JAKO konsumenci ciągle bombardowani jesteśmy przekazami reklamowymi. Jaki cel przyświeca marketingowcom? Chcą nasze zachcianki zmienić w potrzeby. Wiedzą, że przy kupowaniu rządzą nami emocje. Dlatego starają się, żeby atmosfera zakupów oraz reklamy maksymalnie pobudzały nasze uczucia.

Pamela Danziger w książce Why People Buy Things They Don’t Need (Dlaczego ludzie kupują rzeczy, których nie potrzebują) podaje: „Planując nowy zakup, człowiek często tworzy w umyśle szczegółową wizję poszukiwania upragnionej rzeczy, jej znalezienia i wreszcie zdobycia na własność”. Jak przypuszczają niektórzy specjaliści, kupowaniu może towarzyszyć silna ekscytacja podnosząca poziom adrenaliny. Specjalista w zakresie marketingu Jim Pooler wyjaśnia: „Jeżeli sprzedawca potrafi wyczuć u klienta takie nakręcenie, może wykorzystać jego stan emocjonalny i osłabiony system obronny”.

Jak chronić się przed trikami speców od marketingu? Ostudź emocje i porównaj zapewnienia handlowców z rzeczywistością.

ZAPEWNIENIE: Osiągniesz nową jakość życia

Chęć polepszenia sobie życia jest czymś zupełnie naturalnym. Twórcy reklam nieustannie starają się nas przekonać, że wszystkie nasze marzenia — o lepszym zdrowiu, poczuciu bezpieczeństwa, uwolnieniu się od stresów albo poprawieniu relacji z innymi — uda się spełnić dzięki zakupowi odpowiednich produktów.

RZECZYWISTOŚĆ:

Paradoksalnie, obrastanie w różne dobra może obniżyć jakość naszego życia. Im więcej ma się rzeczy, tym więcej potrzeba czasu i pieniędzy, żeby o nie zadbać. A jeśli dochodzi do tego wzrost zadłużenia, rośnie też stres i kurczy się czas na kontakty z rodziną i przyjaciółmi.

Zasada: „Nawet wtedy, gdy ktoś ma obfitość, jego życie nie zależy od tego, co posiada” (Łukasza 12:15).

ZAPEWNIENIE: Zdobędziesz maksimum prestiżu

Mało kto się przyzna, że kupuje coś, żeby zaimponować innym. Ale cytowany już Jim Pooler dzieli się następującym spostrzeżeniem: „Jednym z bardzo ważnych czynników, jakie wpływają na zachowania kupujących, jest rywalizacja ze znajomymi, sąsiadami, współpracownikami i krewnymi”. Dlatego w reklamach towary często prezentowane są przez ludzi, którzy osiągnęli sukces i bogactwo. Przesłanie jest jednoznaczne: „Ty też możesz być kimś takim!”.

RZECZYWISTOŚĆ:

Budowanie poczucia własnej wartości przez porównywanie się z innymi tworzy błędne koło wiecznego niezadowolenia. Kiedy tylko uda się zaspokoić jedno pragnienie, natychmiast pojawia się następne.

Zasada: „Kto miłuje srebro, nie nasyci się srebrem” (Kaznodziei 5:10).

ZAPEWNIENIE: Wykreujesz odpowiedni wizerunek

W pewnej książce zauważono: „Popularny sposób na pokazanie innym, kim jesteśmy (lub kim chcielibyśmy być), to obnoszenie się z tym, co mamy i czego używamy” (J. Roberts, Shiny Objects). Świadomi tego marketingowcy starają się skojarzyć konkretne marki — zwłaszcza towarów luksusowych — z określonymi wartościami i stylem życia.

Jak widzisz siebie i jak chcesz być postrzegany? Jako miłośnik wyrafinowanego stylu? Jako człowiek wysportowany? Eksperci od marketingu przekonują, że wystarczy tylko wybrać odpowiednią markę i skorzystać z wykreowanego już przez nią wizerunku.

RZECZYWISTOŚĆ:

Żaden zakup nie zmieni tego, kim naprawdę jesteśmy. Nabycie jakiegoś produktu nie oznacza nabycia takich godnych podziwu cech, jak solidność czy uczciwość.

Zasada: „Waszą ozdobą niech nie będzie (...) wkładanie złotych przystrojeń albo noszenie szat wierzchnich, ale niech nią będzie ukryta osoba serca” (1 Piotra 3:3, 4).

Zakupowe szaleństwo nakręcane jest nie tylko działaniami marketingowymi. Dużą rolę odgrywają również nasze własne emocje i zwyczaje. Co zrobić, żeby nie przesadzić z wydatkami? Oto sześć wskazówek:

1. Nie kupuj pod wpływem impulsu. Czy lubisz dreszczyk emocji towarzyszący zakupom i łowieniu okazji? Jeśli tak, to możesz mieć tendencję do nieprzemyślanych zakupów. Aby uniknąć problemów, nie decyduj się od razu; przystopuj trochę i pomyśl realistycznie, z czym na dłuższą metę może się wiązać kupno danej rzeczy, posiadanie jej czy dbanie o nią. Przypomnij sobie wcześniejsze zakupy, których dokonałeś pod wpływem impulsu i których później żałowałeś. Przed podjęciem ostatecznej decyzji daj sobie czas na ochłonięcie.

2. Pamiętaj, że zakupy to nie panaceum na chandrę. Kupienie czegoś nowego może przejściowo poprawić ci humor. Ale kiedy przygnębienie wróci, zapewne odczujesz jeszcze większą pokusę, żeby rozładować emocje w sklepie. Zamiast uznawać zakupy za „poprawiacz nastroju”, lepiej poszukaj wsparcia u przyjaciół albo wybierz jakąś formę aktywności fizycznej — na przykład idź na spacer.

3. Nie traktuj zakupów jak rozrywkę. Centra handlowe dbają, żeby zakupy stały się dla nas atrakcyjną rozrywką. Oczywiście możesz odwiedzić takie miejsce albo porozglądać się w Internecie dla samej przyjemności, ale nie zapominaj: większość tego, co tam zobaczysz, jest tak zaprezentowana, żeby zachęcić cię do wydania pieniędzy. Na zakupy wybieraj się tylko wtedy, gdy potrzebujesz czegoś konkretnego, i trzymaj się planu.

4. Rozważnie dobieraj sobie towarzystwo. Styl życia znajomych i rozmowy z nimi mają znaczący wpływ na kształtowanie się twoich pragnień. Jeżeli próbujesz dotrzymać kroku otoczeniu i przez to wydajesz zbyt dużo, poszukaj sobie przyjaciół, którzy do pieniędzy i rzeczy materialnych przywiązują mniejszą wagę.

5. Mądrze korzystaj z kart kredytowych. Za ich pomocą łatwo jest kupować, nie myśląc o konsekwencjach. Staraj się co miesiąc spłacać całą kwotę zadłużenia. Dowiedz się, ile wynosi oprocentowanie i dodatkowe opłaty. Porównaj oferty bankowe i wybierz najkorzystniejszą dla siebie. Bądź ostrożny z tak zwanymi kartami premium, ponieważ proponowane przywileje wcale nie muszą ci być potrzebne, a koszty kredytu mogą okazać się wyższe. Zamiast kupować na kredyt, oszczędzaj pieniądze na większe zakupy i płać gotówką.

6. Bądź zorientowany w swojej sytuacji finansowej. Jeżeli nie wiesz dokładnie, jakimi środkami dysponujesz, łatwiej możesz się zagalopować. Prowadź na bieżąco zapiski i czuwaj nad całością swoich finansów. Przyjrzyj się dotychczasowym wydatkom i uwzględniając swoje dochody, ułóż realistyczny miesięczny budżet. Potem sprawdzaj, czy udaje ci się trzymać planu. Jeśli nie rozumiesz jakichś kwestii finansowych, poproś zaufanego przyjaciela o pomoc.