Wauneki Irail me Kaun akan Dahme E Kesempwalki?
IHS me soh kin kalahnganki me polihs kan ahneki manaman en parokedi aramas mwersuwed kan me kin pirapahsang atail kepwe kan de kihong atail peneinei nan keper? Oh pil kitail soh kin kalahnganki me pelien kopwung ahneki manaman en kaloke me mwersuwed kan pwehn pere kousapw kan?
Kitail pil kin kalahnganki sahpis katapan kan me wiawihong wehipokon, duwehte onehda ahl akan, pelien mwakelekel, oh kasukuhl—me pelien koperment kalap pwainla sang ni daksis kan. Kristian mehlel kan kin keieu pohnese me wauneki manaman kan me idihdda me kesempwal. Ahpw ia uwen unsek kitail en kasalehda wahu? Oh nan soangen irairen mour dah kan me kitail en kasalehda wauneki irail me kaun akan?
Kaunen Wehi kan
Paipel padahkihong aramas koaros, mendahki ma re pwoson de soh, en wauneki irail kaunen wehi kan me kin doadoahk ong kamwahupen wehi. Kristian wahnpoaron Pohl ntingwohng ienge me pwoson nan Rom duwen met, oh e pahn sewese kitail en tehk dahme e mahsanih, me kileledi nan Rom 13:1-7.
Pohl wia emen towe mehlel en wehin Rom, oh Rom me wia kaundahn sampah ahnsowo. Sapwellimen Pohl kisinlikou, me ntingdi mpen pahr 56 C.E., kin kaweidih Kristian kan en wia tohnwehi mwahu kan. E ntingihdi: “Aramas koaros uhdahn pahn peikiong pwungen wehi kan; pwe Koht, iei ih me kin ketikihong wehi kan arail pwung, oh ih me pil ketikihongehr pwungen wehi kan nin sampah.”
Pohl wasaht kawehwehda me aramas akan sohte pahn ahneki manaman ma Koht sohte mweidohng irail. Ni irair wet pwungen wehi kan sohte kin unsek ni koasoandi en kupwuren Koht. Ihme kahrehda “mehmen me uhwong pwungen wehi kan, e kin uhwong me Koht ketin koasoanedier.”
Nindoken tohnwehi kan me kin wia me mwahu pahn ale kaping sang rehn manaman lapalap kan, manaman pwukat pil ahneki pwung en kihda kalokolok ong irail kan me kin wiahda me sapwung. Irail ko me kin wia me suwed ahneki kahrepe pwung en masak pwungen irail me kaun akan en wia “sounikih,” pwehki koperment kan kin wia met nin duwen “sapwellimen Koht sounpapah.”
Pohl kaimwisekla ah padahk ni ah mahsanih: “Iet kahrepen amwail pahn kin peikiong pwungen wehi kan—kaidehkte pwehki engieng en Koht me kahrehda, ahpw pwehki sang nan kapehdamwail. Iei kahrepe wet me kumwail kin pwainki daksis; pwe re wie doadoahk ong Koht ni ar kin kapwaiada ar pwukoa kan.”
Irail me kaun akan me pwukoahki kihpeseng daks kan, kaidehn pwukoahn irail kan me kin pwain daks. Nin duwen tohnwehi men me kin mehlel, Kristian men kin kolokolete ah nsen mwakelekel. E ese me ni ah kin peikiong irail me kaun akan oh pwain daksis, e sohte ihte kin peikiong koasoandi en kousapwo me e kousoan ie ahpw e pil kin mour pahrekiong kosonned en Koht.
Ihs me Ahneki Pwukoa Laud nan Peneinei
Iaduwen—ihs me kin ahneki pwukoa laud nan peneinei? Ni ahnsou me e pwelel, kisin seri pwelel men kin kalap idingki meteikan en tehk irail ni arail pahn sengiseng de weriwer. Ahpw pahpa de nohno loalokong men pahn dehdehki ia uhdahn ahn serio anahn oh sohte pahn mweidohng ketihwo en kaunda. Ekei seri, ni ahnsou me re laudla, nsenerail kin mweimweiong oh mweimweiong ren pein wiahda arail koasoandi kan. Pwehki re soakoahiok, re kakete iang pidada nan wiewiahn kauwehla kosonned de tiahk suwed teikan, oh kauwehla mouren peneinei oh kousapw, nin duwen me kaun en wasao kin esehla.
“Pahpa oh nohno kan kin kaiane seri kan pwandalahr,” Rosalind Miles koasoia, sounnting en pwuhk me oaralap koasoia Children We Deserve. “Ahnsoun tepiada kaiahn iei ahnsowo me serio ipwidi.” Ma sangete nin tepio pahpa oh nohno kin lokaia ni ngilen kadek, nseno oh kin kaukaule nan ara wiewia kan, neirail seri kan pahn mwadang pwungkihla ara manaman oh kaiahn limpoak me kohsang met.
Paipel kin audaudki oaritik tohto me kin pid ihs me ahneki pwukoa laud nan peneinei. Nan pwuhk en Lepin Padahk, ohl loalokong Solomon kin kaineneiong atail madamadau miniminpenehn pahpa oh nohno kan mwohn neirail seri kan, ni ah mahsanih: “Samwa, rong mahsen en omw pahpa, oh rong kanahieng padahk en omw nohno.” (Lepin Padahk 1:8) Ma pahpa oh nohno kan pahn kin kolokol soangen miniminpene wet mwohn neirail seri kan, eri seri kan pahn ese ia lamalam en arail pahpa oh nohno oh ese dahme pahpa oh nohno kasik ren wia. Ele mwein re pahn song kamwekidada ni ahl sapwung emen rehn pahpa de nohno en uhwongada meteio pwe pein nsenarail en pweida, ahpw manaman en pahpa oh nohno me kin miniminpene pahn kin wia mehn perepe ehu ong seri kan.
Paipel kawehwehda me ohl pwopwoud men keieu pwukoahki irairen pali ngehn kaidehn nah seri kante ahpw pil iangahki ah pwoud. Met kin adaneki tapwi. Iaduwen tapwi wet en wiawi? Pohl kasalehda me duwehte Krais e wia tapwin mwomwohdiso ih pil duwen ohl ah tapwin ah pwoud lih. Pohl eri kapataiong: “Kumwail ohl pwopwoud kan, kumwail poakohng amwail werek kan duwehte Krais eh ketin poakohng mwomwohdiso oh ketin pangala pein ih pwehki mwomwohdiso.” (Episos 5:25) Ma ohl emen pahn idawehn mehn kahlemeng en Sises oh kasalehda tapwi ni ahl en limpoak, e pahn alehda “wahu” sang ah pwoudo. (Episos 5:33) Seri kan nan soangen peneinei wet pil pahn kilang duwen kesempwalpen koasoandi en tapwi me kohsang rehn Koht oh pahn ale mehn kangoang sang met en kapwaiada.—Episos 6:1-3.
Iaduwen pahpa kiripw kan de nohno kiripw kan, iangahki irail ko me arail pwoud mehla, pahn kak powehdi irair wet? Mendahki ma pahpa de nohno, irail kak pekipek inenlahng Siohwa Koht oh Sises Krais. Sises kin ahnsou koaros mahsen sang ni manaman en Semeo oh Pwuhk Sarawi.—Madiu 4:1-10; 7:29; Sohn 5:19, 30; 8:28.
Paipel kin ketikihda mouren kosonned en Paipel kesempwal tohto me kin pidada kahpwal akan me kin lelohng seri kan. Ni ahr kin rapahkihda mouren kosonned pwukat oh idawehnla, pahpa men de nohno men pahn kak kihda kaweid me limpoak oh katapan ong seri kan. (Senesis 6:22; Lepin Padahk 13:20; Madiu 6:33; 1 Korint 15:33; Pilipai 4:8, 9) Pahpa oh nohno kan pil kak doadoahngki pwuhken sawas kan en Paipel me wiawihda keieu pwehn sewese irail en kaiahneda neirail seri kan en kalahnganki kating kan me kohsang wauneki Pwuhk Sarawi.a
Ihs me kin Apwalih Mwomwohdisohn Kristian
“Iei met nei pwutak kompoake me I kin popohlki—kumwail rong sapwellime padahk.” (Madiu 17:5) Mahsen pwukat, me pein Siohwa Koht kapwilwei, kadehdehda me Sises kin mahsenwei ki manaman sang rehn Koht. Dahme e ketin mahsanih kin kileledi nan pwuhken Rongamwahu pahieuwo me kitail kak ni mengei wadek.
Mwohnte e ketidahla nanleng, Sises padahkihong sapwellime tohnpadahk kan: “Manaman koaros en nanleng oh sampah mweimweiongieier.” (Madiu 28:18) Nin duwen tapwin mwomwohdiso, Sises sohte ihte kin mwasamwasahn sapwellimen werek me keidi kan me kin idawehnla nan lipwe pohn sampah, sangete wudekidi en ngehn sarawi ni Pendekos 33 C.E., e pil doadoahngki irail nin duwen pwihn en kihda padahk mehlel, nin duwen “pwihn en ladu lelepek oh loalokong.” (Madiu 24:45-47; Wiewia 2:1-36) Dahme e ketin wiadahr pwe mepwukat koaros en pweida pwehn kakehle mwomwohdisohn Kristian? “Ni eh ketidalahng wasa ile kan . . . , oh ahpw ketin kamwerehdiong pohn aramas akan sapwellime kisakis kan.” (Episos 4:8) “Kisakis pohn aramas” pwukat iei Kristian elder kan, me ngehn sarawi idiada oh kihong manaman en apwalih kamwahupen pali ngehnen me pwoson teikan.—Wiewia 20:28.
Ki kahrepe wet Pohl kaweidiki: “Kumwail tamanda amwail sounpadahk en mahs ako, me kawehwehiong kumwail mahsen en Koht. Medemedewe duwen ar mour, duwen ar mehla, oh kahlemengih ar pwoson.” Pwehki ohl lelepek pwukat kin idawehn ni keneinei nan lipwen Sises, e uhdahn wia elen erpit en alasang arail pwoson. Eri Pohl kapataiong: “Kumwail peikiong amwail sounkaweid akan oh kapwaiada ar kosonned kan. [“kaukaule pohnese arail manaman pohmwail,” The Amplified Bible]. Pwe re sohte kin tokedihsang apwahpwalih ngenomwail kan; pwehki ar uhdahn pahn wehkadahng Koht ar kohwa doadoahk wet. Ma kumwail pahn peikiong irail, re pahn perenki kapwaiada ar doadoahk; ma soh, re pahn kin nsensuwedla; eri, met sohte kak sewesei kumwail.”—Ipru 13:7, 17.
Dahme pahn wiawi ma aramas pohnsowehla soangen kaweid pwukat? Ekei tohnmwomwohdisohn Kristian en mahso wia soahng wet oh re wiahla irail kan me kin lahlahwe pwoson mehlel. Paipel mahsanih me Aimenihus oh Pailihdus kin wia ohl akan me kin kasapwungelahr pwoson en ekei oh ara koasoi mwahl kan ‘kauwehla dahme sarawi.’ Ehu ara koasoi kan iei me dene kaiasada wiawiehr, ni sansal ni pali ngehn de ni karasaras, oh ihme kahrehda kaiasada sohte pahn pil wiawi pahn Wehin Koht nan ahnsou kohkohdo.—2 Timoty 2:16-18.
Irail me idihdda pwehn apwalih mwomwohdiso kak sawas wasaht. Kristian elder kan kak kapwungala soangen koasoi pwukat pwehki nin duwen wiliepen Sises Krais kei, re doadoahngki manaman en Pwuhk Sarawi. (2 Timoty 3:16, 17) Met pil duwehte nan mwomwohdisohn Kristian nan rahnwet, me Paipel kin karasahiong “nin duwen uhr oh poahsoanpen me mehlelo.” (1 Timoty 3:15) Padahk likamw kan sohte pahn kasaminehla “mahsen mehlel kan,” me nekinekohng kitail nin duwen likilik mwahu ehu me mihmi nan pali kan en Paipel.—2 Timoty 1:13, 14.
Nindoken wauneki irail me kaun akan kin mwadang sosohrala nan sampah, nin duwen Kristian kan kitail kin pohnese me pwungen irail me kaun nan wehi, nan peneinei, oh nan mwomwohdisohn Kristian kin wiawihda ong kamwahupatail. Wauneki irail me kaun akan kin kesempwal ong atail mour ni paliwar, palien pepehm, oh pali ngehn. Ni atail kin kapwaiada oh wauneki kaundahn irail me ahneki pwukoa laud sang rehn Koht, kitail pahn ale perepatail sang rehn ira me keieu lapalap—Siohwa Koht oh Sises Krais—ong kamwahupatail poatopoat.—Melkahka 119:165; Ipru 12:9.
[Nting tikitik me mi pah]
a Kilang pwuhk ko Questions Young People Ask—Answers That Work oh The Secret of Family Happiness, koaros ntingda sang Watchtower Bible oh Tract Society en New York, Inc.
[Credit Line]
Photo by Josh Mathes, Collection of the Supreme Court of the United States
[Kilel nan pali 5]
Pwuhk Sarawi kin audaudki kaweid kan me kin pid uhpahiong tapwin peneinei
[Kilel nan pali 6]
Pahpa oh nohno kiripw kan kak pekipek inenlahng manaman en Siohwa Koht oh Sises Krais
[Kilel nan pali 7]
Kristian kan pohnese me koasoandi en tapwin peneinei, koasoandi en apwalih mwomwohdisohn Kristian, oh koasoandi en kaunen wehi kin wiawihda ong kamwahuparail