TKACTWO

Wyrób tkanin polegający na przeplataniu prostopadłych względem siebie nitek. Układ nitek biegnących wzdłuż materiału nazywa się osnową, a w poprzek — wątkiem. Nitki wątku przetyka się na zmianę nad i pod nićmi osnowy (Kpł 13:59). Tkactwem często zajmowały się kobiety, ale czasami najwyraźniej również mężczyźni (2Kl 23:7; 1Kn 4:21). Krosna, których do tkania używali m.in. Hebrajczycy i Egipcjanie, przypominały ramy (Sdz 16:13, 14; Iz 19:1, 9, 10).

W starożytności stosowano krosna poziome lub pionowe. Krosno pionowe mogło się składać z dwóch pionowych żerdzi i umieszczonej na nich poprzecznie belki, z której zwisały nici osnowy obciążone ciężarkami. Niektóre krosna zamiast ciężarków miały dolną belkę — czasami nawijano na nią utkany materiał. Zwykłe krosno poziome tworzyły dwie równoległe belki, utrzymywane w odpowiedniej odległości od siebie za pomocą czterech palików wbitych w ziemię przy ich końcach. Pomiędzy tymi belkami rozciągnięta była osnowa. Prawdopodobnie taką ciężką belkę przypominało drzewce włóczni Goliata — było „jak wał tkacki” (1Sm 17:4, 7).

W krośnie nici osnowy zazwyczaj dzielono na dwie grupy; wątek przy przeciąganiu w jednym kierunku przechodził nad jedną grupą nitek, a w przeciwnym kierunku — pod nią. Było do tego potrzebne stworzenie „przesmyku”, czyli wolnej przestrzeni między grupami nitek. W prostym krośnie poziomym w poprzek osnowy kładziono płaską listwę tak, że co druga nitka osnowy przechodziła nad nią. Po obróceniu tej listwy uzyskiwano przesmyk, przez który przekładano wątek w jedną stronę. Druga grupa nitek osnowy była przewleczona przez oczka połączone sznurkami z drugą, luźną listwą leżącą na wierzchu osnowy. Unosząc tę listwę do góry, a z nią część nitek osnowy, uzyskiwano drugi przesmyk, przez który przeciągano wątek w poprzek osnowy w przeciwnym kierunku. Po każdym takim przeciągnięciu dobijano nić wątku do powstającej tkaniny przy użyciu specjalnego kołka. Tkacz przeciągał wątek w poprzek osnowy czółenkiem, którym mógł być zwykły pręt z nawiniętą nicią. Ponieważ wprawny tkacz robił to szybko, Hiob mógł powiedzieć: „Dni moje są szybsze niż tkackie czółenko” (Hi 7:6).

Po utkaniu i nawinięciu odpowiedniej ilości tkaniny tkacz odcinał ją od nici osnowy (Iz 38:9, 12). Do tkania najczęściej używano przędzy z sierści zwierzęcej (Wj 36:14; Mt 3:4), wełny i lnu (por. Prz 31:13).

Tkaniny o różnych wzorach uzyskiwano dzięki zastosowaniu różnych kolorów nici wątku, osnowy lub obu. Można też było wątek danego koloru przeciągnąć tylko przez część osnowy (Rdz 37:23; 2Sm 13:18; Prz 7:16). Niekiedy nici przeplatano w sposób nieregularny. Na przykład najpierw nici wątku przechodziły nad jedną nicią osnowy, potem pod dwoma i tak przez całą szerokość, a z powrotem nad dwoma nićmi osnowy, pod dwoma i nad jedną — aż do końca, podobnie jak w dzisiejszej gabardynie. Stosowanie różnych splotów pozwala uzyskać na tkaninie wzór, nawet jeśli nici wątku i osnowy są tego samego koloru. Na przykład białą długą szatę Aarona z delikatnego lnu utkano „w kratę” (Wj 28:39).