“Padahkiong Kiht Duwen At Pahn Kapakap”
“KAUNO, padahkiong kiht duwen at pahn kapakap.” Emen tohnpadahk kan en Sises Krais me wia pekipek wet. (Luk 11:1) Tohnpadahk menet me ede sohte sansalda esansal me e kin kalanganki kapakap. Tohnpadahk mehlel kan rahnwet kin pil pohnese duwen kesemwpwal en kapakap. Pwe, kapakap iei elen atail kak pwarwohng Mehmeno me keiou Lapalap nanleng oh sampah! Oh medewela met! “Sounkaronge Kapakap” kin nsenoki atail apwal kan oh atail kapwunod kan. (Melkahka 65:2) Me kesemwpwal sang, pwehki kapakap kitail kak kihda atail dangke oh kaping ong Koht.—Pilipai 4:6.
Mendahki met, lepin lokaia ko “padahkiong kiht iaduwen sen kapakap” kin kapwarehda peidek kesempwal kei. Nan sampah pwon soangsoangen pelien lamalam tohto kin doadoahngki wiepen kapakap tohto. Ahpw mie ahl pwung oh ahl sapwung en kapakap? Pwehn sapeng, kitail en mahs kilang ekei tiahk ndand kan en kaudek me pid kapakap. Kitail pahn kilang soang ko me kin wiawi nan Latin America.
Sansal kan oh “Me Sarawi kan”
Ni oaralap, sapwen Latin-America inenen poad loal nan kaudek. Karaspe ehu, nan Mexico pwon emen kak kilang tiak indand en kapakap ong me “sarawi kan.” Mehlel, e wia tiak ehu ong kahnimw en Mexico kan en naineki “me sarawi kan” me re kin kasarawih nan ekei rahn akan. Mehn Kadolik en Mexico kan kin pil kapakap ong soangsoangen sansal kan. Ahpw ihsnge “me sarawi” me re kin peksawas reh, kin poahsonda pohn soangen pekipek dah me emen tohnkaudek men wiahda. Ma emen kin raparapahki emen en pwoudki, e pahn anahne isikada kandel ehu ong “Ohl Sarawio” Anthony. Ma emen pahn sidosa seilok anahne kiohng ah likilik koaros rehn “Ohl Sarawi” Christopher, koht en seilok, keiou ong irail kan me kin dake sidosa.
Ahpw, iawasa soangen tiak pwukat tepisang ie? Poadoapoad kasalehda me ni ahnsou me mehn Sipein kan tepido nan Mexico, re diarada me tohtohn tohnsapwo kin poadidiong kaudek en koht en peiken kan. Nan nah pwuhko Los Aztecas, Hombre y Tribu (Aztecs, the Man and the Tribe), Victor Wolfgang von Hagen kosoia: “Mie en emen emen koht kan, ehu ehu tuhke mie ah koht, ehu ehu ah doadoahk iei ah koht ohl de koht lih, pil kemehla emen pil mie ah koht. Yacatecuhtli iei koht en ohl en pisnes kan. Nan sampah wet me kin kamehlele koht tohto, koht kan koaros ahneki lamalam me koasoandiehr oh pwukoa kan.”
En koht pwukat arail parekiong “aramas sarawi” kan en Kadolik me inenin kapwuriamwei me karehda ni ahnsou me mehn Sipein kan song en “Kristianiela” tohn sahpwo, ihte me tohnsapwo wia iei wekid arail ehuwiong arail dikedik ko ong “aramas sarawi” kan sarawio. Ehu artikel nan The Wall Street Journal kasalehda me utupen tiak rotorot en Kadolik kin wiawi nan ekei wasa nan Mexico. E kasalehda me nan ehu wasa, pali laud en “aramas sarawi” 64 me tohn sahpwo kin kaudekiong kin parekiong “koht en Mayan kan”.
New Catholic Encyclopedia akamaiki dene “nanpwungen aramas sarawi kan oh irail ko pohn sampah mie selen likilik keren ehu,. . .sahl ehu me, sohte kawehla nanpwung rehn Krais oh Koht, ahpw kamwahuwiala oh kaloalehla.” Ahpw iaduwen sahl ehu me sansal me e kin pid peiken kaloalehla en emen nanpwungen rehn Koht mehlelo? Kapakap akan me kin wiawiong soangen “aramas sarawi” pwukat udahn kaperenda Koht?
Iawasa Rosario kohsang ie
Ehu tiak indand kin pidada doadoahngki rosario. Diccionario Enciclopédico Hispano-Americano (Hispanic-American Encyclopedic Dictionary) kasalehda me rosario iei “sahl me bead limeisek de epwiki limeisek kin mie oh kin katohrohrpeseng wad eisek me laud kan oh imwi kan kin pirapirkihpene lopwu ehu, oh bead siluh kin mih mwowe.”
Ni ah kawehwehda iaduwen rosario kin doadoahk, ehu pwuhk en Kadolik kosoia: “Rosario Sarawi iei mwomwen kapakap en lokaia oh lamalam duwen Ekiek en atail pwainsapahl sang nan dihp. E wiawihkihda sounpar epwiki limeisek. Ehu ehu sounpar eisek kin audaudki wadek Kapakap en Kauno, Kapinga Maria eisek, oh ehu Gloria Patri.” Madamadau loal kin wiawiong ehu ekiek erein ehu ehu sounpar eisek.” Ekiek kan iei padahk kan, me Kadolik kan anahne ese, nan irair wet e kin pid mour, kalokolok, oh mehlahn Krais Sises.
The World Book Encyclopedia kosoia: “Mwomwen kapakapki rosario en mahs tepiada nan pelien lamalam en Kristian erein pahr akan me re kin kahdaneki Middle Ages, ahpw tepiada paraparla nan pahr 1400 kan oh nan pahr 1500 kan.” Mehn Kadolik te me kin doadoahngki rosario? Soh. Diccionario Enciclopedico Hispano-Americano kosoia: “Soangen bead kohte kin pil kadoahdoahk nan kaudek en Islamic, Lamaist, oh Buddhist.” Mehlel, Encyclopedia of Religion and Religions kosoia: “Mie iren kosoi me dene mehn Mohammed kan kihsang rehn mehn Buddhist kan Rosario, oh Kristian kan kihsang rehn mehn Mohammed kan Rosario ni ahnsoun Crusade kan.”
Ekei kin akamaiki me dene rosario kin ihte wia mwomwen mehn sawas e n tamanda nempehn kapakap depe me anahn. Ahpw Koht kin perenki emen en doadoahngki rosario?
Kitail sohte anahne medemedewe de akpwungki duwen ma pwung de soangen tiak pwukat. Sises kihda pasepeng pwung ong pekipek wet en padahkiong sapwelime werek kan iaduwen en kapakap. Dahme e kosoia pahn kamarainih oh ele wia kapwuriamwei ong ekei.
[Kilel kan nan pali 3]
Kadolik kan kalap doadoahngki mwaramwar rosario. Ia wasa e tepisang ie?