Irelaud 5
Mehnia Kaudok Me Koht Kin Ketin Kupwurki?
1. Dahme lihen Sameria men ese me pid duwen kaudok?
MIE PAK me ke kin medemedewe, ‘Mehnia kaudok me Koht kin ketin kupwurki?’ Mie lih emen me ele pil ahneki peidek wet nan kapehde nin doken ah koasoakoasoiong Sises Krais mpen Nahna Kerisim nan Sameria. Ni a tetehk kanahieng duwen wekpeseng en kaudok en mehn Sameria kan oh kaudok en mehn Suhs akan, liho eri koasoia: “Samat ako kin kaudok pohn nahna wet, a kumwail mehn Suhs kin nda me dene Serusalemte me iei wasa me aramas pahn kaudok ong Koht ie.” (Sohn 4:20) Iaduwen—Sises padahkiong lihen Sameriao me Koht kin ketin kupwurki soangen kaudok koaros? De iaduwen—e mahsanih me mie soahng kan me aramas anahne en wia pwe ren kak kaperenda kupwuren Koht?
2. Pwehn sapeng lihen Sameria, dahme Sises mahsanih?
2 Sapwellimen Sises pasapeng kapwuriamwei iei duwen met: “Ahnsou pahn leledo me aramas solahr pahn kaudok ong Sahmo pohn nahna wet, de pil nan Serusalem.” (Sohn 4:21) Mehn Sameria kan ahnsou reirei kin lemmwiki Siohwa oh kin kaudokiong koht teikan pohn Nahna Kerisim. (2 Nanmwarki 17:33) Ahpw, met Sises Krais mahsanih me kaidehn wasakiset pil kaidehkin nan Serusalem me wia mehkot kesempwal nan kaudok mehlel.
KAUDOKIONG KOHT NI NGEHN OH MEHLEL
3. (a) Dahme kahrehda mehn Sameria kan sohte uhdahn esehki Koht? (b) Ia mwomwen mehn Suhs lelepek kan oh meteikan kak esehla Koht?
3 Sises eri doula oh mahsanih ong lihen Sameriao: “Kumwail mehn Sameria kan sohte ese ihs me kumwail kin kaudokiong; a kiht mehn Suhs ese ihs ih me se kin kaudokiong pwe komouro kin pwarodo sang mehn Suhs akan.” (Sohn 4:22) Mehn Sameria kan kin ahneki madamadau kan me pid kaudok likamw oh kin kamehlele me audepen tepin pwuhk limaute en Paipel me pwilisang rehn Koht—pwuhk pwukat re pwurehng ntingihdi ni keneinei nan neirail pwuhk me ede Samaritan Pentateuch. Kahrehda, irail sohte uhdahn ese Koht ni mehlel. Ahpw, mehn Suhs akan kin ahneki loalokong me pid duwen Pwuhk Sarawi. (Rom 3:1, 2) Pwuhk Sarawi kin kasalehong mehn Suhs lelepek kan oh pil meteikan me men rong oh peikiong Koht dahme irail anahne pwe ren kak esehla Koht.
4. Nin duwen me Sises mahsanih, dahme irail koaros, mehn Suhs kan oh mehn Sameria kan, anahne wia pwe Koht en kin ketin kupwurki arail kaudok?
4 Ni mehlel, Sises kasalehda me irail koaros mehn Suhs oh mehn Sameria kan anahne kapwungala arail elen kaudok pwe irail en kak kaperenda Koht. E mahsanih: “Ahpw, ahnsou pahn leledo, oh e lelehr, me tohnkaudok mehlel kan pahn kaudokiong Sahmo ni ngehn oh mehlel, pwe iei soangen tohnkaudok kan me Sahmo ketin kupwurki en kaudokiong ih. Ngehn ehu Koht, oh me kin kaudokiong re en kaudongki ngehn oh mehlel.” (Sohn 4:23, 24) Kitail anahne kaudokiong Koht “ni ngehn,” me kin wehwehki me mohngiongatail kin dirki pwoson oh limpoak ong Koht. Kitail pil kak kaudokiong Koht ‘ni mehlel’ ni atail pahn sukuhliki sapwellime Mahsen, Pwuhk Sarawi, oh pil kaudokiong Ih ni atail pahn kapwaiada sapwellime padahk mehlel me E ketikihda. Ke kin ngoangki wia met?
5. (a) Ia wehwehn “kaudok”? (b) Dahme kitail anahne wia ma kitail men Koht en ketin kupwurki atail kaudok?
5 Sises kadehde ni kehlail me Koht kin kupwurki kaudok mehlel. Met kin kasalehda me mie soangen kaudok kan me Siohwa sohte kin kupwurki. En kaudokiong Koht kin wehwehki en kihong Ih wahu unsek oh papah Ih ni lelepek. Ma ke men kasalehong emen kaun kehlail wahu, mwein ele ke pahn ngoangki uhpahiong ih oh wia dahme pahn kaperenda ih. Ni mehlel, kitail men kaperenih Koht. Eri, kaidehn kitail en ndahte, ‘Ong ngehi, ahi pelien lamalam itar,’ ahpw, kitail anahne esehda ni mehlel ma atail kaudok kin pahrekiong sapwellimen Koht koasoandi kan de soh.
WIA KUPWUREN SAHMO
6, 7. Dahme kahrehda Sises sohte pohnesehki ekei irail oko me kose me irail sapwellime tohnpadahk kan?
6 Kitail wadek Madiu 7:21-23 oh kilang ma kitail kak diarada ire ieu me inenen kesempwal me pahn kasalehda ma kaudok koaros kin pwung mwohn Koht. Sises mahsanih: “Kaidehn aramas koaros me kin likwerih ie, ndinda, ‘Maing ei Kaun, Maing ei Kaun,’ me pahn pedolong nan Wehin Koht, pwe irail kante me kin kapwaiada kupwuren Semei me ketiket nanleng. Ni Rahnen Kadeiko eh pahn leledo, me tohto pahn ndahng ie, ‘Maing at Kaun, Maing at Kaun! Se kohpadahr ni mwaromwi; ni mwaromwi se kausekihsangehr tepil kan, oh se wiadahr manaman tohto!’ A ngehi I ahpw pahn ndahng irail, ‘I sohte mwahn esei kumwail. Kumwail kohkohweisang ie, pwe I sehsei kumwail, kumwail me mouren tiahk suwed kan!’”
7 Kamehlele me Sises Krais me iei atail Kaun kin wia mehkot kesempwal nan kaudok mehlel. Ahpw, mie mehkot me sohte pwung nan kaudok en irail me tohto me kose me irail sapwellimen Sises tohnpadahk kei. Sises mahsanih me ekei pahn wiahda “manaman tohto” me dene re kak kamwahuwihala me soumwahu kan. Ahpw, irail sohte kin kapwaiada dahme Sises mahsanih me inenen kesempwal. Irail sohte “wia kupwuren Semeo.” Ma kitail men kaperenda Koht, kitail anahne sukuhliki kupwuren Sahmo oh kapwaiada.
LOALOKONG PWUNG—MEHN PEREPE IEU
8. Dahme kitail anahne wia ma kitail men wia kupwuren Koht, oh soangen madamadau sapwung dah kan me kitail anahne liksang?
8 Ma kitail men wia kupwuren Koht, kitail anahne sukuhliki loalokong pwung me pid Siohwa Koht oh Sises Krais. Soangen loalokong wet pahn kahluwalahng mour soutuk. Eri, ni mehlel, kitail koaros pahn men mehleliong atail sukuhliki loalokong pwung sang sapwellimen Koht Mahsen, Pwuhk Sarawi. Ekei kin nda me sohte anahnepen kitail en nohn nsenohki sukuhliki Pwuhk Sarawi ma kitail kin poadidi oh nsenoh nan atail kaudok. Ekei kin kose, ‘Ma e tikitik uwen me ke ese, eri e pahn pil tikitik dahme meteikan pahn kasik sang uhk.’ Ahpw, Paipel kin kangoangekin kitail en kalaudehla atail loalokongkihla Koht oh sapwellime koasoandi kan.—Episos 4:13; Pilipai 1:9; Kolose 1:9.
9. Iaduwen loalokong mehlel a pahn kak pere kitail, oh dahme kahrehda kitail anahne mehn perepe duwehte met?
9 Soangen loalokong wet wia mehn perepe ieu sang soahng kan me kin kak kasaminehla atail kaudok. Wahnpoaron Pohl koasoia duwen ngehn emen me kin mwomwehda ni likamw en wia “tohnleng en marain.” (2 Korint 11:14) Eri, ngehn menet—Sehdan—me kin song en wekidala mwomwe pwehn songosong en kaweid sapwungih kitail pwe kitail en wia mehkan me pahn uhwongada kupwuren Koht. Ngehn teikan me kin ehuiong Sehdan pil kin song en kasamine ahn aramas arail kaudok, pwe Pohl koasoia: “Meirong me kin wiawi pohn pei sarawien me rotorot akan, kin wiawihong tepil kan, ahpw kaidehk ong Koht.” (1 Korint 10:20) Aramas tohto kin lemeleme me irail kin kaudok ni ahl pwung, mendahte ma irail sohte kin wia dahme Koht kin ketin kupwurki. Irail kin alehda kaweid sapwung ong kaudok likamw oh samin. Mwuhr, kitail pahn kalaudehla atail sukuhliki duwen Sehdan oh ngehn saut akan, ahpw e sansalehr me imwintihti en Koht pwukat kin kasamine ahn aramas akan arail kaudok sangete mahs lel met.
10. Dahme ke pahn wia ma aramas emen, sang ni eh wehwehki, kihong poisin nan ahmw wasahn nimpil, oh dahme loalokong mehlel me pid Mahsen en Koht kin sewese kitail en kak wia?
10 Ma ke wehwehkihier me aramas emen kihong poisin nan wasa me ke kin alehsang ie nimomw pihl en nimpil, ke pahn pwurpwuralahte nimpil sang wasao? Ni mehlel, ke pahn mwadangete rapahkihda wasahn idipil ieu me sohte keper, wasa ieu me pihl kin mwakelekel. Eri, loalokong pwung en Mahsen en Koht kin sewese kitail en kak kasawihada mehnia me kaudok mehlel oh soikewei sang kitail samin akan me kak kasaminehla atail kaudok ong Koht oh kak kahrehong kitail en wia soahng kan me sapwung mwohn silangin Koht.
KOSONNED EN ARAMAS AKAN ME WIAHLA PADAHK KAN EN SARAWI
11. Dahme sapwung nan kaudok en irail mehn Suhs tohto?
11 Ahnsou me Sises ketiket sampah, mehn Suhs tohto sohte kin mwekid nin duwen loalokong pwung me pid Koht. Irail eri sohla ahneki irair mwakelekel mwohn Siohwa. Ohng irail, Pohl ntingihdi: “Pwe I kak kadehde duwen arail inenen poadidiong Koht, ahpw sohte kekeid ni pwungen marain mehlel.” (Rom 10:2) Irail pein pilada ong irail iaduwen arail pahn kaudokiong Koht ahpw irail sohte rong mahs dahme Koht ketin mahsanih duwen met.
12. Dahme kasaminehla kaudok en irail mehn Israel akan, oh dahme e imwikihla?
12 Nin tepio, mehn Israel akan kin wia kaudok mwakelekel me Koht ketikihong irail, ahpw arail kaudok saminikihla padahk kan oh madamadau en akloalokong kan me aramas kin kihda. (Seremaia 8:8, 9; Malakai 2:8, 9; Luk 11:52) Mendahki irail kaunen lamalam en Suhs akan me adaneki Parisi kan kin lemeleme me Koht kin kupwurki arail kaudok, Sises mahsanih ong irail: “Mehlelte me Aiseia me pwung ni eh kohpadahr duwen amwail mwalaunen, duwen me ntingdiero: ‘Koht mahsanih, aramas pwukat kin kahkahkin ie ni arail lokaia, a kapehdirail kan inenen dohsang ie. Sohte katepen ar kin kaudokiong ie, pwe re kin padahkihweite kosonned en aramas me dene e pwilisang rehn Koht!’”—Mark 7:6, 7.
13. Soahng dah kan me kitail kakete wia me pahn duwehte dahme mehn Parisi kan kin wia?
13 E pahn kak wiawi me dene kitail kin wia duwehte dahme Parisi ko kin wia? Met kak wiawi ma kitail kin idawehn padahk kan oh tiahk kan en sarawi me kitail alehsang irail kan me tieng mwohtail sangete mahso ahpw sohte kasawih mahs dahme Koht ketin mahsanihier me pid duwen kaudok. Me pid duwen keper en irair mehlel wet, Pohl ntingihdi: “Ngehno ketin mahsanih ni sansal me ekei aramas pahn kesehla arail pwoson ni imwin ahnsou kan; irail pahn peikiong ngehn likamw akan oh idawehn padahk en ngehn suwed kan.” (1 Timoty 4:1) Kahrehda, e sohte itar kitail en lemehiongete me atail kaudok kin kaperenda Koht. Duwehte lihen Sameria me tuhwong Sises, kitail ele alehsang atail pahpa oh nohno kaudok me kitail kin iang. Ahpw, kitail anahne en uhdahn wehwehki ni mehlel ma dahme kitail wiewia pahrekiong dahme Koht kin ketin kupwurki.
LIKSANG WIA SOAHNG KAN ME KIN KANSENSUWEDIHALA KOHT
14, 15. Mehnda ma kitail ese ekis duwen loalokong mehlel me pid kupwuren Koht, dahme kahrehda kitail anahne kanahieng?
14 Ma kitail sohte pahn kanahieng, kitail pahn kakete wiahda mehkot me sohte pwung ohng kupwuren Koht. Karasepe ieu, wahnpoaron Sohn poaridiong tohnleng emen “pwehn pwongih ih.” Ahpw, tohnlengo eri kaweidkin ih: “Ke dehr wia men, pwe ngehi iengomw ladu men oh iengen riomw kan, irail koaros me kin poadidiong mahsen mehlel kan me Sises ketin kasalehda. Koht me ke pahn pwongih.” (Kaudiahl 19:10) Eri, met ke kakehr kilang me ke anahne tehk mwahu ma ahmw kaudok sohte saminkihla ehu soangen pwongih dikedik en eni?—1 Korint 10:14.
15 Ahnsou me ekei Kristian akan tepida wia soangen tiahk en sarawi kei me sohte kin kaperenda Koht, Pohl wia peidek wet ong irail: “Ia duwen amwail pahn pwuralahng pahn manaman en ngehn samin oh luwet akan me kin kakaun wasa? Dahme kumwail men pwurehng wiahkihla ar lidu? Kumwail kin kesempwalki soangen rahn tohrohr kan, sounpwong kan, irair en ahnsou kan, oh sounpar akan. I perkinkumwaildahr, pwe ei doadoahk kan koaros rehmwail de wiahla doadoahk mwahl.” (Kalesia 4:8-11) Irail aramas pwuko alehdahr loalokong me pid duwen Koht, ahpw mwuri, irail wiahda sapwung ni arail kin iang kasarawi tiahk en sarawi kei oh pil kasarawi rahn ekei me sohte pwungiong kupwuren Siohwa. Nin duwen me Pohl mahsanih: kitail anahne “uhdahn wehwehki mwahu dahme pwungiong kupwuren Kauno.”—Episos 5:10, NW.
16. Iaduwen Sohn 17:16 oh 1 Piter 4:3 kak sewese kitail en esehki ma kasarawi rahn kan oh tiahk kan kin kaperenda Koht?
16 Kitail en tehk kanahieng pwe kitail en dehr kasarawi rahn kan oh tiahk teikan me pahn uhwongada kosonned en Koht. (1 Deselonika 5:21) Karasepe ieu, Sises mahsanihki sapwellime tohnpadahk kan: “Duwehte ngehi me kaidehn kisehn sampah, pil ih duwen irail, kaidehn irail kisehn sampah.” (Sohn 17:16) Ahmw pelien sarawi kin iang wia kasarawi kan oh kasarawi rahn akan me kin uhwong kosonned en uhtohrasang wiewiahn sampah kan? De wiewia kan en tohn ahmw pelien lamalam kin ekei ahnsou pidada nan soangen tiahk en sahpw akan oh kasarawi kan me kakete pidada wiewiahn sampah kan me wahnpoaron Piter kawehwehda? E ntingihdi: “Pwe ahnsou reirei en amwail mouren mahs, kumwail wiewiahier dahme me rotorot akan kin mwahuki wia. Kumwail wiahdahr tiahk suwed kanamenek kei, tiahk en nenek, kamam sakau, kapehd en mwenge, kamwoaronge wasa, oh tiahk en kaudok kasaut ong dikedik en eni kan.”—1 Piter 4:3.
17. Dahme kahrehda kitail anahne liksang soahng koaros me kin pid kasalepen ngehn en sampah?
17 Wahnpoaron Sohn kasalehda mwahu anahnepen liksang wiewia soh lipilipil kan me pahn kasalehda ngehnen sampah me kin mwamwahliki Koht. E ntingihdi: “Kumwail dehr poakohng sampah, de dipwisou me mihmi nin sampah. Pwe ma kumwail kin poakohng sampah, poakepen Sahmo sohte mi loalamwail. Pwe mehpwukat koaros kisehn sampah: dipen ineng en uduk, oh mehkan me aramas kin kilang oh ahnehda, oh mehkoaros me mi nin sampah me aramas kin pohnmwahsohkihda—mehpwukat koaros sohte kohsang rehn Sahm, re kohsang nin sampah. Sampah wet oh mehkoaros nin sampah me aramas kin inengieng kin sosohrala; ahpw me kin kapwaiada kupwuren Koht pahn momour kohkohlahte.” (1 Sohn 2:15-17) Ke tehk me irail akan me ‘wia kupwuren Koht’ pahn mihmi kohkohlahte? Ei, ma kitail wia kupwuren Koht oh liksang wiewia kan me kin kasalehda ngehnen sampah, kitail kak ahneki koapworopwor en mour soutuk!
KOLOKOL SAPWELLIMEN KOHT IRAIR EN WIEWIA MWAKELEKEL KAN
18. Iaduwen ekei mehn Korint kan arail kin sapwungala ni arail madamadau ong mehkan me pid arail wiewia, oh dahme kitail kak sukuhlikihsang ire wet?
18 Koht kupwurki irail akan me kaudokiong Ih en wia aramas akan me kin kolokol sapwellime irair en wiewia mwahu oh mwakelekel. Ekei irail nan Korint mahs sapwungala oh medemedewe me Koht pahn kak kanengamahiong arail tiahk en wiewia samin akan. Kitail kak kilang uwen sapwung en arail madamadau ni atail wadek 1 Korint 6:9, 10. Ma kitail men atail kaudok ong Koht en pwung, kitail anahne kaperenda Ih ni atail lokaia oh atail wiewia. Ahmw pelien sarawi kin sewese iuk en wia met?—Madiu 15:8; 23:1-3.
19. Iaduwen kaudok mehlel a kin pidada atail wiewia ong meteikan?
19 Atail wiewia ong aramas teikan anahne kasalehda sapwellimen Koht irair akan. Sises Krais kangoangehkin kitail en wiahiong meteikan nin duwen kitail men irail en wiahiong kitail, pwe met wia kisehn kaudok mehlel. (Madiu 7:12) Tehk dahme e pil mahsanih me pid kasalehda limpoak ong riatail kan ni pali ngehn: “Pwe ihme aramas koaros pahn esehki me kumwail nei tohnpadahk, ma kumwail pahn limpoakpene.” (Sohn 13:35) Sapwellimen Sises tohnpadahk kan pahn uhdahn limpoakpene nanpwungarail oh wia mwahu ohng iengarail tohn kaudok kan oh pil meteikan.—Kalesia 6:10.
KAUDOKIONG KOHT SANG MOHNGIONGOMW UNSEK
20, 21. (a) Soangen kaudok dah me Koht kin ketin kupwurki? (b) Dahme kahrehda Siohwa sohte kin ketin kupwurki ahn mehn Israel akan arail kaudok ni mwehin Malakai?
20 Nan ahmw mohngiong, mwein ke men kaudok ong Koht ni elen kaudok me pwung oh mehlel. Ma iei, ke anahne wia dahme Koht kupwurki ken wia me pid kaudok. Tohnpadahk Seims kawehwehda mwahu me sapwellimen Koht kupwur me kesempwal, kaidehn pein atail madamadau. Seims mahsanih: “Eri, iet duwen poadidi ong papah Koht me uhdahn pwung oh unsek mehlelen, me Samatail Koht kin ketin kupwurki: apwalih me sepwoupwou kan oh liohdi kan nan ar apwal akan, oh dehr saminikihla tiahk suwed kan en sampah wet.” (Seims 1:27) Ma kitail kin inengieng en kaperenda Koht, emenemen kitail anahne en kasawih atail kaudok pwe kitail en ese ni mehlel me atail kaudok sohte saminkihla soangen wiewia kan me uhwong Koht de pil kitail dehpahno sohte wia mehkot me E ketin kupwukupwure me e wia mehkot kesempwal.—Seims 1:26.
21 Ihte soangen kaudok me mwakelekel oh sang mohngiong unsek me kin kaperenda Siohwa. (Madiu 22:37; Kolose 3:23) Ahnsou me mehn Israel ko sohte kaudokiong Koht sang mohngiongarail unsek, E mahsanih: “Nahi men kin wauneki seme, oh lidu men kin wauneki eh soumas. Eri, ngehi samamwail—a dahme kumwail sohte kin waunekiniehki? Ngehi pil amwail soumas—a dahme kumwail sohte kin kahkahkiniehki?” Irail kin kansensuwedihala Koht ni arail kin meirongkihong Ih mahn maskun, mwoator oh soumwahu, oh E sohte kin kupwurki soangen mwomwen wiewiahn kaudok pwukat. (Malakai 1:6-8) Siohwa kin ketin warohng kaudok me keieu mwakelekel oh sohte kin kupwurki mehkot me tikitik sang lelepek unsek.—Eksodus 20:5; Lepin Pakahk 3:9; Kaudiahl 4:11.
22. Ma kitail men Koht en ketin kupwurki atail kaudok, dahme kitail anahne en liksang, oh dahme kitail anahne wia?
22 Lihen Sameria me koasoaiong Sises kin mwomwen men kaudokiong Koht ni ahl me pwung oh me pahn kaperenda Koht. Ma iei met pil ineng en nan loalatail, kitail pahn nantihong liksang soangen padahk oh wiewia koaros me pahn kasaminehla atail kaudok. (2 Korint 6:14-18) Kitail anahne nantihong wia uwen atail kak pwehn alehdi loalokong pwung me pid duwen Koht oh pil wia kupwure. Kitail pahn tengediong oh kolokol sapwellime kehkehlik kan pwe atail kaudok en pwung mwohn silangin Koht. (1 Timoty 2:3, 4) Sounkadehdehn Siohwa kan kin nantihong wia met, oh irail kin, ni limpoak, kangoangehkin uhk en iang irail kaudok ohng Koht “ni ngehn oh mehlel.” (Sohn 4:24) Sises mahsanih: “Pwe iei soangen tohnkaudok kan me Sahmo ketin kupwurki en kaudokiong Ih.” (Sohn 4:23) Se kin koapworopworki me ke wia soangen aramas duwehte met. Duwehte lihen Sameriao, ni mehlel, ke men ahneki mour soutuk. (Sohn 4:13-15) Ahpw, ke kin kilang aramas kin mahla oh mehla. Irelaud en mwurin met pahn kawehwehda dahme kahrehda.
SONG UWEN ME KE KOLEDI
Nin duwen dahme Sohn 4:23, 24 kin kasalehda, mehnia kaudok Koht kin ketin kupwurki?
Iaduwen kitail kak wehwehki ma Koht kin kupwurki kitail en kasarawi ekei rahn de wia soangen tiahk kan de soh?
Dahme kitail anahne wia ma kitail men Koht en kupwurki atail kaudok?
[Kilel nan pali 44]