Tomwen Krais—Sapwellimen Koht Elen Komour
“Pwe iei uwen Koht eh ketin loalloale sampah, me e ketikihdohki Sapwellime Iehros, pwe mehmen me kin pwosonla ih en dehr salongala, a en ahneki mour soutuk.”—SOHN 3:16.
1, 2. Kawehwe duwen kahpwalo me wiawiong aramas akan.
MEDEWEHLA me ke soumwahukihda soumwahu ehu me ke uhdahn pahn kak mehkihla ma ke sohte pahn pwal. Ia omw pepehm ma ke diarada me pweinen pwalo me inenen laudsang dahme ke kak pwain? Oh me kapatapene nein omw peneinei kan oh kompoakepahmw kan mwohni kan koaros sohte kak pwainda pweinen pwalo? En lel soangen kahpwal me kin pid en emen mour pahn inenen kapwunod oh kaweikek!
2 Met kin karasahda irair ehu me wiaiong aramas akan. Atail tepin pahpa oh nohno, Adam oh Ihp, me kapikapikda ni unsek. (Deuderonomi 32:4) Mie ara koapwoaropwoar en mour soutuk oh en kapwaiada kupwuren Koht: “Kumwa kaparaparala pwe kadaudokamwa kan pahn kousoanla wasa koaros nin sampah oh kaunda mehkoaros.” (Senesis 1:28) Ahpw, Adam oh Ihp sapeikiong ara Sounkapikada. (Senesis 3:1-6) Ara sapeik kahrehong kaidehn Adam oh Ihpte en wiahla aramas dipan ahpw pil neira seri kan. Mwuri, ohl lelepek Sohp koasoia: “Sohte mehkot mwakelekel kak kohsang ni mehkot samin duwehte aramas.”—Sohp 14:4.
3. Iaduwen mehla lelongehr aramas koaros?
3 Dihp kin rasehng soumwahu ehu me kin kasoumwahuda emen emen kitail koaros, pwe Pwuhk Sarawi mahsanih me “aramas koaros wiadahr dihp.” Irair wet me inenen keper ong mouratail. Ni mehlel, “pweinen dihp, iei mehla.” (Rom 3:23; 6:23) Sohte emen rehtail me kak pitsang mehla. Aramas koaros dipanlahr, eri, aramas koaros kin mehla. Nin duwen kadaudok kan en Adam, kitail koaros ipwidiehr nan soahngen irair wet. (Melkahka 51:5) Pohl ntingihdi, “Dihp tepidohng sampah sang rehn aramas tehmen, ahpw tialahng mehla. Eri, mehla lelohnger aramas koaros, pwe aramas koaros dipadahr.” (Rom 5:12) Ahpw met sohte kin irehkitailsang komour.
Kasohralahn Dihp oh Mehla
4. Dahme kahrehda aramas akan sohte kak pein kihsang soumwahu oh mehla?
4 Dahme pahn kak kihsang dihp oh mehla? E sansal me anahne mehkot laudsang dahme aramas akan kak kihda. Sounmelkahkao koasoia met: “Pwe pweinen mour me nohn laud kowahlap. Me emen kak kihda sohte pahn itarohng kadohwaneweisang ih nan sousou, pwe en kak momour poatopoat.” (Melkahka 49:8, 9, Today’s English Version) Ni mehlel, ele kitail kak kareireila mouratail ong sounpahr kei ki soangen mwenge me konehng oh sang epwelpen wini, ahpw sohte aramas men me kak kihsang dihpatail me kitail sohsohkihda. Sohte aramas men me kak kihsang lipwen aramas mahla oh pwurehng kapwurehdo paliwaratail kan en unsekla, duwehte me Koht kupwurki nin tepio. Pohl sohte kin wia soahngen koasoi me nohn daulihla ni ahnsou me e ntingihdi me pwehki ahn Adam dihp, aramas akan “pwupwsangehr koasoandihpe”—de nin duwen Pwuhk Sarawi en The Jerusalem Bible kawehwehda, aramas akan “sohte kak lel kupwure.” (Rom 8:20) Ahpw kitail kak peren pwe Sounkapikada sohte kesehla kitail. E wiahda koasoandi ehu pwehn kihsang dihp oh mehla. Iaduwen E wia met?
5. Iaduwen Kosonnedo me kohwong mehn Israel akan kasalehda irairen kopwungpwung?
5 Siohwa kin ketin “poakohng me pwung oh me mehlel.” (Melkahka 33:5) Kosonnedo me e ketikihong mehn Israel kan kin kasalehda me Koht kin doadoahngki kopwungpwung. Karasepe ieu, nan audepen kosonned wet, kitail kin wadek me ‘mour pwehki mour.’ Met kin wehwehki me ma emen mehn Israel pahn kemehla emen aramas, pein ih anahne mehla, pwe pein eh mour pahn anahne wiliandi meno me e kemehla. (Eksodus 21:23; Nempe 35:21) Kopwungpwung pahn pweida.—Pil kilang Eksodus 21:30.
6. (a) Ni ahl dahieu me Adam wiahla sounkamaramas men? (b) Soangen mour dahieu me Adam katiasang, oh soangen meirong dahieu wiawi ma kopwungpwung en pweida?
6 Ni ahnsou me Adam dihpadahr, e wiahlahr sounkamaramas men. Ni ahl dahieu? Pwehki e kadaur ong kadaudoke kan ah irair dipan—oh imwikihla mehla. Pwehki ahn Adam sapeik, paliwaratail kin kohkohdi lao lel mehla. (Melkahka 90:10) Dihp me Adam wiahda kin inenen toutou. Tamataman, dahme Adam katiasang pein ih oh kadaudoke kan kaidehn mour en sounpahr 70 de 80. E katiasang mour unsek—mour soutuk. Eri, ma kitail pahn doadoahngki koasoandi en ‘mour pwehki mour,’ soangen mour dahieu anahn pwe kopwungpwung pahn kak pweida? Ni sansal, me mour en aramas unsek men—mour me duwehte Adam, me kak wiahda seri unsek kan. Ma mour en aramas unsek men pahn toukihda nin duwen meirong ehu, met pahn sohte ihte katoupahreki irairen kopwungpwung, ahpw pil pahn kihsang dihp oh mehla.
Pwainla Pweinen Dihp
7. Kawehwehda lepin lokaia wet “tomw.”
7 Paipel kin mahsanih me pweinen kasapahlkitaildohsang nan dihp iei “tomw ehu.” (Melkahka 49:7) Ni lokaiahn wai, lepin lokaia wet kak wehwehki uwen mwohni ehu me sounpirap men kin idingki en pweipweikihla aramaso me e parokedi. Ni mehlel, tomw me Siohwa ketkihda sohte kin pid piraplahn aramas. Ahpw, wehwepara me duwepenehte. Lepin lokaia “tomw” ni lokaiahn Ipru kin wehwehki “pwainla.” Pwehn pwainla dihp, tomwo pahn anahne en pahrekiong mour unsek en Adam.
8. (a) Kawehwehda koasoandi en pwainsapahl. (b) Iaduwen koasoandi en pwainsapahl kin pid kitail aramas soh-unsek kan?
8 Met kin pahrekiong kosonned ehu me kohsang Kosonned en Moses—koasoandi en pwainsapahl. Ma mehn Israel men kin lelong kahpwal en mwohni oh netkihla pein ih en wiahla lidu men ong emen me kaidehn mehn Israel, kiseh kan kak pwainsapahlih (de tomwki) ih, ki uwen mwohni me pahn pahrekiong laduo. (Lipai 25:47-49) Paipel mahsanih me nin duwen aramas soh unsek kan, kitail me kin “liduwih dihp.” (Rom 6:6; 7:14, 25) Dahme pahn kak pwainsapahlkitaildo? Nin duwen me kitail sukuhlkier, mouren aramas unsek men me salongala, mie anahnepen pweinen mouren aramas unsek men pwehn kapwungala ireo—sohte laudsang, sohte tikitiksang.
9. Dahme Siohwa wie en pwainla dihp?
9 Ni mehlel, kitail aramas akan kin ipwidi nin duwen aramas soh-unsek kan. Sohte emen rehtail me pahrekiong Adam; oh pil sohte emen rehtail me kak pwainla pweinen tomwo nin duwen me pwungiong. Nin tepio kitail koasoia duwen ma kitail kin ahneki soumwahu ehu me kitail kak mehkihla ahpw kitail sohte kak pwain pwalo me pahn kak kamwahuiala atail soumwahu. Ni soangen irairo, kitail soh pahn kalahnganki ma emen pahn sewese kitail oh pwainla pweinen pwalo? Ih met, me Siohwa ketin wia ong kitail! E wiahda koasoandi ehu pwehn pwainsapahlkitaildohsang nan dihp, ahnsou kohkohlahte. Ei, E men ketikihong kitail mehkot me pein kitail sohte pahn kak pwainda. Iaduwen? Pohl ntingihdi, “Ahpw sapwellimen Koht kisakis sapan, iei mour soutuk rehn Krais Sises atail Kaun.” (Rom 6:23) Sohn kin kawehwehda Sises nin duwen “Sihmpwul en Kohto me kin ketikihsang dipen sampah koaros.” (Sohn 1:29) Eri, kitail en kilang iaduwen Siohwa kin doadoahngki sapwellime Ohl en pwainla tomwo.
“Tomw Ehu me Pahrek”
10. Iaduwen kokohp akan me kin pid “kadaudok kan” kin pweida rehn Sosep oh Mery?
10 Mwurin uhwong me wiawi nan Ihden, Siohwa pakairki me sapwellime kupwur iei en kapwarehda “kadaudok,” me pahn tomwki aramas sang dihp. (Senesis 3:15) Sang irerekdohn kapoudiahl kan, Siohwa kasansalehda mehnia peneinei me kadaudok de war wet pahn kohsang. Kedekedeo, kapoudiahl pwukat kin kasansalehda me Sosep oh Mery me inou en pwopwoud oh mihmi nan Palestine iei lain en peneinei. Nan auremen ehu, emen tohnleng padahkiong Sosep, me Mery liseianda ki ngehn sarawi. Tohnleng mahsanihong: “E pahn ketin naitikihada sapwellime pwutak emen me ke pahn kihong mware Sises-pwe e pahn ketin kapitasang sapwellime aramas akan nan diparail kan.”—Madiu 1:20, 21.
11. (a) Iaduwen Siohwa koasoanehdi pwe Sapwellime Ohl en ipwidi nin duwen aramas unsek men? (b) Dahme kahrehda Sises kak wia “tomw ehu me pahrek”?
11 Liseian wet me tohrohr, pwe Sises kin momour nanleng mwohn e ketidihdo sampah. (Lepin Padahk 8:22-31; Kolose 1:15) Pwehki sapwellimen Siohwa manaman, e ketkihong mouren Sises nan kapehden Mery, pwe met pahn kahrehong Sapwellimen Koht Ohl kompoake en wie-aramasala. (Sohn 1:1-3, 14; Pilipai 2:6, 7) Siohwa ketin apwalih met pwehn dehr mweidong Sises en saminkihla dihp me kohsang Adam. Sises eri ipwidi nin duwen aramas unsek men. E ahneki dahme Adam kesehla—mouren aramas unsek. Met, mieier aramas men me kak pwainla pweinen dihp! Ni Nisan 14, 33 C.E. Sises wia met. Sises mweidong eh imwintihti kan en kamehla ih, pwehn kak ketkihda “tomw ehu me pahrek.”—1 Timoty 2:6.
Pweinen Mour en Aramas Unsek Men
12. (a) Kawehwehda duwen wekpeseng en pwoulahn Sises oh mehlahn Adam. (b) Ni ahl dahieu me Sises wiahla “Sahm Poatopoat” men ong aramas peik kan?
12 Mie wekpeseng en pwoulahn Sises oh mehlahn Adam—wekpeseng wet kin kasansalehda kesempwalpen tomwo. Mehlahn Adam me pwung, pwe e sapeikiong eh Sounkapikada. (Senesis 2:16, 17) Weksang met, Sises sohte wahrong en pwoula, pwe “sohte sapwung ehu mie rehn Sises.” (1 Piter 2:22) Ni ahnsou me Sises pwoula, e ahneki mehkot me kesempwal, me Adam me dipanlahr sohte ahneki ni ahnsou me e mehla—pwung en mouren aramas unsek men. Ihme, pwoulahn Sises kin ahneki pweinen meirong kesempwal ehu. Ni ahnsou e kohdahla nanleng nin duwen ngehn, e ketikihong Siohwa pweinen meirong. (Ipru 9:24) Eri, sang e wia met, Sises pwainda aramas soh-unsek kan oh wiahlar Sahmarail kapw men, me wiliandi Adam. (1 Korint 15:45) Ihme met konehng, Sises en mwarenki “Sahm Poatopoat.” (Aiseia 9:6) Medemedewe ia wehwehn met! Adam, sahm dipan men, kadaur ong kadaudoke kan mehla. Sises Sahm unsek men, kin doadoahngki pweinen tomw en ketikihong aramas peik kan mour soutuk.
13. (a) Kihda ehu karasaras duwen iaduwen Sises kapwungala pweipwand en Adam. (b) Dahme kahrehda meirong en Sises sohte kin pwainla dipen tepin atail pahpa oh nohno?
13 Iaduwen pwoulahn ohl men pahn kak pwainla dihp en aramas tohto? (Madiu 20:28) Nan sounpahr kei samalahro, mie ehu artikel me kawehwe tomw ni ahl wet: “Medemedewe duwen lapalahn wasahn doadoahk ehu me kin nainehki tohndoadoahk epwiki kei. Emen kaun en wasahn doadoahk kahrehong pisnes wet en prok; wasahn doadoahk wet sohlahr doadoahk. Aramas tohto sohla doadoahk oh irail sohlahr kak pwain arail pweipwand kan. Arail pwoud kan, seri kan, oh pil aramas teikan me irail wia pweipwand ong pil kin lellong kapwal pwehki sang ni mwersuwed en ohl emen! Ahpw mwuhr mie aramas men me pwainla pweipwand en kompani wet oh wasahn doadoahk wet pwurehng doadoahk. Kapwungala pweipwand wet, kin kahrehong tohn doadoahk tohto, arail peneinei kan, oh pil aramas teikan me irail wia pweipwand ong nsenamwahula. Ahpw, kaun en pisneso me wiahda mwersuwedo kin pil iang paiekihda met? Soh, e seldi nan kalapwus oh sohlahr kak doadoahk! Met pahn duwehte met kapwungalahn pweipwand en Adam pahn kahrehong kadaudoke tohto kan en nsenamwahula—ahpw Adam sohte pahn paiekihda met.”
14, 15. Dahme kahrehda kitail kak nda me Adam oh Ihp me pein nsenkihda en wiahda dihp, oh iaduwen pein atail irair weksang ara?
14 Met me pwung. Tamanda me Adam oh Ihp me pein nsenkihda en wiahda dihp. Ira pilada en sapeikiong Koht. Ahpw weksang met, kitail kin ipwikihdi dihp. Sohte atail pilipil. Edetehn kitail kin nantiong en wia me mwahu, kitail sohte kak liksang dihp douluhl. (1 Sohn 1:8) Ekei pak, mwein kitail kin ahneki madamadau duwehte ahn Pohl me ntingihdi met: “Ni ahnsou me I kin inengieng wia dahme mwahu, mehkot me suwedte me mie me I kak pilada. Nan kapehdi kin perenkihda kosonned en Koht. Ahpw I kin kilang ehu soangen koasoandi tohrohr me kin wia eh doadoahk ni paliwereiet-ehu soangen koasoandi me kin uhwong kosonnedo me mohngiongi kin pwungki.Koasoandi tohrohr wet kahrehiong ei selidi pahn kosonned en dihp me kin wia doadoahk ni paliwereiet. Uhdahn aramas paisuwed men ngehi!”—Rom 7:21-24.
15 Ahpw, pwehki tohmwo, mie atail koapworopwoar! Sises iei war de kadaudok me Koht ketin inoukihda, “Wehi koaros pahn peki I en kapaiairailda nin duwen ei kapaiadahr kadaudokomw kan.” (Senesis 22:18; Rom 8:20) Meirong en Sises kin ritingidahng koaros me kin pwoson ih kapai kaselel kan. Kitail en koasoia duwen ekei.
Paiekihda Tomwen Krais
16. Edetehn kitail aramas soh-unsek, ia kapai kan me kitail kin paiekihda pwehki tomwen Sises?
16 Sounnting en Paipel Seims, pohnese me “kitail koaros kin kalap sapwungala.” (Seims 3:2) Ahpw pwehki tomwen Krais, mie mahkpen atail sapwung kan. Sohn ntingihdi: “A ma emen pahn wiahda dihp, sounsawaspatail mie rehn Koht, iei Sises Krais, pwe ih me pwung. Pwe Krais, ih me tomwkiher dipatail kan, ahpw kaidehn dipatailte, pwe pil dipen aramas koaros.” (1 Sohn 2:1, 2) Ni mehlel, e sohte konehng kitail en katikitikihala toutou en dihp. (Sud 4; pil kilang 1 Korint 9:27.) Ahpw, ma kitail pahn sapwungala, kitail kak kasalehiong Siohwa atail pepehm akan oh liki me Ih “me kupwur mwahu oh diren mahk ong kiht.” (Melkahka 86:5; 130:3, 4; Aiseia 1:18; 55:7; Wiewia 3:19) Eri, tomwo kin mweidong kitail en papah Koht ki nsenmwakelekel oh kahrehda kitail kak kapakapong Koht ni mwaren Sises Krais.—Sohn 14:13, 14; Ipru 9:14.
17. Pwehki tomwo, kapai dah kei me pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo?
17 Tomwen Krais kin ritingihda ahl ong sapwellimen Koht kupwur kan en pweida—me aramas peik kan en mour kohkohlahte nan Paradais nin sampah. (Melkahka 37:29) Pohl ntingihdi: “pwehki iei ih me “Ei” ni sapwellimen Koht inou kan koaros. Eri, ihme kahrehda atail kin nda, “Amen,” ni mwaren Sises Krais ong ni kalinganpen Koht.” (2 Korint 1:20) Ni mehlel, mehla “tapihada kakaun.” (Rom 5:17) Tomwen Krais kin poahsoanihada kahrepe sapwellimen Koht ah pahn kak kihsang “imwintihti me pahn lohdi keieu mwuhr, iei mehla.” (1 Korint 15:26; Kaudiahl 21:4) Tomwen Sises pil kak kapaiada irail akan me mehlahr. Sises mahsanih, “Ahnsou ehu pahn kohdo me irail koaros me mihmi nan sousou kan pahn rong kapitie, oh re pahn pedoisang nan arail sousou kan.”—Sohn 5:28, 29; 1 Korint 15:20-22.
18. Lipwalipw suwed dahieu me aramas akan lelong pwehki dihp, oh iaduwen met pahn sohlahr wiawi nan sapwellimen Koht sampah kapw?
18 Medewehla duwen ia uwen kaperen atail mour nin duwen dahme Koht kupwurki—saledeksang pwunod kan me kin katoutoukitailla! Dihp me kahrehong kitail en sohte ehuwong Koht oh pil pein atail madamadau kan, mohngiongatail, oh paliwaratail. Ahpw, Paipel kin inoukihong kitail me nan sapwellimen Koht sampah kapw, “sohte emen me kin kousoan nan sahpwo pahn kaulimkihla eh soumwahu.” Ei, soumwahu kan en paliwar oh pepehm sohlahr pahn wiawi. Dahme kahrehda? Aiseia sapengki: “Oh koaruhsie pahn ale lapwepen diparail kan koaros.”—Aiseia 33:24.
Tomwo—Kilelepen Limpoak
19. Iaduwen pein emen emen kitail anahne mwekidki tomwen Krais?
19 Limpoak me kamwekid Siohwa en kadarodo sapwellime Ohl koampoak. (Rom 5:8; 1 Sohn 4:9) Oh pil, limpoak me kamwekid Sises en “pwoukihla aramas koaros.” (Ipru 2:9; Sohn 15:13) Ki kahrepe mwahu ieu, Pohl ntingihdi: “Pwe limpoak en Krais me kamwakamwakid kiht . . . E ketin pwoukihla aramas koaros, pwe irail kan me momour, re dehr kin mourki pein ihr, ahpw re en kin mourkihte ih me pwoukinirailla oh ketin iasada pwe en ketikihong irail mour.” (2 Korint 5:14, 15) Ma kitail kin kalahnganki dahme Sises ketin wiahda ong kitail, eri kitail pahn mwekidki. Ni mehlel, tomwo kahrehong kitail en pitsang mehla! Sang atail wiewia kan kitail sohte men kasalehda me kitail kin sohte nohn kesempwaliki meirong en Sises.—Ipru 10:29.
20. Ia ekei ahl akan me kitail kin kapwaiada “mahsen” en Sises?
20 Iaduwen kitail kak kasalehda me kitail kin kalahnganki tomwo sang nan mohngiongitail kan? Mwohnte irail kolokoldi Sises, e mahsanih: “Mehmen me poakohng ie pahn kapwaiada ei padahk kan.” (Sohn 14:23) “Padahk” en Sises kin pil wehwehki me kitail pahn ngoangki iang kapwaiada kaweid wet: “Kumwail eri kohwei wasa koaros oh padahkiong tohn wehi kan koaros, pwe re en wiahla nei tohnpadahk oh papidaisirailla.” (Madiu 28:19) Peikiong Sises pil kin wehwehki me kitail pahn kasalehda limpoak ong riatail kan ni pali ngehn.—Sohn 13:34, 35.
21. Dahme kahrehda kitail anahne iang towehda Katamano ni April 1?
21 Ehu ahl me keieu kaselel me kitail kak kasalehda atail kalahnganki tomwo iei en iang towehda Katamanpen Kamatalahn Krais, me nan pahr wet pahn wiawi ni April 1.a Met kin pid “mahsen” en Sises, pwe ni ahnsou me e wiahda kataman wet, Sises kehkehlikiong sapwellime tohnpadahk kan: “Kumwail wia met ong ni katamanpei.” (Luk 22:19) Sang ni atail kin iang towehda wiewia kesempwal wet oh sang ni atail pahn kapwaiada soahng koaros me Krais padahkiong kitail en wia, kitail pahn kasalehda me kitail kin kamehlele me tomwen Sises iei sapwellimen Koht elen komour. Ni mehlel, “sangete reh me komourpen aramas kak dierekdahsang.”—Wiewia 4:12.
[Nting tikitik me mi pah]
a Pahr wet, April 1 kin pahrehkiong Nisan 14, 33 C.E., iei rahno me Sises pwoula. Menlau tehk rehn Sounkadehdehn Siohwa kan nan pein ahmw wasa ong kuloak depe oh iawasa Katamano pahn wiawi.
Komw Kak Tamanda?
◻ Dahme kahrehda aramas akan sohte kak tomwki pein arail irairen soh-unsek?
◻ Ni ahl dahieu me Sises wia “tomw ehu me pahrek”?
◻ Iaduwen Sises doadoahngki eh pwung en wiahla aramas unsek men pwe kitail pahn kak paiekihda?
◻ Kapai dah kei kin kohwong aramas akan pwehki tomwen Krais?
[Kilel nan pali 21]
Ihte aramas unsek men—me pahrekiong Adam—pahn kak toupahreki koasoandi en kopwung
[Kilel nan pali 22]
Pwehki Sises ahneki pwuhng en wiahla aramas unsek men, ihme kahrehda sapwellime pwoula kak wia meirong ehu