Iren Sawas kan ong Doaropwehn Kasukuhl ong Mihting en Mour oh Kalohk
October 1-7
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SOHN 9-10
“Sises Kin Ketin Apwahpwalih Sapwellime Sihpw kan”
nwtsty-E kilel oh kisin kasdo kan
Kelen Sihpw
Kelen sihpw ehu iei wasa ehu me wiawihda pwehn pere sihpw kan sang lipirap akan oh mahn lawalo kan. Silepen sihpw kan kin kihong neirail pelin sihpw kan nan kelen sihpw ehu me pahn perehla mwahu sihpw ko nipwong. Ni mwehin Paipel, kelen sihpw kan sohte kin pereperda powe oh e wiawihda ni soangsoangen mwohmw oh sais, oh kin kalapw kelkihpene takai oh ehute wasahn pedolong. (Nem 32:16; 1Sa 24:3; Sep 2:6) Sohn koasoia duwen pedolong ni “wenihmwen” kelen sihpw ehu, wasa me “sounsilepen wenihmwo” kin sinsile. (Soh 10:1, 3) Nan kelen sihpw ehu me kousapw ehu kin doadoahngki, tohtohsang pelin sihpw ehu kak mihmi mwo nipwong, oh sounsilepen wenihmwo kin tetehk pwehn sinsile sihpw ko. Ni menseng kan, sounsilepen wenihmwo pahn kin ritingadahng silepen sihpw kan wenihmwo. Emenemen silepen sihpw kan pahn kihiei nah sihpw ko ni eh pahn eker irail, oh nah sihpw kan pahn ese ngilen sounsileparailo oh mwekid. (Soh 10:3-5) Sises mahsanih duwen wiewia wet pwehn ketin karasahda mwomwen eh kin ketin apwalih sapwellime tohnpadahk kan.—Soh 10:7-14.
Peneinei Kristian kan, Kumwail “Pepehd”
5 Kitail pahn tehkpene dahme tapwin peneinei kak sukuhlki sang rehn Sises. Nanpwungmwahu me silepen sihpw oh nah sihpw ko ahneki kin poahsoankihda arail kin esehla oh pil likih emenemen. Silepen sihpw kin esehla soahng koaros duwen nah sihpw kan oh sihpw ko kin esehla oh likih silepeo. Re kin ese oh peikiong ngileo. Sises mahsanih, “I ese nei sihpw kan oh irail pil kin ese ie.” E sohte kin ketin ekiste ese duwen mwomwohdiso. Lepin lokaiahn Krihk wet “ese” kin kasalehda “esehla mwahu emenemen.” Ei, Silepen Sihpw Mwahwo kin ketin esehla emenemen sapwellime sihpw kan. E ketin esehla en emenemen eh anahn kan, eh luwet kan oh pil eh kehl kan. Sohte mehkot duwen sapwellime sihpw kan me e sohte kin mwahngih. Sihpw ko pil uhdahn esehla silepen sihpwo oh kin likih sapwellime kaweid.
cf-E 124-125 par. 17
“Ihte ni Karasaras me E Pahn Kin Ketin Mahseniong Irail”
17 Sang dahme George A. Smith kin pein kilang, e ntingihedi nan nah pwuhko The Historical Geography of the Holy Land: “Ekei pak se kin wia at kommoal en ni souwas limwahn ehu pwarer kan en Sudia, wasa me sounsilepen sihpw silimen de pahmen kin kohdohng ie iangahki neirail pelinmen ko. Ni pelinmen ko ar kin patpenehte, se kin men ese ia duwen emenemen sounsilepen sihpw ko pahn kak pwurehng kihpene pein nah ko. Ahpw mwurin arail kanimpile mahn ko oh mwadong, emenemen sounsilepen sihpw ko kin kohpeseng oh kohdahla ni keilen wahu kan, oh emenemen kin wia pein eh likwer; oh sihpw ko kin kohlahsang nanpwungen sihpw teiko oh kohla rehn pein sounsileperailo, oh pelin men ko kin kohkohla ni soandi mwahu duwehte ni ahnsou me re kohdihdo.” Ele sohte karasaras ehu me mwahusang met me Sises pahn kak ketin doadoahngki pwehn kasalehda ire kesempwal wet: ma kitail pahn pohnese oh peikiong sapwellime padahk kan oh ma kitail idawehn ih, eri kitail kak mi pahn epwelpen ‘silepen sihpw mwahwo.’
nwtsty-E mehn onop ong Soh 10:16
weiraildo: De “kahluwa.” Lepin lokaiahn Krihk aʹgo me kadoadoahk wasaht kak wehwehki “en wa (long)” de “en kahluwa,” met pahn pidada lepin lokaia kan limwah. Ehu pelien nting en Krihk en mahsie ni mpen pahr 200 doadoahngki lepin lokaiahn Krihs ehu me duwehte met (sy·naʹgo), me kin kalapw kawehwehdiong “en kihpene.” Nin duwen Sounsilepen Sihpw Mwahu, Sises kin ketin kihpene, kaweid, pere, oh kamwenge sihpw kan me iang mi nan kelen sihpw wet (me pil dokedoke “kisin pwihn sihpw” nan Lu 12:32) oh sapwellime sihpw teikan. Irail wiahla pelin sihpw teieu oh sileparail mehtehmen. Lokaiahn karasaras wet kawehwehda ni sansal miniminpene me sapwellimen Sises tohnpadahk kan pahn ahneki.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop ong Soh 9:38
poaridi mwowe: De “dairukediong; lukupoardiong mwowe; pwongih.” Ni ahnsou me lepin lokaiahn Krihs pro·sky·neʹo kin kadoadoahk me pid duwen kaudokiong koht emen de dikedik men, e kin kawehwehdi ong “en kaudok.” (Md 4:10; Lu 4:8) Ahpw nan ire wet, ohl me ipwidihte maskun mwahulao pohnese me Sises iei wiliepen Koht, ih eri poardi mwowe. E pohnese me e sohte duwehte Koht de mehkot me aramas kin pwongih, ahpw nin duwen me kokohpdahr “Nein-aramas,” Mesaiao me alehdi manaman sang rehn Koht. (Soh 9:35) Ni ahnsou me e poaridi mwohn Sises, e mwomwen wia met ni ahl ehu me duwehte dahme aramas akan nan Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru kin wia. Irail kin poaridi ni ahnsou me re kin tuhwong soukohp kan, nanmwarki kan, de wiliepen Koht teikan. (1Sa 25:23, 24; 2Sa 14:4-7; 1Na 1:16; 2Na 4:36, 37) Pak tohto, poardi me wiawihong Siseso kasalehda kalahngan ehu ong kaudiahl sang rehn Koht de kadehdepen kupwuramwahu en Koht.—Kilang mehn onop kan ong Md 2:2; 8:2; 14:33; 15:25.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 10:22
Kasarawien Onohnsapahl: Eden kasarawi wet ni lokaiahn Ipru iei Hanukkah (chanuk·kahʹ), me wehwehki “Kalangahda; Kasarawihala.” E kin wiawihki rahn waluh, tepida ni kerieisek limau en rahn en sounpwong en Chislev, me kerenlang ahnsoun kopou me awahn marain sohte kin werei, (Kilang mehn onop ong ahnsoun kopou nan iretikitik wet oh sgd-PP 19) pwehn pwurehng kasarawihala ong Siohwa tehnpas sarawi en Serusalem nan pahr 165 Mwohn Krais. Nanmwarki en Siria Antiochus IV Epiphanes kasalehda eh sohte wauneki Siohwa, Koht en mehn Suhs akan, sang ni eh kasohwauwih Sapwellime tehnpas sarawio. Karasepe, e wiahda pei sarawi ehu pohnangin pei sarawi laudo, wasa me re kin wia ie arail meirong isihs ehuehu rahn mahso. Ni Chislev 25, pahr 168 Mwohn Krais, pwehn kasaminehla douluhl sapwellimen Siohwa tehnpas sarawio, Antiochus meirongkihla pwihk pohn pei sarawio oh wiahda ehu soangen suhpw sang ni udukeho oh usupihki wasa koaros nan tehnpas sarawio. E isikala ewen kelen tehnpas sarawio ko, karangkehdi perehn samworo ko, oh wahsang pei sarawi kohlo, tehpel en pilawahn kasansal, oh dewen lamp kohlo. Ih eri pwurehng kasarawihala sapwellimen Siohwa tehnpas sarawio ong koht likamw Seus en Olympus. Sounpar riau mwuri, Judas Maccabaeus pwurehng kalowehdi kahnimwo oh tehnpas sarawio. Mwurin tehnpas sarawio eh kamwakelda, re pwurehng kasarawihala ong Siohwa ni Chislev 25, pahr 165 Mwohn Krais, sounpar siluh mwurin Antiochus eh wiahda meirong kasaut ehu pohn pei sarawio ong Seus. Meirong isihs me kin wiawi ehuehu rahn ong Siohwa eri pwurehng tepida. Sohte ire sansal ehu nan Paipel me kasalehda me Siohwa ketikihong Judas Maccabaeus kehl en powehdi oh ketin kaweid ih en onehda sapahl tehnpas sarawio. Ahpw, Siohwa ketin doadoahngki aramas en wehin liki kan duwehte Sairus mehn Persia, pwehn kapwaiada kupwure kan me pid Sapwellime kaudok. (Ais 45:1) Eri e pwung en nda me Siohwa kak ketin doadoahngki aramas emen sang sapwellime aramas inouda kan en kapwaiada Kupwure. Paipel kasalehda me tehnpas sarawio anahne mihmihte oh wie doadoahk pwe kokohp en Mesaiao, sapwellime doadoahk en kalohk, oh sapwellime meirongo en pweida. Oh pil, en mehn Lipai ko arail meirong kan anahne wiewiawi lao lel ahnsou me Mesaiao pahn ketikihda meirong ehu me siksang arail ko, iei sapwellime mour pwehki aramas akan. (Da 9:27; Soh 2:17; Ipr 9:11-14) Sapwellimen Sises tohnpadahk kan sohte ale kehkehlik en wia Kasarawien Onohnsapahl. (Kol 2:16, 17) Ahpw sohte mehkot me ntingdi me pid duwen Sises oh sapwellime tohnpadahk ko ar nda me e suwed en wia kasarawi wet.
October 8-14
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SOHN 11-12
“Kahlemengih Sapwellimen Sises Limpoak”
nwtsty-E mehn onop kan ong Soh 11:24, 25
I ese me e pahn pwurehng mourda: Marda medewe me Sises ketin mahmahsanih duwen kaiasada me pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo, ni imwilahn rahn. (Kilang mehn onop ong Soh 6:39.) Eh pwosonla padahko me kapwuriamwei. Ekei kaunen pelien lamalam akan ni eh ahnsowo, me adaneki Sadusi kan, kahmahmkihla me mie kaiasada, mendahki padahk wet iei padahk sansal ehu sang nan Paipel. (Da 12:13; Mr 12:18) Ni pali teio, Parisi ko kin kamehlele me mie ngehn en aramas emen kin kohsang reh oh wie momourte mwurin aramaso eh kin mehla. Ahpw Marda ese me Sises kin ketin padahngki koapworopwor en kaiasada oh pil ketin kaiasada aramas akan, mendahki sohte emen me melahr uwen reirei duwehte me wiawihong Lasarus.
Ngehi me kaiasada oh ngehi me mour: Sapwellimen Sises pwoula oh iasada ritingada ahl ehu ong me melahr akan ren pwurehng mourda. Mwurin Sises eh ketin iasada, Siohwa ketikihong ih manaman kaidehn ongete kaiasada me melahr akan, ahpw en pil ketikihda mour soutuk. (Kilang mehn onop ong Soh 5:26) Nan Kau 1:18, Sises ketin kamwarehki pein ih “me ieiaso,” me sapwellimanki “kih en mehla oh kih en Sousou.” Ihme kahrehda, Sises iei koapworopwor ong me momour kan oh me melahr akan. E ketin inoukihda en ketin ritingada sousou kan oh ketikihong me mehla kan mour, sohte lipilipil ma nanleng nin duwen sapwellime kan me pahn iang ih kaunda de nan sapwellime sampah kapw me sapwellime wehin nanleng pahn kaunda.—Soh 5:28, 29; 2Pi 3:13.
nwtsty-E mehn onop kan ong Soh 11:33-35
wie sengiseng: De “mwahiei.” Lepin lokaiahn Krihs ong “wie sengiseng” kin kalapw wehwehki sengiseng me mie ngile. Lepin lokaiaohte kadoadoahk ong Sises ni ahnsou me e ketin kohpada me Serusalem pahn kamwomwomwla.—Lu 19:41.
kupwurohla . . . oh pahtoula: Lepin lokaia riau pwukat me kadoadoahk wasaht kin kawehwehda sapwellimen Sises pepehm laud ni ahnsowo. Lepin lokaiahn Krihs me kawehwehdiong “kupwurohla” (em·bri·maʹo·mai) kin kasalehda pepehm kehlail, ahpw nan ire wet e kasalehda me Sises ketin mwekidkihda laud kahrehda e ketin kupwurohla de ingihng. Lepin lokaiahn Krihs ong “pahtoula” (ta·rasʹso) kin pidada pwunodkihda. Nin duwen emen semen koasoia, nan ire wet e wehwehki “en kahrehiong nan kapehden emen en pingida; en kahrehiong emen en medekla de pahtoula laud.” Lepin lokaiaohte pil kadoadoahk nan Soh 13:21 pwehn kawehwehda ia duwen Sises eh ketin mwekidki en Sudas pangala ih.—Kilang mehn onop ong Soh 11:35.
e ahpw kupwurohla: Lepin lokaiahn Krihso pneuʹma me kadoadoahk wasaht kin dokedoke kehl me kohsang mohngiong en aramas oh kahrehiong en kin nda oh wia soahng kan ni ahl ehu—Kilang Kawehwehn Lepin Lokaia kan, “Pneuʹma.”
ahpw tentenihr: Lepin lokaia me kadoadoahk wasaht (da·kryʹo) kin pid lepin lokaiahn Krihs ehu ong “pilen mese” me kadoadoahk nan iren Paipel kan me duwehte Lu 7:38; Wi 20:19, 31; Ipr 5:7; Kau 7:17; 21:4. Lepin lokaia wet kin pid pilen mese me keredi laudsang eh pid sengiseng me mie ngile. Nan Nting Sarawi kan en Kristian ni Lokaiahn Krihs, lepin lokaiahn Krihs wet kadoadoahk wasahtte, oh e weksang lepin lokaiao me kadoadoahk nan Soh 11:33 (kilang mehn onop) pwehn kawehwehda en Mery oh mehn Suhs akan arail wie sengiseng. Sises ketin mwahngih me e pahn ketin kaiasada Lasarus, ahpw e kansensuwediong ih laud en mahsanih kompoakepah kan ren pahtoula. Ni eh ketin mwekidki limpoak laud oh pepehm en poakehla kompoakepah kan, e ahpw ketin tentenihr ni sansal. Ire wet kasalehda ni sansal me Sises sapwellimanki pepehm en poakehla irail kan me kompoakparail kan me re poakohng kin mehla.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop ong Soh 11:49
samworo lapalap: Ni ahnsou me Israel wia wehi uhtohr ehu, samworo lapalapo kolokolte eh pwukoa erein eh mour. (Nempe 35:25) Ahpw, erein Israel mihmi pahn kaundahn wehin Rom, kaun ko me wehin Rom pilada kin alehdi manaman pwehn idihada de kihsang samworo lapalapo. (Kilang Kawehwehn Lepin Lokaia kan, “Samworo lapalap; Kaunen samworo.”) Kaiapas, me mehn Rom kan idihada wia wiliepen wehi koahiek men me kolokolete eh pwukoa wereisang irail kan me ahneki pwukoa wet mwowe. E idihdida mpen pahr 18 oh mihmi nan eh pwukoa lao lel mpen pahr 36. Ni Sohn eh nda me Kaiapas wia samworo lapalap nan pahro, me iei, nan pahr 33, mwomwen eh koasoio kin wehwehki me erein en Kaiapas wia samworo men pil iangahki pahr kesempwalo me Sises ketin kamakamala.—Kilang sgd-PP 16-A ong wasa me imwen Kaiapas ele mie ie.
nwtsty-E mehn onop kan ong Soh 12:42
kaun tohto: Wasaht lepin lokaiahn Krihs ong “kaun akan” ele kin wehwehki tohn mwoalen kopwung lapalap en mehn Suhs, Sanedrin. Lepin lokaia wet kadoadoahk nan Soh 3:1, oh e dokedoke Nikodihmus, emen tohn mwoalen kopwungo.—Kilang mehn onop ong Soh 3:1.
lekdeksang nan sinakoke: De “sohla ahneki mweimwei en wia kisehn; keinapwidi sang sinakokeo.” Lepin lokaiahn Krihs wet a·po·sy·naʹgo·gos kadoadoahkte wasaht oh nan Soh 12:42 oh 16:2. Aramas kin soikala oh kin kauwe me lekdekla men me aramas sohla men patehng. Eh sohla ehuong mehn Suhs teikan uhdahn pahn kahrehiong eh peneinei kahpwal laud me pid mwohni. Sinakoke kan me re kin keieu doadoahngkihong kasukuhl, pil kin kadoadoahk nin duwen wasahn mwoalen kopwung kan me kolokol manaman en kihda kalokepen wowoki oh kihsang ahn emen mweimwei en wia kisehn sinakoke.—Kilang mehn onop ong Md 10:17.
October 15-21
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SOHN 13-14
“I Wiadahr Mehn Kahlemeng Ehu Ong Kumwail”
nwtsty-E mehn onop ong Soh 13:5
widen patehn nehn tohnpadahk ko: Mahs nan Israel, suht sandel me aramas kin keieu doadoahngki. Soangen suht pwukat wiawihkihdahte pahn nehn suht oh sahl me kin pirapiriong ni nehn oh kumwutin nehn aramas me doadoahngkio, eri nehn sounseiloak men pahn saminkihla pwelipar de pwelmatak en nanial oh mwaht akan. Kahrehda e wia tiahk ehu ong aramas emen en kihsang eh suht kan ni eh pahn pedolong nan ihmw ehu, oh me kasamwohdo iho pahn tehk ma nehn aramaso wideudida. Ekei wasa nan Paipel kasalehda duwen tiahk wet. (Sen 18:4, 5; 24:32; 1Sa 25:41; Lu 7:37, 38, 44) Ni Sises eh ketin widen patehn nehn tohnpadahk ko, e ketin doadoahngki tiahk wet pwehn kasalehiong irail mehn kasukuhl ehu me pid aktikitik oh papah emenemen.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 13:12-14
anahne: De “pwukoahki wia.” Lepin lokaiahn Krihs me kadoadoahk wasaht kin kalapw kadoadoahkohng mehkot me pid mwohni, me kin wehwehki “en pweipwandiong emen; en pwukoahki kapwurehiong emen mehkot.” (Md 18:28, 30, 34; Lu 16:5, 7) Nan ire wet oh pil nan ire teikan, e kin pidada wehwe me laudsang met me pid pwukoahki de mi pahn pwukoa ehu pwehn kapwaiada mehkot.—1So 3:16; 4:11; 3So 8.
w99-E 3/1 31 par. 1
Ohl me Keieu Lapalap Papah ni Aktikitik
Ni Sises eh ketin widen patehn nehn sapwellime tohnpadahk ko, e ketikihda mehn kasukuhl kesempwal ehu duwen aktikitik. Ei, Kristian akan en dehr medewe me irail me nohn kesempwal me kahrehda meteikan anahne papah irail ahnsou koaros, ren dehr pil inengieng ahneki pwukoa laud oh kesempwal kan. Ahpw, re anahne idawehn mehn kahlemeng sang rehn Sises, me “ketido, kaidehn pwe aramas en papah, ahpw pwe en papah oh toukihda moure nin duwen pweinen pweipwei sapahl ehu ong aramas tohto.” (Madiu 20:28) Ei, irail kan me kin idawehn Sises anahne perenki papah emenemen ni ahl kan me keieu aktikitik.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop ong Soh 14:6
Ngehi me ahl oh ngehi me mehlel oh ngehi me mour: Sises iei ahl pwehki sang ih kelehpw me aramas kak patohkihla rehn Koht ni kapakap. Ih me pil “ahl” ong aramas akan ren pwurehng ale kupwuramwahu en Koht. (Soh 16:23; Ro 5:8) Sises iei mehlel pwehki eh mahsen kan oh elen sapwellime mour kin pahrekiong me mehlel. E pil ketin kapwaiada kokohp tohto me kin kasalehda eh pwukoa keieu kesempwal me pid pweidahn kupwuren Koht. (Soh 1:14; Kau 19:10) Kokohp pwukat wialahr “‘ei’ [de pweidahr] pwehki ih.” (2Ko 1:20) Sises iei mour pwehki sang ni pweinen pweipwei sapahlo, e kahrehda tohnsampah ren kak alehdi “mour mehlelo,” me iei, “mour soutuk.” (1Ti 6:12, 19; Ep 1:7; 1So 1:7) E pahn pil ketin wia “mour” ong aramas rar kei me pahn iasada oh ahneki koapworopwor en mour nan Paradais kohkohlahte.—Soh 5:28, 29.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 14:12
doadoahk kan me laudsang mepwukat: Sises sohte mahmahsanih me manaman kan me sapwellime tohnpadahk kan pahn wia pahn laudsang sapwellime manaman ko. Ahpw ni aktikitik, e ketin pohnese me arail doadoahk en kalohk oh padahk pahn laudsang dahme e ketin wiadahr. Sapwellime kan pahn kanekehla wasahn kalohk me laudsang, tuhwong aramas me tohtohsang, oh kalohk ni ahnsou me reirei sang dahme e ketin wiadahr. Sapwellimen Sises mahsen kasalehda ni sansal me e ketin kasik sapwellime tohnpadahk ko ren pousehlahte sapwellime doadoahko.
October 22-28
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SOHN 15-17
“Kumwail Kaidehn Kisehn Sampah”
nwtsty-E mehn onop ong Soh 15:19
sampah: Nan ire wet, lepin lokaiahn Krihs wet koʹsmos kin wehwehki aramas en sampah me tohrohrasang sapwellimen Koht ladu kan, pwihn en aramas suwed kan me dohsang rehn Koht. Nanpwungen sounnting en Rongamwahu ko, Sohn kelehpw me koasoia duwen Sises eh mahsanih me sapwellime kan kaidehn kisehn sampah de sohte iang kisehn sampah. Madamadauohte sansalda pak riau nan kaimwiseklahn sapwellimen Sises loulou rehn sapwellime wahnpoaron lelepek ko.—Soh 17:14, 16.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 15:21
pwehki edei: Nan Paipel, lepin lokaia “edei” kin ekei pak wehwehki aramas me adaneki ahdo, eh adamwahu, oh soahng koaros me pid ih. (Kilang mehn onop ong Md 6:9.) Me pid duwen mwaren Sises, e pil wehwehki manaman en kaunda oh pwukoa me Semeo ketikihong ih. (Md 28:18; Pil 2:9, 10; Ipr 1:3, 4) Nan ire wet Sises ketin kawehwehda ia kahrepen aramas en sampah kan ar pahn wia soahng kan me uhwong sapwellime tohnpadahk ko: pwe re sohte ese Ih me ketin poaronehdo. En ese Koht pahn sewese irail en wehwehki oh pohnese ia wehwehn mwaren Siseso. (Wi 4:12) Met pil iangahki sapwellimen Sises pwukoa nin duwen Kaun me Koht ketin idihada, Nanmwarki en nanmwarki kan, me aramas koaros anahne poaridiong ni uhpah pwe ren kak alehdi mour.—Soh 17:3; Kau 19:11-16; pil kilang Me 2:7-12.
it-1-E 516
Eimah
Kristian men anahne eimah pwe en dehr saminkihla madamadau oh wiewia kan en sampah me kin imwintihti ong Siohwa Koht. Oh e anahne kolokolete eh lelepek ong Ih mendahki e lelohng kailok en sampah wet. Sises Krais ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk ko: “Kumwail pahn ahneki kahpwal nin sampah, ahpw kumwail eimah! Pwe I kalowedier sampah.” (Soh 16:33) Sapwellimen Koht Ohl sohte lohdiong pahn manaman en sampah, ahpw e ketin powehdi sampah sang ni eh sohte kin alasang ni soahng sohte lipilipil. Sapwellimen Sises Krais mehn kahlemeng me inenen mwahu nin duwen emen me kalowehdi sampah oh imwilahn elen sapwellime mour unsek kak kihong emen eimah me anahn pwehn alasang ih ni eh kin tohrohrasang oh sohte saminkihla sampah wet.—Soh 17:16.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop kan ong Soh 17:21-23
ehu: De “miniminpene.” Sises ketin kapakapki me sapwellime tohnpadahk mehlel kan pahn wia “ehu,” doadoahkpene ni minimin ni kahrepe tehieu, duwehte ih oh semeo ara ketin wia “ehu,” kasalehda sawaspene oh miniminpene ni madamadau. (Soh 17:22) Nan 1Ko 3:6-9, Pohl kawehwehda soangen miniminpene wet nanpwungen sounkalohk Kristian kan ni arail kin doadoahkpene oh iang Koht doadoahk.—Kilang 1Ko 3:8 oh mehn onop kan ong Soh 10:30; 17:11.
en uhdahn wiahla ehu: De “uhdahn miniminpene.” Nan iretikitik wet, Sises ketin kadokepene miniminpene ni unsek oh Sahmo eh ketin poakohng irail. Met pahrekiong Kol 3:14, me mahsanih: “Limpoak . . . kin kapatapene mehkoaros ni unsek.” Miniminpene ni unsek wet sohte kin pidada soahng koaros. E sohte kin wehwehki me wekpeseng en irair en aramas, me duwehte koahiek en emenemen, tiahk ehu me aramas emen ahnlahr wia, oh kadeikpen loalen aramas, solahr mie. E kin wehwehki me sapwellimen Sises tohnpadahk kan kin miniminpene ni wiewia kan, dahme re kin kamehlele, oh padahk.—Ro 15:5, 6; 1Ko 1:10; Ep 4:3; Pil 1:27.
nwtsty-E mehn onop kan ong Soh 17:24
tepin tohnsampah: Lepin lokaiahn Krihs ong “tepin” kin kawehwehdiong “liseiankihda” nan Ipr 11:11, wasa me e kadoadoahk limwahn “kadaudoke.” Nan lokaia wet “tepin tohnsampah,” e sansal me e kin dokedoke ipwidi en nein Adam oh Ihp seri kan. Sises ketin doadoahngki lokaia wet “tepin tohnsampah” ong Eipel, eri e sansal me ih me tepin aramas me dipeo pahn pweipweila oh me edeho tepin “ntingdi nan pwuhken mouro sang ni tepin tohnsampah.” (Lu 11:50, 51; Kau 17:8) Mahsen pwukat me Sises ketin doadoahngki nan sapwellime loulou ong Semeo pil kadehdehda me mahso—mwohn Adam oh Ihp nainekihda seri—Koht ketin poakoahng sapwellime Iehroso.
October 29–November 4
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SOHN 18-19
‘Sises Ketin Kadehdedahr me Mehlelo’
nwtsty-E mehn onop kan ong Soh 18:37
kadehdehda: Nin duwen eh kadoadoahk nan Nting Sarawi kan en Kristian ni Lokaiahn Krihs, lepin lokaiahn Krihs me kawehwehdiong “kadehdehda” (mar·ty·reʹo) oh “kadehde” (mar·ty·riʹa; marʹtys) kin ahneki wehwe laud. Lepin lokaia riau pwukat kin wehwehki, en kadehdehda ire mehlel kan sang emen me pein kadehdehki mese mehkot de soahng kan me e pein ese, ahpw ele lepin lokaia riau pwukat pil wehwehki “kalohki; kamehlelehla; koasoia soahng mwahu kan duwe.” Sises sohte ihte ketin kadehdehda oh kalohki me mehlelo me e kin ketin kamehlele, ahpw e pil ketin mour ni ahl ehu me e kin ketin utung mehlelpen sapwellimen Semeo kokohp kan oh inou kan. (2Ko 1:20) Kupwuren Koht me pid Wehio oh Kaun Mesaiao kin kokohpda ni oaritik. Sapwellimen Sises mouro pwon nin sampah lel ni ahnsou me e ketikihda meirong ni eh ketin pwoula, kin kapwaiada kokohp koaros duwen ih, iangahki soahng kan me kamwomwada ih de mwohmw kan me mi nan Kosonned en inou lapo. (Kol 2:16, 17; Ipr 10:1) Eri sang ni sapwellime mahsen oh wiewia, kitail kak nda me Sises ketin ‘kadehdedahr me mehlelo.’
me mehlel: Sises sohte ketin mahsanih soahng mehlel sohte lipilipil, ahpw me mehlel me pid kupwuren Koht kan. Ire me keieu kesempwal en kupwuren Koht iei me Sises, “kadaudok en Depit,” pahn wia Samworo Lapalap oh Nanmwarki en Wehin Koht. (Md 1:1) Sises ketin kawehwehda kahrepe keieu en eh ketido nin sampah, sapwellime mour nin sampah, oh sapwellime doadoahk en kalohk, iei pwehn kalohki me mehlel duwen Wehio. Tohnleng kan lohki rohng me duwehte met mwohn oh pil ni ahnsou me Sises ketin ipwidi nan Pedleem en Sudia, kahnimw me Depit ipwidi ieo.—Lu 1:32, 33; 2:10-14.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 18:38a
Dahkot mehlel?: En Pailet peideko kin dokedoke soahng mehlel sohte lipilipil, ahpw e sohte dokedoke “me mehlel” me Sises ketin ahpwtehn mahsanih duwe. (Soh 18:37) Ma Pailet mehmehlelki eh peideko, Sises uhdahn pahn ketin sapengala. Ahpw Pailet idekte ni mwomwen peikasal oh kelikemwe, mwomwen e nda, “Mehlel? Dahkot men? Soahngen sohte kin wiawi!” Ni mehlel, Pailet sohte pil awih pasapengo ahpw e kohkohla likio rehn mehn Suhs ko.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop ong Soh 19:30
e ahpw imwisekla: De “e kadarala eh esingek; e ketin uhdi esingek.” Lepin lokaiahn Krihso pneuʹma nan ire wet kin wehwehki “esingek” de “kehl en mour.” Kadoadoahkpen lepin lokaiahn Krihso ek·pneʹo (ni lokaiahn Krihs, “esingekiei”) nan Mr 15:37 oh Lu 23:46 kin utung met (wasao e kawehwehdiong “imwisekla” de pil ehu kawehwe “kadarala eh esingek” me mihmi nan mehn onop kan ong iretikitik pwukat). Ekei nda me lepin lokaiahn Krihso me kadoadoahk pwehn kawehwe “imwisekla” kin wehwehki me Sises pein ketin uhdihsang nantihong esingek pwehn ketin ieiasete, pwe mehkoaros eh pweidahr. E ketin kupwurki “meirongkihla eh mour.”—Ais 53:12; Soh 10:11.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 19:31
mandahn rahno iei rahnen Sapad tohrohr: Nisan 15, rahn ehu mwurin Pahsohpa kin ahnsou koaros wia rahnen sapad ehu mendahki mehnia rahn en wihk me e inenehdi. (Lip 23:5-7) Ni ahnsou me rahnen Sapad wet oh uhdahn rahnen Sapado kin wiawi ahnsoutehkis (keisuhwen rahn en wihk en mehn Suhs, me tepisang kihrlahn ketipin en Nialem lel kihrlahn ketipin en Rahn Kaunop), met kin wia rahnen Sapad “tohrohr” ehu. Soangen rahnen Sapad wet kin wiawi mwurin rahno me Sises ketin pwoula, me iei Nialem ehu. Erein pahr 29 lel pahr 35, ihte pahr me Nisan 14 inenehdi Nialem ehu, iei pahr 33. Eri mehn kadehde wet kin utung ire mehlel me Nisan 14 pahr 33 iei rahn me Sises ketin pwoula.