Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • wp17 No. 6 pp. 12-14
  • Paipel​—Dahme Kahrehda E Nohn Tohto?

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Paipel​—Dahme Kahrehda E Nohn Tohto?
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Wehipokon)—2017
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • TEPIN PAIPEL
  • SEPTUAGINT NI LOKAIAHN KRIHK
  • LATIN VULGATE
  • KAWEHWE KAPW KAN KOHPESENG
  • Siohwa, Kohto me Kin Ketin Mahmahseniong Aramas akan
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2015
  • “Mahsen en Atail Koht Kin Mour Poatopoat”
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Onop)—2017
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Wehipokon)—2017
wp17 No. 6 pp. 12-14
Ekei Paipel kan me ntingdi, print, oh nan tablet

Paipel​—Dahme Kahrehda E Nohn Tohto?

Dahme kahrehda tohto soangsoangen kawehwehn Paipel sang tepin lokaia kan me e wiawihda oh soangsoangen kawehwehn Paipel ong lokaia teikan rahnpwukat? Ke kin kilengwohng kawehwe kapw kan nin duwen sawas ehu de e kahrehda wehwehn Paipel eh sohla sansal? En esehda ia wasa re tepisang ie kak sewese kitail en kasawih ni pwung.

Ahpw, keieu, ihs me tepin ntingihada Paipel, oh iahd?

TEPIN PAIPEL

Paipel kohpeseng ni pali riau. Nan pali keieuo mie pwuhk 39 me audaudki ‘sapwellimen Koht mahsen sarawi kan.’ (Rom 3:2) Koht ketin doadoahngki sapwellime manaman en kamwakid ohl lelepek kan ren ntingihada pwuhk pwukat erein ahnsou reirei kei, mpen sounpar 1,100 sang pahr 1513 Mwohn Krais lella sounpar kei mwurin pahr 443 Mwohn Krais. Pali laud re ntingihedi ni lokaiahn Ipru, ihme kahrehda kitail kin kahdaneki pali wet Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru, me ekei kin kahdaneki Kadehde Mering.

Pali keriauo mie pwuhk 27 me pil wia “mahsen en Koht.” (1 Deselonika 2:13) Koht ketin kamwakid sapwellimen Sises Krais tohnpadahk lelepek kan ren ntingihada pwuhk pwukat erein ahnsou mwotomwot kei, mpen sounpar 60 me re wiahki met sang mpen pahr 41 lel pahr 98. Pali laud re ntingihedi ni lokaiahn Krihk, ihme kahrehda kitail kin kahdaneki pali wet Palien Paipel ni Lokaiahn Krihk, me ekei kin kahdaneki Kadehde Kapw.

Pwuhk pwukat koaros patpene wiahda pwuhk 66, me wiahda Paipel, sapwellimen Koht mahsen ong aramas akan. Ahpw dahme kahrehda kawehwehn pwuhken Paipel teikan wiawihda? Iet kahrepe siluh.

  • Pwe aramas akan en kak wadek ni pein arail lokaia.

  • Pwehn kihsang sapwung kan me irail me pwurehng ntingihada Paipel wiahda oh pil kihdiong uhdahn wehwehn iren Paipelo.

  • Pwehn kihsang lokaiahn mahs kan.

Tehk ia duwen ire mehlel pwukat ar wiawi nan tepin kawehwe riau ko.

SEPTUAGINT NI LOKAIAHN KRIHK

Mpen sounpar 300 mwohn Sises, irail mehn Suhs semen kan tepida kawehwe Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru ong ni lokaiahn Krihk. Kawehwe wet uhd adanekihla Septuagint ni lokaiahn Krihk. Dahme kahrehda met wiawihda? Pwehn sewese mehn Suhs tohto me kin lokaiahki lokaiahn Krihk a kaidehn lokaiahn Ipru ni ahnsowo, pwe ren wehwehki “Pwuhk Sarawi.”​—2 Timoty 3:15.

Septuagint pil sewesehda aramas rar kei me kaidehn mehn Suhs me kin lokaiahki lokaiahn Krihk ren esehla dahme Paipel padahngki. Ia duwen? Sounpadahk W. F. Howard koasoia: “Sang pahr limeisek samwa, met wiahla Paipel en palien sarawi en Kristian me neirail misineri kan kin kohla ni ehuehu sinakoke ‘kadkadehde sang nan Paipel me Mesaia iei me Sises.’” (Wiewia 17:3, 4; 20:20) Iei met ehu kahrepe me kahrehda mehn Suhs tohto mwadangete “sohla perenki wadek Septuagint,” nin duwen me emen samanih Paipel F. F. Bruce koasoia.

Sapwellimen Sises tohnpadahk kan ekisekis alehdi pwuhk kan en Palien Paipel ni Lokaiahn Krihk oh irail kihpene iangahki kawehwehn Septuagint en Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru, oh met wiahla Paipel pwon me kitail naineki rahnwet.

LATIN VULGATE

Mpen sounpar 300 mwurin Paipel eh kaneknekla, emen me samanih pelien lamalam, Jerome wiahda kawehwehn Paipel en Latin, me mwuhr adanekihla Latin Vulgate. Miehier soangsoangen kawehwehn Latin teikan me wiawidahr, eri dahme kahrehda ehu me kapw anahn? The International Standard Bible Encyclopedia koasoia me Jerome men kapwungala “kawehwe sapwung kan, kisin sapwung kan me sansal, oh soahng kan me kapatapatohng oh kohsang ni soh kahrepe.”

Jerome kapwungala pali laud en sapwung ko. Ahpw kedekedeo, kaunen pelien lamalam kan wiahda sapwung ehu me inenen laud! Irail nda me Latin Vulgate iei ihte kawehwehn Paipel me mweimweida oh re pousehlahte irehdi met erein sounpar epwiki kei! Irail sohte sewese aramas akan ren wehwehki Paipel ahpw irail wiahda Vulgate pwuhk ehu me sohte emen kak wehwehki pwehki mwuhr pali laud en aramas sohla douluhl wehwehki lokaiahn Latin.

KAWEHWE KAPW KAN KOHPESENG

Ni ahnsowohte, aramas akan pousehlahte wiahda kawehwehn Paipel teikan, me duwehte kawehwe ndand Syriac Peshitta me wiawihda mwohn pahr 400. Ahpw mwurin pahr 1300 samwa me irail pwurehng nantihong wiahda kawehwehn Paipel ong aramas tohto ni pein arail lokaia.

Nan England kereniong pahr 1400, John Wycliffe tepida wiahda Paipel ni lokaiahn wai, lokaia ehu me aramas akan nan eh wasa kak wehwehki. Mwurinte mwo, Johannes Gutenberg wiahda misihn en print oh met sewese semen en Paipel kan ren wiahda kawehwehn Paipel kapw ni soangsoangen lokaia kan nan Iurop.

Ni ahnsou me kawehwehn lokaiahn wai tohto wiawihda, mie me peikasalki ma mie anahnepen kawehwehn Paipel tohto ni lokaia ehute. John Lewis, kaunen pelien lamalam nan England nan pahr 1700 samwa, ntingihedi: “Lokaia kan kin wekiwekla oh aramas akan sohla wehwehki lokaiahn mahs, ihme kahrehda e kesempwal en tehk sapahlih kawehwehn mahs kan pwehn doadoahngki lokaia kan me kin kadoadoahk ahnsou wet, oh pwe aramas akan en rahnpwukat en wehwehki.”

Rahnwet, semen en Paipel kan ahneki soahng tohto sang mahs pwehn kak tehk sapahlih kawehwehn mahs kan. Irail wehwehki mwahu lokaiahn mahs me kadoadoahk nan Paipel, oh mie pelien nting en Paipel en mahs kan me dierekda rahnpwukat. Mepwukat sewese irail laud en wehwehki dahme mi nan tepin Paipel.

Eri e uhdahn kesempwal en naineki kawehwehn Paipel kapw kan. Mehlel, kitail anahne kanahieng ekei kawehwe pwukat. Ahpw ma irail me wiahda wekidekla kan nan Paipel ahneki limpoak mehlel ong Koht ni ar wiahda kawehwehn Paipel kapw, arail doadoahk kak wia kamwahu laud ehu ong kitail.

Pwehn wadek Paipel ni pein omw lokaia nan online de nan mobile, menlau kohla nan www.jw.org. Kilang pahnangin SAWASPEN PAIPEL KAN > PAIPEL.

MWAR SARAWI EN KOHT NAN PAIPEL

Mwaren Koht nan kisin doaropwe kan en Septuagint sang ni mwehin Siseso

Mwaren Koht nan tehn doaropwehn Septuagint sang ni mwehin Sises

New World Translation of the Holy Scriptures doadoahngki mwar sarawi en Koht, Siohwa, nan Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru oh Palien Paipel ni Lokaiahn Krihk. Pali laud en Paipel en lokaiahn wai kan rahnpwukat sohte kin doadoahngki mwar wet. Ahpw irail kin doadoahngki “Kaun”. Sounkawehwe kan kin koasoia me ehu kahrepe me irail kin wia met iei pwehki dene me mwaren Koht, me kin ntingdi doadoahngki Tetragrammaton (YHWH), sohte pwarada nan Paipel en mahs me kawehwehdi Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru ong lokaiahn Krihk, me adaneki Septuagint. Ahpw met mehlel?

Nan pahr 1900 samwa, ekei tehn doaropwehn Septuagint en mahs ni mwehin Sises dierekda. Mie mwar sarawi en Koht ntingdi loale ni mesen nting en Ipru. Eri e mwomwen me mwuhr, irail me pwurehng ntingihada Paipel kihsang mwaren Koht nan wasa me e mi ie oh wiliankihdi Kyʹri·os, lokaiahn Krihk me wehwehki “Kaun”. New World Translation kapwurehiong mwaren Koht nan wasa kan me e konehng en mi ie nan Paipel.

PAIPEL WEKILA PWEHKI SAPWUNG KAN?

Doaropwe Limilim ehu en Pwuhken Aiseia me Dierek ni Sehden Mehla

Doaropwe limilim ehu me sounparehr 2,000 en pwuhken Aiseia dierek ni Sehden Mehla. E kereniong pahrekiong dahme mi nan Paipel en rahnwet

Mehlel me irail me pwurehng ntingihada Paipel kin wiahda sapwung kan. Ahpw sapwung pwukat koaros sohte wekidala rohng me mi nan Paipel pwe aramas kan en sohla kak likih. “Padahk kesempwal kan me Kristian kin kamehlele sohte kin poahsoankihda ire kan me aramas sohte pwungkipene.”​—Our Bible and the Ancient Manuscripts.

Sapwung kan me sounnting en mehn Suhs kan wiahda pil malaulau sang ahn meteikan. “Ni mwehin tepin Kristian kan sounnting en mehn Suhs kan kin pwurepwurehng ntingihada Paipel en Ipru ni pwung.”​—Second Thoughts on the Dead Sea Scrolls.

Karasepe, doaropwe limilim ehu en pwuhken Aiseia iang mi nanpwungen doaropwe limilim ko me dierekda ni Sehden Mehla oh e sounpar 1,000 wereisang Paipel en mahs kan me mie ni ahnsowo. Ia duwen met eh pahrekiong Paipel me kitail naineki rahnpwukat? “Ekeite pak me lepin lokaia ehu kin kapatapatohng de katohrohrsang.”​—The Book. A History of the Bible.

Sapwung kan me irail me pwurehng ntingihada Paipel ahpw sohte kin wia arail doadoahk ni keneinei kin wiahda, duwehte re kin kamwakidpeseng mesen nting kan, lepin lokaia ehu, de lepin lokaia kei, met kin mengei en dierekda oh kapwungpwungla. “Sohte pwuhken mahs ehu nan sampah pwon me mie kadehdepen me e kawehwehdi mwahu duwehte Kadehde Kapw.”​—The Books and the Parchments.

‘Me pwoson kan me kin pwunodki duwen met, kak kamehlele me tehn doaropwehn Paipel en mahs me dierek Isip oh Paipel kan en rahnwet kin pahrekpene mendahki re kin pwurepwurehng ntingihada oh print pak tohto.’​—The Book. A History of the Bible.

Eri, ia duwe, Paipel wekila pwehki sapwung kan? Uhdahn soh!

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share