“Ma Koht Pahn Ketin Uhpalihkin Kitail, Ihs Me Pahn Pelian Kitail?”
“Eri, dahme kitail kak koasoia ni atail lelohngehr mepwukat koaros? Ma Koht pahn ketin uhpalihkin kitail, ihs me pahn pelian kitail?”—ROM 8:31.
1. Ihs me iang mehn Israel akan mweselsang Isip, oh dahme kahrehda irail kin wia met?
MWURIN mehn Israel akan mih nan Isip ni erein sounpar 215 oh pali laud en ahnsowo irail wiahla ladu kan, irail eri saledekla oh mie “pokon kalaimwun en soangsoangen aramas iangirailda.” (Eksodus 12:38) Aramas pwukat me kaidehn mehn Israel akan pein kilangada kalokolok eisek kamasepwehk ko me kauwehla sapwen Isip oh kasarohdi arail koht likamw akan. Ni ahnsowohte irail kilangada—keieu sang ni kapaieun kalokolok—duwen sapwellimen Siohwa manaman en perehla sapwellime aramas akan. (Eksodus 8:23, 24) Edetehn irail aramas me kaidehn mehn Israel akan sohte nohn wehwehki duwen kupwuren Siohwa, irail kin wehwehki met: Koht akan en Isip sohte kak perehla mehn Isip akan, ahpw Siohwa kasalehda me Ih me kehlail oh kak perehla mehn Israel akan.
2. Dahme kahrehda Reap kin sewese lipoahrok kei en mehn Israel akan, oh dahme kahrehda e kin likih Koht sohte sapwung?
2 Sounpar 40 mwuri, mwohnte mehn Israel akan pahn pedolong nan sapwen Inou, Sosua—me wiliandi Moses—kadarala ohl riemen en kohla dawih ni rir nan sahpwo. Ohl riemen pwukat kohla rehn emen lih me adaneki Reap, ih emen tohnihmw en Seriko. Dahme e rong duwen sapwellimen Siohwa manaman kehlail kan en perehla mehn Israel akan ni erein sounpar 40 sang ahr mweselahng Isip, e kin wehwehki me: ma e men ale sapwellimen Koht kapai kan, e anahne utungada sapwellime aramas akan. Pwehki e wiahda pilipil loalokong wet, ih oh eh peneinei pitsang kamakamala ni ahnsou me mehn Israel akan kalohwehdi kahnimwo. Ahl kapwuriamwei ehu me re kamourala kin wia mehn kadehde sansal ehu me Koht kin ketin ieiang irail. Ihme kahrehda, ahn Reap kin likih Koht en mehn Israel akan sohte sapwung.—Sosua 2:1, 9-13; 6:15-17, 25.
3. (a) Manaman dahieu me Sises wiahda limwahn kahnimw en Seriko me onehda sapahl, oh iaduwen kaun akan en pelien mehn Suhs akan mwekidkihda manaman wet? (b) Dahme ekei mehn Suhs akan, oh mwuri aramas akan me kaidehn mehn Suhs akan pohnese?
3 Senturi eisek limau mwuri, Sises Krais kamwahuwihala ohl maskun semwehmwe men limwahn kanihmw en Seriko me onehda sapahl. (Mark 10:46-52; Luk 18:35-43) Ohl menet ngidingidki peki rehn Sises en kasalehong ih mahk kalahngan, met kin wehwehki me e kin pohnese me Koht kin kupwurki oh sewese Sises. Kaun en pelien lamalam en mehn Suhs akan oh arail tohnkaudok kan kin kahng en kamehlele me manaman kan me Sises wiahda kin kadehde me e ketin wia sapwellimen Koht doadoahk. Re kin kauwe ih. (Mark 2:15, 16; 3:1-6; Luk 7:31-35) Edetehn irail ese me Sises iasada mwurin irail kemehla ih, irail sohte men wehkada me Koht ketin wia met. Ahpw, irail tiengala mwowe en kaloke sapwellimen Sises tohnpadahk kan, oh nantihong kerempwa doadoahk en “padahkihong aramas akan Rongamwahu duwen Kaun Sises.” Ekei mehn Suhs akan, oh mwuri aramas tohto me kaidehn mehn Suhs, kin tehk kanahieng duwen wiewia pwukat oh koasoanehdi pein ahr madamadau ni pwung. Ong irail, e sansal me Koht kin ketin soikala irail kaun aklapalap en mehn Suhs akan oh e ketin kupwurki irail tohnpadahk aktikitik kan en Sises Krais.—Wiewia 11:19-21.
Rahnwet Ihs me Koht Kin Ketin Kupwurki?
4, 5. (a) Dahme ekei aramas akan kin pilada pelien lamalam akan ong irail? (b) Peidek dahieu me kesempwal en sapeng pwehn ese mehnia pelien lamalam me mehlel?
4 Me kin pid peidek kan duwen kaudok mehlel, kaun en pelien lamalam men koasoi nan TV: “I kamehlele me ma pelien lamalam ehu me mehlel, e pahn kak kawekila mouren aramas akan ni ahnsou re kin momourki koasoandi en pelien lamalamo.” Mehlel, pelien lamalam mehlel kin kawekila mouren aramas akan. Eri, iaduwen—ihte ma pelien lamalam ehu pahn kak kawekila mouren aramas akan kin wehwehki me Koht kin kupwurki oh sewese irail? Met kin wia mehn kadehde ehute me pahn kak kadehde ong aramas akan me pelien lamalamo me mehlel?
5 Aramas koaros kin kesempwaliki me re kak pein wiahda arail pilipil kan, iangahki pein arail pilipil kan ong mehnia pelien lamalam me re pahn iang. Ahpw, pwehki kitail ahneki saledek en wiahda pein atail pilipil kan, met sohte kin wehwehki me aramas akan kin wiahda arail pilipil pwung. Karasepe ieu, ekei aramas kin pilada pelien lamalam ehu me laud, de kepwehpwe, de pelien lamalam me arail peneinei kin iang. Soahng pwukat sohte kin wia mehn tenek pwung duwen ma pelien lamalam me mehlel de soh. Iet peidek kesempwal me pid ire met: Mehnia pelien lamalam kin kangoange arail tohnmwomwohdiso kan en kapwaiada kupwuren Koht oh kin kihda mehn kadehde pwung oh sansal me Koht kin ieiang irail, oh irail akan me kin utungada pelien lamalamo kak ni likilik koasoia met: “Koht kin ketin uhpalihkin kitail”?
6. Mehnia mahsen kan en Sises kin kasansalehda ire kan me pahn katohrohrpeseng kaudok mehlel sang kaudok likamw akan?
6 Sises wiahda koasoandi ehu ong kasansalehda kaudok mehlel sang kaudok likamw ni ahnsou e mahsanih met: “Kumwail kalekeikumwailsang soukohp likamw akan, me kin pwarodohng kumwail ni mwomwen sihpw, a loalarail re uhdahn rasehng kidien wel kan. Kumwail pahn esehkin irail arail (wah kan) wiewia.” (Madiu 7:15, 16; Malakai 3:18) Kitail en tehk duwen ekei “wah kan,” de mehn kadehde kan, en kaudok mehlel pwe kitail koaros kak ni mehlel medemedewe mehnia pelien lamalam rahnwet Koht kin ketin kupwurki oh sewese.
Mehn Kadehde kan me kin Kasansalehda me Koht kin Ketin Kupwurki oh Sewese Irail
7. Ia wehwehn kitail anahne wia padahk kan me kin poahsoankihda Pwuhk Sarawi?
7 Arail padahk kan kin poahsoanda pohn Pwuhk Sarawi. Sises mahsanih: “Kaidehn pein ei padahk me I kin kihda, ahpw sapwellimen Koht me ketin kadariehdo. Mehmen me anahne kapwaiada kupwuren Koht, iei ih me pahn wehwehki duwen ei padahk kan, ma sang rehn Koht de sang pein ei manaman.” Oh e pil doula oh mahsanih: “Mehmen me tepisang rehn Koht kin rong sapwelliimen Koht mahsen kan.” (Sohn 7:16, 17; 8:47) E konehng en kamehlele me: ma emen men Koht en kupwurki oh sewese ih, e anahne padahkiong aramas teikan ihte soahng kan me Koht kin ketin kasansalehda sang sapwellime Mahsen oh e pil pahn soikala padahk kan me kin poahsoankihda erpit en aramas akan de tiahk kan.—Aiseia 29:13; Madiu 15:3-9; Kolose 2:8.
8. Dahme kahrehda e kesempwal en doadoahngki mwaren Koht nan kaudok?
8 Re kin doadoahngki oh kalohkiseli mwaren Koht, Siohwa. Aiseia kohpadahr: “Rahn ehu pahn kohdo me aramas akan pahn koulki koul pwoatet: ‘Kumwail kapingkalahngan ong Siohwa! Kumwail likwerih mware! Kumwail lohkiong wehi koaros wiepen nin lime kan! Kumwail lohkiong irail me mware lapalap. Kumwail kouliong Siohwa pwehki wiepen nin lime lapalap akan. Sampah pwon en rong rohng pwukat.’ ” (Aiseia 12:4, 5, New World Translation) Sises padahkiong sapwellime kan en kapakapki: “Samat me ketiket nanleng, mwaromwi en sarawihla rehn aramas koaros.” (Madiu 6:9) Ihme kahrehda, mehnda ma emen mehn Suhs de soh, Kristian akan anahne en papah Koht nin duwen “aramas kei me wah mwaren [Koht].” (Wiewia 15:14, NW) Koht kin kupwurperenki irail akan me kin perenkihda wiahla “aramas kei me wah mware.”
9. (a) Dahme kahrehda peren kin wiahkihla irair ehu me tohnkaudok en pelien lamalam mehlel akan pahn ahneki? (b) Iaduwen Aiseia kin kasalehda wekpeseng en kaudok mehlel oh kaudok likamw?
9 Irail kin kasalehda sapwellimen Koht irairen peren. Nin duwen Ih me koasoanehdi duwen “Rongamwahu,” Siohwa iei “Koht peren men.” (1 Timoty 1:11) Eri, iaduwen sapwellime tohnkaudok akan kak wiahla aramas soh-peren kan de ahnsou koaros nsensuwed? Mendahki Kristian mehlel akan kin lelohng kapwunod akan en sampah wet oh pein arail kahpwal akan, irail kak peren pwehki re kin kaukaule ale ketihnain en pali ngehn. Aiseia kin kasalehda wekpeseng irail me kin iang kaudok mehlel oh irail me kin iang kaudok likamw: “Eri, I mahsanihong kumwail me irail kan me kin pwongih ie oh peikiong ie pahn paieki kisin tungoal oh pihl tohto, a kumwail pahn duhpekla oh men nimpilda. Re pahn pereperen, a kumwail pahn sarohdi. Re pahn kokoulki ar peren, a kumwail pahn sengiseng kowahlap.’”—Aiseia 65:13, 14.
10. Iaduwen irail akan me iangala kaudok mehlel kin liksang wiahda pilipil sapwung tohto?
10 Arail tiahk kan oh pilipil kan kin poahsoankihda kaweid kan me kin kohsang nan Paipel. Soun nting en Lepin Padahk kaweidkin kitail, “Likih Kauno [“Siohwa,” NW] ni mohngiongomw unsek. Dehr koapworopworki mehkan me ke pein lemeleme me ke ese. Tamanda Kauno [“Siohwa,” NW] ni omw wiewia kan koaros, oh e pahn ketin kasalehiong uhk ahl me pwung.” (Lepin Padahk 3:5, 6) Koht kin sewese aramas akan me kin sohpeiong Ih ong kaweid oh sohte kin likih loalokong kan en aramas me kin uhpene oh pohnsehsehla sapwellimen Koht erpit. Ma emen kin kapwaiada Mahsen en Koht ahnsou koaros, met pahn sewese ih en wiahda pilipil pwung kan.—Melkahka 119:33; 1 Korint 1:19-21.
11. (a) Dahme kahrehda tohnmwomwohdiso kan en kaudok mehlel sohte kak katohrohrpeseng irail me kaun en mwomwohdiso kan oh tohnmwomwohdiso kan? (b) Mehn kahlemeng dahieu me irail akan me kin apwalih sapwellimen Koht aramas akan anahne wia ong tohnmwomwohdiso kan?
11 Arail koasoandi kan kin duwehte mwomwohdisohn Kristian nan keieun senturi. Sises kihda mouren kaweid wet: “A kumwail dehr kin men aramas akan en kin ekerkin kumwail ‘Sounpadahk,’ pwe kumwail koaros kin wia pirien ehu, oh amwail sounpadahk metehmen. Kumwail dehr pil ekerki emen nin sampah ‘Sahm,’ pwe Samamwail metehmen me ketiket nanleng. Kumwail dehr pil ngoangki aramas akan en wiahkin kumwail arail ‘Kaun,’ pwe amwail kaun metehmen, iei Mesaia. Eri, me keieu lapalap rehmwail, ih me pahn wia amwail sounpapah.” (Madiu 23:8-11) Irail me kaun en mwomwohdiso kan me aklapalap oh kin kawauwih pein irail ni arail kin doadoahngki daidel laud kei oh kin nda me irail mwahu sang tohnmwomwohdiso kan—soahng pwukat sohte pahn wiawi nan mwomwohdiso kan en Kristian mehlel. (Sohp 32:21, 22) Aramas akan kin apwalih sapwellimen Koht pwihn kin ale kaweid en “apwalih irail, kaidehk ni mehnseiren ahpw ni kupwur mwahu duwen kupwur en Koht. Kumwail wia amwail doadoahk, kaidehk pwehki amwail pahn ale pweipweiki, a pwehki amwail kin uhdahn ngoangki papah. Kumwail dehr kin aksoupeidi ong irail kan me mi pahn epwelpamwail, ahpw kumwail en kin wia kahlemengihpen pwihn sihpw.” (1 Piter 5:2, 3) Kristian silepen tohnmwomwohdiso mehlel kan sohte kin wiahki pein irail soumwas akan me kin kaunda pwoson en meteikan. Nin duwen tohndoadoahk kan me kin iang tohnmwomwohdiso teikan nan sapwellimen Koht doadoahk, irail kin wia mehn kahlemeng mwahu kan.—2 Korint 1:24.
12. Toupahrek en madamadau dahieu pid duwen koperment en aramas akan me Koht ketin kupwurki ong irail aramas akan me men Koht en kupwurki oh sewese irail?
12 Irail kin uhpaiong wehin aramas akan ahpw re kin pil sohpoupali. Ma emen sohte kin “peikiong pwungen wehi kan,” e sohte kak ale sawas sang rehn Koht. Dahme kahrehda? Pwehki “Koht me ketikihong wehi kan arail pwung, oh ih me ketikihongehr pwungen wehi kan nin sampah. Mehmen me uhwong pwungen wehi kan, e kin uhwong me Koht ketin koasoanedier.” (Rom 13:1, 2) Ahpw, Sises pohnese me mie soahng kan me pahn kohda me pahn uhwong atail wia dahme Koht kupwurki kitail en wia ni e mahsanih met: “Kumwail kihong Sihsar me uhdahn en Sihsar, a ong Koht me uhdahn sapwellimen Koht.” (Mark 12:17) Irail aramas akan me men Koht en kupwurki oh sewese irail pahn anahne “rapahki mahs wehin Koht oh dahme e kin ketin kupwurki,” oh ni ahnsowohte irail anahne peikiong kosonned akan en sahpwo me sohte kin uhwong arail pwukoa kesempwal kan ong Koht me ileile sang kosonned en aramas akan. (Madiu 6:33; Wiewia 5:29) Sises kin kasansalehda kesempwalpen sohpoupali ni ahnsou e mahsanih duwen sapwellime tohnpadahk kan: “Duwehte ngehi me kaidehn kisehn sampah, pil ih duwen irail, kaidehn irail kisehn sampah.” Mwuhr e kapataiong met: “Ei wehi kaidehn kisehn sampah wet.”—Sohn 17:16; 18:36.
13. Iaduwen limpoak kin kasansalehda ihs me sapwellimen Koht aramas akan?
13 Re sohte lipilipilki aramas oh re kin “wia mwahu ong aramas koaros.” (Kalesia 6:10) Ma emen ahneki limpoak en Kristian, e sohte kin lipilipilki aramas akan, oh e pahn mwahu ong aramas koaros mehnda ma kilin aramas me wekpeseng pein ih, de mehnda ma emen semwehmwe de sohte iang sukuhl laud, de kohsang ehu wehi likin ah wehi de doadoahngki lokaia weksang ih. Ma emen kin wia mwahu ong aramas koaros oh keieu irail kan me kisehn eh pwoson, mehpwukat kin kihda mehn kadehde me Koht kin kupwurki oh sewese ih. Sises mahsanih: “Pwe ihme aramas koaros pahn esehki me kumwail nei tohnpadahk, ma kumwail pahn limpoakpene.”—Sohn 13:35; Wiewia 10:34, 35.
14. Aramas akan me Koht kin ketin kupwurki pahn kak kilang me pali moron en aramas akan nin sampah pahn pwungki irail? Kawehwe.
14 Re kin lelohng kalokolok kan pwehki re kin wia kupwuren Koht. Sises kehsehkin sapwellime tohnpadahk kan mwowe me: “Ma irail kalokeieier, re pil pahn kalokei kumwail. Ma irail kapwaiadahr ei padahk kan, re pil pahn kapwaiada amwail padahk kan.” (Sohn 15:20; Madiu 5:11, 12; 2 Timoty 3:12) Sangete mahs, aramas akan kin kailongki irail akan me Koht kin kupwurki oh sewese, duwehte Noha, me kadeikada sampah ki ah pwoson. (Ipru 11:7) Rahnwet, aramas akan me kin men Koht en kupwurki oh sewese irail sohte pahn namenengki de kahmahmkihla padahk mehlel kan en Pwuhk Sarawi pwehn pere irail sang lokolok. Re ese me: ma irail pahn papah Koht ni lelepek, pahn mie aramas akan me pahn “pwuriamweikihlahr oh lahlahwei” irail.—1 Piter 2:12; 3:16; 4:4.
Ahnsou en Kasawihada Ire Mehlel Akan
15, 16. (a) Mehnia peidek kan pahn sewese kitail en esehla mehnia pelien lamalam Koht kin ketin kupwurki oh sewese? (b) Dahme aramas rar kei kin kamehlele, oh pwekihda?
15 Ke kak idek pein rehmw, ‘Mehnia pelien lamalam kin kapwaiada mwahu Mahsen en Koht, edetehn arail padahk kan kin weksang pali moron en lamalam en aramas akan? Ihs me kin kasansalehda kesempwalpen mwaren Koht, oh pil doadoahngki mwar wet en kehsehkin ihs irail? Ihs me kin ngoangki kasansalehda me Wehin Koht kelepw pahn kak kamwahuwihala kahpwal akan en aramas? Ihs me kin kapwaiada koasoandi kan en Paipel me pid duwen tiahk mehnda ma aramas akan pahn lemeleme me irail sehse dahme wiwiawi nan rahnwet? Mehnia pwihn sohte arail kaun en pelien lamalam akan me sohte kin ale pweinen ahr doadoahk, oh koaros tohnmwomwohdiso kan kin wia sounkalohk kan? Ihs me kin ale kaping pwehki re kin wiahla tohn wehi kan me kin kapwaiada kosonned akan, edetehn irail sohte kin iang politik kan? Ihs me kin ni limpoak doadoahngki ahr ahnsou oh mwohni kan ong sewese aramas teikan sukuhliki duwen Koht oh sapwellime kupwur kan? Mendahki mehkan me mwahu irail kin wia, ihs irail me aramas akan kin mwamwahliki, kapailoke oh kaloke?’
16 Aramas rar kei nin sampah pwon kin kasawihada duwen ire mehlel pwukat oh tepida kamehlele me Sounkadehde Siohwa kan kelepw kin kapwaiada padahk kan en kaudok mehlelo. Arail pilipil kin poahsoankihda padahk kan en Sounkadehdehn Siohwa kan oh arail tiahk kan, oh pil kapai kan sang rehn pelien lamalam wet. (Aiseia 48:17) Aramas rar kei kin ndinda dahme kohpadahr nan pwuhken Sekaraia 8:23: “Se pahn ianguhkala nan omw palien lamalam en, pwe se rong me Koht kin ketin ieiang uhk.”
17. Dahme kahrehda e sohte sapwung Sounkadehdehn Siohwa kan en koasoia me irail me kaudok mehlelo?
17 Met madamadau aklapalap ehu: ma Sounkadehdehn Siohwa kan kin nda me Koht kin kupwurki oh sewese irailte? Dahme re kin nda kin duwehte dahme mehn Israel akan nan Isip kose me Koht kin kupwurki oh sewese irail mendahki padahk kan en mehn Isip kin kapilpene irail, de ni ahnsou Kristian akan nan keieun senturi kin kose me Koht kin kupwurki oh sewese irail oh soikala pelien lamalam en mehn Suhs akan. Ire mehlel kan kin kasansalehda ihs me pwung. Nan sahpw 235, irail Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia doadoahko me Sises kohpadahr me sapwellime tohnpadahk mehlel akan pahn wia ni imwin ahnsou: “Rongamwahu en Wehin Koht pahn lohkseli wasa koaros nin sampah, pwe kadehde en mie ong aramas koaros—a mwuri, imwin sampah ahpw pahn kohdo.”—Madiu 24:14.
18, 19. (a) Dahme kahrehda sohte kahrepe ehu ong Sounkadehdehn Siohwa kan en uhdi sang ahr doadoahk en kalohk, edetehn aramas akan kin uhwong irail? (b) Iaduwen Melkahka 41:11 kin kasalehda me Koht kin kupwurki oh sewese irail Sounkadehde kan?
18 Sounkadehdehn Siohwa kan pahn pousehla en kapwaiada pwukoa wet, oh re sohte pahn mweidong kalokolok de uhwong kan en kauhdi arail doadoahk. Sapwellimen Siohwa doadoahk anahne en wiawihda oh uhdahn pahn pweida. Ni erein senturi kerendohr, aramas teikan kin song en kauhdi Sounkadehde kan en dehr kapwaiada arail doadoahk ong Koht, ahpw irail sohte kak pweida en kauhdi irail pwe Siohwa inoukihdahr: “Ahpw sohte tehtehn mahwen ehu pahn kak kauweiukala; oh ke pahn kak sapeng koaros me kin kedipeiuk. I pahn doarehla ei ladu kan, oh ketikihong irail roson en powehdi.”—Aiseia 54:17.
19 Pwehki Sounkadehdehn Siohwa kan kin kehlailla en wia doadoahk en kalohk laudsang mahs—oh met kin wiawi edetehn mie aramas akan me kin uhwong irail nin sampah pwon—met kin wia mehn kadehde ehu me Siohwa kin kupwurperenki arail doadoahk. Nanmwarki Depit mahsanih: “Ahi imwintihti kan sohte kak poweiehdi, oh ihme kahrehda I ese me komw kupwurperenkin ie.” (Melkahka 41:11, NW; 56:9, 11) Sapwellimen Koht imwintihti kan sohte pahn kak ni ngihl laud weriwerki ahr kalowehdi sapwellimen Siohwa aramas akan, pwe arail Kaun, Sises Krais, kin wonoweite kaunopada en kana!
Ke Kak Sapeng?
• Ia ekei mehn kahlemeng mwahu en aramas akan me kin memour mahs me kin kasalehda me Koht kin ketin kupwurki oh sewese irail?
• Ia ekei mehn kadehde kan ong kaudok mehlel?
• Dahme kahrehda ke pein kamehlele me Koht kin kupwurki oh sewese irail Sounkadehdehn Siohwa kan?
[Kilel kan nan pali 22]
Aramas akan me men Koht en kupwurki oh sewese irail pahn anahne wia ahr padahk kan me kin poahsoankihda Mahsen en Koht
[Kilel kan nan pali 23]
Kristian elder kan kin wia mehn kahlemeng mwahu ong tohnmwomwohdiso kan