Irelaud 7
Dahme Koht Ketin Wiadahr Pwehn Doarehla Aramas
1, 2. (a) Iaduwen kaunen sounpei en Rom ah esehda ihs me sapwellimen Koht Ohl? (b) Dahme kahrehda Siohwa mweidohng Sises en pwoula?
NI EHU ahnsou en poans en rahn tuhke kan (spring), ni mwurin souwas ehu mpen pahr 2,000 samwalahr oko, kaunen sounpei en Rom emen kilikilang ohl silimen wie kalokolok oh mwuri mehla. Kaunen sounpei menet kin wia tetehk mwahu emen irail—Sises Krais. Sises ketin pousdiongehr pohn tuhke pwoat. Nin souwas en rahno eri rotala ni ahnsou me sapwellime pwoula kerendohngehr mwohn silangih. Ni eh pwoula, sampah rerada kowahlap, oh kaunen sounpei menet eri werkihda ni ngihl laud: “Mehlelte me aramas menet sapwellimen Koht Ohl.”—Mark 15:39, NW.
2 Sapwellimen Koht Ohl! Kaunen sounpei menet me pwung. E ahpwtehn kadehdehier wiewia ieu me keieu kesempwal me wiawi nan sampah. Mwowe sang met, pein Koht mahsanih me Sises kin wia sapwellime ohl kompoak. (Madiu 3:17; 17:5) Dahme kahrehda Siohwa mweidohng sapwellime ohl en pwoula? Pwehki iei met sapwellimen Koht ahl en doarehla aramas akan sang dihp oh mehla.
PILIPILDA OHNG KAHREPE KESEMPWAL TOHROHR EHU
3. Dahme kahrehda e konehng sapwellimen Koht Iehros en pilipilda pwehn wia koasoandi tohrohr ehu me pid tohnsampah?
3 Nin duwen atail sukuhlikihier mwowe nan pwuhk wet, Sises sapwellimaniki mour tohrohr ehu nanleng mwohn ah wie aramasala. E mwareniki sapwellimen Koht “Iehros” pwehki Siohwa me pein ketin kapikada ih. Mwurin mwo, Koht doadoahngki Sises pwehn wiahda soahng teikan koaros me mie. (Sohn 3:18; Kolose 1:16) Sises kin inenen perenki aramas. (Lepin Padahk 8:30, 31) Ihme kahrehda, e sohte kapwuriamweiki Siohwa ah ketin pilada sapwellime Iehros en doadoahngki ong koasoandi tohrohr ieu ni ahnsou me aramas mihla pahn irair en keria me kahrehong aramas mehla!
4, 5. Mwohn Sises e ketidihdo sampah, dahme Paipel kadehdehdahr me pid “Kadaudok” me pahn wiahla Mesaia?
4 Ni ahnsou me Koht ketikihda kalokolok me pahn kohwong Adam, Ihp, oh Sehdan nan mwetuwel en Ihden, Koht pil mahsanihada me pahn mie sounkamour men me pahn kohdo mwuhr oh kahdaneki ih “Kadaudok.” “Kadaudok” menet, de seri menet, pahn kohdo pwehn kihsang soahng suwed akan me Sehdan me Tepilo, “serpent en kawao,” wahdohng aramas akan. Ni mehlel, “Kadaudok” inouda menet pahn kamwutehpene Sehdan oh pil iangahki koaros me kin idawehnla ih.—Senesis 3:15; 1 Sohn 3:8; Kaudiahl 12:9.
5 Ni erein sounpahr epwiki kei dower powe, Koht ekis ekis ketin kasalehda duwen “Kadaudok” menet, oh kahdaneki ih Mesaia. Nin duwen me sansalda ni pali 37, kokohp tohto kihda oaritik kan duwen soangsoangen irair akan me pid sapwellime mour nin sampah. Karasepe ieu, e pahn lelohng oh powehdi kalokolok suwed pwehn kak kaunsekihala sapwellime pwukoa nan sapwellimen Koht koasoandi.—Aiseia 53:3-5.
IA KAHREPEN MESAIA AH PAHN PWOULA
6. Nin duwen kokohp me ntingdi nan Daniel 9:24-26, dahme Mesaia pahn wia oh ia mwomwen e pahn wiahda?
6 Kokohpo me ntingihdi nan Daniel 9:24-26 kohpada me Mesaia—sapwellimen Koht Me Keidi Men—pahn kapwaiada koasoandi lap ehu. E pahn kohdo sampah “pwehn kihsang sapwung kan, oh kihsang dihp, oh wiahda meirong en dihp, oh wahdo irair en wiewia pwung” kohkohlahte. Mesaia pahn kihsang keria me wahdo mehla ong irail aramas lelepek kan. Ahpw, iaduwen e pahn wia met? Kokohpo kawehwehda me e pahn “lopsang” de kamakamala.
7. Dahme kahrehda mehn Suhs akan kin meirongki mahn akan, oh meirong pwukat kin wia kilelepen dahieu?
7 Irail mehn Israel en kawa ko ese duwen mwomwen tomw me kin wiawi ong sapwung me aramas kin wiahda. Nan arail kaudok nin duwen kosonned me Koht ketikihong irail ni ah doadoahngki Moses, irail kin kaukaule meirongki mahn. Met kin katamankihong mehn Israel akan me aramas kin anahne mehkot mehn welian irail ni tomwpen diparail. Wahnpoaron Pohl oaralapihada madamadau wet ni ahl wet: “Sohte lapwepen dihp kin mie ma nta sohte kin keredi.” (Ipru 9:22) Kristian akan sohte iang mih pahn kosonned en Moses iangahki kosonned akan me pid duwen meirong kan. (Rom 10:4; Kolose 2:16, 17) Irail pil ese me meirongki mahn sohte kak kihsang de kihong mahkepen dihp kohkohlahte. Ahpw, meirong pwukat wia kilelepen meirong ieu me inenen kesempwal—meirong en Mesaia, de Krais. (Ipru 10:4, 10; pil tehk Kalesia 3:24.) Ahpw, ele ke pahn idek, ‘E uhdahn kesempwal Mesaia en pwoula?’
8, 9. Soahng kesempwal dah kan Adam oh Ihp katiasang, oh iaduwen me ira wiadahro a suwediong kadaudokara?
8 Ei, Mesaia anahne pwoula ma aramas pahn ale poadoarapahr. Pwe kitail en wehwehki met, kitail uhdahn pahn kapwurehla atail madamadau ohng mwetuwel en Ihden oh song en wehwehki kesempwalpen dahme Adam oh Ihp katiasang ni ahnsou ira pelianda Koht. Mour soutuk koasoandihongehr ira! Ni ara wia seri en Koht kei, ira pil kin ale kapai en wiahda nanpwung mwahu reh. Ahpw, ni ara soikala sapwellimen Siohwa kaunda, ira katiasang mehpwukat koaros oh pil kahrehdong aramas koaros dihp oh mehla.—Rom 5:12.
9 Likamwete atail tepin pahpa oh nohno wia kauwehla mwahl pai me inenen laud oh kesempwal, oh kihong ira nan pweipwand laud. Adam oh Ihp eri kihong neira seri kan nan pweipwand laud wet. Pwehki kitail sohte ipwidi unsek, kitail kin wia aramas dipan kan oh pahn mehla. Ahnsou kan me kitail kin soumwahuda de nda mehkot me kamedek me kitail kin mentehno kitail sohte wia, met kin kohsang ni irair en pweipwand me kitail sohsohki—iei soh-unsek en aramas. (Rom 7:21-25) Ihete atail koapworopwor en pitsang met iei en pwurehng kasapahlihdo dahme Adam kasalongehlahr. Kitail sohte kak pwainda mour en aramas en unsekla. Pwehki aramas soh-unsek kan koaros kin wiahda dihp, kitail koaros wahdohng kitail mehla, kaidehn mour.—Rom 6:23.
10. Dahme anahn pwehn kapwurehdo dahme Adam kasalongehlahr?
10 Ahpw, iaduwen—mie mehkot me pahn kohda pwehn kapwurehdo mour me Adam kasalongehlahr? Sapwellimen Koht irair en kopwungpwung anahne en toupahrek: “mour pahn pwain mour.” (Eksodus 21:23) Kahrehda, mour ehu anahne en kohda pwe en pwainda mour me salongalahro. Met sohte wehwehki me mour en aramas sohte lipilipil me itar. Melkahka 49:7, 8 mahsaniheki duwen mour en aramas soh unsek: “Sohte me kak kapitala pein ih; sohte me kak patohwanohng Koht pweinen eh mour, pwe pweinen mour me nohn laud kowahlap. Me emen kak kihda sohte pahn itarohng.” Eri, met wehwehki me sohlahr koapworopwor? Soh.
11. (a) Dahme lepin lokaia “tomw” kin wehwehki ni lokaiahn Ipru? (b) Ihs kelepw me kak pwain sapahldo aramas akan, oh pwekihda?
11 Ni lokaiahn Ipru, lepin lokaia “tomw” kin wehwehki uwen pweipwei ieu me kin kohdahng pweinen aramas emen me lohdi oh e kin wehwehki me pweipweio uhdahn pahrekiong pweineo. Ihte aramas emen me ahneki mour unsek me kak pwainda, ni pahrek, dahme Adam kasalongehlahro. Mwurin Adam, aramas tehmen me ipwidi nin sampah me unsek iei Sises Krais. Kahrehda, Pwuhk Sarawi kahdanekin Sises “Adam en mwuhro” oh kamehlelehiong kitail me Krais “me ketin meirongkihlahr pein ih ong Koht pwehn ketin doarehla aramas akan koaros nin duwen meirong toupahrek ehu.” (1 Korint 15:45, NW; 1 Timoty 2:5, 6, NW) Nin duwen Adam kadaur ong kadaudoke kan mehla, Sises uhd kadaur ong sapwellime kan mour soutuk. Nan pwuhken 1 Korint 15:22, e kawehwehda: “Pwe duwen aramas koaros ar kin mehkihla ar miniminiong Adam, ih duwen koaros pahn iasadahng mour pwehki ar miniminiong Krais.” Eri, e konehng Sises en mwarenki “Sahm Soutuk.”—Aiseia 9:6, 7.
IADUWEN MEIRONGO AH WIAWI
12. Iahd me Sises wiahla Mesaia, oh soangen elen mour dah me e ketin pilada mwurin mwo?
12 Mwurin ahnsoun karakar (fall) nan pahr 29 C.E., Sises ketila rehn kisehn sapwellime peneinei me iei Sohn pwehn papidaisla reh oh eri inoukihda pein sapwellime mour pwehn wia kupwuren Koht. Ahnsowo, Siohwa keiehkihdi Sises ngehn sarawi. Sises eri wiahla Mesaia, de Krais, ih me Koht ketin keiehdi. (Madiu 3:16, 17) Mwuri, Sises eri tapihada sapwellime doadoahk en kalohk me reireiki sounpar siluh elep. E seiseiloak oh kakahnseli nan wehio me e tikida ie, kalokalohkihseli duwen Wehin Koht oh kihkihpene sapwellime tohnpadahk lelepek kan. Ahpw, nin duwen me kohpadahr, uhwong laud eri mwadangete tohtohla.—Melkahka 118:22; Wiewia 4:8-11.
13. Soangen irair dah kan nan mour en Sises me kasalehda sapwellimen Sises lelepek lao lel e pwoula?
13 Ni eimah, Sises kasalehda mwalaun en kaunen lamalam akan, oh irail tepida raparapahki ahl en kemehla ih. Irail eri wiahsang ih likamw oh pangala ih, oh ni sapwung parokedi ih oh wahla ih mwohn mwoalen kopwung oh karaun likamwe ih me dene e uhwong wehi. Aramas akan woakih Sises, kendipih ih, kapailoke ih, oh kemekin ih sahl en woakiwoak me tehrpeseng paliwere lel nan uduke kan. Kepina en Rom, Pontius Pailet, eri kihda kopwung oh dene e pahn kemehla Sises pohn tuhkehn kalokolok. Sises eri pousdiong pohn tuhke pwoat oh ih eri langada. Ehuehu sapwellime esingek kin kamedek oh kaweikek, oh e wiewiahki met erein awa kei mwohn ah pwoula. Nan erein kalokoloko pwon, Sises kolokolete sapwellime loalopwoat ong Koht.
14. Dahme kahrehda Koht mweidong sapwellime ohl en lelohng lokolok oh pwoula?
14 Eri, met wiawi Nisan 14, 33 C.E., me Sises ketikihda moure pwehn wia “meirong ehu pwehn pwainda me tohto.” (Mark 10:45, NW; 1 Timoty 2:5, 6) Sang nanleng, Siohwa kak mahsandihdo oh mahsanih sapwellime ohl ah ale lokolok oh pwoula. Dahme kahrehda Koht ketin mweidohng soangen suwed duwehte met en lelohng sapwellime ohl? E ketin wia met pwehki e ketin loalloale aramas akan. Sises mahsanih: “Pwe iei uwen Koht eh ketin loalloale sampah, me e ketikihdohki Sapwellime Iehros, pwe mehmen me kin pwosonla ih en dehr salongala, a en ahneki mour soutuk.” (Sohn 3:16) Matalahn Sises pil kin padahkihong kitail me Siohwa iei Koht kopwungpwung men. (Deuderonomi 32:4) Ekei kin wahpwonki dahme kahrehda Koht sohte ketin mendahkihla sapwellime koasoandi me pid duwen kopwungpwung me dene mour ehu pahn pwain mour ehu, oh eri oudahte pein mahk ohng dihp me Adam wiahdahr. Kahrepe iei pwehki Siohwa ni ahnsou koaros kin tengediong sapwellime kosonned oh kapwaiada, mendahte ma met pahn kahrehdo mehkot laud ohng Ih.
15. Pwehki e sohte wia irair en kopwungpwung Sises en wie memeirte nan irair en mehla kohkohlahte, dahme Siohwa ketin wiaiong ih?
15 Sapwellimen Siohwa kopwungpwung pil anahnehiong Sises en pwoula oh met pahn imwikihla peren laud ong koaros. Ahpw, e pahn mie irair en kopwungpwung ma e pahn ketikihong ohl lelepek Sises en wie memeirte nan irair en mehla kohkohlahte? Ni mehlel, e sohte pahn! Palien Pwuhk Sarawi ni lokaiahn Ipru kohpadahr me sapwellimen Koht ohl lelepeko sohte pahn mihmihte nan sousou. (Melkahka 16:10; Wiewia 13:35) E ketiket nan sousou ni erein rahn ekis mwotomwot sang rahn siluh, oh mwuri Siohwa Koht eri ketin kaiasada ih oh ketikihong ih mour nin duwen ngehn kehlail men.—1 Piter 3:18.
16. Dahme Sises ketin wia ni a pwurehng pwurala nanleng?
16 Ni ah pwoula, Sises pwilikidier paliwar uduk kohkohlahte. Nin doken ah kaiasada ong mour nanleng, e wia mour en ngehn emen. Oh pil, nin doken Sises ah ketidahla wasa me keieu sarawi nanleng, e pwurehng pwurala rehn Seme, oh ni wahu pwarkihwohng mwohn Ih manaman en ah meirong ki paliwere me unsek. (Ipru 9:23-28) Menen mour kesempwal wet pahn kak uhd kadoadoahk pwehn sewese aramas peik kan. Ia wehwehn met ohng komwi?
SAPWELLIMEN KRAIS TOMW OH KOMWI
17. Iaduwen kitail pahn kak kasalehda me kitail men ale mahkpen dipatail me kin poahsoankihda meirong tomw en Krais?
17 Medemedewe ni soangen ahl siluh me sapwellimen Krais meirong en tomw pahn katapan ong uhk nan ahnsou wet. Keieu, e wahdo mahkpen dihp akan. Sang ni pwoson ntahn Sises, kitail kak “maiauda pwehki tomwo,” ei, kitail kak ale “mahkpen atail sapwung kan.” (Episos 1:7) Kahrehda, mendahte ma kitail wiahda dihp laud, kitail kak pek mahk rehn Koht ni mwaren Sises. Ma kitail kin koluhla mehlel, Siohwa pahn doadoahngkihong kitail manaman sang ni meirong tomw en sapwellime ohl. Koht pahn mahk ohng kitail, oh ketikihong kitail kapai en ahneki nsen mwakelekel, oh sohte pahn ketikihong kitail kadeik en mehla, me kitail kin alehdi pwehki dihp.—Wiewia 3:19; 1 Piter 3:21.
18. Ni soangen ahl dah me meirong en Krais kin kihong kitail koapworopwor?
18 Keriau, sapwellimen Krais meirong en tomw kin wia utupen atail koapworopwor ong ahnsou kohkohdo. Nan kasansal ehu, wahnpoaron Sohn kilangada me “pokon kalaimwun ieu, me sohte aramas kak wadekedi” pahn pitsang kahpwal en imwin koasoandi suwed wet. Dahme kahrehda irail pahn mourla ahpw Koht pahn kasohrala aramas tohto teikan? Tohnleng emen mahsanih ong Sohn me pokon kalaimwuno “kamwakeledahr arail likou puhp reirei kan, oh ntahn Sihmpwulo [Sises Krais] me re mwakelekelkidahr.” (Kaudiahl 7:9, 14, NW) Ma kitail pwoson ntahn Sises Krais oh mourki sapwellime kaweid akan, kitail pahn mwakelekel mwohn silangen Koht oh pahn ahneki koapworopwor en ale mour soutuk.
19. Iaduwen meirong en Krais kin kasalehda me ih oh Semeo kin poakohng uhk?
19 Kesiluh, meirong en tomwo iei mehn kadehde me ileile sang mehkoaros ong duwen sapwellimen Siohwa limpoak. Matalahn Krais oarepene irair riau en limpoak me keieu laud nan poadoapoad en lahng oh sampah: (1) Sapwellimen Koht limpoak ni ah ketikihdo sapwellime ohl pwehn matkinkitailla; (2) Sapwellimen Sises limpoak ni ah nsenkihda en kihda pein moure en wiahla mehn tomw. (Sohn 15:13; Rom 5:8) Ma kitail uhdahn ahneki pwoson, soangen limpoak wet pahn doadoahk rehn emenemen kitail. Wahnpoaron Pohl mahsanih: “Sapwellimen Koht ohl . . . me ketin loalloale ie oh meirongkihong Koht pein ih pwehki ngehi.”—Kalesia 2:20; Ipru 2:9; 1 Sohn 4:9, 10.
20. Dahme kahrehda kitail anahne pwoson meirong tomw en Sises?
20 Eri, kitail en kasalehda atail kalahnganki limpoak me Koht oh Krais kasalehda ni atail pahn pwoson sapwellimen Sises meirong en tomwo. Ni atail pahn wia met, e pahn kahluwakitaillahng mour soutuk. (Sohn 3:36) Ahpw, komourpatail kaidehn ih kahrepe me keieu kesempwal me pid sapwellimen Sises mour oh pwoula nin sampah. Soh, sapwellime kupwur me keieu laud wie mehkot me kesempwal sang met, oh e pid irair en lahng oh sampah. Nin duwen atail pahn kilang nan irelaud en mwurin met, irair kesempwalo pahn sairada emenemen kitail pwehki e kasalehda ia kahrepen Koht ah ketin mweidohng suwed oh lokolok kan en mihmi werei nin sampah.
SONG UWEN ME KE KOLEDI
Dahme kahrehda Sises anahne pwoula pwehn doarehla aramas akan?
Iaduwen meirong en tomwo wiawi?
Ni ahl dah kan sapwellimen Krais meirong en tomw kin katapan ong uhk nan ahnsou wet?
[Kilel nan pali 67]