Irelaud 14
Ahn Ihs Kaunda Me Kitail En Kesempwaliki?
1, 2. Soangen kaunda koaros kin kauwehla aramas? Kawehwe.
“KAUNDA” kin wia lepin lokaia ehu me aramas tohto sohte kin perenki rong. Kitail kak wehwehki met pwehki, pak tohto, kaunda kin wiawi ni lemei—nan wasahn doadoahk, nan peneinei, oh nan wehi kan. E mehlel dahme Paipel mahsanih: “Aramas kin wie lokolok pahn kaunda en aramas.” (Eklesiasdes 8:9, NW) Ehi, ekei kin kak powehdi meteikan sang ni arail kin lemei oh kin wiewia soahng kan me pahn mwahu ong pein irail kelepw.
2 Ahpw, kaidehn kaunda koaros kin kauwehla aramas. Karasepe ehu, kitail kin nda me paliwaratail kin kaunda kitail. E kin “ruwesehkin” kitail en esingek, mwenge, nimpil, oh meir. Iaduwen—mehpwukat kin kauwehla kitail? Soh. Ni atail kin kapwaiada ruwes en paliwar pwukat, e kin mwahu ong kitail. Ni mehlel, kitail sohte anahne medemedewe ma kitail kapwaiada anahn pwukat en paliwar de soh. Ahpw, mie soangen kaunda kei oh ruwes ekei me pahn anahne kitail en inengki peikiong. Kitail kak tehk ekei mehn karasepe kan.
KAUNDA ME KEIEU ILEILE
3. Dahme kahrehda e pwung Siohwa en mwareneki “Kaun Lapalap”?
3 Pohnangin pak 300 nan Paipel, Siohwa kin mwarenki “Kaun Lapalap.” Emen me wia Kaun Lapalap iei ih me kin sapwellimaniki manaman en kaunda me keieu laud. Dahme kahrehda Siohwa sapwellimaniki pwung en kaunda nin duwen Kaun Lapalap? Kaudiahl 4:11 kihda pasapeng: “Maing at Kaun oh at Koht [“Siohwa,” NW]! Komwi me uhdahn warohng sapwellimanki lingan, wahu, oh roson. Pwe komwi me ketin wiadahr mehkoaros, oh pwehki kupwuromwien, me mehkoaros mihmiehki oh momourki.”
4. Iaduwen Siohwa a kin ketin kupwurki en kasalehda sapwellime kehl?
4 Ni ah ketin wia Sounkapikpatail, Siohwa sapwellimaniki pwung en kaunda kitail nin duwen dahme E ketin kupwurki. Met likamwete mehkot kamasepwehk, ahpw mehlel pwehki atail wehwehki me E sapwellimanki “roson mwuledek.” E mwareniki “Koht Wasa Lapalahpie”—sang ni lepin lokaiahn Ipru ieu me kin wehwehki kehl mwuledek. (Aiseia 40:26; Senesis 17:1, NW) Ahpw, Siohwa ketin kasalehda sapwellime kehl ni ahl kesempwal oh mwahu ong aramas koaros pwehki sapwellime irair me keieu laud iei limpoak.—1 Sohn 4:16.
5. Dahme kahrehda e sohte apwal en mih pahn sapwellimen Siohwa kaunda?
5 Edetehn Siohwa kalekehki irail me kin wia dahme suwed oh irail me sohte koluhkihla diparail kan me E pahn ketikihdo kalokolok ong irail pwukat, Moses wehwehki me Siohwa kin wia “Koht mehlelo, Koht loalopwoat, me kin kolokol sapwellime inou oh sapwellimanki limpoak-kadek ong irail akan me kin poakohng Ih oh irail oko me kin kapwaiada sapwellime kosonned akan.” (Deuderonomi 7:9, NW) Nna, song medewehla! Ih me keieu lapalap nanleng oh sampah, ahpw E sohte idingkin kitail en papah Ih. Ahpw, kitail men karanih oh papah Ih pwehki kitail mwekidki sapwellime limpoak. (Rom 2:4; 5:8) Mih pahn sapwellimen Siohwa kaunda kin wia mehkot kansenamwahu pwehki sapwellime kosonned akan ahnsou koaros kin wahdohng kitail kamwahu kan me kin keieu mwahu ong kitail.—Melkahka 19:7, 8.
6. Dahme pwarada nan mwetuwel en Ihden me pid kaunda, oh dahme met imwikihla?
6 Atail tepin pahpa oh nohno kesehla sapwellimen Koht kaunda. Ira men pein pilada ong ira dahme mwahu oh dahme suwed. (Senesis 3:4-6) Met imwikihla ara pekeusang nan ara wasa me wia Paradais. Mwurin mwo, Siohwa mweidong aramas en pein wiahda koasoandi kan en kaunda me pahn kak wiahiong irail en koasoanehdi arail kousoan, mendahki e sohte kak wia koasoandi unsek kei. Ia ekei kaunda pwukat, oh ia uwen me Koht kupwurki kitail en peikiong koasoandi en kaunda pwukat?
“KAUN LAPALAP AKAN”
7. Ihs irail me wia “kaun lapalap akan,” oh iaduwen arail kaunda a kin kapahrekiong sapwellimen Koht kaunda?
7 Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Aramas koaros en peikiong irail me wia kaun lapalap akan, pwehki sohte me pahn wia kaun ma e sohte pwilsang Koht.” Ihs irail me wia “kaun lapalap akan”? Mahsen en Pohl nan iretikitik en mwuri kan kasalehda me irail iei kaun en wehin aramas akan. (Rom 13:1-7, NW; Taitus 3:1) Siohwa sohte wiahda koperment akan me wie kakaun aramas ahnsou wet, ahpw irail kin mihmi lelodo met pwehki Siohwa Koht kin ketin mweidong irail en mihmi. Kahrehda, Pohl kak ntingihdi: “Kaun akan en ahnsou wet kin mihmi pwehki Koht me mweidohng irail.” Dahme met kin kasalekihda duwen kaunen sampah kan? Me arail kaunda tikitik sang sapwellimen Koht kaunda. (Sohn 19:10, 11) Kahrehda, ma mie uhpene nanpwungen kosonned en aramas oh sapwellimen Koht kosonned, Kristian akan uhdahn pahn idawehn arail nsen mwakelekel me re alehier ki kaiahn en Paipel. Irail “uhdahn pahn peikiong Koht nin duwen arail kaun, a kaidehn aramas.”—Wiewia 5:29, NW.
8. Iaduwen ke kin kak ale sawas mwahu sang kaun lapalap akan, oh iaduwen ke kak kasalehda me ke uhpahiong irail?
8 Ahpw, pak tohto, kaun en wehi kan kin wia ‘sapwellimen Koht sounkaweid ohng kamwahupatail.’ (Rom 13:4, NW) Ni soangen ahl dah kan? Nna, medewehla sawas mwahu tohto me kaun lapalap akan kin kihda, me duwehte pwohsdo, palien pwolis, wasahn kakun kisiniei, palien mwakelekel, oh palien kasukuhl. Pohl mahsanih: “Iei me kahrehda kumwail pil kin pwainki daksis, pwe irail wia sapwellimen Koht sounsawaspen wehi me kin wia arail pwukoa kan kaukaule.” (Rom 13:6, NW) Me pid daksis oh pil pwukoa ohng kosonned teikan, ‘kitail en uhdahn mehlel ong.”—Ipru 13:18, NW.
9, 10. (a) Ia ahn “kaun lapalap akan” pwukoa nan sapwellimen Koht koasoandi? (b) Dahme kahrehda e pahn sapwung kitail en uhwong kaun lapalap akan?
9 Ahpw, ekei pak, irail kaun lapalap en sampah kan kin doadoahngki sapwung arail manaman. Met pahn kak kihong kitail pwung en kasalehda sapeik ong irail? Soh, met sohte konehng. Siohwa ketin mwahngih wiewia sapwung kan en irail kaun pwukat. (Lepin Padahk 15:3) Sapwellime kanengamah ohng kaunda en aramas sohte wehwehki me E ketin kupwurki arail wiewia suwed akan; oh E pil sohte ketin kasik me kitail pil pahn pohnsehse soahng suwed pwukat. Ni ahnsou keren, Koht pahn ketin “kauwehla wehi pwukat koaros,” oh wiliankiniraildi pein sapwellime wehi pwung. (Daniel 2:44) Ahpw, erein ahnsowo me kitail awiawih met en pweida, irail kaun lapalap en sampah kan kin wiewia mehkan me katapan ohng kitail.
10 Pohl kawehwehda oh mahsanih: “Mehmen me uhwong pwungen wehi kan, e kin uhwong me Koht ketin koasoanedier.” (Rom 13:2) Irail kaun lapalap akan kin wia sapwellimen Koht “koasoandi” pwehki irail kin kolokol uwen onopek mwahu ieu, pwe ma sohte irail, liseliping oh uhpenehn kaunda me pahn mie. Uhwongada kaun pwukat sohte pahn pwung ong iren Paipel kan oh e pahn wia tiahk en pweipwei. Pwehn karasahda met: Medewehla ma dene ke pwal nan imwen wini on dereht akan me kin kolkihpene pwalo. Mendahte dereht pwukat sohte kin wia mehkot me kisehn paliwar, irail kin wia mehkot katapan ohng erein ahnsou kis. Ma kitail pahn mwadang sapwadasang dereht kan mwohn ahnsou me kileledi, e pahn kak kahrehda kahpwal. Me pil duwehte karasaras wet, kaundahn wehin sampah kan sohte kin wia kisehn sapwellimen Koht koasoandi sang ni tepio. Ahpw, erein atail awiawih sapwellime Wehio ah pahn lelodo oh uhd kaunda sampah pwon, kaundahn wehin aramas me kin kolokolpene aramas akan, oh re wiewia doadoahk me pahrekiong kupwuren Koht ohng ahnsou wet. Kahrehda, kitail en wiewiahte atail uhpahiong irail me lapalap en sampah kan, oh ni ahnsowohte pil kolokol atail mwohneki kosonned en Koht oh sapwellime manaman en kaunda.
KAUN NAN PENEINEI
11. Iaduwen ahmw pahn kak kawehwehda koasoandi en tapwi?
11 Koasoandi en peneinei kin wia utupen pwihn en aramas akan. Nan koasoandi wet, ohl oh lih pwopwoud kin kak diar soangen ehupene me kin imwila mwahu, oh seri kan kak ale perehpen arail mour oh kaiahn akan me pahn mwahu ohng irail ni ahnsou me re pahn wiahla aramas laud. (Lepin Padahk 5:15-21; Episos 6:1-4) Soangen koasoandi kaselel wet anahne en koasoandi mwahu ohng ni soangen ahl ehu me kak kahrehong tohnpeneinei kan en kousoanpene ni meleilei oh soandi mwahu. Sapwellimen Siohwa ahl en wiahda met iei sang ni koasoandi en ihs me wia tapwi, oh E oaralapiehda koasoandi wet nan mahsen kan me dierek nan 1 Korint 11:3 (NW): “Krais kin wia tapwin ohl akan koaros, oh ohl pwopwoud kin wia moangen eh pwoud, oh Koht kin wia tapwin Krais.”
12, 13. Ihs me tapwin peneinei, oh dahme kitail kak sukuhliki sang ahn Sises wia tapwi men?
12 Ohl pwopwoud iei ih me tapwin peneinei. Ahpw, mie me tapwi me pohnangin ih—Sises Krais. Pohl ntingihdi: “Kumwail ohl pwopwoud akan, kumwail poakohng amwail werek kan duwehte Krais eh ketin poakohng mwomwohdiso, oh ketin pangala pein ih pwehki mwomwohdiso.” (Episos 5:25) Ohl pwopwoud emen kin kasalehda ah peikiong Krais ni ahnsou me e kin wia mwahu ohng ah pwoud lih ni soangen ahlohte me Sises kin wiahiong mwomwohdiso. (1 Sohn 2:6) Manaman en kaun pwilidier pohn Sises, ahpw e kin ketin doadoahngki manaman wet ni elen karakarahk, limpoak, oh kadek lamalam. (Madiu 20:25-28) Ni ah wia aramas emen, Sises sohte kin doadoahngki ah manaman ni lemei. E kin “opampap oh nan kapehd karakarahk” oh e kin likwerihki sapwellime tohnpadahk kan “kompoakepahi kan” ah kaidehn “ladu kan.” E inoukihong irail me “I pahn kommoaleikumwailla,” oh iei me e wiahiong irail.—Madiu 11:28, 29; Sohn 15:15.
13 Sapwellimen Sises mehn kahlemeng mwahu kin padahkihong ohl pwopwoud akan me tapwi nan koasoandi en Kristian kaidehn dehu ieu en doadoahngki ni kaunda lemei. Ahpw, e wia pwukoa ieu me wahu oh tohnmetei ni limpoak. E sansal mwahu me e sohte konehng en mwamwahleki de kamedekihala atail werek kan ohng ni paliwere de pil ni lokaia. (Episos 4:29, 31, 32; 5:28, 29; Kolose 3:19) Ma ohl Kristian emen pahn wiakauwe ah pwoud lih, ah doadoahk mwahu teikan pahn sohla katepe, oh ah kapakap akan pahn sohla mene.—1 Korint 13:1-3; 1 Piter 3:7.
14, 15. Iaduwen loalokong me pid duwen Koht pahn kak sewese lih pwopwoud en uhpahiong ah pwoud ohl?
14 Ni ahnsou me ohl pwopwoud emen kin kahlemengih Krais, e pahn mengei ong ah pwoud lih en peikiong mahsen kan nan Episos 5:22, 23: “Kumwail lih pwopwoud akan, kumwail pein uhpah amwail pwoud akan, duwehte amwail kin uhpah Kauno. Pwe ohl pwopwoud ih me moangen eh pwoud, duwehte Krais me tapwin mwomwohdiso.” Nin duwen ohl pwopwoud emen ah pahn peikiong Krais, iei duwen lih pwopwoud emen eh pahn uhpahiong ah pwoud. Paipel pil kasalehda ni sansal me lih pwopwoud koahiek kan kin warohng wahu oh kaping pwehki arail erpitki kaweid en Koht oh pil arail pwerisek.—Lepin Padahk 31:10-31.
15 Ahn lih pwopwoud emen ah uhpahiong ah pwoud ohl kin pil mie irepe. Met wehwehki me e anahne peikiong Koht ahpw kaidehn aramas ma dukila pahn koasoandi en ah pwoud pahn kauwehla kosonned en Koht. Ahpw, mendahte ma lih pwopwoud emen lelohng irair wet, e kak kesihnenda teng ahpw en wia ni mwohmw ehu me e pahn “nennenla oh karakarahkla.” E anahne en sansal me wehwehki loalokong me pid duwen Koht kin kahrehong liho en wiahla lih pwopwoud mwahu men. (1 Piter 3:1-4) Met pil kak wiawi ong ohl Kristian emen me ah pwoud lih sohte iang pwoson. Ahn ohlo ah pahn peikiong kaweid en Paipel pahn kahrehong ih en wiahla ohl pwopwoud mwahu men.
16. Iaduwen seri kan kak idawehn mehn kahlemeng mwahu me Sises wia ahnsou me e pwulopwul?
16 Episos 6:1 kasalehda pwukoa en seri kan, ni ah mahsanih: “Peikiong samamwail oh inamwail kan, pwe ih me pwung.” Seri Kristian akan kak idawehn mehn kahlemeng mwahu en Sises me kin ahnsou koaros peikiong seme oh ine ni ah kin kekeirada. Ni ah wia pwutak peik men, e “kin kekeirada oh kupwurokongla, oh ketin masamasala mwohn Koht oh aramas akan.”—Luk 2:51, 52.
17. Sang ni mwomwen pahpa oh nohno ara wia ara pwukoa en kaunda, dahme met pahn wiahiong neira seri kan?
17 Sang ni mwomwen pahpa oh nohno ara kin apwalih ara pwukoa kan iei me kin wiahda ma neira seri kan pahn wauneki de uhwong irail me lapalap akan. (Lepin Padahk 22:6) Kahrehda, e pahn konehng pahpa oh nohno kan en pein idek rehrail, ‘I kin doadoahngki ai manaman ni limpoak de ni lemei? I kin kalap mweidong nsenen nei seri kan en pweida?’ Kitail kin kasik me pahpa oh nohno kan me pwoson Koht pahn kasalehda limpoak oh kadek lamalam, ahpw ni ahnsowohte re kin teng ni arail idawehn kaweid en Koht akan. Iei me konehng Pohl ah ntingihdi: “Kumwail sahm akan, kumwail dehr kamwakara mwahl noumwail seri kan. A kumwail kekeirirailda ni kaiahn oh madamadau en Siohwa.”—Episos 6:4, NW; Kolose 3:21.
18. Ia mwomwen peneu oh kaweid en pahpa oh nohno a pahn kin wiawi?
18 Pahpa oh nohno en tehk kanahieng ara elen kaiahn akan, ahpw mehlel ma ira inengieng neira seri kan en ese kasalehda peik oh wahdohng mohngiongara peren mehlel. (Lepin Padahk 23:24, 25) Nan Paipel, peneu kin wia elen kaweid ehu. (Lepin Padahk 4:1; 8:33) E kin wiawi ni elen limpoak oh kamantik, ah kaidehn ni lingeringer oh kamakam lemei. Kahrehda, pahpa oh nohno Kristian akan anahne mwekidki erpit oh kanengamah ni ahnsou me irail kin kihda kaweid ohng neirail seri kan.—Lepin Padahk 1:7.
IRAIL ME KIN APWALIH MWOMWOHDISO
19. Iaduwen Koht a kin ketikihda koasoandi mwahu nan mwomwohdiso en Kristian?
19 Pwehki Siohwa kin wia Koht en soandi mwahu, e konehng me E pahn ketikihda kaweid me manaman oh koasoandi mwahu ohng sapwellime aramas akan. Ihme kahrehda, E ketin idihada Sises en wia tapwin mwomwohdiso en Kristian. (1 Korint 14:33, 40; Episos 1:20-23) Pahn sapwellimen Krais kaunda me sohte sansal ohng mesen aramas, Koht ketikihda koasoandi ieu me elder kan nan ehuehu mwomwohdiso en apwalih sihpw akan ni ngoang, nseneki oh limpoak. (1 Piter 5:2, 3) Ministerial servant kan (sounsawas akan) kin sewese elder kan ni soangsoangen ahl akan oh kihda sawas katapan akan nan mwomwohdiso.—Pilipai 1:1.
20. Dahme kahrehda kitail en peikiong irail Kristian elder kan me idihdda, oh dahme kahrehda met kin katapanki?
20 Me pid Kristian elder kan, Pohl ntingihdi: “Kumwail peikiong amwail sounapwalih kan oh uhpahiong irail pwe re sohte kin tokedihsang apwahpwalih ngenomwail kan; pwehki ar uhdahn pahn wehkadahng Koht ar kohwa doadoahk wet. Ma kumwail pahn peikiong irail, re pahn perenki kapwaiada ar doadoahk; ma soh, re pahn kin nsensuwedla; eri, met pahn suwediong kumwail.” (Ipru 13:17, NW) Ni erpit, Koht ketin likikihong Kristian sounapwalih kan (elder kan) arail pwukoa en apwalih anahn en ngehn en irail akan nan mwomwohdiso. Irail elder pwukat sohte wiahki pein irail pwihn ehu me wia kaun lapalap kei. Irail wia sounpapah kei oh ladu en Koht kei, kihkihwei padahk kan ohng anahnepen iengarail tohnkaudok kan, duwehte dahme atail Soumas, Sises Krais, kin wia. (Sohn 10:14, 15) Ni atail kin ese me ohl akan me ahneki koahiek nin duwen me Pwuhk Sarawi mahsanih kin ngoangki sewese kitail pwe kitail en kin kekeirada ni pali ngehn, met pil kin kangoange kitail en miniminiong oh peikiong irail.—1 Korint 16:16.
21. Iaduwen elder idihdda kan kin sewese Kristian teikan ni pali ngehn?
21 Ekei ahnsou, sihpw akan (me wehwehki tohnmwomwohdiso kan) kin kak keidwei nan ahl sapwung oh arail mour kak mihla nan irair keper oh kasuwed kan en sampah. Ahpw, pahn kaweid en Sounsilepen Sihpw Lapalap, elder kan, ni arail wia sawaspen sounsilipen sihpw kei, kin pehmitikiong anahn akan en irail me mih pahn arail epwel, oh kin tetehk irail ni keneinei. (1 Piter 5:4) Irail kin mwemweit rehn tohnmwomwohdiso kan oh kihong irail mahsen en kangoang. Elder kan kin wehwehki me Tepil kin raparapahki en kihsang mour meleilei rehn sapwellimen Koht aramas akan, kahrehda elder kan kin doadoahngki erpit sang Koht pwehn apwaliheki soangsoangen kahpwal soh lipilipil akan. (Seims 3:17, 18) Irail kin wia doadoahk kehlail pwehn kolokolpene minimin oh ehupene en pwoson, mehkot me pein Sises kin pil kapakapki.—Sohn 17:20-22; 1 Korint 1:10.
22. Soangen sawas dah me elder kan kin kihda ni ahnsou me emen Kristian wiahda dihp laud?
22 Iaduwen ma Kristian emen lelohng irair suwed oh ahneki pahtou laud pwehki e wiahda dihp? Kaweid en Paipel kansenamwahu kan oh pil iangahki kapakap me kohsang mohngiong me elder kan kin wia kak sewese aramaso en pwurehng roson ni pali ngehn. (Seims 5:13-15) Irail elder kan me idihdda sang ni manaman en ngehn sarawi pil kin ahneki manaman en kihda kaweid oh pil kapwungala irail akan me kekeid nan ahl sapwung de me wiahdahr mehkot keper ohng mwakelekel en pali ngehn oh mwakelekel en wiewia en tohnmwomwohdiso. (Wiewia 20:28; Taitus 1:9; 2:15) Pwe mwomwohdiso en kolokolete ah mwakelekel, e pahn kesempwal emenemen towe kan en kin kalelehdo ripoht en dihp laud kan. (Lipai 5:1) Ma Kristian emen wiadahr dihp laud ehu, ahpw e alehda kaweid en Pwuhk Sarawi oh eri kasalehda ni mehlel ah koluhla, eri aramas menet alehier sawas laud ehu. Ahpw, irail akan me sohte kin koluhkihla dihp me kauwehla kosonned en Koht oh e kin pwurepwurehng wiewia dihpohte, e konehng ih en piskensang mwomwohdiso.—1 Korint 5:9-13.
23. Dahme sounapwalih en mwomwohdiso kan kin kihda pwehn wia sawas mwahu ong mwomwohdiso?
23 Paipel mahsanih me pahn kaundahn Nanmwarki Sises, ohl mah kan en pali ngehn pahn idihdda pwehn kihda mehn kamweitpen, perepen oh pil kansenamwahupen sapwellimen Koht aramas akan. (Aiseia 32:1, 2) Irail pahn tiengla mwowe nin duwen sounkalohk kan, sounsilepe kan, oh sounpadahk kan pwe ren kangoange tohnmwomwohdiso kan en kekeirada ni pali ngehn. (Episos 4:11, 12, 16) Edetehn irail Kristian sounapwalih kan kin pil ekei pak kin kainene, kihda kaweid kehlail oh kangoang ohng iengarail me pwoson akan, ni atail kin peikiong elen padahk pwukat me kin poahsoanda pohn Mahsen en Koht, mehpwukat koaros kin sewese kitail koaros en tengeteng nan ahl me kohlahng mour.—Lepin Padahk 3:11, 12; 6:23; Taitus 2:1.
ALEHDA SAPWELLIMEN SIOHWA KUPWUR ME PID MANAMAN EN KAUNDA
24. Mehn kasongosong dahieu me kitail kin lelohng nan ehu ehu rahn?
24 Tepin ohl oh lih lelohng kasongosong me pid ia uwen ara pahn kak peikiong manaman en kaunda. E sohte pahn kapwuriamwei ohng kitail me kitail pil kin lelohng soangen mehn kasongosongohte nan ehu ehu rahn. Sehdan me Tepil kin kangoange kitail en ahneki ngehn en uhwong aramas teikan. (Episos 2:2) Madamadau en uhtohrada kin mwomwen kansenamwahu sang madamadau en uhpahiong meteikan.
25. Soangen kapai dah kan kitail kak ale ni atail pahn ireweisang kitail madamadau en sampah me pid ngehnin uhwong oh uhpahiong kaundahn Koht oh pil uhpahiong kaun akan me Koht kin ketin mweidohng?
25 Ahpw, kitail uhdahn anahne ireweisang kitail ahn sampah ngehnin pelian. Ma kitail kapwaiada kaweid wet, kitail pahn diarada me uhpahiong kaundahn Koht pahn wahdo kapai tohto. Karasepe ieu, kitail sohte pahn ahneki pwunod duwehte irail akan me kin kauwehla kosonned en kaunen sampah kan. Kitail pahn kak katikala soangen kahpwal kan me kin pwarada nan peneinei kan. Oh pil, kitail pahn paiekihda kamwahu kan en patpene ni kadek oh limpoak rehn riatail Kristian pwoson kan. Ahpw, me laudsang koaros, atail peikiong kaweid en Koht akan pahn imwikihla atail nanpwung mwahu rehn Siohwa, me sapwellimaniki manaman en kaunda lahng oh sampah.
SONG UWEN ME KE KOLEDI
Iaduwen Siohwa kin ketin doadoahngki sapwellime manaman?
Ihs irail me wia “kaun lapalap akan,” oh iaduwen kitail pahn uhpahiong irail?
Soangen pwukoa dah me koasoandi en tapwi kin kihong emenemen nan peneinei?
Iaduwen kitail kak kasalehda uhpah ong irail me kin apwahapwalih mwomwohdiso en Kristian?
[Koakon nan pali 134]
UHPAHIONG KAUNDAHN WEHI KAN, KAIDEHN PELIANDA
Sounkadehdehn Siohwa kan kin kasalehda sang arail doadoahk en kalohk me ihte koapworopwor en meleilei mehlel oh popohl iei Wehin Koht. Ahpw, irail sounkalohk ngiangi kan en Wehin Koht sohte kin pelianda kaundahn wehi kan me irail kin kousoan pah. Ahpw, weksang met, Sounkadehde kan kin iang wia aramas ekei me kin wauneki mehlel oh pil wia towe mehlel peik kei ong kosonned en wehi. Emen lapalap nan ehu wehin Aperika koasoia: “Ma pelien sarawi koaros pahn duwehte Sounkadehdehn Siohwa kan, eri pahn sohte rehtail sounkemehla aramas akan, sounpirap akan, irail me pwulopwul me kin kauwehla kosonned akan, aramas en selidi kan oh pil kensi pakudang kan. Wehnimw kan sohte pahn anahne loakehdi.”
Pwehki irail lapalap en wehi nan sahpw tohto ahr kin pohnese met, irail kin mweidala doadoahk en kalohk en kin wonlahte mwowe. Nan ekei sahpw akan, irail kin pwurehng mweidala doadoahk en Sounkadehdehn Siohwa kan pwehki irail kin esehda me Sounkadehde kan kin mwekidki mehkot mwahu. E kin pahrekiong dahme wahnpoaron Pohl ntingihdi me pid peikiong irail me lapalap nan wehi kan: “Kumwail wiahda me mwahu, re ahpw pahn kapinga kumwail.”—Rom 13:1, 3.