Samoleczenie — korzyści i niebezpieczeństwa

Od naszego korespondenta w Brazylii

„WSZĘDZIE na świecie rośnie popyt na medykamenty, które można stosować na własną rękę” — twierdzi prezes dużej spółki farmaceutycznej. „Ludzie chcą sami decydować o swym zdrowiu”. Niewątpliwie jest w tym wiele racji, ale jakie zagrożenia należałoby wziąć pod uwagę?

Rzecz jasna, medycyna, gdy się z niej właściwie korzysta, może przyjść z pomocą. Niezliczonym chorym ratuje życie insulina, antybiotyki czy choćby nawadnianie doustne. Jeżeli chodzi o domowe sposoby leczenia, kluczową rolę odgrywa trafna ocena, czy szala przechyli się na stronę korzyści, czy też ryzyka.

To prawda, że w niektórych krajach fachowa pomoc lekarska jest trudno dostępna lub zbyt droga. Dlatego wielu ludzi polega na opiniach znajomych i krewnych lub na medycznych poradnikach-samouczkach. Ponadto „reklamy rozpowszechniane przez środki masowego przekazu sugerują, że wystarczy zażyć jakąś drażetkę, by zapewnić sobie dobre samopoczucie i zdrowie” — zauważa Fernando Lefèvre, profesor uniwersytetu w São Paulo w Brazylii.a Rezultat jest taki, że wielu sięga po leki, by złagodzić skutki przepracowania i złego żywienia czy nawet by ulżyć sobie w codziennych kłopotach emocjonalnych. Lefèvre dodaje: „Aby pokonać te trudności, należałoby podnieść jakość swego życia, tymczasem ludzie wolą szukać gotowych środków zaradczych na półkach aptek”. A i diagnozy nie zawsze są trafne.

Tabletki zażywa się nie tylko na ból głowy, nadciśnienie czy rozstrój żołądka — w ten sam sposób niejeden próbuje uwolnić się od rozdrażnienia, obaw i samotności. „Ludzie zwracają się do lekarza, bo myślą, że pigułki są dobre na wszystko” — uważa dr André Feingold. „Również lekarze chętnie wypisują recepty i kierują chorego na niezliczone badania. Nie dąży się do ustalenia podłoża choroby przez wywiad z pacjentem, który najczęściej prowadzi chaotyczny, stresujący, niezdrowy tryb życia”. Romildo Bueno, przedstawiciel Światowej Rady do spraw Profilaktyki Nadużywania Leków Psychotropowych (leki wpływające na odbiór bodźców i zachowanie), przyznaje: „Czas, który można poświęcić pacjentowi, jest ograniczony, więc lekarz bada go pobieżnie i poprzestaje na leczeniu objawów”. Zażywanie farmaceutyków to „rozwiązywanie bolączek społecznych środkami medycznymi”. Z drugiej strony — przypomina inny lekarz — dla wielu pacjentów leki psychotropowe, starannie dobrane przez specjalistę, są wręcz wskazane.

W podsumowaniu artykułu o „modzie na Prozac”, opublikowanego w brazylijskim dzienniku O Estado de S. Paulo, napisano: „Specyfik, który niczym nowe uczesanie staje się krzykiem mody, jest co najmniej podejrzany”. Przytoczono także spostrzeżenie psychiatry Arthura Kaufmana: „Kiedy człowiekowi brak perspektyw i celów życiowych, skłonny jest uznać jakiś skuteczny farmaceutyk za remedium na wszelkie dolegliwości”. Kaufman zauważył też: „Istota ludzka wykazuje rosnące zainteresowanie środkami o natychmiastowym działaniu, toteż zamiast dociekać przyczyn swych kłopotów, woli szukać ulgi w łykaniu pigułek”. Ale czy leczenie się na własną rękę jest bezpieczne?

Czy samoleczenie jest ryzykowne?

„Pojawienie się mnóstwa nowych lekarstw to jedna z najbardziej znamiennych cech medycyny XX wieku” — zauważono w dziele The New Encyclopædia Britannica. Lecz w tej samej encyklopedii napisano też: „Prawdopodobnie najczęstszą przyczyną zatruć są leki”. Medycyna może więc zarówno pomagać, jak i szkodzić. Tabletki odchudzające, które powodują jadłowstręt, „działają na system nerwowy, mogą zatem być przyczyną takich niepożądanych następstw, jak bezsenność, zmiany zachowania, a niekiedy wręcz halucynacje” — wyjaśnia publicystka Cilene de Castro, ostrzegając zarazem: „Kto jednak sądzi, że tabletki odchudzające powodują jedynie brak łaknienia, jest w błędzie. Taki specyfik może wywołać reakcję łańcuchową: pociągnąć za sobą konieczność zażywania wielu innych medykamentów, neutralizujących wzajemnie swe uboczne działania”.

Niejeden powszechnie stosowany lek bywa przyczyną dolegliwości żołądkowych, a także mdłości, wymiotów i krwawienia. Zażywanie pewnych farmaceutyków może doprowadzić do uzależnienia albo uszkodzić nerki czy wątrobę.

Nawet popularne środki lecznicze budzą nieraz zastrzeżenia. „Moda na wzbogacanie jadłospisu preparatami witaminowymi jest wielce niebezpieczna” — ostrzega dr Efraim Olszewer, prezes pewnego brazylijskiego towarzystwa medycznego. „Społeczeństwo leczy się na własną rękę, a niedouczeni lekarze wypisują podejrzane recepty, lekceważąc zagrożenia”. Jak jednak przekonuje inny lekarz, w leczeniu niektórych chorób i uzupełnianiu niedoborów preparaty witaminowe (w odpowiednich ilościach) bywają korzystne lub wręcz nieodzowne.

Jak trafnie postawić diagnozę samemu sobie?

Ponieważ trudno radzić się lekarza za każdym razem, gdy poczujemy się gorzej, więc rodzina może odnieść wiele pożytku ze zdobycia wiedzy medycznej i rozważnego leczenia się domowymi sposobami. Zanim jednak zastosuje się jakiekolwiek leczenie, konieczna jest trafna diagnoza. Jeśli w pobliżu nie ma lekarza lub nie stać cię na skorzystanie z jego porady, postawienie takiej diagnozy niewątpliwie ułatwi ci prosty podręcznik wiedzy medycznej. Na przykład Amerykańskie Towarzystwo Lekarskie wydało rodzinny poradnik medyczny, w którym na 183 stronach opisano objawy różnych chorób. Choremu zadano tu wiele pytań, na które odpowiedź brzmi tak lub nie. Metodą eliminacji często da się trafnie rozpoznać chorobę.

A jak korzystać z pomocy lekarzy? Kiedy trzeba się do nich zwrócić? Jak ustrzec się popadania w skrajności: przywiązywania zbyt wielkiej wagi do swego zdrowia bądź zaniedbywania go? Czy w świecie, w którym jest tyle najrozmaitszych chorób i dolegliwości psychosomatycznych, można się cieszyć w miarę dobrym zdrowiem?

[Przypis]

[Napis na stronie 4]

„Nie dąży się do ustalenia podłoża choroby przez wywiad z pacjentem, który najczęściej prowadzi chaotyczny, stresujący, niezdrowy tryb życia” (dr André Feingold)

[Ramka na stronie 4]

Domowe leki ziołowe

Od tysięcy lat we wszystkich cywilizacjach ludzie leczyli się ziołami pól i lasów. Są one również surowcem do produkcji wielu współczesnych leków, na przykład z naparstnicy otrzymuje się środek nasercowy. Penelope Ody z brytyjskiego Instytutu Ziołolecznictwa pisze w swej książce, że „istnieje przeszło 250 bezpiecznych terapii przynoszących ulgę w często spotykanych dolegliwościach, począwszy od zwykłego kaszlu, przeziębienia czy bólu głowy, a skończywszy na chorobach wymagających głębszej znajomości rzeczy: skórnych, układu trawiennego, dziecięcych”.

W tej samej książce czytamy: „Ziołolecznictwo zawsze uważano za medycynę ludową, polegającą na stosowaniu prostych, domowych środków na lżejsze dolegliwości, jak również będącą uzupełnieniem leczenia silnymi lekami, przepisywanymi przez specjalistów na przewlekłe czy też cięższe schorzenia”. Autorka ostrzega: „Choć większość ziół jest w zasadzie bezpieczna, należy zachować wobec nich ostrożność. Nie przekraczaj zaleconych dawek ani nie lecz się domowymi środkami, gdy twój stan się nie poprawia lub gdy się pogarsza, a także gdy diagnoza budzi wątpliwości” (The Complete Medicinal Herbal).