Kiedy zabraknie nadziei i miłości

SIEDEMNASTOLETNIA Kanadyjka napisała, że chce umrzeć. Dlaczego? ‛Czuję się samotna, lękam się o swą przyszłość, mam poczucie niższości wobec współpracowników, boję się wojny atomowej i dziury ozonowej, jestem bardzo brzydka, więc nigdy nie wyjdę za mąż i już zawsze będę sama, a poza tym na świecie nie ma nic, na co warto czekać i co warto odkryć; moja śmierć odciąży innych i już nigdy nikt mnie nie skrzywdzi’.

Czy wymienione powody nie mogą skłaniać młodych ludzi do zamachów na własne życie? W Kanadzie „oprócz wypadków drogowych samobójstwo jest najczęstszą przyczyną zgonów [wśród młodzieży]” (The Globe and Mail).

W rozprawie zatytułowanej „Nieprzeżyte życie — przyczyny samobójstw wśród młodzieży” profesor Riaz Hassan z Uniwersytetu Australii Południowej imienia Flindersa napisał: „Istnieje kilka czynników natury socjologicznej, które rzucają światło na tę kwestię i wydają się w zasadniczy sposób wpływać na wzrost liczby młodych samobójców. Można tu wyliczyć wysoki wskaźnik bezrobocia wśród młodzieży, zmiany zachodzące w australijskich rodzinach, wzrost narkomanii, zwiększającą się liczbę młodocianych przestępców, pogarszające się zdrowie psychiczne i pogłębiającą się przepaść między ‚teoretyczną wolnością’ a faktycznym zakresem swobody”. Dalej profesor podał wyniki kilku ankiet, które ujawniają pesymizm w odniesieniu do jutra i wskazują, że „spora część młodzieży spogląda w przyszłość, zarówno własną jak i świata, z lękiem i drżeniem. Dostrzegają widmo zagłady nuklearnej, zanieczyszczenie i degradację środowiska, rosnące bezrobocie oraz wyzute z ludzkich uczuć społeczeństwo, któremu technika wymknęła się spod kontroli”.

Według sondażu przeprowadzonego przez Instytut Gallupa wśród młodzieży w wieku od 16 do 24 lat do przyczyn samobójstw należy też coraz głębsza przepaść między bogatymi a biednymi, powiększająca się liczba rodzin niepełnych, wzrastająca popularność broni palnej, maltretowanie i wykorzystywanie seksualne dzieci oraz ogólny „brak wiary w jutro”.

Tygodnik Newsweek podaje, że w USA „upowszechnienie się broni może być najistotniejszym powodem (...) [samobójstw nastolatków]. Kiedy porównano młodych samobójców nie mających widocznych zaburzeń umysłowych z dziećmi, które nie popełniły samobójstwa, znaleziono tylko jedną różnicę: naładowany pistolet w domu. Ot i tyle na temat twierdzenia, jakoby pistolety nie zabijały ludzi”. A przecież gotowa do wystrzału broń znajduje się w milionach domów!

Młodą wrażliwą osobę może popchnąć do samobójstwa również strach lub obojętność społeczeństwa. Weźmy pod uwagę następujące dane: Wskaźnik przestępstw popełnionych przeciwko młodzieży w wieku od 12 do 19 lat jest dwukrotnie wyższy niż przeciwko ogółowi ludzi. Jak ujawniają badania, „najbardziej narażone na napaść są kobiety w wieku od 14 do 24 lat” — podaje czasopismo Maclean’s. „Kobiety najczęściej bywają atakowane i mordowane przez ludzi, którzy mówią, że je kochają”. Jakie są tego skutki? Takie sytuacje „podkopują u dziewcząt poczucie bezpieczeństwa oraz zaufanie do drugich”. Z pewnej ankiety wynika, iż niemal co trzecia ofiara gwałtu myśli o samobójstwie.

Raport z Nowej Zelandii naświetla sprawę samobójstw wśród młodzieży z jeszcze innej strony: „W świecie, który obraca się wokół pieniądza i utożsamia sukces z bogactwem, urodą i władzą, niejeden młody człowiek czuje się zupełnie bezwartościowy i zepchnięty na margines społeczeństwa”. Czasopismo The Futurist dodaje: „[Młodzi] chcą natychmiast mieć wszystko, czego tylko zapragną, i to jak najszybciej. Lubują się w oglądaniu telewizyjnych oper mydlanych. Marzy im się taki sam świat: urodziwi ludzie w najmodniejszych strojach, mnóstwo pieniędzy, wysoka pozycja, a to wszystko oczywiście bez konieczności ciężkiej pracy”. Okazuje się, że ogrom takich nierealistycznych, niemożliwych do spełnienia oczekiwań może prowadzić do rozpaczy, a niekiedy do samobójstwa.

Przymiot ratujący życie?

Szekspir napisał: „Miłość pociesza jak słońce po deszczu”. Biblia mówi: „Miłość nigdy nie zawodzi” (1 Koryntian 13:8). I właśnie tęsknota do miłości i wymiany myśli leży u podłoża problemów młodych ludzi ze skłonnościami samobójczymi. Jak podaje dzieło The American Medical Association Encyclopedia of Medicine, „człowiek usiłujący odebrać sobie życie zwykle czuje się bezgranicznie samotny i niekiedy zwierzenie się współczującemu i życzliwemu słuchaczowi wystarczy, by nie doszło do tego desperackiego czynu”.

Młode osoby często odczuwają przemożną potrzebę miłości i przynależenia do jakiejś grupy. Tymczasem pragnienie owo niełatwo zaspokoić, a z każdym dniem upływającym w tym bezdusznym, zepsutym świecie — świecie, w którym młodzież ma do powiedzenia niewiele lub zupełnie nic — staje się to coraz trudniejsze. Do decyzji o samobójstwie może się też przyczynić odtrącenie przez rodziców, którego powodem bywa rozpad rodziny i rozwód, a czasem jeszcze coś innego.

Zdarza się na przykład, iż rodzice rzadko przebywają ze swymi dziećmi w domu. Niewykluczone, że są całkowicie pochłonięci pracą bądź jakąś rozrywką, w której dziecko nie może brać udziału. Dla niego jest to dość oczywisty dowód odtrącenia. Znany publicysta i uczony Hugh Mackay zauważył, iż „rodzice stają się coraz bardziej egocentryczni. Myślą przede wszystkim o sobie i próbują żyć jak dawniej. (...) Nazywając rzecz po imieniu, dzieci wyszły z mody. (...) Życie jest twarde, ludzie dbają właściwie tylko o siebie”.

Ponadto w pewnych kręgach kulturowych mężczyźni uważają, że pokazanie się w roli opiekuna uwłaczałoby ich męskości. Dziennikarka Kate Legge ujęła to w ten sposób: „Mężczyźni pragnący świadczyć jakieś usługi dla społeczeństwa wybierają pracę ratownika lub strażaka częściej niż zajęcia związane z opieką nad kimś (...) Wolą zostać cichymi bohaterami, którzy pokonują żywioły, niż o kogoś dbać”. A dzisiaj rodzicielstwo niewątpliwie bardziej niż cokolwiek innego wymaga okazywania troski i opiekuńczości. Niewywiązywanie się z obowiązków rodziców równa się odtrąceniu dziecka. W rezultacie syn czy córka może rozwinąć w sobie zaniżone poczucie własnej wartości i mieć trudności we współżyciu z drugimi. W czasopiśmie The Education Digest zauważono: „Bez pozytywnej samooceny dzieci nie są w stanie podejmować decyzji służących ich własnemu dobru”.

Poczucie beznadziejności

Zdaniem badaczy do samobójstw skłania głównie poczucie beznadziejności. Gail Mason, pisząc o młodych samobójcach w Australii, zauważyła: „Poczucie beznadziejności występuje w połączeniu z myślami samobójczymi częściej niż depresja. Czasem uważane jest za jeden z jej objawów. (...) Zwykle przyjmuje formę rozpaczy i bezsilności, które ogarniają młodego człowieka na myśl o własnej przyszłości, zwłaszcza o zabezpieczeniu finansowym, a w mniejszym stopniu o sytuacji na świecie”.

Nieuczciwość władz nie skłania młodzieży do podnoszenia swego poziomu moralnego. Rozpowszechnia się więc nastawienie, które można wyrazić słowami: „Po co się wysilać?” W czasopiśmie Harper’s Magazine zwrócono uwagę na łatwość, z jaką młodzież dostrzega obłudę: „Młodzi, wyczuleni na hipokryzję, są naprawdę świetnymi czytelnikami — ale nie książek. Bezbłędnie odczytują sygnały płynące ze świata, w którym będą musieli utrzymywać się przy życiu”. A co mówią im te sygnały? Publicystka Stephanie Dowrick zauważa: „Nigdy nie byliśmy zalewani taką powodzią informacji o tym, jak żyć. Nigdy przedtem nie byliśmy tak bogaci ani tak wykształceni, a jednak wszędzie pełno rozpaczy”. Wśród wysokich rangą polityków i duchownych trudno znaleźć przykłady godne naśladowania. Dlatego S. Dowrick zadaje kilka istotnych pytań: „Jak z otaczającego nas bezsensownego cierpienia czerpać mądrość i siły do trwania, jak znaleźć sens życia? Jak w atmosferze chciwości, egoizmu i wulgarności pielęgnować miłość?”

Odpowiedzi, być może zaskakujące, znajdziesz w następnym artykule.

[Napis na stronie 6]

„Spora część młodzieży spogląda w przyszłość, zarówno własną jak i świata, z lękiem i drżeniem”

[Napis na stronie 7]

„Niekiedy zwierzenie się współczującemu i życzliwemu słuchaczowi wystarczy, by nie doszło do tego desperackiego czynu”

[Ramka na stronie 6]

Niektóre zwiastuny samobójstwa

• Zaburzenia snu, utrata apetytu

• Izolowanie się od otoczenia, trzymanie się na uboczu, częste uleganie wypadkom

• Ucieczka z domu

• Duże zmiany w wyglądzie

• Narkomania i (lub) nadużywanie alkoholu

• Rozdrażnienie i agresja

• Mówienie o śmierci; pisanie o samounicestwieniu; rysowanie aktów przemocy, zwłaszcza wymierzonych przeciwko sobie

• Poczucie winy

• Poczucie beznadziejności, niepokój, przygnębienie, napady płaczu

• Rozdawanie własnych rzeczy

• Osłabiona zdolność koncentracji

• Utrata zainteresowania zajęciami sprawiającymi dotąd przyjemność

• Samokrytycyzm

• Swoboda seksualna

• Nagłe pogorszenie wyników w nauce, opuszczanie lekcji

• Przyłączenie się do sekty lub gangu

• Stan euforii następujący po depresji

Na podstawie publikacji: Teens in Crisis (Zagrożone nastolatki), wydanej przez Amerykańskie Stowarzyszenie Pracowników Szkolnictwa, oraz Depression and Suicide in Children and Adolescents (Depresja i samobójstwa wśród dzieci i nastolatków) Tonii K. Shamoo oraz Philipa G. Patrosa

[Ilustracje na stronie 7]

Głęboka miłość oraz współczucie mogą pomóc młodym pokochać życie