Irair En Atail Pwoson—Kin Mihmi Pahn Kasongosong Kan Ahndouwet
“Riei ko! Kumwail perenkihda ma soangen apwal koaros kin lelohng kumwail, pwe kumwail ese me ni amwail pwoson eh kin powehdi apwal pwukat, e kin kalaudehla amwail kanengamah ni ahnsou apwal.”—SEIMS 1:2, 3.
1. Dahme karehda Kristian kan en kasik me arail pwoson pahn mihla pahn kasongosong kan?
KRISTIAN mehlel kan sohte kin inengieng ale kalokolok kan, oh re sohte kin pil perenki medek de namenekla. Ahpw mendahki met, re kin tamatamante mahsan me Seims rien Sises ntingihdi powe. Krais padahkihong sapwellime tohnpadahk kan ni sansal me ren kasik kamakam kan oh kahpwal teikan pwehki arail kin kapwaiada kosonned en Koht. (Madiu 10:34; 24:9-13; Sohn 16:33) Mendahki met, peren kak kohsang soahngen kasongosong pwukat. Iaduwen?
2. (a) Iaduwen kasongosong en atail pwoson kak imwikihla peren? (b) Iaduwen kanengamah kin doadoahk unsek rehtail?
2 Kahrepe keieu me kitail kin diar peren ni ahnsoun kasongosong iei me mehpwukat kin kapwarehda wah mwahu kan. Nin duwen me Seims mahsanih, powehdi kasongosong kan de kahpwal kan kin “kalaudehla kanengamah.” Kitail kak paiekihda atail kekeirada irair en Kristian kesempwal wet. Seims ntingihdi: “Kumwail eri kanahieng pwe amwail kanengamah ni ahnsou apwal en poatopoatete oh unsekla, pwe pein kumwail en unsengkihla mehlel oh sohte pahn anahne mehkot.” (Seims 1:4) Kanengamah ahneki pwukoah ehu de “doadoahk” ehu en wia. Ah pwukoah iei en kaunsengkitailla ni ahl koaros, sewese kitail en unsekla nin duwen Kristian kei. Ihme karehda, ni atail mweidohng kasongosong kan en wiawi ni atail sohte doadoahngki wiepe kan me sohte pid Pwuhk Sarawi en mwadang kauhdi, ni ahl wet atail pwoson kin mihla pahn kasongosong kan oh kak mwahula. Ma kitail sohte kin kasalehda kanengamah, poakehla meteikan, kadek, de limpoak ong mehteikan, eri kanengamah pahn kaunsengkitailla. Ehi, imwilao iei: Kasongosong kin kapwarehda kanengamah; kanengamah kin kekeirada irair kan en Kristian; mehpwukat kin karehda peren.—1 Piter 4:14; 2 Piter 1:5-8.
3. Dahme karehda kitail endehr mworuskihla masak kasongosong kan en atail pwoson?
3 Wahnpoaron Piter pil kasalehda dahme kitail anahne pwe kitail en dehr masak kasongosong kan en atail pwoson. E ntingihdi: “Eri, kumwail perenda, mehnda ma ahnsou wet kumwail kin diar nsensuwed ekis ahnsou sang ni soangen apwal akan me kin lelohng kumwail. Pwe katepen apwal pwukat mehn kasalehda mehlel en amwail pwoson. Duwen kohl me kin kak ohla, e kin mwakelekelkihla kisiniei, eri, iei pil duwen amwail pwoson, me uhdahn pahn ale sosohngpe, pwe en kakairada. Kumwail ahpw pahn alehki kaping oh lingan oh wahu ni rahn me Sises Krais pahn ketin pwarodo.” (1 Piter 1:6, 7) Mahsan pwukat kin keieu wia mehn kangoang ahnsouwet pwehki “kahn kamakam kohwalap”—ahnsoun kaping, kalingan, kawauwi, oh pitla—kin inenen keredohr sang dahme ekei kin lemeleme oh uhdahn keren sang ni ahnsou me kitail pwosonla.—Madiu 24:21; Rom 13:11, 12.
4. Ia pepehm en emen brother ong kasongosong kan me ih oh Kristian keidi teikan lelohng?
4 Nan artikel en mwowe, kitail tehkpene kasongosong kan me luhwen me keidi kan lelohng sang 1914 kohdo. Ire pwukat kin wia poahsoan en peren? A. H. Macmillan kasalehda lamalam wet me re ahneki mahso: “I kilangehr kasongosong laud tohto me kin wiawihong pwihn oh songosong en me pwoson kan nan pwihn. Ki sawas en ngehnin Koht pwihno pitla oh pouselahte kekeirada. I kilangehr loalokong en awiawihte Siohwa ni kanengamah pwehn kamarainihla aht wehwehkihla mehkan me pid Pwuhk Sarawi oh se sohte kin nsensuwedkihla ehu padahk kapw. . . . Mendahki se anahne wekidala aht lamalam ekei pak, met sohte pahn wekidala koasoandi kesempwal en tomwo oh sapwellimen Koht inou en mour soutuk. Ihme se sohte anahne en mweidohng aht pwoson en luwetkihla soh pweidahn soahng kan me se kasik de wekilahn lamalam kan.”—The Watchtower, August 15, 1966, pali 504.
5. (a) Kapai dahkei me kohsang en luhwen me keidi kan arail kasongosong kan? (b) Dahme karehda kitail en nsenohki ireo me pid kasongosong ahnsouwet?
5 Kristian keidi kan me pitsang ahnsoun kasongosong en 1914-1919 kin saledeksang kehl en manaman en sampah oh sang wiewiahn kaudok en Papilon tohto. Luhwen me keidi kan kin wohnoweite mwowe nin duwen aramas mwakelekel oh mwahu kei, ni arail kin nsenkihda meirong en kaping ong Koht oh ahneki koapworopwor me irail nin duwen aramas kei kin pwungla rehn Koht. (Aiseia 52:11; 2 Korint 6:14-18) Kadeik tepida ni tehnpas en Koht, ahpw e sohte pahn kaneknekla nan erein ahnsou ehute. Kasongosong oh kamwakel me wiawihong sapwellimen Koht aramas kan pouselahte wiawi. Irail ko me koapworopworki en pitsang “kahn kamakam kohwalap” pil ale kasongepen arail pwoson. (Kaudial 7:9, 14) Met kin wiawi ni ahl kan me duwehte dahme kin wiawihong luhwen me keidi kan iangahki dahme kin wiawihong irail ni ahl teikan.
Iaduwen Komw Pahn Mihla Pahn Kasongosong kan?
6. Soahngen kasongosong wuk dahieu me me tohto lelohng?
6 Kristian tohto kin medemedewe ma re kak kesihnenda teng pahn kamakam kan ma e pahn wiawihong irail. Re tamanda ripoht wet: “Irail eri ekerolong wahnpoaron ko oh wokih irail oh koasoanediong irail en dehr pwurehng padahk ni mwaren Sises. Irail eri kasaledekihirailla. Eri, wahnpoaron ko ahpw mweselsang rehn Tohn Mwoalen Kopwung Lapalapo, re ahpw perenkihda kowahlap duwen Koht eh ketin kupwure re en warohng lokolongki saroh pwehki mwaren Sises.” (Wiewia 5:40, 41) Oh sang ni poadoapoad en sapwellimen Koht aramas kan, keieu erein Mahwen Keieu oh Keriau en Sampah, kasalehda ni sansal me sounkamakam kan kin uhdahn wokih Sounkadehdehn Siohwa kan de wiahiong irail mehkan me suwed sang met.
7. Ia uwen laud en pwoson me ekei Kristian kan nan rahnpwukat kasalehda?
7 Me pid kalokolok kan en Kristian kan, sampah sohte kin pilada ihs me e pahn kaloke ahpw kin kaloke luhwen me keidi kan oh pil iangahki pokon kalaimwun en “sihpw teikan.” (Sohn 10:16) Erein sounpar kan me dower powe, tohn pwihn riau pwukat koaros kin ale kasongosong laud ni ahr kin selidi oh pil kamakamla pwehki arail limpoak ong Koht oh arail pwoson ih. Pwihn riau pwukat koaros anahne sapwellimen Koht ngehn sarawi, mendahki ma arail koapworopwor iei nanleng de nin sampah. (Pil tehk The Watchtower (lokaiahn wai) en June 15, 1996, pali 31.) Erein 1930 samwa on 1940 samwa nan Nazi Sehmen, laduhn Siohwa tohto, iangahki seri kan, kin kasalehda pwoson kehlail, oh me tohto kin ale kasongosong kan me inenen wuk. Nan ahnsou keren kan, sapwellimen Siohwa aramas kan kin lelohng kasongosong en kamakam kan nan soahngen sahpw duwehte Burundi, Eritrea, Ethiopia, Malawi, Mozambique, Rwanda, Singapore, oh Zaire. Oh pil, soahngen kasongosong pwukat kin pouselahte wiawi.
8. Dahme emen brother en Aperika koasoia me kasalehda me kasongepen atail pwoson kin pidada laudsang ihte kamakam?
8 Ahpw, nin duwen me kitail tehkpeneiehr, atail pwoson kin pil kak mihla pahn kasongosong kan ni ahl akan me sohte nohn sansal. Ekei kasongosong kan sohte pahn wiawi ni elen kamakam oh sohte pahn sansal. Tehk ia mwomwen ahmw pahn mwekidiki dahme wiawi nan irair wet. Mie emen brother nan Angola me naineki seri ehk me kin iang mwomwohdiso ehu me ahnsoukis brother kan me ahneki pwukoah nan mwomwohdiso teikan sohla kak kapehseiong mwomwohdiso wet. Kedekedeo, mehteikan kakehr mwemweitlahng mwomwohdiso wet. Re idek rehn brothero iaduwen e kin kamwenge ah peneinei. E sohte mengei ong ih en sapeng met, oh ihte me e nda me irairo inenen apwal. E kak kamwenge nah seri kan pak ehu nan rahn ehu? E sapengki: “Eri, kereniong sohte kak. Se sukuhlki en doadoahngki dahme miher reht.” Eri ni ngilen pwoson mehlel, e koasoia: “Ahpw kaidehn ih met me kitail en kasik ni imwin rahn pwukat?” Soahngen pwoson wet me inenen kapwuriamwei nan sampah, ahpw e sohte wia mehkot tohrohr nanpwungen Kristian loaloapwoat kan, me koapworopworki unsek me inou kan en Wehio pahn pweida.
9. Iaduwen atail kin ale kasongosong me pid 1 Korint 11:3?
9 Pokon kalaimwun kin pil ale kasongosong me pid wiepen koasoandi kan sang powe. Mwomwohdisohn Kristian nan sampah pwon kin ale kaweid sang mour en kosonned sarawi kan oh kosonned sang powe. Met kin wehwehki me mwohn mehkoaros ren pohnese me Sises iei Kaun, meno me idihdda en wia Tapwin mwomwohdiso. (1 Korint 11:3) Nsenki uhpaiong ih oh Semeo kin sansalkihda atail pwoson idihdda kan oh koasoandi kan sang powe me pid atail miniminpene ni atail kin wia kupwuren Siohwa. Patohngete met, nan ehu ehu mwomwohdiso, mie ohl akan me kin idihdda pwehn tiengla mwowe. Irail iei ohl soh unsek kei me kitail kak mwadang kilangada arail sapwung kan; ahpw mendahki met kitail kin ale kangoang en wauneki soahngen sounapwalih pwukat oh kitail en uhpaiong irail. (Ipru 13:7, 17) Komw kin diarada me ekei pak e kin apwal ong uhk en uhpaiong irail? Met kin wia kasongosong ehu ong uhk? Ma ehi, komw kin paiekihda kasongosong wet en ahmw pwoson?
10. Kasongosong dahieu kitail kin lelohng me pid kalohk?
10 Kitail kin pil ale kasongosong kan me pid kapai oh anahnepen kitail en iang kalohk ahnsou koaros. Pwe kitail en powehdi kasongosong wet, kitail anahne pohnese me iang wiepen kalohk kan koaros kin pidada laudsang ihte kalohk ahnsou kis, de en wiahte mwohmw ehu. Tamanda en Sises kapinga liohdi semwehmwe me meirongkihla soahng koaros me e ahneki. (Mark 12:41-44) Kitail kak pein kalelepek rehtail, ‘I kin ni ahl wette tohnmeteikihla pein ngehi me pid ahi kalohk?’ Kitail koaros pahn wia Sounkadehdehn Siohwa rahn pwon, onopada ong ni ahnsou mwahu koaros en mweidohng atail marain en sansal mwohn koaros.—Madiu 5:16.
11. Iaduwen wekideklahn atail wehwehki padahk kan de kaweid kan ong atail wiewia kan kin wia kasongosong ehu?
11 Ehu kasongosong me kitail kak lelohng kin pidada ia uwen loal en atail kalahnganki lalaudlahn marain me kin dakarada padahk mehlel en Paipel oh pil kalahnganki kaweid me pwihn en ladu lelepek kihda. (Madiu 24:45) Ekei pak met kin pidada kopwungala pein en emen wiewia, duwehte ni ahnsou me e sansalda me irail ko me kin simwok sika anahne en uhdisang tiahk wet ma re men mihmihte nan mwomwohdiso.a (2 Korint 7:1) De kasongosong kin pidada atail pwungki anahno en wekidala soahngen koul kan me se kin perenki de soahngen mehn kamweit teikan.b Kitail pahn uhwong erpit en kaweid me kohdao? De kitail pahn mweidohng sapwellimen Koht ngehn sarawi en wekidala atail lamalam oh sewese kitail en pwuriohng irair en Kristian?—Episos 4:20-24; 5:3-5.
12. Dahme anahn pwehn kakehlailla en emen pwoson mwurin ah papidaisla?
12 Erein sounpar tohto, nempehn irail ko me iang kisehn pokon kalaimwun kin wie tohtohla, oh mwurin arail papidaisla re kin pouselahte kakehlailla arail nanpwung rehn Siohwa. Met kin pidada laud sang ihte iang towehda kapokon en Kristian kan, iang ekeite mihding kan ni Kingdom Hall, de ekei pak iang kalohk. Pwehn kasarahda met: Ele emen aramas pahn mih likin Papilon Lapalap, minimin en kaudok likamw en sampah, ahpw e uhdahn sohla douluhl iang kaudok likamw wet? E kin koledihte soahng ko me kin kasalehda ngehnin Papilon Lapalap—ngehn ehu me kin mwamwahleki kosonned pwung kan en Koht? E kin mwamwahleki tiahk mwakelekel oh loaloapwoatpenehn pwopwoud kan? E kin kesempwalki pein ah ineng kan oh ineng roporop kan laud sang mehkan en pali ngehn? Ehi, e kin soh saminkihla sampah?—Seims 1:27.
Paiekihda Pwoson Me Kasongosongehr
13, 14. Dahme ekei kin wia mwurin arail pedolong nan padahk mehlel?
13 Ma kitail uhdahn tangasangehr Papilon Lapalap oh pedoisangehr nan sampah, kitail endehr kilanglahng mehkan en mwuri. Me parekiong mouren kosonned me dierek nan Luk 9:62, ma kitail pahn kilangla mwuri kitail pahn katiasang wiahla emen tohn Wehin Koht. Sises mahsanih: “Mehmen me pahn tapihada doadoahk kesempwal ehu, ahpw pweieksang, e sohte warohng Wehin Koht.”
14 Ahpw ekei me wialahr Kristian mahso kin mweidala pein irail en alehda tiahk en koasoandi wet en mehkan. Re sohte kin pelianda ngehnin sampah. (2 Piter 2:20-22) Re kin kedirepwkihla oh doadoahngkihla arail ahnsou ong mehn koarompwa kan en sampah, oh met kin irehdi arail kekeirada ni pali ngehn. Re sohte kin koledi teng nan arail lamalam oh mohngiong Wehin Koht oh ah pwung kan, ni arail pahn kihong met en keieu nan arail mour, ahpw re kin soupeila pwehn rapahki mehn akadei en roporop en kepwe kan. Ma re sohte mwekidiki en pohnese arail irair en pwoson luwet oh wekidala elerail kan ni arail pahn rapahki kaweid sang powe, re pahn mihla nan keper en katiasang arail nanpwung kesempwal rehn Siohwa oh sapwellime pwihn.—Kaudial 3:15-19.
15. Dahme anahn pwe Koht en kupwure kitail?
15 Ma Siohwa mahsanih me kitail aramas pwung oh warohng iang pitsang kahn kamakam kohwalap me mwadang kohkohdo kin poahsoanda pohn ma kitail pahn kolokolte atail likou en mwakelekel, en ‘mwakelekelkihda ntahn Sihmpwulo.’ (Kaudial 7:9-14; 1 Korint 6:11) Ma kitail sohte kin kolokol atail kesihnen en mwakelekel oh pwung mwohn Koht, eri atail papah sarawi sohte pahn pwung rehn Koht. Ni mehlel, emen emen kitail anahne en pohnese me atail pwoson me kasongosongehr pahn sewese kitail en dadaurete oh liksang kahrehda kupwur suwed en Koht.
16. Ni ahl dahkei lokaia likamw kan kin wia kasongepen atail pwoson?
16 Ni ahnsou kan, pelien nuhs kan oh kaundahn aramas kan kin kinehda likamw akan koasoiahki sapwellimen Koht aramas kan, ni arail kin wiahda likamw kan pwehn wekidala atail padahk en Kristian kan oh elen atail mour. Met sohte pahn wia mehkot kapwuriamwei ong kitail, pwe Sises kasalehda ni sansal me ‘sampah pahn kailongkin kitail pwehki kitail kaidehn kisehn sampah.’ (Sohn 17:14) Kitail pahn mweidohng irail ko me Sehdan karotongehla en kamasak kitail oh kamworusekitailla oh karehong kitail en namenengki rongamwahuwo? Kitail pahn mweidohng lokaia likamw akan me kin wiawihda pwehn pelianki padahk mehlel en kauhdi atail kaukaule iang towehda mihding kan oh atail doadoahk en kalohk? De kitail pahn kesihnenda teng oh eimah oh nantiong laud sang mahso en kaukaule kalohki padahk mehlel duwen Siohwa oh sapwellime Wehio?
17. Koapworopwor dahieu kak kamwekid kitail en kaukaule kasalehda pwoson?
17 Nin duwen pweidahn kokohp en Paipel, kitail ahnsouwet kin momour ni ahnsoun imwi. Atail kin kasikasik sampah kapw pwung ehu me poahsoanda pohn Paipel pahn uhdahn pweida. Lau ahnsouwo pahn kohdo, kitail koaros en kasalehda pwoson tengeteng Mahsan en Koht oh kasalehda atail pwoson ni atail sohte pahn uhdisang kalokalohngki rongamwahu en Wehin Koht nan sampah pwon. Medewehda duwen tohnpadahk kapw kid kan me kin papidaisla wihk koaros. Met soh pahn wia kahrepe mwahu ong kitail en kalahnganki me sapwellimen Siohwa kanengamah me pid sapwellime kadeik kak imwikihla poadoandoarlahn aramas tohto? Kitail soh kin perenki me Koht kin ketin mweidohng doadoahk en komour en kalohki Wehio en pouselahte wiawi? Kitail soh kin perenki me aramas rar kan pwungkilahr padahk mehlel oh kin kasalehda arail pwoson met?
18. Dahme ke pahn nantiong wia pwehn papah Siohwa?
18 Kitail sohte kak nda ia uwen werei kasongepen atail pwoson ahnsouwet pahn wiawi. Ahpw met me dehde: Siohwa ketin koasoanehdiehr rahn ehu me e pahn kadeikada lahng oh sampah suwed en ahnsouwet. Nin doken met, kitail en nantiong alasang irair kaselel en pwoson me kasongosongehr me Sounkaunsekpen atail pwoson, Sises kasalehda. Oh kitail en idawehn kalimeng en luhwen me keidi mah kan oh mehteikan me ni eimah kin iang kitail papah.
19. Dahme ke kak koapworopworki me pahn kalowehdi sampah wet?
19 Kitail en nantiong dehr uhdisang kalohngki rongamwahuwo ong wehi koaros, keinek koaros, lokaia koaros, oh soahngen aramas koaros oh miniminiong tohnlengo me pipihr nan wehwe. Mweidohng irail en rong pakair en tohnlengo: “Kumwail lemmwiki Koht oh kapinga sapwellime roson lapalahpie! Pwe e lelehr ahnsoun eh pahn ketin kadeikada tohn sampah kan.” (Kaudial 14:6, 7) Ni ahnsou me kadeik en Koht pahn wiawi, ia pahn imwilahn met me pid irair en atail pwoson me kasongosongehr? E soh pahn wia kana lingan ehu—en pitsang koasoandi wet en mehkan oh pedolong ong nan saapwellimen Koht sampah kapw pwung? Ni atail dadaurete kasongepen atail pwoson, kitail pahn kak nda, duwehte me wahnpoaron Sohn mahsanih: “Pwe sapwellimen Koht akan koaros kin kak kalowehdi sampah: kitail kin powehkihdi atail pwoson.”—1 Sohn 5:4.
[Nting tikitik kan me mi pah]
a Kilang The Watchtower (lokaiahn wai) en June 1, 1973, pali 336-43, oh July 1, 1973, pali 409-11.
b Kilang The Watchtower (lokaiahn wai) en July 15, 1983, pali 27-31.
Komw Tamataman?
◻ Dahme karehda kasongepen atail pwoson kin kaperen?
◻ Ia ekei kasongepen atail pwoson kan me sohte pahn nohn sansal?
◻ Iaduwen atail kak paiekihda atail dadaurete kasongepen atail pwoson?
[Kilel kan nan pali 17]
A. H. Macmillan (mwowe ni pali meing) ni ahnsou me ih oh tohndoadoahk kan en Watch Tower Society ale kopwung sapwung oh selidi
E wia emen me iang towehda kapokon nan Detroit, Michigan, 1928
Ni kaimwseklahn ah mour, Brother Macmillan kin kasalehdahte pwoson
[Kilel nan pali 18]
Duwehte peneinei wet, Kristian tohto nan Aperika kin kasalehda irair en pwoson me kasongosongehr