

Program ratowania tygrysów zagrożony

W roku 1973 rozpoczęto w Indiach realizację programu ścisłej ochrony tygrysów, które uznaje się w tym kraju za zwierzęta narodowe. W owym czasie żyło ich tam zaledwie 1827. Program spotkał się z międzynarodowym poparciem i odniósł znaczący sukces. W roku 1989 liczba tych zwierząt w Indiach przekroczyła 4000. Niemniej jak donosi czasopismo India Today, tygrysy znów znalazły się w niebezpieczeństwie. Ocenia się, iż w Indiach jest już niecałe 3000 osobników. Dlaczego? Zdaniem niektórych przeciętnie jedno zwierzę dziennie jest zabijane przez kłusowników. Specjalny program ochrony wielkiego kota najwyraźniej zawodzi. „Strażnicy leśni, niejednokrotnie brani na muszkę przez kłusowników, są zdemoralizowani i źle wyposażeni” — czytamy w raporcie. Tygrysom „znowu grozi wymarcie”.

Wyglądają staro, ale umierają młodo

Jak wynika z poniższych doniesień, uczeni są zdania, iż palenie może przyśpieszyć proces starzenia się. Według brytyjskiego czasopisma Lancet prawdopodobieństwo przedwczesnego osiwienia u długoletnich palaczy zwiększa się czterokrotnie, a całkowitego lub częściowego wyłysienia dwukrotnie. Omawiając to zagadnienie, w periodyku UC Berkeley Wellness Letter zwrócono uwagę, że palacze mają więcej zmarszczek i tracą zęby dwa razy szybciej niż niepalący. Odwołano się przy tym do wyników niedawnych badań opublikowanych w British Medical Journal, które dowodzą, iż mężczyźni palący od młodości mają o połowę mniejszą szansę na przeżycie 73 lat niż mężczyźni nie używający tytoniu. Ponadto, jak donosi miesięcznik Good Housekeeping, „u niepalących, którzy mieszkają z palaczami, o 20 procent wzrasta prawdopodobieństwo zapadnięcia na chorobę serca”.

Niebezpieczne pioruny

„Śmierć od pioruna zdarza się częściej, niż się wydaje” — donosi gazeta The Australian. Jak wyjaśniono, pioruny każdego roku zabijają w Australii pięć do dziesięciu osób, a okaleczają przeszło 100. Istnieje niewiele oznak zbliżającego się uderzenia, choć „niektórzy opowiadają, że przed porażeniem włosy stawały im dęba” — zauważa Phil Alford z Biura Meteorologicznego w Melbourne. Aby zwiększyć szanse uniknięcia porażenia piorunem, zaleca on szukanie schronienia wewnątrz solidnego budynku lub samochodu z trwałym dachem, stojącego z dala od metalowych konstrukcji.

Depresja u osób starszych

„Depresja u osób starszych objawia się inaczej niż u młodych” — czytamy w gazecie Jornal do Brasil. „Charakteryzuje się utratą zdolności poznawczych — pamięci, koncentracji i umiejętności myślenia”, a nie udręką lub zaniepokojeniem. Poza tym, zdaniem Paula Mattosa, wykładowcy na Uniwersytecie Federalnym w Rio de Janeiro, „przygnębieni starsi ludzie mają nadmierne poczucie winy w drobnych sprawach. Przestają się interesować tym, co kiedyś robili lub co sprawiało im przyjemność”, między innymi prowadzeniem rozmowy. Jak wyjaśniono, objawy te są niekiedy błędnie interpretowane jako typowe oznaki starości. W celu zaobserwowania takich zmian i rozpoznania depresji, zaznacza dr Mattos, „konieczne jest utrzymywanie stałego kontaktu ze starszymi członkami rodziny”.

Termity wydobywają złoto

W roku 1984 pewien afrykański wieśniak odkrył w Nigrze złoto, czym wywołał gorączkę, która sprowadziła na owe tereny poszukiwaczy z wielu krajów. Kanadyjski geolog Chris Gleeson przypomniał, że starożytne cywilizacje afrykańskie odszukiwały złoża złota dzięki termitom. W Nigrze zadomowił się gatunek termitów, które budują ogromne kopce o niemal dwumetrowej wysokości i średnicy. Kopce się rozrastają, gdy termity, poszukując wody, drążą ziemię niekiedy nawet na głębokość 75 metrów — wyjaśnia miesięcznik National Geographic. Gleeson pobrał próbki z wielu kopców w nadziei, że znajdzie wskazówkę, gdzie kopać. Większość próbek nie zawierała złota, ale niektóre tak! Jak się przekonał, „jeżeli któraś próbka wykazała choćby odrobinę złota, to można je było znaleźć w całym kopcu”. Wygląda na to, że w trakcie poszukiwania wody termity wynoszą na powierzchnię wszystko, co napotkają po drodze, również złoto.

Savoir-vivre dla użytkowników telefonów komórkowych

Jak wspomniano w czasopiśmie Far Eastern Economic Review, pojawienie się niewielkich telefonów komórkowych stworzyło potrzebę przypomnienia staromodnych manier. Tina Liu, doradczyni w sprawach handlowych z Hongkongu, zachęca do okazywania szacunku i względów zarówno rozmówcy, jak i tym, którzy mogą się znajdować obok nas. Radzi mówić wyraźnie, ale nie głośno, oraz wystrzegać się jedzenia i picia podczas korzystania z telefonu. Zaleca także ograniczenie do minimum odbierania telefonu w czasie spotkań służbowych, przekazywanie rozmów na inny numer oraz włączanie sygnalizatora wibracyjnego w takich miejscach, jak szpitale, biblioteki czy sale wykładowe. Odbieranie telefonu podczas wizyt towarzyskich może spowodować, że przyjaciele i krewni poczują się zignorowani. A na temat spotkań w restauracji pani Liu mówi: „Mężczyzna, który rozmawia przez telefon, będąc z kobietą, powinien skończyć, zanim zniknie efekt, jaki wywołał wręczeniem bukietu kwiatów”.

„Inteligentne płyny”

Kiedy pewne zawiesiny podda się działaniu prądu elektrycznego, drobiny w nich zawarte łączą się w niewielkie łańcuchy, co zwiększa lepkość płynu. Zjawisko to jest zwane efektem Winslowa dla upamiętnienia dra W. M. Winslowa, który odkrył je w 1940 roku. Od tego czasu przemysł motoryzacyjny oraz różni naukowcy, łącznie z 93-letnim obecnie Winslowem, szukają praktycznego zastosowania tych „inteligentnych płynów”. Uczeni prowadzący badania na Uniwersytecie Stanowym w Michigan wiedzieli, że roztopiona czekolada mleczna ma pewne cechy „inteligentnych płynów”. Jak się spodziewano, podczas przeprowadzonego niedawno eksperymentu pod wpływem silnego pola elektrycznego rozpuszczona tabliczka czekolady natychmiast stężała. Inny „inteligentny płyn”, będący zawiesiną skrobi kukurydzianej w nafcie, w miarę zmian natężenia pola elektrycznego przypomina konsystencją mleko lub masło.