Iren Sawas kan ong Doaropwehn Kasukuhl ong Mihting en Mour oh Kalohk
© 2024 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
JANUARY 6-12
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MELKAHKA 127-134
Pahpa Nohno kan—Pousehlahte Apwalih Amwail Kisakis Kesempwal
Kesempwalki Omw Pwukoa nan Sapwellimen Siohwa Peneinei
9 Siohwa ketin kapikkitailda pwe kitail en kak naineki seri, oh pil pwukoahki en padahkihong irail en poakohng oh papah ih. Ma kowe pahpa de nohno men, ke kin kalahnganki kisakis tohrohr wet? Siohwa ketikihong tohnleng kan koahiek kaselel tohto, ahpw e sohte ketin kapikirailda pwe ren kak naineki seri. Eri ma kowe pahpa de nohno men, ke anahne kalahnganki pwais kaselel wet en naineki oh apwalih seri. Koht ketikihong pahpa oh nohno kan pwukoa kesempwal en apwalihada neirail seri kan “ni kaiahn oh kaweid en Siohwa.” (Ep. 6:4; Deud. 6:5-7; Mel. 127:3) Pwehn sewese pahpa oh nohno kan, sapwellimen Koht pwihn kin kihda soahng tohto me poahsoankihda Paipel, me duwehte pwuhk kan, kisin kasdo kan, koul kan oh soahng teikan nan Internet. Eri e sansal me Samatailo oh sapwellime Ohlo kin ketin kesempwalki neitail seri kan. (Luk 18:15-17) Ni pahpa oh nohno kan ar kin likih Siohwa oh wia uwen arail kak en apwalih neirail seri kan, Siohwa kin ketin kupwurperenkihda. Pahpa oh nohno pwukat kin sewese neirail seri kan ren ahneki koapworopwor en wiahla kisehn sapwellimen Siohwa peneinei kohkohlahte!
Pahpa Nohno kan—Kaiahnehda Noumwail Seri kan en Poakohng Siohwa
20 Esehla mwahu noumw seri kan. Melkahka 127 kin karasahiong seri kan arep kei. (Wadek Melkahka 127:4.) Duwehte arep kan ar kak wiawihda sang soangsoangen mehkan oh pil ni soangsoangen sais, emenemen seri kin wekpeseng. Eri pahpa nohno kan anahne koasoanehdi ia duwen arail en kaiahne emenemen neirail seri kan. Pwopwoud ehu nan Israel rahnwet me pweida mwahu nan ara apwalihada neira seri riemeno pwehn papah Siohwa koasoiahda dahme kin sewese ira. Ira nda: “Se kin katohrepeseng nait seri ko oh onop rehn emenemen.” Mehlel, emenemen tapwin peneinei pahn koasoanehdi ma irail kak de ma irail anahne idawehn elen wia onop wet de soh.
Ire Kesempwal kan
it-1 543
Tuhke kan en Paipel
Sounmelkahka en Paipel men karasahda soahng kei duwen tuhkehn olip ni eh inoukihong irail kan me kin lemmwiki Siohwa: “Noumw pwutak kan pahn kin rasehng tuhke olip kapilpene omw tehpel.” (Me 128:1-3) Aramas kin doadoahngki rah de ilin tuhkehn olip me re pelehsang ni tuhkehn olip ehu pwehn wiahda tuhke kapw. Patehng met, tuhkehn olip mah kan kin kawosehda ili kan sang ni kalewe ko, pwehn kak pousehlahte wie tohtohla. Duwehte rah de ili ko, pwutak kan kin kapilpene arail pahpao oh iang sewese nsenamwahu en arail peneineio.
JANUARY 13-19
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MELKAHKA 135-137
“KAUN-O . . . Lapalapasang Koht akan Koaruhsie”
it-2 661 par. 4-5
Kehl, Manaman Kapwuriamwei kan
E sansal en kilang wekpeseng en ahnsou me Koht kin ketin kamwakidada kehl de angin kepikipik kan oh ahnsou teikan. Pwehn kadehdehda me ih me Koht mehlel, mwein aramas kak kasik me Siohwa pahn ketin kasalehda me e sapwellimanki manaman pohn kehl de angin kepikipik kan, oh e pahn ketin wia met ni ahl ehu me kin pidada mwareo. (Me 135:5, 6) Pwehki ketipin, maram, planet kan, oh usu kan kin idihdawehn koasoandi me Koht ketin koasoanedier ong irail, oh pwehki mwekimwekid en nan wehwe (wiawihdahn kisinieng, keteu oh mwekid en soahng teikan) kin peikiong kosonned me Koht ketikihong irail, oh pwehki mwutumwut en loukust oh pwihn en menpihr kan kin pihr sang ehu wasa kohla ehu wasa tohrohr, eri soahng pwukat oh soangen mwekimwekid tohto teikan sohte pahn itar en kasarawihla mwaren Koht ni ahnsou me uhwong oh kaudok likamw kin pwarada.
Ahpw Siohwa Koht kak ketin kahrehiong kepikipik kan oh audeparail kan en kadehdehda me ih me Koht. E kin ketin wia met ni eh kin ketin doadoahngki kepikipik pwukat en kin kapwaiada kaidehn ihte ar pwukoa kan ahpw pil soahng teikan, oh ren kin kalapw kapwaiada ni ahnsou me konehng. Soahng kan me duwehte sohla keteu, melimel, de irair en mesenleng teikan sohte wia mehkot kapwuriamwei. Ahpw ni ar kin wiawi pwehn kapwaiada kokohp en Siohwa, re kin wiahla soahng kapwuriamwei kei. (Pil kilang 1Na 17:1; 18:1, 2, 41-45.) Ahpw pali laud en ahnsou, mwekid pwukat kin kapwuriamwei pwehki ar uhdahn laud oh kehlail (Eks 9:24) de pwehki ar kin wiawi ni ahl de ni ahnsou me sohte kin kalapw wiawi.—Eks 34:10; 1Sa 12:16-18.
Ia Wehwehn Sapwellimen Siohwa Limpoak Loalopwoat ong Uhk?
16 Ni atail kin likih me Siohwa pahn ketin pere kitail, kitail kak nsenamwahu. Ahpw, ekei pak ele kitail kin mworusala oh sohte kak kihsang pepehm wet. Ni soangen ahnsou ko, dahme Siohwa pahn ketin wiahiong kitail? (Wadek Melkahka 136:23.) E pahn ketin kapahdo lime ko, pwekkitailda, oh sewese kitail en sohla ahneki pepehm wet. (Mel. 28:9; 94:18) Ia duwen atail paiekihda: Kitail ese me kitail kak ahnsou koaros koapworopworki Koht. Met sewese kitail en tamataman me kitail kin paiekihda met ni ahl riau. Keieu, sohte lipilipil wasa kitail mi ie, kitail ese me Siohwa pahn ahnsou koaros ketin pere kitail. Keriau, Samatailo nanleng kin uhdahn ketin nsenohkin kitail.
Ire Kesempwal kan
it-1 1248
Iah
Lepin lokaiao Iah kin kalapw pidada kaping oh koul me kasalehda pepehm loal. E pil kin pidada kapakap oh peki sawas, oh e pil kin kalapw dierek wasa me oaralap ehu kin koasoakoasoia peren en kana oh poadoandoarla, de wasa me kin pohnese limen Koht me kehlail oh sapwellime manaman. Mie karasaras tohto en ia duwen lepin lokaiao eh kin kadoadoahk. Lepin lokaia ko, “Kapinga Iah!” (Aleluia) pwarada nin duwen kaping ehu ong Koht nan pwuhken Melkahka kan, oh tepin wasa me e pwarada ie iei nan Melkahka 104:35, NW. Nan melkahka teikan, ele e mihte ni tepin ireo (Me 111, 112, NW), ekei pak e kin mi nanwerengen melkahka ehu (135:3, NW) pil ekei pak e kin mihte ni imwin ireo (Me 104, 105, 115-117, NW), ahpw e kin kalapw mi ni tepin oh imwin ireo (Me 106, 113, 135, 146-150, NW). Nan pwuhken Kaudiahl, tohn nanleng kan kin pwurupwurehng patohwanohng Siohwa kaping kan ni arail doadoahngki lepin lokaia pwukat.—Kau 19:1-6.
Wasa teikan me “Iah” kin pwarada ie pil kin kasalehda kaping nan koul kan oh kapakap kan ong Siohwa. Mie koul en poadoandoarla me Moses wiahda. (Eks 15:2, NW) Nan ire kan me Aiseia ntingihedi e kasalehda ni sansal kesempwalpen met ni eh kapatapene ahd riau pwukat “Iah Siohwa.” (Ais 12:2; 26:4, NW) Mwurin Siohwa eh ketin kamwahwihala Esekaia ni eh kereniong mehla, e kapinga Siohwa ni eh pwurupwurehng doadoahngki lepin lokaia “Iah.” (Ais 38:9, 11, NW) Paipel pil kasalehda wekpeseng en irail kan me melahr oh sohte kak kapinga “Iah,” oh irail kan me koasoanedier en wahdo kaping ong Ih nan arail mour. (Me 115:17, 18; 118:17-19, NW) Pil mie melkahka teikan me kasalehda irail kan me kapakapki arail kalahnganki Siohwa eh ketin doarehla, sinsile, oh kapwungirailla.—Me 94:12; 118:5, 14, NW.
JANUARY 20-26
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MELKAHKA 138-139
Dehr Mweidohng Masak en Kauhiukedi Sang Iang Pasapeng nan Mihting kan
Kapinga Siohwa nan Mwomwohdiso
10 Ke kin saloh de masak en kauwada pehmwen ehuehu ahnsou me ke men iang pasapeng? Ma ei, kaidehn kowe kelehpw. Ni mehlel, pali laud en kitail kin saloh de masak ni atail iang pasapeng. Ahpw mwohn omw kak powehdi soangen pepehm wet, ke anahne kasawihada dahme kin kahrehda omw masak. Ia duwe, ke masak ke de manokehla dahme ke men nda de nda mehkot sapwung? Ke kin pwunodki me omw pasapengo sohte pahn mwahu duwehte ahn meteikan? Ni mehlel, soangen pepehm pwukat kakete wia kilelepen mehkot mwahu. E kin kasalehda me ke aktikitik oh ke kin wiahki meteikan me re lapalap sang uhk. Siohwa kin ketin kupwurperenki irair kaselel wet. (Mel. 138:6; Pil. 2:3) Ahpw Siohwa pil ketin kupwurki ken kapinga ih oh pil kangoange riomw Kristian kan ni mihting kan. (1 Des. 5:11) E ketin poakohng uhk oh pahn ketikihong uhk eimah me ke anahne.
Kangoange Emenemen nan Mihting en Mwomwohdiso kan
7 Ele ke pahn diarada me e pahn sawas en kilang mehn sawas kan me mi nan Kahn Iroir en mwowe ko. Karasepe, kaunopada mwahu. (Lep. Pad. 21:5) Uwen laud en omw esehla mwahu iren onopo, ih uwen laud en omw pahn sohla salohki iang pasapeng. Patehng met, wia pasapeng me mwotomwot. (Lep. Pad. 15:23; 17:27) Ke sohte pahn pwunodki ma ke wia pasapeng mwotomwot. Doadoahngki sendens ehu de riau nan omw pasapengo, ele e pahn mengei ong riomw Kristian kan en wehwehki sang pasapeng reirei kan. Ni omw wia pasapeng mwotomwot ni pein omw lokaia, ke pahn kasalehda me ke kaunopada mwahu oh wehwehki mwahu audepen onopo.
Ire Kesempwal kan
it-1 862 par. 4
Mahk
Patehng met, Kristian akan anahne mahkohng meteikan mendahki ma pak depe irail kin wiahda sapwung kan. (Lu 17:3, 4; Ep 4:32; Kol 3:13) Sapwellimen Koht mahk sohte kin kohwong irail kan me sohte men mahkohng meteikan. (Md 6:14, 15) Ahpw ma “aramas suwedo” pil wiahda dihp laud ehu me pahn kahrehda e piskensang mwomwohdisohn Kristian, ele aramas menet pahn kedekedeo ale mahkpen dipe ma e koluhla mehlel. Ni ahnsowo, koaros nan mwomwohdiso kak kamehlelehiong ih me irail poakohng ih. (1Ko 5:13; 2Ko 2:6-11) Ahpw Kristian akan sohte anahne mahkohng irail akan me kin mwersuwed de karaunlikamw, oh inengieng wia dihp ahpw sohte kin koluhla. Aramas pwukat kin wiahla imwintihti en Koht.—Ipr 10:26-31; Me 139:21, 22.
JANUARY 27–FEBRUARY 2
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MELKAHKA 140-143
Mwurin Omw Kapakapki Sawas, Wia Uwen Omw Kak Koaros
‘Rong Kanahieng Mahsen en me Kupwurokong kan’
13 Wiahki kaweid nin duwen kasalepen sapwellimen Koht limpoak. Siohwa ketin kupwurki dahme keieu mwahu ong kitail. (Lep. Pad. 4:20-22) E kin ketin kasalehiong kitail sapwellime limpoak sang ni eh ketin doadoahngki sapwellime Mahsen, sawasepen Paipel ehu, de Kristian koahiek men pwehn kaweid kitail. Ipru 12:9, 10 mahsanih: “E kin ketin wia met ong kamwahupatail.”
14 Medemedewe audepen kaweido, kaidehn mwomwen atail alehdi kaweido. Ekei pak, ele kitail medewe me mwomwen atail alehdi kaweido sohte wiawi ni ahl me keieu mwahu. Mehlel, emen me kihda kaweid anahne song wia met ni ahl ehu me mengei ong emen en pwungki. (Kal. 6:1) Ahpw ma kitail me alehdi kaweid, kitail anahne medewe dahme kitail kak sukuhlkihsang kaweido, mehnda ma kitail medewe me aramas me kihong kitail kaweido anahne wia met ni ahl mwahu. Ele kitail kak pein idek rehtail: ‘Mehnda ma I sohte mwahuki mwomwen kaweido eh kohieng ie, ia duwe, mie mehkot me I kak sukuhlkihsang? I kak pohnsehsehla soh unsek en aramas me kihda kaweido oh sukuhl sang kaweido?’ E pahn wia elen loalokong ma kitail diarada kamwahupen kaweid koaros me kitail alehdi.—Lep. Pad. 15:31.
w10 3/15 32 par. 4
Kolokol “Kapehd mwakelekel” ni Ahnsou Apwal Pwukat
Kapwunod kan me kin kohsang sounuhwong kan, kahpwal en mwohni, oh soumwahu laud kin katoutouwihala sapwellimen Koht ladu kan. Ekei pak arail mohngiong kan pil kin toutoukihla. Nanmwarki Depit pil lelohng soahngohte, kahrehda e nda: “Ngeniet [Ei kehl, NW] mwoahtohtalahr; oh I milahr nan pwunod laud.” (Mel. 143:4) Dahme kahrehiong ih en kak powehdi soangen ahnsou ko? Depit kin tamanda sapwellimen Koht wiewia ong sapwellime ladu kan oh ia duwen eh kin pein kilang Koht eh kin ketin kapitala ih. E kin doudouloale dahme Siohwa ketin wiadahr pwehki mware lapalap. Depit kin medemedewe duwen wiepen nin limen Koht akan. (Mel. 143:5) Ni ahlohte, en kin doudouloale duwen Sounkapikpatailo oh soahng koaros me e ketin wiadahr oh pousehlahte ketin wiewia ong kitail pahn sewese kitail mehnda ma kitail pil kin lelohng kahpwal.
Pwoudikihda “Ihte Emen me Kin Idawehn Kauno”—Kaweid Wet Doadoahkte?
Ekei pak ele ke ahneki pepehm duwehte sounmelkahka Depit, me nda: “Maing KAUN, komw ketin kupwure ie met! Solahr ei koapworopwor. Komw dehr ketin rirweisang ie.” (Mel. 143:5-7, 10) Nan soangen ahnsou pwuko, mweidohng ahnsou pwe Samatail nanleng en ketin kasalehiong uhk dahme e ketin kupwurki ong uhk. Ke kak wia met sang ni omw kihong ahnsou en wadek sapwellime Mahsen oh doudouloale dahme ke wadewadek. Ke pahn ese ia sapwellime kehkehlik kan oh ke pahn kilang ia sapwellime wiewia ong sapwellime aramas akan mahso. Sang ni omw kin rong ih, e pahn kalaudehla omw likih me omw kin peikiong ih wia elen erpit.
Ire Kesempwal kan
it-2 1151
Pwoisin
Ni Lokaiahn Karasaras. Koasoi likamw en aramas suwed kin kauwehla adamwahu en emen aramas, oh e kin rasehng pwoisin en serpent me kak kemehla aramas. (Me 58:3, 4) Me pid sounkaraun likamw kan, Paipel mahsanih: “Pwoisin en sineik kan kin mi mwurin kilin awarail kan,” pwoisin me kohsang ni mwurin kilin awarailo oh ni ngihrail en aupowe. (Me 140:3, NW; Ro 3:13) Lowen aramas kin “diren pwoisin me aramas kin mehkihla” ma emen doadoahngki lowe pwehn wiahda karaunlikamw, de kauwe emen, wia padahk likamw de pil wia koasoi keper kan.—Sei 3:8.
FEBRUARY 3-9
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MELKAHKA 144-146
‘Meid Pai Aramas akan me Arail Koht Iei Siohwa!’
Peidek Kan Sang Sounwadawad Kan
1. Tehk audepen melkahkao pwon. Lepin lokaiao “eri” nan iretikitik 12 kin wehwehki me kapai kan me sansalda nan iretikitik 12 lel iretikitik 14 kin dokedoke me pwung kan, irail kan me peki Koht en ketin “kapitala oh doareirailla” sang aramas suwed kan (iretikitik 11). Madamadau wet pil sansalda nan iretikitik 15, wasa me lepin lokaia pwukat “meid pai” pwarada pak riau oh kin dokedoke soangen aramas kohte, me “arail Koht iei Siohwa!”
2. Kawehwe wet kin pahrekiong iren Paipel teikan me kin inoukihda kapai kan sang rehn Koht ong sapwellime aramas lelepek akan. Melkahka wet kasalehda koapworopwor me Depit ahneki me mwurin Koht eh ketin doarehla wehin Israel sang eh imwintihti kan, E pahn ketin kapaiahda aramas ako pwe ren ahneki nsenamwahu oh pweida mwahu. (Lip. 26:9, 10; Deud. 7:13; Mel. 128:1-6) Karasepe, Deuderonomi 28:4 mahsanih: “KAUN-O pahn ketin kupwuramwahwihkin kumwail seri ngeder, reken wahnsahpw, iangahki kou oh sihpw tohto.” Ni mwehin kaundahn nein Depit pwutako Solomon, wehin Israel ahneki irair en popohl oh pweida mwahu me inenen laud. Ahpw laudsang met, mwomwen kaundahn Solomon kin kasalehda ahnsou me kaundahn Mesaiao pahn wiawi.—1 Nan. 4:20, 21; Mel. 72:1-20.
Pousehlahte Kakehlailih Omw Koapworopwor
16 Atail koapworopwor en mour soutuk wia kisakis kesempwal ehu sang rehn Koht. Kitail kin kasikasik ahnsou kaselel ehu me kohkohdo, ahnsou ehu me kitail kak kamehlele pahn leledo. Koapworopwor wet kin rasehng angke ehu ong kitail me kin katengekitaildi pwe kitail en kak dadaur pahn kahpwal kan, kalokolok kan, oh pil mehla. E pil rasehng atail lisoarop, me kin pere atail madamadau pwe kitail en kak soikala dahme sapwung oh wia dahme pwung. Koapworopwor me Paipel padahkihong kitail sewese kitail en kalaudehla atail karanihala Koht oh pil kasalehiong kitail ia uwen Koht eh ketin poakohng kitail. Kitail kin uhdahn paiekihda ni atail kin pousehlahte kakehlailih atail koapworopwor.
17 “Nan nah kisinlikowo ong mehn Rom ko, wahnpoaron Pohl kangoangehki irail: “Perenda pwehki amwail koapworopwor.” (Rom 12:12) Pohl kak peren pwehki e uhdahn kamehlele me ma e lelepekte, e pahn alehdi mour soutuk nanleng. Kitail pil kak perenkihda atail koapworopwor pwehki kitail kamehlele me Siohwa pahn ketin kapwaiada sapwellime inou kan. Duwehte me sounmelkahkao ntingihedi, “meid pai aramas . . . me kin koapworopworki KAUN-O eh Koht, . . . E kin ketin kapwaiada sapwellime inou kan ahnsou koaros.”—Mel. 146:5, 6.
Soangen Limpoak Dahieu me Kin Wahdo Peren Mehlel?
19 Ahn Sehdan sampah kahrehiong aramas akan en lokolok erein mpen sounpar 6,000. Ahnsou wet, ni imwin rahn akan en koasoandi wet, sampah kin direkihla aramas akan me kin medemedewehte pein irail, mwohni, oh soahng kaperen kan. Re kin medewe dahme re kak alehdi oh wiahki me arail ineng kan me keieu kesempwal nan mour. Ahpw soangen aramas pwukat sohte kak uhdahn peren! Weksang met, Paipel mahsanih: “Meid pai aramas me Koht en Seikop kin ketin sewese oh me kin koapworopworki KAUN-O eh Koht.”—Mel. 146:5.
20 Limpoak me sapwellimen Siohwa ladu kan kin kasalehiong ih kin lalaudla. Sounpar koaros, aramas tohto teikan kin esehla duwen ih oh pil poakohngala ih. Met kadehdehda me Wehin Koht wie kakaun, oh ni ahnsou keren e pahn wahdo soangen kapai kan me apwal ong kitail en medewehla! Ni atail kin wia dahme Siohwa kupwurki kitail en wia, kitail kin kaperenda ih, oh met kin wahdohng kitail peren mehlel. Irail kan me kin poakohng Siohwa pahn peren kohkohlahte! Nan iren onop en mwuhr, kitail pahn tehk ekei irair suwed kan me kin imwikihla limpoak me roporop. Mwuhr kitail pahn kilang ia duwen mepwukat ar weksang irair mwahu kan en sapwellimen Siohwa ladu kan.
Ire Kesempwal kan
it-1 111 par. 9
Mahn akan
Paipel kin pwurupwurehng katamankihong aramas akan ren kin apwalih neirail mahn akan ni kadek oh ni ahl me konehng. Ni mehlel, Siohwa kin ketin kasalehda ih nin duwen Sounapwalih Limpoak ong arail mour oh roson. (Lep 12:10; Me 145:15, 16) Kosonned en Moseso kin kaweidki aramas akan ren apwalih mwahu mahn mand akan. Ma emen diarada mahn mand kan me kohkohseli, e anahne kapwurehla rehn irail me naineki mahn ko; ma mahn emen idaidedi pahn mehkot toutou, ape toutouwo anahne pwekpweksang powe. (Eks 23:4, 5) Ma emen pahn doadoahngki mahn akan, re anahne dehr wiakauwe. (Deu 22:10; 25:4) Mahn akan pil kin iang kommoal en rahnen Sapad duwehte aramas akan. (Eks 20:10; 23:12; Deu 5:14) Aramas akan anahne silehdi de kemehla mahn keper kan. (Sen 9:5; Eks 21:28, 29) E sohte kin mweimwei en kowarakiheki mahn emen ong ehu soangen mahn tohrohr.—Lip 19:19.
FEBRUARY 10-16
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | MELKAHKA 147-150
Kitail Ahneki Kahrepe Tohto en Kapinga Siohwa
“Dahme Kahrehda Kitail en Kapinga Siohwa?
5 Siohwa sohte ihte ketin kansenamwahwihala wehin Israel ahpw e ketin kansenamwahwihala emenemen irail. Siohwa pil kin ketin wia met ong kitail rahnwet. Sounmelkahkao ntingihedi me Koht kin “ketin kamwahwihalahr me nan kapehd ohlahr akan oh ketin kidimpenehr ar ohla kan.” (Mel. 147:3) Ni atail kin soumwahu de mworusala, kitail kak kamehlele me Siohwa ketin nsenohkin kitail. Siohwa ketin kupwurki kansenamwahwihala kitail oh kamwahwihala atail pepehm en nsensuwed laud. (Mel. 34:18; Ais. 57:15) E ketikihong kitail erpit oh kehl pwe kitail en kak dadaur pahn kahpwal koaros me kitail ahneki.—Seims 1:5.
6 Mwuhr sounmelkahkao kilengdahla pahnlahng oh nda me Siohwa kin “ketin koasoanehdi tohtohn usu kan oh ketikihong eden ehuehu usu.” (Mel. 147:4) Sounmelkahkao kak kilang usu kan, ahpw e uhdahn sehse meh depe. Rahnwet, saintis kan ese me mie usu lik lik kei nan ehu mwutumwut en usu. Oh mie mwutumwut en usu kan me inenen tohto (trillion kei) nanleng! Aramas akan sohte kak wadekedi usu kan koaros, ahpw Sounkapikpatailo kak ketin wia met. Ni mehlel, e uhdahn ketin mwahngih ehuehu usu kan oh ketikihong adarail. (1 Kor. 15:41) Kohto me ketin mwahngih wasa me ehuehu usu pwukat mi ie pil ketin mwahngih duwen uhk. E kin ahnsou koaros ketin mwahngih wasa ke mi ie, omw pepehm kan, oh dahme ke anahne!
“Dahme Kahrehda Kitail en Kapinga Siohwa?
7 Siohwa ketin mwahngih dahme ke kin lelohng oh e sapwellimanki manaman en seweseiuk nan omw kahpwal kan. (Wadek Melkahka 147:5.) Ele ke kin pehm me omw irairo uhdahn apwal oh ke sohte kak powehdi. Koht mwahngih dahme kitail sohte kakohng, oh e ketin “tamataman me kitail uhdahn pwehl.” (Mel. 103:14) Kitail sohte unsek, eri kitail kin pwurepwurehng wiahda soangen sapwung kohte me kitail kin wia oh kitail kin mworuskihla. Ia uwen atail kin koluhkihla dahme kitail ndahla, pepehm sapwung kan me kitail ahneki, de pepehm en luwak me kitail ahneki! Siohwa sohte sapwellimanki luwet kan, ahpw e uhdahn ketin mwahngih atail pepehm kan.—Ais. 40:28.
“Dahme Kahrehda Kitail en Kapinga Siohwa?
18 Sounmelkahkao ese me nanpwungen wehi kan koaros, Siohwa ketin pilada wehin Israel pwehn wia sapwellime aramas. Irail kelehpw me ale sapwellime “kaweid oh kosonned.” (Wadek Melkahka 147:19, 20.) Rahnwet, kitail ahneki pai laud en weuwa mwaren Koht. Kitail kalahnganki atail ese duwen ih, sapwellime Mahsen en kaweid kitail, oh me kitail kak ahneki nanpwungmwahu keren reh. Duwehte sounmelkahkao me ntingihedi Melkahka 147, ke ahneki kahrepe mwahu tohto en ‘Kapinga Siohwa!’ oh kangoange meteikan en wia duwehte?
Ire Kesempwal kan
it-1 316
Menpihr kan
Sounmelkahkao ruwese “menpihr kan” ren kapinga Siohwa (Me 148:1, 10), oh menpihr kan kin wia met sang ni mwomwen arail kepikipikda. Wunen menpihr emente kak tohtohki meh 1,000 de pil daulih 20,000. Ahpw ehuehu wunarail kan kin mie shaft ehu me mi nanwerenge, oh pali koaros en shafto mie barb epwiki kei me mwomwen peipeipene, oh ehuehu barb kin mie barbule epwiki kei me tikitiksang barb, oh ehuehu barbule kin mie barbicel oh hooklet epwiki kei. Ehute wunen pehnpihr en pitsin men kin reireiki ins weneu oh e kak tohtohki barbule lopw kei oh barbicel rar kei. Mwomwen wiawihdahn pehnpihr oh paliweren menpihr kan kin kahrehiong irail en pihr ni ahl ehu me uhdahn siksang pipihr en sompihr kan. Loalen tihn menpihr men kin wehwe oh kin kahrehiong menpihro en marahra, ihme kahrehda tihn menpihr me adaneki frigate, me eh pehnpihr ko kin tehlapki piht 7 (2 m), kin toutouki ounste 4 (110 g). Ekei tihn pehnpihr en menpihr laud kan pil mie mehn utungada, duwehte mehn utungada (struts) pehnpihr en sompihr kan, me mi loalen wasa kan me wehwe.
FEBRUARY 17-23
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT LEPIN PADAHK 1
Me Pwulopwul kan—Ihs me Kumwail Pahn Rong?
Dehr Mweidohng Mehkot en Irekumwailsang Kisakiso
16 Ele kowe emen me pwulopwul oh ke pehm me ahmw pahpa nohno sohte kin wehwehkin uhk de re inenen kakos. Mwein met kin uhdahn kansensuwedihiukala me kahrehda ken pil medewe ma ke men papah Siohwa. Ahpw ma ke kohkohsang Siohwa, ke pahn diarada me sohte emen nin sampah poakohng uhk duwehte ahmw pahpa nohno Kristian kan oh kompoakepahmw kan nan mwomwohdiso.
17 Medewehla met: Ma ahmw pahpa nohno sohte kin kapwunguhkala, ia duwen ahmw pahn ese ma ira uhdahn nsenohkin uhk? (Ipru 12:8) Mehlel me ira sohte unsek, eri mwomwen ara kin kaiahne iuk ele kin kansensuwedihiukala. Ahpw dehr kin medemedewehte met. Song en wehwehki kahrepen ara wiewia de koasoi kan. Ken meleilei, oh song en dehr mwadang lingeringerda. Mahsen en Koht mahsanih: “Aramas emen me kin wehwehki pein ih, sohte kin lokolokaia ahnsou koaros. Aramas me kin kanengamah ahneki erpit.” (Lep. Pad. 17:27) Akadeiong ken wiahla aramas koahiek men me kin ale kaweid oh sukuhlkihsang, sohte lipilipil ia duwen kaweido eh kohwong uhk. (Lep. Pad. 1:8) Dehr manokehla me e wia kisakis kesempwal ehu en ahneki pahpa nohno me kin poakohng Siohwa. Ira men sewese iuk en mour kohkohlahte.
Kolokol Kanahieng Kilelepen Kristian Mehlel
11 Kaperenda Koht, kaidehn aramas. Kitail kin ipwikihdi ineng en men kisehn pwihn en aramas ehu. Aramas koaros anahne kompoakepah kan, pwe met kin kahrehong kitail en nsenamwahu oh peren. Ni ahnsoun pwulopwul—oh pil ni ahnsou kan mwurin mwo—iengatail kan kin kak kahrehong kitail en ahneki ineng kehlail ieu en men alasang de kaperenda irail. Ahpw kompoakpatail kan oh iengetail kan sohte kin ahnsou koaros nsenohkin kitail. Ekei pak irail mwahuki emen en iangete irail pwen kak wia mehkot sapwung. (Lepin Padahk 1:11-19) Ni ahnsou me Kristian emen kin lohdi pahn ienge kan, e kin kalapw song en ekihla ah kilelepen Kristian mehlel. (Melkahka 26:4) Wahnpoaron Pohl kihda kaweid wet, “Kumwail dehr kahlemengih wiewia kan en sampah wet.” (Rom 12:2, The Jerusalem Bible) Siohwa kin kakehlahda loalatail kan unsek pwen sewese kitail en uhwong kasongosong kan.—Ipru 13:6.
12 Ni ahnsou me iengatail kan kin song en kawehla atail kilelepen Kristian, kitail anahne tamanda atail lelepek ong Koht kin kesempwal sang madamadau en aramas akan de wiewia kan en pali moron en aramas akan nin sampah wet. Mahsen kan nan Eksodus 23:2 kin kihda kaweid mwahu ieu: “Pil dehr idawehn pali moron en aramas pwe met pahn imwikihla suwed.” Ni ahnsou me pali moron en mehn Israel akan tepida peikasalki sapwellimen Siohwa kehl me e kak kapwaiada sapwellime inou kan, Kalep kahng iang wiewia kan en pali moron en mehn Israel akan. E kin kamehlele me sapwellimen Koht inou kan kin likilik, oh e alehdi kapai kan. (Nempe 13:30; Sosua 14:6-11) Ke pil pahn kak soikala madamadau de wiewia kan en pali moron en aramas akan pwen kak perehla ahmw nanpwung mwahu rehn Koht?
Ire Kesempwal kan
it-1 846
Aramas Pweipwei
Ni Paipel eh kin doadoahngki lepin lokaiao “pweipwei,” e sohte kin wehwehki emen me sohte ahneki koahiek en madamadau, ahpw e kin kalapw dokedoke emen me soikala kaweid oh kin wiewia soahng kan me sohte pahrekiong sapwellimen Koht koasoandi en dahme pwung oh sapwung. Soangsoangen lokaiahn Ipru me kawehwehdi soangen aramas menet iei kesilʹ (“me pweipwei kan”; Lep 1:22, NW), ʼewilʹ (“aramas pweipwei”; Lep 12:15), na·valʹ (“me pweipwei kan”; Lep 17:7), oh lets (“aramas aklapalap oh au laud”; Lep 13:1). Lepin lokaiahn Krihso aʹphron kin dokedoke “aramas pweipwei men” (Lu 12:20), a·noʹe·tos kin kawehwehdiong “pweipwei” (Kal 3:1), oh mo·rosʹ kin kawehwehdiong “pweipwei” de “loalopwon” (Md 23:17; 25:2).
FEBRUARY 24–MARCH 2
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT LEPIN PADAHK 2
Dahme Kahrehda Ken Ngoangki Wia Pein Omw Onop Paipel?
“Pousehlahte Weweid ni me Mehlelo”
16 Kaidehn kitail koaros kin perenki wadawad oh onop. Ahpw Siohwa ketin luke kitail en ‘rapahki uwen atail kak’ pwe kitail en kalaudehla atail wehwehki padahk mehlel. (Wadek Lepin Padahk 2:4-6.) Ni atail wia met, kitail kin ahnsou koaros paiekihda. Corey koasoia me ni eh kin wadek Paipel, e kin wadek iretikitik ehute oh kihong ahnsou en medemedewe. E koasoia: “I pahn wadekala nting tikitik kan koaros (footnote), kilang iren Paipel koaros me pahrekiong iretikitiko (cross-reference), oh pil wia roporop. . . . Wiepen onop wet kin sewese ie en sukuhlki soahng tohto!” Sohte lipilipil ma kitail doadoahngki wiepe wet de wiepe teikan, kitail kin kasalehda atail kalahnganki padahk mehlel ni atail wiahda ahnsou oh kehl pwehn onopki.—Mel. 1:1-3.
Erpit Mehlel Kin Liklikwer
3 Erpit kak dokedoke atail koahiek en doadoahngki dahme kitail ese pwehn wiahda pilipil mwahu kan. Ahpw erpit mehlel kin pidada laudsang met. Paipel mahsanih: “Pwe kumwail en loalokong, keieu kumwail pahn lemmwiki KAUN-O. Ma kumwail pahn ese Me Sarawio, eri, mie amwail dehdehki.” (Lep. Pad. 9:10) Eri ni atail pahn wiahda pilipil kesempwal ehu, kitail anahne esehda dahme Siohwa ketin medewehki pilipilo. Kitail kak wia met sang ni atail onopki Paipel oh sawasepen Paipel kan. Kitail kin kasalehda erpit mehlel ni atail wia met.—Lep. Pad. 2:5-7.
4 Siohwa kelehpw me kak ketikihong kitail erpit mehlel. (Rom 16:27) Dahme kahrehda e ketin wia Utupen erpit? Keieu, Siohwa iei Sounkapikpen mehkoaros, eri e ketin mwahngih soahng koaros duwen sapwellime kepikipik kan. (Mel. 104:24) Keriau, wiepen nin lime kan koaros kin kasalehda sapwellime erpit. (Rom 11:33) Kesiluh, sapwellime kaweid erpit kin ahnsou koaros wia kamwahu ong irail kan me kin doadoahngki. (Lep. Pad. 2:10-12) Ma kitail men ahneki erpit, kitail anahne pwungki ire mehlel pwukat oh mweidohng en kaweid atail pilipil oh wiewia kan.
Me Pwulopwul kan, Kakehlakahda Amwail Pwoson
2 Aramas tohto rahnwet sohte kamehlele me Koht ketin kapikkitailda. Ma kowe emen sapwellimen Siohwa ladu me pwulopwul de ke sukusukuhlki duwen ih, ele mie pak me ke medemedewe ia duwen omw kak kadehdehda me ih me Sounkapikpatail. Paipel kin sewese kitail en medewe kanahieng dahme kitail rong de wadek oh pein idek rehtail peidek kesempwal kan. Paipel mahsanih: “Omw erpit oh dehdehki en wia poadoarepomw.” Ia duwen? E pahn seweseiuk soikala padahk likamw kan oh seweseiuk en kakehlakahda omw pwoson Siohwa.—Wadek Lepin Padahk 2:10-12.
3 Pwe atail pwoson Siohwa en kehlail, kitail anahne esehla mwahu duwen ih. (1 Tim. 2:4) Eri ni omw kin wadek Paipel oh neitail sawaspen Paipel kan, e uhdahn kesempwal en uhdi oh medemedewe dahme ke wadek. Song en wehwehki dahme ke wadewadek. (Mad. 13:23) Ma ke kin onop ni ahl wet, ke pahn diarada mehn kadehde tohto me Siohwa iei Sounkapikpatail oh Paipel pwilisang reh.—Ipru 11:1.
Ire Kesempwal kan
it-1 1211 par. 4
Loalopwoat
Aramas men kak kasalehda soangen loalopwoat wet, kaidehn pwehki pein eh kehl, ahpw pwehki e kin uhdahn pwoson oh likih Siohwa oh sapwellime manaman en doarehla aramas. (Me 25:21) Siohwa ketin inoukihda me e pahn ketin wia “mehn sansar” ehu oh “wasahn ruk kehlail” ehu, pwehn sinsile elen me kin kekeid ni loalopwoat. (Lep 2:6-8; 10:29; Me 41:12) Arail kin sohte uhdi rapahki kupwuramwahu en Siohwa kin kahrehiong ren tengeteng nan arail mour oh kak ideidawehnte arail mehn akadei kan. (Me 26:1-3; Lep 11:5; 28:18) Ahpw duwehte me Sohp tehkada oh pwonopwonkihda, emen me sohte karaunpe kak lelohng me suwed pwehki kaundahn me suwed oh pil kak mehla rehn me suwed kan. Ahpw Siohwa ketikihda koapworopwor me e ketin mwahngih dahme kin wiawi nan mouren emen me sohte karaunpe oh kamehlelehiong ih me eh sohso pahn mihmi kohkohlahte, e pahn ahneki popohl ahnsou kohkohdo, oh e pahn sohsohki dahme mwahu. (Sop 9:20-22; Me 37:18, 19, 37; 84:11; Lep 28:10) Duwehte Sohp, ahn emen loalopwoat me kin kahrehiong ih en wia aramas katapan oh waun, a kaidehn eh ahneki kepwe tohto. (Lep 19:1; 28:6) Seri kan me ahneki soangen pahpa nohno pwukat kin peren (Lep 20:7), pwehki re kin paiekihda mehn kahlemeng en arail pahpao, oh iang adamwahuki eh adamwahu oh waunekihla eh wahu.