KUYUUJI 26
WAAÑI 123 Seamos leales y sumisos al orden teocrático
Tanakwiñkejtaʼmiñ humildad iga dyaʼ tanjoodon̈tam ityumpɨy
«Dyaʼ wɨap tan̈kutɨʼɨyɨy jempɨk iniity ityumpɨy jeʼm pɨɨmi» (JOB 37:23).
AN̈KEJAYOʼOYI
Mex iga dyaʼ tanjoodon̈tam tyityam tannaskataʼmpa, wɨap tanyaʼachɨytyaʼm jeʼm kutɨʼɨchiyaj siiga tanjɨɨskupaknetaʼmpa jempɨk tanjoodon̈tamam y tan̈kupɨktaʼmpa iga Jehová juchixkej tayooxpaʼttaʼmpa.
1. ¿Juutypɨk tawatnetaʼm Jehová, y tyiʼiga?
JEHOVÁ tsaam tawɨwatnetaʼm, wɨap tampɨktaʼm tanjɨɨxi, tan̈kuyujkataʼm algun tyi y wɨap tan̈kutɨʼɨyɨytyaʼm juutypɨk tan̈watkiʼpstaʼmpa jempɨk tan̈kuyujkanetaʼm. ¿Tyiʼiga tawatnetaʼm jeempɨk? Jeʼ ixunba iga tampadaytyaʼmiñ jeʼm iixpɨgoʼoyi y tan̈wɨpɨktaʼmiñ tanjɨɨxi iga tan̈kuyooxataʼmpa (Prov. 2:1-5; Rom. 12:1).
2. a) ¿Tyi tanjɨɨskupaknetaʼmiñ? (Job 37:23, 24; aʼmɨtyim jeʼm imagen). b) ¿Juutypɨk tawɨwadaytyaʼmpa iga dyaʼ tanjoodon̈tam ityumpɨy?
2 Mex iga Jehová tawatnetaʼm iga wɨaiñ tan̈kuyujkataʼm jaʼyan̈ tyidyin̈kej, tanjɨɨskupaknetaʼmiñ iga dyaʼ ityumpɨy tanjoodon̈tam (maayɨʼ Job 37:23, 24).a Tan̈kujɨɨstaʼmiñ jesɨgam Jehová inimuru Job, iwaday jaʼyan̈ akwagoʼoyiyaj y yɨʼp iyooxpaʼt iga ikutɨʼɨyɨʼyiñ iga dyaʼ idyɨk ijoodon̈ ityumpɨy. Jeʼyukmɨ ikak ijɨɨxi y ikwiñkej humildad (Job 42:3-6). Tsaam tawɨwadaytyaʼmpatyim iga dyaʼ tanjoodon̈tam ityumpɨy. Yɨʼp tayooxpaʼttaʼmpa tanakwiñkejtaʼm humildad y tan̈kupɨktaʼm iga Jehová juchixkej tanɨʼmaytyaʼmpa jempɨk nasuntaap iga tan̈wɨpiktaʼmiñ tanjɨɨxi (Prov. 2:6).
Juʼutstyim Job tawɨwadaytyaʼmpa iga dyaʼ tanjoodon̈tam ityumpɨy. (Aʼmɨ jeʼm párrafo 2).
3. ¿Tyi tan̈kɨʼpin̈taʼmpa yɨʼp kuyujijom?
3 Yɨʼp kuyujijom tan̈kɨʼpin̈taʼmpa jempɨk dyaʼ tanjoodon̈tam y tyiʼiga yɨʼp wɨapsɨ iga tawɨwadaytyaʼmpa o tamalwadaytyaʼmpa. Jempɨk tan̈kuyujkataʼmpa tayooxpaʼttaʼmpa tan̈kupɨktaʼm iga numaaj Jehová jempɨk iniity maaj ixpɨgoʼoyi. Jeʼ tanɨʼmaytyaʼmpa jempɨk nasuntaap iga tanjoodon̈ataʼmiñ (Job 37:16).
DYAʼ TANJOODON̈TAM JUCHIX NUʼKPA JEʼM AKTOGOYOʼOYI
4. Juʼuts nɨmpa Mateo 24:36, ¿tyi jempɨk dyaʼ tanjoodon̈tam?
4 (Maayɨʼ Mateo 24:36). Dyaʼ tanjoodon̈tam juchix nuʼkpa jeʼm aktogoyoʼoyi. Jesɨk Jesús jaʼy ityi yɨʼp naxyukmɨ, dyatyim idyɨk ijoodon̈.b Maaj okmɨ iñɨʼmay jeʼm iapóstoles iga numaaj Jehová jempɨk wɨap ikupin̈ juchix nuʼkpa (Hech. 1:6, 7). Y jeʼ ikupin̈neum jeʼm jaama y taɨchtyam dyaʼ nasuntaap iga tanjoodon̈ataʼmiñ.
5. ¿Juutypɨk wɨap tamalwadaytyaʼm iga dyaʼ tanjoodon̈tam juchix nuʼkpa jeʼm aktogoyoʼoyi?
5 Kun jempɨk nɨm Jesús, dyaʼ tanjoodon̈tam juʼtsan̈nam tanan̈joʼktaʼmpa iga nuʼguiñ jeʼm aktogoyoʼoyi. Jeʼyukmɨ iga jaʼyan̈am tiempo sɨʼ tan̈kuyooxataʼm Jehová wɨapsɨ iga tan̈yaʼktaʼmpa. Wɨaptyim iga tan̈kaʼap tanyaʼachɨytyaʼm jesɨk tanfamilia o tun̈gakyaj takuxikkayajpa iga dyanam nuʼkneʼ jeʼm aktogoyoʼoyi (2 Ped. 3:3, 4). Wɨapsɨ iga mojpa tanjɨɨstaʼm: «Meʼega ɨch anjoodon̈ juchix nuʼkpa jeʼm aktogoyoʼoyi maaj wɨap idyɨk anyaʼachɨy jesɨk akuxikkataap».
6. ¿Juutypɨk tawɨwadaytyaʼmpa iga dyaʼ tanjoodon̈tam juchix nuʼkpa jeʼm aktogoyoʼoyi?
6 Mex iga Jehová dyaʼ tanɨʼmaytyaʼmpa juchix nuʼkpa jeʼm aktogoyoʼoyi, taɨchtyam tan̈kuyooxataʼmpa iga tantoytyaʼmpa y dyaʼ numaaj iga dyaʼ jaʼyñeʼ nuʼkpa jeʼm aktogoyoʼoyi. Jeʼyukmɨ odoy tanjɨɨsjɨɨsnetaʼmiñ juchix nuʼkpa yɨʼp jaama, maaj wɨɨ iga tanjɨɨskupaknetaʼmiñ tyityam iwatpa. Yɨʼp tayooxpaʼttaʼmpa iga tan̈wattaʼmiñ juʼtspɨyam tawɨataʼmpa iga majnam tan̈kunuʼktaʼmiñ y tan̈kupɨktaʼmiñ Dios (2 Ped. 3:11, 12).
7. ¿Tyi jempɨk tanjoodon̈tam?
7 Juchixkej tanjɨɨskupaknetaʼmiñ jempɨk tanjoodon̈tam. Sɨɨ tanjoodon̈tam iga dende jeʼm amtyɨy 1914 taitytyaʼmum jeʼm in̈an̈pɨgam jaama. Jeʼm Bibliajom Jehová tanɨʼmaytyaʼmpa juʼuts tañityityam yɨʼp jaama. Jeʼyukmɨ tan̈wɨkupɨktaʼmpa iga dyaʼ jaʼyñeʼ nuʼkpa jeʼm aktogoyoʼoyi (Sof. 1:14). Tanjoodon̈tamtyim iga Jehová ixunba iga tanan̈mattaʼmiñ jeʼm wɨtampɨk an̈maatyi (Mat. 24:14). Yɨʼp yooxakuy sɨʼ iwatta tuumtsam 240 países y territorios, y maaj de 1,000 an̈matyiimɨ. Y dyaʼ nasuntaap iga tanjoodon̈ataʼmiñ juchix nuʼkpa jeʼm aktogoyoʼoyi iga tamaymayataʼmiñ tanakkupaktaʼm yɨʼp yooxakuy.
DYAʼ TANJOODON̈TAM JUUTYPƗK TAYOOXPAʼTTAʼMPA JEHOVÁ
8. ¿Tyi nɨmtoʼoba jeʼm an̈maatyi «ityumpɨy jempɨk iwatpa jeʼm nuntapɨk Dios»? (Eclesiastés 11:5).
8 Dyaʼ juchixkej tanjoodon̈ataʼmpa «ityumpɨy jempɨk iwatpa jeʼm nuntapɨk Dios» (maayɨʼ Eclesiastés 11:5).c Yɨʼp nɨmtoʼoba iga Dios iwatpa tyityam nasuntaap iga wɨaiñ ikkupak tyityam ijɨɨsneʼ iga iwatpa. Dyaʼ tanjoodon̈tam tyiʼiga iaʼmchiʼiba iga naxiñ weeñi tyidyin̈kej o tyi iwatpa iga tayooxpaʼttaʼmpa (Sal. 37:5). Jeʼm Biblia nɨmpa iga taɨchtyam dyaʼ tanjoodon̈tam juutypɨk tuum xutyu tsɨɨxiʼ mɨjaap jeʼm iaapa ipuʼujom, yɨʼp jaama jeʼm científicos dyatyim iwɨkutɨʼɨyɨyñeyaj.
9. ¿Tyi wɨap tanjɨɨstaʼm iga dyaʼ tanjoodon̈tam juutypɨk tayooxpaʼttaʼmpa Jehová?
9 Iga dyaʼ tanjoodon̈tam juutypɨk Jehová tayooxpaʼttaʼmpa, yɨʼp wɨap iwat iga dyaʼ tan̈wɨpɨktaʼmpa tanjɨɨxi. Wɨapsɨ iga dyaʼ tanɨktaʼmpa juuty nasuntaap yooxpadoʼoyi iga an̈mattaap jeʼm Dios In̈maatyi. Y siiga dyaʼ kupakpa juʼuts tansuntaʼmpa wɨap tanjɨɨstaʼm iga Jehová dyaʼ maymay kun jempɨk tan̈wattaʼmpa. Wɨapsɨ iga tanakkaʼmnetaʼm tuum meta y dyaʼ wɨaneʼ tanakkupaktaʼm. O taputtaʼmpa jeʼm an̈matkuyjom y dyaʼ i takumaton̈taʼmpa. Y siiga sɨʼ tanyooxpadoytyaʼm en tuum construcción, wɨaptyim tanan̈an̈kamoktaʼm kutɨʼɨchiyaj. Jeʼyukmɨ wɨap tanjɨɨstaʼm iga Jehová dyaʼ sɨʼ tayooxpaʼttaʼm.
10. ¿Juutypɨk tayooxpaʼttaʼmpa iga dyaʼ tan̈wɨjoodon̈tam tyityam iwatpa Jehová?
10 Tsaam tawɨwadaytyaʼmpa iga dyaʼ tan̈wɨjoodon̈tam tyityam iwatpa Jehová, tayooxpaʼttaʼmpa tanaitytyaʼm humildad y dyaʼ tanjɨɨstaʼmpa iga tanjoodon̈tamam ityumpɨy. Takjɨɨstaʼmpa iga jeʼm Jehová ijɨɨxi y jeʼm ityun̈ dyaʼ jeex juʼuts jeʼm taɨchpɨk (Is. 55:8, 9). Tayooxpaʼttampatyim tan̈kupɨktaʼm iga jesɨk tan̈kuaʼmaytyaʼmpa jeʼm iyooxpadoʼoyi wɨputpa jeʼm yooxakuy tan̈wattampaʼap. Siiga tawɨnɨgaʼytyaʼmpa jeʼm an̈matkuyjom o tan̈wɨwattaʼmpa juʼptyin̈kej yooxakuy iga tachiʼityaʼmpa jeʼm iorganización, tan̈kujiʼptaʼmiñ Jehová iga jeʼam jempɨk tayooxpaʼtnetaʼm (Sal. 127:1; 1 Cor. 3:7). Pero siiga dyaʼ tawɨpudaytyaʼmpa juʼutsam tanan̈joʼknetaʼm, taanmajan̈chiʼityaʼmpa tanjoodon̈ataʼm iga Jehová iaʼmpa ityumpɨy (Is. 26:12). Tan̈wattaʼmpa juʼtspɨyam tawɨataʼmpa y tan̈kupɨktaʼmpa iga Jehová juchixkej tayooxpaʼttaʼmpa. Mex iga dyaʼ tanan̈joʼktaʼmpa iga Jehová iwadyiñ milagros iga tan̈kejaytyaʼmpa juʼp jɨɨxi tampɨktaʼmiñ juʼuts iwat wiñɨk, tan̈wɨkupɨknetaʼm iga jeʼ juchixkej tajɨɨxian̈chiʼityaʼmpa (Hech. 16:6-10).
11. ¿Tyityam tanjoodon̈tam?
11 Tsaam tayooxpaʼttaʼmpa tanjɨɨstaʼm jempɨk tanjoodon̈tam, tan̈wɨkupɨknetaʼm iga Jehová tsaam toyoʼyba, iwɨwatpa y tsaam iniity joodon̈oʼoyi. Tsaam ichoowaixpa jempɨk tan̈wattaʼmpa y jempɨk iwatyajpa jeʼm tɨwɨtam y juchixkej ikumayketpa jempɨk kupɨgoyyajpa (Heb. 11:6).
DYAʼ TANJOODON̈TAM JEMPƗK WƗAP TANNASKATAʼM
12. ¿Tyi tan̈kejaytyaʼmpa jempɨk nɨmpa Santiago 4:13, 14?
12 (Maayɨʼ Santiago 4:13, 14). Dyaʼ tanjoodon̈tam jempɨk wɨap tannaskataʼm. Jeʼm Biblia nɨmpa iga tantumpɨytyam wɨap tammalnaskataʼm (Ecl. 9:11). Jeʼyukmɨ dyaʼ tanjoodon̈tam siiga jempɨk tanjɨɨsnetaʼm iga tan̈wattaʼmpa wɨapnam tanakkupaktaʼm o siiga taitytyaʼmpanam iga wɨap tan̈wattaʼm.
13. ¿Juʼuts tanan̈jaamtaʼm iga dyaʼ tanjoodon̈tam tyityam wɨap tannaskataʼm jeʼm tannɨgɨyoʼoyijom?
13 Tan̈kaʼap tanyaʼachɨytyaʼm iga dyaʼ tanjoodon̈tam tyityam wɨap tannaskataʼm jeʼm tannɨgɨyoʼoyijom. Y siiga pɨɨmi tanjɨɨsjɨɨsnetaʼmpa jempɨk wɨap tannaskataʼm, wɨap iga dyam jespɨy tamaymayataʼmpa. Wɨapsɨ iga jesɨk tammalnaskataʼmpa, jeʼm tañityityam pɨɨmi kukakpa y yɨʼp tan̈yaʼkwattaʼmpa. Y jesɨk dyaʼ kupakpa jempɨk tanjɨɨsnetaʼm wɨaptyim takkobakpijtyaʼm (Prov. 13:12).
14. ¿Tyityam tamaymaywattaʼmpa? (Aʼmɨtyim jeʼm imágenes).
14 Jesɨk tanyaʼachɨytyaʼmpa jeʼm yaʼachaajiyaj, tanakwiñkejtaʼmpa iga dyaʼ tyi ijoo tyityam wɨap tannaskataʼm. Juchixkej tan̈kuyooxataʼmpa Jehová iga tantoytyaʼmpa. Jeʼm Bibliajom tampaʼttaʼmpa nasɨyoʼoyiyaj iga tan̈kejaytyaʼmpa iga odoy tanan̈joʼktaʼmiñ iga Jehová juchixkej takɨakputtaʼmpa jesɨk tannaskataʼmpa kutɨʼɨchiyaj, y dyatyim ijaykunuʼkneʼ jempɨk tannaskataʼmpa jeʼm tannɨgɨyoʼoyijom. Jeʼ ijoodon̈ iga mex siiga dyaʼ tanjoodon̈tam ityumpɨy jempɨk wɨap tannaskataʼm, tsaam tamaymaytyam jesɨk tan̈kuaʼmaytyaʼmpa jeʼm ijɨɨxian̈chioʼoyiyaj y jesɨk tan̈kupɨktaʼmpa (Jer. 10:23). Jesɨk tan̈kuaʼmaytyaʼmpa iyooxpadoʼoyi iga tan̈wɨpɨktaʼmiñ tanjɨɨxi, keʼnam sɨʼ tannɨmtaʼm yɨʼɨmpɨk: «Siiga Dios iwɨ̱aŋja̱m, jesɨc tanait́pa tamvida y taŋwatpa cualquier cosa» (Sant. 4:15).
Jempɨk takupujtaʼmpa jeʼ iga tan̈kupɨktaʼmiñ jeʼm Jehová ijɨɨxian̈chioʼoyi. (Aʼmɨ jeʼm párrafos 14 y 15).e
15. ¿Tyi tajɨykamayñetaʼm Jehová jeʼm tannɨgɨyoʼoyijom?
15 Mex iga dyaʼ tanjoodon̈tam tyityam wɨap tannaskataʼm, tanjoodon̈tam iga Jehová tanɨʼmayñetaʼm iga tachiʼityaʼmpa tuum ityi dyapɨk kuyajpa, dyaʼ tyi ijoo siiga sɨn̈yukmɨ o naxyukmɨ. Tanjoodon̈tam iga jeʼ dyaʼ mɨgoʼyba y juchixkej ikkupakpa jempɨk nɨmpa (Tito 1:2). Numaaj jeʼ wɨap iñɨm: «Ɨch anan̈matpa jempɨk naspa, y dende pekam, jeʼm tyidyin̈kej iga dyanam nasneʼ». Ityumpɨy jempɨk ijɨykamneʼ kupakneum y kupakpanam (Is. 46:10). Tan̈wɨkupɨknetaʼm iga Jehová juchixkej tatoytyaʼmpa (Rom. 8:35-39). Jeʼ tachiʼityaʼmpa joodon̈oʼoyi, akpoʼksoʼoyi y jeʼm pɨɨmi tatogoyaytyaʼmwɨʼɨp iga wɨaiñ tanyaʼachɨytyaʼm juʼptyin̈kej kutɨʼɨchi. Tan̈wɨkupɨknetaʼmtyim iga Jehová tayooxpaʼttaʼmpa y takumaykettaʼmpa (Jer. 17:7, 8).
DYAʼ WƗAP TAN̈WƗKUTƗʼƗYƗYTYAʼM JUʼTSPƗY TAWƗIXPƗKTAʼMPA JEHOVÁ
16. ¿Tyityam ijoodon̈ Jehová y juʼuts tanan̈jaamtaʼm? (Salmo 139:1-6).
16 (Maayɨʼ Salmo 139:1-6).d Jehová ijoodon̈ juutypɨk tawatnetaʼm, tyityam tanjɨɨstaʼmpa y juʼuts tanan̈jaamtaʼm, jeʼyukmɨ tawɨkuixtyaʼmpa. Ijoodon̈tyim jempɨk tanɨmtaʼmpa y tyityam tanɨmtamtoʼoba, tyityam tan̈watpa y tyiʼiga. Jeʼm rey David nɨm iga Jehová juchixkej tayooxpaʼttaʼmpa y takuixtyaʼmpa. Tsaam tamaymaytyam tanjoodon̈ataʼm iga Dios jempɨk iniity ityumpɨy jeʼm pɨɨmi, jempɨk iwatneʼ ityumpɨy, tsaam tateguettam. Jeʼyukmɨ David nɨm: «Yɨʼp tsaam tan̈kaʼ an̈kupɨk. Dyaʼ wɨap an̈kutɨʼɨyɨy» (Sal. 139:6).
17. ¿Tyiʼiga tan̈kaʼ tan̈kupɨktaʼm iga Jehová tawɨixpɨktaʼmpa?
17 Juutypɨk takmɨjanetamta y tyityam tan̈kupɨktaʼmpa idyɨk wɨap iwat iga tan̈kaʼaiñ tan̈kupɨktaʼm iga Jehová tawɨixpɨktaʼmpa, tatoytyaʼmpa y tateguettam. Juʼutstyim David, wɨap tanjɨɨstaʼm iga Jehová dyaʼ taaʼman̈tayataʼmpa iga pekaʼ jaʼy tammalwattaʼm (Sal. 38:18, 21). Wɨapsɨ iga algun i sɨʼ ikak ijɨɨxi iga iwattoʼoba jempɨk Jehová ikusuʼnɨʼyba, y nakwaʼktaap: «Siiga Dios awɨixpɨkpa y akutɨʼɨyɨʼyba, ¿tyiʼiga ixunba iga an̈kaguiñ añityi siiga jeʼ ijoodon̈ iga tsaam tan̈kaʼ an̈wat?».
18. ¿Tyiʼiga tan̈wɨkupɨktaʼmiñ iga numaaj Jehová jempɨk tawɨixpɨktaʼmpa? (Aʼmɨtyim jeʼm imágenes).
18 Tan̈wɨkupɨktaʼmiñ iga numaaj Jehová jempɨk tawɨixpɨktaʼmpa, y jeʼ iaʼmpa jempɨk taɨchtyam dyaʼ wɨap tanaʼmtaʼm. Jehová ijoodon̈ juutytyam tajɨɨxtyogoytyaʼmpa, iwɨkutɨʼɨyɨʼyba juʼuts tanan̈jaamtaʼm y tyiʼiga tan̈wattaʼmpa jeempɨk, y tsaam tatoytyaʼmpa (Rom. 7:15). Jesɨk tan̈wɨkutɨʼɨyɨytyaʼmpa iga numaaj Jehová jempɨk tawɨixpɨktaʼmpa y ijoodon̈ tyityam wɨap tan̈wattaʼm, tayooxpaʼttaʼmpa iga juchixkej tamaymayataʼmiñ tan̈kuyooxataʼm.
Mex iga dyaʼ tanjoodon̈tam tyityam wɨap tannaskataʼm, tan̈wɨkupɨkptaʼmpa iga Jehová tajɨykamayñetaʼm iga tachiʼityaʼmpa tuum wɨbɨk ityi. Yɨʼbam tayooxpaʼttaʼmpa iga tanyaʼachɨytyaʼmiñ tyityam tannaskataʼmpa. (Aʼmɨ jeʼm párrafos 18 y 19).f
19. ¿Tyi tanjoodon̈tam de Jehová?
19 Tan̈wɨjoodon̈tam iga Jehová tsaam toyoʼyba (1 Juan 4:8). Jeʼyukmɨ tachiʼiñetaʼm jeʼm ian̈kiʼmayoʼoyiyaj y ixunba iga juchixkej tawɨnɨgaytyaʼmiñ. Jeʼ ixunba iga tanaitytyaʼmiñ tuum ityi dyapɨk kuyajpa, jeʼyukmɨ takɨakputtaʼm ikuyukmɨ Jesús. Iga tachiʼityaʼm yɨʼp xaaja, wɨap tan̈koosteñaytyaʼm mex iga tatan̈kaɨykɨʼɨwiñtyam (Rom. 7:24, 25). Y tanjoodon̈tam iga Jehová tawɨixpɨktaʼmpa y jeʼ ijoodon̈ ityumpɨy jempɨk tanjɨɨstaʼmpa (1 Juan 3:19, 20). Jeʼyukmɨ jeʼ ijoodon̈ iga wɨap tan̈wattaʼm jempɨk ikusuʼnɨʼyba.
20. ¿Tyi tayooxpaʼttaʼmpa iga odoy takobakpijtyaʼmiñ siiga algun tyi dyanam tanjoodon̈tam?
20 Juʼuts tan̈kɨʼpin̈netaʼm Jehová tan̈madaytyaʼmpa ityumpɨy jempɨk ixunba iga tanjoodon̈ataʼmiñ. Yɨʼp tayooxpaʼttaʼmpa iga odoy takobakpijtyaʼmiñ siiga dyanam tanjoodon̈tam algun tyi. Maaj wɨɨ iga tanteguedataʼmiñ tan̈wattaʼm jempɨk tanjoodon̈tamam. Jeempɨgam tanakwiñkejtaʼmpa iga numaaj Jehová iniity ityumpɨy jeʼm ixpɨgoʼoyi (Job 36:4). Mex iga sɨɨ dyaʼ tan̈wɨjoodon̈tam ityumpɨy, tamaymaytyam iga jeʼm tannɨgɨyoʼoyijom Jehová duroj tan̈kejaytyaʼmpa y majnam tan̈wɨixpɨktaʼmpa (Ecl. 3:11).
WAAÑI 104 El espíritu santo es un regalo de Dios
a Job 37:23, 24 23 Dyaʼ wɨap tan̈kutɨʼɨyɨytyaʼm jempɨk iniity ityumpɨy jeʼm pɨɨmi; jeʼm ipɨɨmi dyaʼ keman kuyajpa, jeʼ dyaʼ imalwatpa y juchixkej ikwiñkejpa justicia. 24 Jeʼyukmɨ wɨɨ iga ityumpɨyyaj ikɨɨn̈yajiñ, iga jeʼ dyaʼ iwɨpɨktson̈ba jempɨk ijɨɨspa iga tsaam iniity joodon̈oʼoyi.
b Jesús y jeʼm iyooxpaʼtyajpaʼap iktogoyyajpa jempɨk in̈jakneʼ jeʼm Wookkɨʼɨwiñ. Jeʼyukmɨ wɨap tan̈kupɨktaʼm iga sɨɨ ijoodon̈am juchix nuʼkpa Armagedón (Apoc. 6:2; 19:11-16).
c Eclesiastés 11:5 Juʼutstyim dyaʼ tanjoodon̈tam juutypɨk jeʼm ipɨɨmi yooxpadoʼyba iga mɨjaiñ tuum tsɨɨxiʼ jeʼm yoomoʼ ipuʼujom, dyatyim tanjoodon̈tam ityumpɨy jempɨk iwatpa jeʼm nuntapɨk Dios.
d Salmo 139:1-6 1 Oh, Jehová, mich an̈kɨʼpin̈ba y an̈wɨixpɨkpa. 2 Iñjoodon̈ tyityam an̈watpa, siiga akooñba o ateeñba. Mex iga miity juʼumɨ in̈wɨjoodon̈ tyityam anjɨɨspa. 3 Iñaʼmpa jesɨk awidyiñwidyiñoʼyba y jesɨk awooneʼeba; in̈wɨjoodon̈ tyityam an̈watpa. 4 Wiñtyi iga anɨmpa algun tyi, oh Jehová, mich iñjoodon̈am. 5 Mich an̈kuixpa juchixkej y jeʼm in̈kɨʼ akupujpa. 6 Yɨʼp tsaam tan̈kaʼ an̈kupɨk. Dyaʼ wɨap an̈kutɨʼɨyɨy.
e JEMPƗK NASPA IXƗʼ EN JEʼM IMÁGENES: Tuum tɨɨwɨ kun imaanɨk sɨʼ iwɨtsakyaj jeʼm imochila de emergencia.
f JEMPƗK NASPA IXƗʼ EN JEʼM IMAGEN: Tuum tɨɨwɨ iga iniity kobakpiijiyaj sɨʼ ikujɨɨs iga jesɨk itypam jeʼm jomnaxyukmɨ juchixkej maymayaap.