Roson Kowahlap En Siohwa Me Apwal En Dehdehki
“Siohwa me roson kowahlahpie, me pwung en ketin ale kaping koaros; sohte me kak dehdehki duwen sapwellime roson.”—MELKAHKA 145:3, NW.
1, 2. Soangen aramas dah Depit, oh soangen irair dah me e ahneki duwen pein ih mwohn silangin Koht?
SOUN NTING en Melkahka 145 iei emen ohl me uhdahn wadawad. Ni ahnsou me e wia pwutak pwulopwul men, e kemehla sounpei kodon men. Oh ni ahnsou me e wia nanmwarki oh sounpei men, soun melkahka menet kalowehdi imwintihti tohtohie. Eden ohl menet Depit, oh e wia keriau en nanmwarki en Israel kawao. Rohng en wiewiahn Depit mihmihte lao lel mwurin eh mehla, kahrehda aramas rar rar kei (millions) ese mehkot duwen ih.
2 Mendahki Depit pweida nan soahng tohto nan eh mour, e kin ahneki lamalam karakarahk. E koulki koul ehu me pid duwen Siohwa: “Ni ei kin kilangdawohng pahnlahng, iei wiepen nin limomwi, maram oh usu kan me komw ketin koasoanehdier nan dewerail—dahkot aramas, me komwi kin ketin kupwukupwure; aramas mwahl me komwi kin ketin apwahpwalih?” (Melkahka 8:3, 4) Depit sohte kin medemedewe me pein ih me lapalap, ahpw e kin kasalehda me Siohwa kin doareirail sang arail imwintihti kan koaros oh e pil mahsanihki met duwen Koht: “Maing Siohwa, komw kin ketin sinsile ie oh doandoare ie; sapwellimomwi irair en karakarahk kin kalinganeiehla.” (2 Samuel 22:1, 2, 36) Siohwa kin kasalehda sapwellime irair en karakarahk ni ahnsou me e kin mahk ong me dipan akan, oh Depit kin kalahnganki sapwellimen Koht kadek ong aramas akan.
‘I Pahn Kapinga Koht me Iei Nanmwarki’
3. (a) Soangen madamadau dah Depit ahneki me pid duwen kaundahn wehin Israel? (b) Ia uwen laud ahn Depit a men kapinga Siohwa?
3 Mendahki Siohwa idihada Depit en wia nanmwarki, Depit kin kilangwong Siohwa me iei Ih Nanmwarki en Israel. Depit mahsanih: “Sapwellimomwi mehkoaros me mi pahnlahng oh nin sampah, oh komwi me nanmwarki, kaun lapalap en mehkoaros.” (1 Kronikel 29:11) Depit kin kalahnganki kowahlap Koht nin duwen Nanmwarki men! Depit mahsanih: “I pahn kapinga komwi, ahi Koht me Nanmwarki oh I pahn kapinga mwaromwi ahnsou koaros kohkohlahte. Rahn koaros I pahn kin patohwan kapinga mwaromwi ahnsou koaros kohkohlahte.” (Melkahka 145:1, 2, NW) E sansal me Depit kin men kapinga Siohwa Koht rahn koaros oh ahnsou koaros kohkohlahte.
4. Melkahka 145 kin kasalehda duwen koasoi likamw dah kan?
4 Melkahka 145 kin sapengla ni kehlail ahn Sehdan koasoi widingan me dene me Koht wia kaun men me kin roporop ong pein ih oh e kin irehdi sang sapwellime kapikapikda kan arail saledek. (Senesis 3:1-5) Melkahka 145 pil kin kasalehda me dahme Sehdan koasoia me likamw ni e dene me aramas kin papah Koht pwehn alehdi pein nsenerail, kaidehn pwehki re poakohng Koht. (Sohp 1:9-11; 2:4, 5) Duwehte Depit, Kristian mehlel kan rahnwet pil kin sapengla ahn Tepilo likamw kan. Re kesempwaliki arail koapworopwor en mour soutuk pahnangin kaundahn Wehin Koht pwehki re inengieng en papah Siohwa kohkohlahte. Mieier aramas rar rar kei (millions) me kasalehda met ni arail pwoson meirong tomw en Sises oh sang ni arail papah Siohwa ni lelepek oh limpoak nin duwen sounpapah inouda kan me papidaislahr.—Rom 5:8; 1 Sohn 5:3.
5, 6. Soangen ahnsou mwahu dah kan me mie me kitail kak kapinga Siohwa?
5 Nna, medewehla me atail ahnsou mwahu tohto me kitail kak kapinga Siohwa nin duwen sapwellime ladu kan. Kitail kak wia met sang ni atail pahn kapakap ong Ih ni ahnsou me kitail wadek ire ieu nan Mahsen en Koht, Paipel, me kin sair kitail laud. Oh pil, ni ahnsou me kitail kin mwekidki sapwellimen Koht wiewia ong aramas de pil ni ahnsou me kitail kin medemedewe duwen sapwellime kapikapikda kan me kapwuriamwei—mehpwukat kak kamwekid kitail en kasalehda atail kalahngan ong Siohwa. Kitail pil kak kapinga Siohwa Koht ni ahnsou me kitail kin koasoia kupwure rehn riatail Kristian kan ni mihding kan oh pil ahnsou kan me kitail kin koasoipene nanpwungatail. Ni mehlel, “doadoahk mwahu” koaros me kin pid duwen utungada koasoandi en Wehin Koht kin wahdo kaping de wahu ong Siohwa.—Madiu 5:16.
6 Nan rahn pwukat, mie mehn karasepe tohto en doadoahk mwahu pwukat me duwehte koukoudahn wasahn kaudok me sapwellimen Siohwa aramas akan kin wiahda nan sahpw akan me semwehmwe. Pali laud en doadoahk pwukat kin pweida pwehki sawas en mwohni sang riatail Kristian kan nan sahpw teikan. Ekei Kristian kan kin tounmeteikihla arail ahnsou en kohla wasa doh kan pwehn iang kauwada Kingdom Hall kapw kan. Oh doadoahk me keieu kesempwal nan doadoahk mwahu kan koaros iei doadoahk en kapinga Siohwa ki kalohki Rongamwahu en Wehin Koht. (Madiu 24:14) Nin duwen iretikitik en mwuhr kan nan Melkahka 145 kin kasalehda, Depit kalahnganki oh kin pohnese duwen roson kowahlap en sapwellimen Koht kaunda oh kin kapinga met. (Melkahka 145:11, 12) Iaduwen—ke kin pil ahneki soangen kalahnganohte ong sapwellimen Koht kaunda limpoak? Oh ke kin kaukaule ehukihong meteikan duwen Wehin Koht?
Karasepe kan en Roson Lapalap en Koht
7. Kihda kahrepe kesempwal ehu en kapinga Siohwa.
7 Melkahka 145:3 kin kihong kitail kahrepe kesempwal en kapinga Siohwa. Depit koulki: “Siohwa me roson kowahlahpie oh pwung en ketin ale kaping koaros; sohte me kak dehdehki ah roson lapalap.” Sohte idin sapwellimen Siohwa roson lapalap. Sohte me kak en uhdahn dehdehki sapwellime roson lapalap de kawehwehda de sohngedi. Ahpw, kitail uhdahn pahn paiekihda ni atail pahn tehk ekei karasepen deilahn sapwellime roson.
8. Dahme mihmi nanleng me kin kadehdehda duwen manaman oh roson en Siohwa?
8 Song en tamanda ma mie ahnsou ehu me ke kohsang nan kahnimw ehu me diren marain en liohl oh ke kilangdahla nanleng ni pwong ehu me sohte depwek. Ke soh pwuriamweikihla ni ahmw kilang lingaling en usu kan nan wehwe me rotorot? Ke soh mwekidki met oh men kapinga Siohwa pwehki sapwellime roson kowahlap me sansal sang sapwellime kapikapikda kan nanleng? Ahpw, dahme ke kilang ihte kisin wasakis sang uwen tohtohn usu kan me mihmi nan mwutumwut en usuo (galaxy) me sampah wie kiseh. Ni mehlel, saintis diarada me mwutumwut en usu kan (galaxies) tohto sang billion pak epwiki, oh ihte mwutumwut en usu (galaxy) siluh me aramas kak kilangki meserail ni arail sohte doadoahngki misihn en kilang wasa doh nanleng (telescope). Ehi, mwutumwut en usu kan (galaxies) iangahki usu teikan me wiahda uwen laud en pahn lahng kin kadehdehda manaman oh roson en Siohwa, me sohte emen kak dehdehki.—Aiseia 40:26.
9, 10. (a) Soahng dah kan me kin kasalehda duwen sapwellimen Siohwa roson kowahlap me pid duwen Sises Krais? (b) Iaduwen atail sukuhliki duwen iasadahn Sises kin kalaudehla atail pwoson?
9 Pil tehk ire teikan me pid sapwellimen Siohwa roson kowahlap—ire kan me pid Sises Krais. Sapwellimen Koht roson kowahlap kin sansal sang kapikadahn sapwellime Ohl oh sang ni ah doadoahngki ih erein sounpahr tohtohie nin duwen sapwellime “sounsawas.” (Lepin Padahk 8:22-31) Roson lapalap en sapwellimen Siohwa limpoak kin sansalda ni e ketikihdo sapwellime Iehros pwehn tohnmeteikihla eh mour ong aramas koaros. (Madiu 20:28; Sohn 3:16; 1 Sohn 2:1, 2) Oh ni ahnsou me Siohwa ketikihong Sises paliwar ngehn me ileile sang aramas ni ahnsou me Siohwa kaiasada Sises kin wia mehkot me aramas pil sohte kak medewehda.—1 Piter 3:18.
10 Kaiasadahn Sises kin pidada soahng kapwuriamwei tohto ong irair en roson lapalap en Siohwa me sohte emen kak dehdehki. E sansal me Koht kapwurehong Sises ah mehn kataman me pid pweise doadoahk en kapikada soahng sansal oh soh sansal kan. (Kolose 1:15, 16) Soahng sansal oh soh sansal pwukat kin wehwehki ngehn kan nanleng, lahng oh sampah oh soahng sansal me momour koaros nan sampah. Mwurin Siohwa kapwurehong Sises en tamanda loalokong unsek me pid duwen poadoapoad en mour en nanleng oh sampah me Sises kadehde mwohn e ketido sampah, Siohwa pil kapwurehong Sises ah mehn kataman me pid duwen dahme wiawi ahnsou me Sises wia aramas unsek men. Ehi, sapwellimen Siohwa roson kowahlap kin sansalda ni eh kaiasada Sises. Wiewia wet kin kamehlelehiong kitail me koapworopwor en kaiasada en aramas uhdahn kak wiawi. E pil kin kakehlailihada atail pwoson me Koht kak kapwurehdo mour en aramas rar rar kei (millions) me mehlahr me e kin tamataman irail ni unsek.—Sohn 5:28, 29; Wiewia 17:31.
Doadoahk Kaselel oh Wiewia Roson kan
11. Soangen doadoahk kaselel en Siohwa tepida nan Pendekos 33 C.E.?
11 Sangete ahnsou me Siohwa kaiasada Sises, E pil kin wiahda doadoahk kaselel tohtohie. (Melkahka 40:5) Ni Pendekos 33 C.E., Siohwa ketikihpene sapwellime wehi ehu, “Israel en Koht,” me wiawikihda sapwellimen Krais tohnpadahk kan me idihddahki ngehn sarawi. (Kalesia 6:16) Ni kehlail, wehi ngenin wet kohpeseng nan sampah ahnsowo. Edetehn ekei aramas lahlahwe padahk mehlel me kahrehda tepidahn Kristendom mwurin mehlahn sapwellimen Sises wahnpoaron kan, Siohwa kin ketin wiahdahte doadoahk kaselel kan pwehn kapwaiada kupwure.
12. Pwuhk Sarawi a kin kawehwehdi ni lokaia kan me pali laud en aramas kin doadoahngki kin kadehde duwen dah?
12 Karasepe, Pwuhk Sarawi unsek mihmihte lel atail ahnsou oh kawehwehpe mih ni lokaia kan me pali laud en aramas rahnwet kin doadoahngki. Ni ahnsowo, kawehwehdahn Paipel kin mihla pahn irair apwal tohto sang ahn Sehdan pwihn oh pwihno pil kin kemehla aramas me kin kawehwehdi Paipel. Ni mehlel, Paipel sohte pahn kak kawehwehdi ni lokaia 2,000 samwa ma sohte sawas sang rehn Siohwa, me roson lapalap kin deila mehlel!
13. Sangete pahr 1914 kohdo, iaduwen sapwellimen Siohwa roson kowahlap sansalda me pidada kupwuren Koht duwen Wehio?
13 Sapwellimen Siohwa roson kowahlap kin sansalda sang pweidahn kupwuren Koht me pid duwen Wehio. Karasepe ehu, nan pahr 1914, e kasapwilada sapwellime Ohl, Sises Krais, nin duwen Nanmwarki men nanleng. Mwurinte mwo, Sises mahweniong Sehdan oh nah ngehn saut ko. Irail piskendihdohng sampah sang nanleng, oh met irail awiawih arail pahn lekdekla nan pwoahr soh kapio. (Kaudiahl 12:9-12; 20:1-3) Sang ahnsowo kohdo, sapwellimen Sises tohnpadahk keidi kan kin lelohng kalokolok laud. Ahpw, mendahki irail lelohng kalokolok wet, Siohwa kin pere oh doare irail erein kaunda soh sansal en Krais.—Madiu 24:3; Kaudiahl 12:17.
14. Soangen doadoahk kaselel dahieu me Siohwa wiahda nan pahr 1919, oh ia imwilahn met?
14 Nan pahr 1919, Siohwa wiahda pil ehu doadoahk kaselel me kasansalehda sapwellime roson lapalap. Sapwellimen Sises tohnpadahk me keidi kan ekei wawaila nan arail doadoahk en kalohk erein ahnsoukis, ahpw mwuri irail pil ehu kehlailda. (Kaudiahl 11:3-11) Sang ahnsowo kohdo, me keidi kan ni ngoang kalohki duwen Wehio me koukouda nanleng. Pil ahnsowo, kihpenehn luwen me keidi kan wiawi pwehn lel me 144,000. (Kaudiahl 14:1-3) Siohwa doadoahngki sapwellimen Sises me keidi kan en tepida wiahda pwihn en “sampah kapw” me iei pwihn en aramas pwung kan. (Kaudiahl 21:1) Ahpw, dahme pahn wiawiong pwihn en “sampah kapw” ni ahnsou me luwen me keidi kan pahn kohdahla nanleng?
15. Soangen doadoahk dahieu me Kristian me keidi kan tepida wia, oh ia imwilahn met?
15 Nan pahr 1935, Watchtower [lokaiahn wai] en August 1 oh August 15 audaudki artikel kei me oaralap kan pid duwen “pokon kalaimwun,” me Kaudiahl 7 kin koasoia. Kristian keidi kan tepida rapahki pwihn wet sang wehi, keinek oh lokaia koaros oh luhke irail dohng nan arail pwihn en pirien limpoako. Pwihn en “pokon kalaimwun” wet pahn pitsang “kahn kamakam kowahlap” me pahn wiawi ni ahnsou keren, oh mie arail koapworopwor en pedolong nan paradais nin duwen towe mehlel en sampah kapw wet. (Kaudiahl 7:9-14) Pwehki doadoahk en kalohki Wehio oh katohnpadahk, me tepida sang irail me keidi kan, aramas wenerar samwa kin ahneki koapworopwor en mour soutuk nan paradais nin sampah. Ihs me konehng ale kaping pwehki kekeiradahn doadoahk wet mendahki uhwong laud sang Sehdan oh sampah wet? (1 Sohn 5:19) Ihete Siohwa me kak wia soahng pwukat koaros ni E kin doadoahngki sapwellime ngehn sarawi.—Aiseia 60:22; Sekaraia 4:6.
Sapwellimen Siohwa Lingan Mwuledek oh Wahu
16. Dahme kahrehda aramas akan sohte kak uhdahn kilang ‘lingan mwuledek oh wahu en Siohwa’?
16 Sohte lipilipil soangen “doadoahk kaselel” oh “wiewia manaman” me Siohwa kin ketin wiahda, re sohte pahn manoknokla. Depit ntingihdi: “Dih kan koaros pahn kapinga wiepen nin limomwi kan; re pahn kin lohkiseli duwen wiepen nin limomwi manaman akan. I pahn kin medemedewe duwen omwi wiewia kapwuriamwei kan. Aramas pahn koasoia duwen wiepen nin limomwi manaman akan oh I pahn lohkiseli duwen sapwellimomwi roson kowahlap.” (Melkahka 145:4-6) Ahpw, iaduwen Depit kak en ese duwen lingan mwuledek oh wahu en Siohwa, ni ah sohte kak kilang Siohwa pwehki “ngehn ehu Koht”?—Sohn 1:18; 4:24.
17, 18. Iaduwen Depit kin kalaudehla ah kalahnganki ‘lingan mwuledek oh wahu en Siohwa’?
17 Mendahki Depit sohte kak kilang Koht, mie ahl akan me sewese ih en kalaudehla a kalahnganki sapwellimen Siohwa irair en lapalap oh wahu. Karasepe, mwein Depit wadek iren Pwuhk Sarawi kan me kileledi duwen sapwellimen Koht wiewia manaman kan, duwehte dahme wiawi ni ahnsou me Koht kauwehla koasoandi en aramas suwed ko nan Nohliko. Mwein Depit pil sukuhliki duwen Siohwa ah kapitala mehn Israel kan sang sensel oh kanamenekihala koht likamw en Isip. Soangen wiewia pwukat kin kasalehda duwen sapwellimen Siohwa lapalap oh wahu.
18 E sansal me en Depit eh kalahnganki sapwellimen Koht lapalap oh wahu laudla kaidehn ihte sang eh wadek duwen wiewia pwukat ahpw a kin doudouloale duwen irail. Karasepe ieu, mwein e kin doudouloale duwen Kosonned me Siohwa ketikihong mehn Israel ko. Mie nansapwe, liohl piripir, depwek me toantoal oh pil ngihl laud en sowi. Nahna Sainai rerrerda oh ediniei kohsang. Ni tepin nahnao, mehn Israel pokonpene oh rong duwen “Kosonned Eiseko” ni arail pil kilang kisiniei nan depwek oh rong ngilen Siohwa ki tohnleng emen. (Deuderonomi 4:32-36; 5:22-24; 10:4; Eksodus 19:16-20; Wiewia 7:38, 53) Mehpwukat kin wia kasalepen manaman lapalap en Siohwa! Irail me kin ahneki limpoak ong Mahsen en Koht kin doudouloale duwen wiewia pwukat oh kin mwekidki ‘lingan mwuledek en sapwellimen Siohwa lapalap.’ Rahnwet, Pwuhk Sarawi unsek mihmi rehtail, oh ni ahnsou me kitail kin wadek duwen kasansal kapwuriamwei kan, re kin kamwekid kitail en medemedewe duwen sapwellimen Siohwa roson lapalap.—Esekiel 1:26-28; Daniel 7:9, 10; Kaudiahl, irelaud 4.
19. Dahme pahn sewese kitail en kalaudehla atail kalahnganki sapwellimen Siohwa irair en lapalap oh wahu?
19 Pil ehu ahl me Depit mwein ele mwekidki sapwellimen Koht irair en lapalap oh wahu iei sang ni ah onop duwen kosonned akan me Koht ketikihong mehn Israel kan. (Deuderonomi 17:18-20; Melkahka 19:7-11) Pwehki mehn Israel kan kin peikiong sapwellimen Siohwa kosonned akan, met kin kawahuwih irail oh irail kin tohrohr sang aramas teikan koaros. (Deuderonomi 4:6-8) Duwehte Depit, ma kitail pahn kaukaule wadek Pwuhk Sarawi, doudouloale duwen audepe, oh onop ni ngoang, met pahn kalaudehla atail kalahngan ong sapwellimen Siohwa irair en lapalap oh wahu.
Sapwellimen Koht Irair en Wiewia Mwakelekel Kin Kasalehda Duwen Sapwellime Lapalap!
20, 21. (a) Melkahka 145:7-9 kin kasalehda duwen sapwellimen Siohwa lapalap me pid duwen soangen irair dah kan? (b) Iaduwen sapwellimen Koht irair kan me kileledi wasaht kin kamwekid irail me kin limpoak ong Ih?
20 Nin duwen dahme kitail ahpwtehn sukuhliki, Melkahka 145:1-6 kin kihong kitail kahrepe mwahu en kapinga Siohwa pwehki soahng kan me pid duwen sapwellime roson kowahlap me sohte emen kak dehdehki. Melkahka 145:7-9 kin kasalehda duwen sapwellimen Koht lapalap ni e kin kasalehda duwen sapwellime irair en wiewia mwakelekel. Depit koulki: “Re pahn kin koasoia duwen wiewia mwahu en nin limomwi kan koaros oh koulki duwen sapwellimomwi kadek. Siohwa kin ketin kadek oh mahk, e kin ketin kanengamah oh diren limpoak-kadek. Siohwa kin kupwur mwahu ong aramas akan koaros, oh e kin ketin kalahngan ong wiepen nin lime kan koaros.”
21 Nan iren Paipel wet, Depit kin keieu kasalehda duwen sapwellimen Siohwa irair en kamwahu oh pwung—irair kan me Sehdan me Tepil pelianda. Iaduwen irair pwukat me pidada mour en aramas akan me kin limpoak ong Koht oh uhpahiong sapwellime kaunda? Sapwellimen Siohwa irair en kamwahu oh sapwellime pwung en kaunda kin kamwekid sapwellime tohnkaudok kan en ahneki peren, kahrehda irail kin perenki kapinga Ih. Oh pil, sapwellimen Siohwa kamwahu kin kohwong “aramas koaros.” Se koapworopworki me met pahn sewese aramas tohto en koluhla oh wiahla sapwellimen Koht tohnkaudok mehlel mwohn e pwandala.—Wiewia 14:15-17.
22. Soangen wiewia dah kan me Siohwa kin kasalehong sapwellime ladu kan?
22 Depit pil kin kalahnganki irair kan me Koht kasansalehda ni eh “keid mwohn mesen Moses oh mahsanih: ‘Ngehi Siohwa, Koht emen me diren mahk oh kadek, me sohte kin mwadang lingeringerda, oh me diren limpoak-kadek oh mehlel.’ ” (Eksodus 34:6, NW) Met kamwekid Depit en mahsanih: “Siohwa kin ketin kadek oh mahk, kanengamah oh diren limpoak-kadek.” Edetehn Siohwa me roson kowahlap oh sohte me kak dehdehki, e kin wauneki sapwellime ladu kan sang ni ah kin kasalehong irail limpoak-kadek. Siohwa kin diren mahk, oh kin kupwurki mahk ong irail me dipan akan me irail pahn koluhla pwehki sapwellimen Sises meirong tomw. Siohwa sohte kin mwadang lingeringerda, pwehki E kin ketikihong sapwellime ladu kan ahnsou laud en powehdi arail luwet akan pwe re dehr katiasang pedolong nan sampah kapw en aramas pwung.—2 Piter 3:9, 13, 14.
23. Soangen irair dahieu me kitail pahn sukuhliki nan artikel en mwurin met?
23 Depit pil kasalehda duwen sapwellimen Koht limpoak-kadek—limpoak mehlel. Ni mehlel, Melkahka 145:10-21 kin kasalehda iaduwen Siohwa kin kasalehda irair wet oh iaduwen sapwellime ladu kan me lelepek ong Ih kak mwekidki sapwellime limpoak-kadek. Kitail pahn sukuhliki duwen ire pwukat nan artikel en mwurin met.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Soangen ahnsou mwahu dah kan me mie me kitail kak kapinga Siohwa “rahn koaros”?
• Soangen karasepe dah kan kin kasalehda me sapwellimen Siohwa roson kowahlap kin apwal en dehdehki?
• Iaduwen kitail kak kalaudehla atail kalahnganki sapwellimen Siohwa lingan mwuledek oh wahu?
[Kilel nan Pali 8]
Mwutumwut en usu kan nanleng kin kadehdehda duwen sapwellimen Siohwa roson kowahlap
[Kilel Credit nan Pali 8]
Courtesy of Anglo-Australian Observatory, photograph by David Malin
[Kilel nan Pali 10]
Iaduwen Siohwa kasalehda sapwellime lapalap me pid duwen Sises Krais?