Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w99 12/1 pp. 7-12
  • Sounkapikada Kak Ketikihong Wehwehn Ahmw Mour

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Sounkapikada Kak Ketikihong Wehwehn Ahmw Mour
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1999
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Rapahki Pasepeng kan oh Kahrepe kan
  • Kahrepe kan me Kin Sewese Kitail en Kamehlele
  • Mweidong Sounkapikada en Ketikihong Kitail Wehwehn Mour
  • Ahmw Sounkapikada—Sukuhliki Pwehn Esehla Ih
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1999
  • Kakehlaka Omw Pwoson Sounkapikadao
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Onop)—2021
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1999
w99 12/1 pp. 7-12

Sounkapikada Kak Ketikihong Wehwehn Ahmw Mour

“Mepwukat koaruhsie en kapinga mwaren Siohwa! E ketin mahsente, a re wiawihda.”​—MELKAHKA 148:​5, New World Translation.

1, 2. (a) Mehnia peidek kitail pahn koasoiapene? (b) Iaduwen oaralap en kapikada kin pidada peidek en Aiseia?

“KE saikinte esehla?” Peidek wet kin ihte kahrehong aramas tohto en sapeng, ‘Esehla dah?’ Ahpw peidek wet inenen kesempwal. Oh kitail kak kilang kesempwalpen pasepeng en peidek wet ni atail pahn sukuhliki mengihtik kan me pid oaralap wet me pwarada nan irelaud 40 nan pwuhken Aiseia. Aiseia, emen ohlen Ipru en mahs mahsie, ntingihdi peideko, eri peidek wet wia peidek mering ehu. Ahpw, peidek wet kin pid duwen atail ahnsou, oh e kin pid duwen wehwehn atail mour.

2 Pwehki peideko me inenen kesempwal, kitail anahne en tehk kanahieng peidek wet me ntingihdi nan pwuhken Aiseia 40:28 (NW): “Ke saikinte esehla? Ke sohte kin rong? Me Siohwa, iei Koht soutuk; iei ih me ketin kapikada sampah pwon.” Eri, en ‘esehla’ kin wehwehki en esehla ih me wie Sounkapikpen sampah, oh iren Paipel kan me ntingihdi mwohn oh mwurin iretikitik 28 kin kasansalehda me met kin pidada kaidehn sampahte. Iretikitik riau mwowe, Aiseia ntingihdi duwen usu kan: “Kumwail kilengdalahng pahnlahng! Ihs me ketin wiahda usu kan me kumwail kilikilang? Iei ih me kin ketin kawekaweid irail duwehte karis en sounpei ehu, iei ih me ketin mwahngih uwen tohtohn irail. . . Iei duwen lapalap en sapwellime manaman​—⁠sohte ehu rehrail kak salongala!”

3. Mendahki ke ese duwen Sounkapikada, dahme kahrehda ke men kalaudehla omw esehla ih?

3 Ei, peidek wet “Ke saikinte esehla?” kin pid duwen Sounkapikpen audepen lahng oh sampah. Ele mwein ke kamehlele me Siohwa Koht iei “ih me ketin kapikada sampah pwon.” Ke pil mwein ese duwen sapwellime irair kan oh wiewia kan. Ahpw iaduwen ma ke pahn tuhwong ohl emen de lih emen me kin peikasalki ma mie Sounkapikada de soh, oh ni sansal, aramaso kin sehse duwen sapwellimen Koht irair kan? Met sohte pahn wia mehkot kapwuriamwei, pwehki mie aramas rar rar kei me sohte kin ese de kamehlele me mie Sounkapikada.​—Melkahka 14:1; 53:1.

4. (a) Dahme kahrehda e konehng kitail en medemedewe duwen Sounkapikadao ni ahnsowet? (b) Peidek dah kei me palien sains sohte kak sapengla?

4 Palien sukuhl kan kin kahrehong tohnsukuhl tohto en peikasal ma palien sains pahn (de pahn diarada) pasepeng kan ong peidek kan me kin pid iaduwen audepen lahng oh sampah oh mour tepida. Nan pwuhk ehu me oaralap koasoia The Origin of Life (uhdahn oaralap ni lokaiahn Prans: Aux Origines de la Vie), sounnting kan, Hagene oh Lenay, koasoia: “Nan tepin senturi en riesek ehu wet, aramas akan kin akpwungkihpene duwen iaduwen tepin mour ah miehla. Kahpwal wet sohte mengei en kapwungala, me kahrehda anahnepen petehk keneinei kan nan soangen mehn kasukuhl koaros, sangete mehkan me pid tehlap en nan wehwe lelahng soahng kan me tikitik me sohte sansal ong masatail.” Ahpw lel ni kaimwiseklahn pali nan pwuhk wet, re wehkada me “Peideko Wie Momourte” oh koasoia: “Kitail tehkehr kanahieng ekei pasepeng kan me pid palien sains ong peideko: Iaduwen mour ah tepidohng sampah? Dahme kahrehda mour ah miehla? Mie kahrepen atail mour? Palien sains sohte kak sapeng peidek pwukat. Palien sains kin ihte tehk duwen ‘iaduwen’ mehkan kin wiawi. Peidek riau pwukat: ‘iaduwen . . . ?’ oh ‘dahme kahrehda . . . ?’ me wekpeseng. . . . Peidek me tepikihda ‘dahme kahrehda,’ padahk kan en aramas, pelien lamalam, oh ​—keieu kesempwal⁠—pein emenemen kitail anahne rapahkihda pasepengpen peidek pwukat.”

Rapahki Pasepeng kan oh Kahrepe kan

5. Soahngen aramas dah kei kak paiekihda ahr pahn sukuhliki duwen Sounkapikadao?

5 Ei, kitail men wehwehkihla ia kahrepen mour​—oh pil dahme kahrehda kitail mihmiehki. Kitail pil men sewese aramas akan me saikinte kamehlele me mie Sounkapikada oh sohte ese duwen sapwellime wiewia kan. De medemedewe duwen irail aramas akan me tikida sukuhliki duwen Koht ni ahl ehu me weksang dahme Paipel kin kasukuhlikihong kitail. Aramas lik kei me tikida nan sahpw en Orient de wasa teikan me pali moron aramas sohte kin kamehlele Koht nin duwen emen me sapwellimaniki irair kan. Ong irail, lepin lokaia “koht” kin wehwehki kehl de irairte. Re saikinte ‘esehla Sounkapikadao’ de sapwellime wiewia kan. Ma irail oh pil aramas rar kei me kin ahneki madamadau wet pahn kak ale sawas en kamehlele me mie Sounkapikada, re kak ale pai laud, iangahki mour soutuk! Re pil kak alehdi mehkot me tohto sohte kin ahneki​—wehwehn mour oh nsenamwahu mehlel nan arail mour.

6. Iaduwen mour en aramas akan nan rahnpwukat kin duwehte dahme Paul Gauguin lelohng oh kin pid ah mahlen?

6 Karasepe ieu: Nan pahr 1891, Sounmahlen men me kohsang Prans, Paul Gauguin, kohla French Polynesia pwe e men rapahki mour me mie katepe nan paradais. Ahpw pwehki e kin kalapw wia dihpen nenek, met kahrehong ih oh meteikan en soumwahuda. Ni ah pehmadahr me mehla kerendohng mwohn mese, e mahlenihada mahlen laud ehu me likamwete e kawehwe me ‘mour wia mehkot me sohte me kak wehwehki.’ Ke ese dahme Gauguin kahdaneki ah mahlen? “Iawasa Kitail Kohsang Ie? Dahkot Kitail? Iawasa Kitail Pahn Kohla Ie?” Mwein ke pil kin rong aramas teikan wia peidek kan duwehte peidek pwukat. Aramas tohto kin wia peidek pwukat. Ahpw ni ahnsou me irail sohte kak diarada pasepeng kan me kak kaitarala arail peidek me pid ia katepen mour, iawasa re kak kohla pwehn sapengla peidek pwukat? Re kak ahneki madamadau me arail mour sohte kin weksang mour en mahn akan.​—2 Piter 2:​12.a

7, 8. Dahme kahrehda repenpen pelien sains sohte itar?

7 Komw kak wehwehki ia kahrepe sounpadahk en “physics” (physics wehwehki onop en kosonned akan me pid mwekid en sampah) Freeman Dyson ntingihdi met: “Ahi madamadau kin duwehte aramas tohto ni ahi men wehwehki duwen pasepengpen peidek kan me Sohp wia mahs: Dahme kahrehda aramas akan kin lelohng kalokolok? Dahme kahrehda sampah wet dirkihla wiewia sapwung kan? Dahme kahrehda medek oh kahpwal akan kin wiawi?” (Sohp 3:​20, 21; 10:​2, 18; 21:7) Nin duwen me sansalehr, aramas tohto kin sohpeiong palien sains ahpw kaidehn Koht ong pasepengpen peidek pwukat. Biologists (semen en palien sukuhliki mehkan me momour), oceanographers (semen en palien sukuhliki palien pahn sehd), oh meteikan, kin kalakalaudehla atail wehwehkihla sampah me kitail mihmi loale oh mour akan me mih powe. Ni pali teio, astronomers (semen en sukuhliki audepen lahng) oh physicists (irail akan me samanih kosonned akan me pid mwekid en sampah) kin kalakalaudehla arail didiarada soahng kan me pid ketipin oh sampah kan me kapikapil, usu kan, oh pil mwutumwut en usu kan me inenen doh. (Pil kilang Senesis 11:6.) Soangen ire mehlel dah kan me mehpwukat kak kasalehda?

8 Ekei saintis kan kin koasoia duwen “kupwurokong” en Koht de “mengin en lime kan” me sansalki audepen nan wehwe. Ahpw met soh pahn kahrehong aramas en sohte kilang ire kesempwalo? Makisihn me adaneki Science tehkehr me: “Ahnsou me sounroporop akan koasoia me koasoandi en nan wehwe kin kasalehda “kupwurokong” de mengin en limen Koht,” re kin kose me met kin pid soahng kan me sohte nohn kesempwal me pid nan wehwe​—⁠wiepen audepe kan. Ni mehlel, Steven Weinberg, emen semen en palien sains me adaneki “physics” ntingihdi: “Ni arail kin wehwehkihla laud duwen nan wehwe, e pil kin kalaudehla arail madamadau me arail sawehwehki kahrepen mehpwukat kin laudla.”

9. Mehn kadehde dah kei pahn kak sewese kitail oh meteikan en sukuhliki duwen Sounkapikadao?

9 Ahpw, ele mwein komwi emen nanpwungen irail aramas rar kei me onopkiher ire wet oh wehwehkiher ia wehwehn mour oh iaduwen met kin pid atail esehla Sounkapikada. Tamanda dahme wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Aramas akan sohte kak nda me re sehse Koht. Sang ni ahnsou me Koht ketin kapikada sampah, aramas kak wehwehki soangen Koht dah ih sang dahme e ketin kapikada. Mehpwukat kin kasansalehda me sapwellime manaman kak mihmi kohkohlahte. Met kin kasalehda me ih me Koht.” (Rom 1:​20, Holy Bible, New Life Version) Ei, ire mehlel kan me kin pid duwen kitail oh atail sampah me pahn kak sewese aramas akan en esehla Sounkapikada oh wehwehki ia wehwehn mour oh iaduwen met pid duwen Koht. Kitail pahn kasawih ire siluh pwukat me pid oaralap wet: audepen lahng, tepidahn mour, oh pein atail koahiek kan.

Kahrepe kan me Kin Sewese Kitail en Kamehlele

10. Dahme kahrehda kitail anahne medemedewe duwen “nin tepio”? (Senesis 1:1; Melkahka 111:10)

10 Iaduwen audepen lahng miehla? Ele mwein ke kin rong sang ripoht kan duwen space telescopes oh probes me pali moron en saintis kan pohnese me audepen lahng mie tapi. Audepen lahng mie tapi oh e kin wie lalaudla. Dahme met kin padahkiong kitail? Rong duwen dahme astronomer Sir Bernard Lovell koasoia: “Ma ahnsoukis mie mahs, me audepen nan wehwe mehteieu me tikitik ahpw keirek, kitail ele pahn uhdahn idek: dahme mie mwohn met . . . kitail pahn ahneki kahpwal en kamehlele mehkan me pid nin tapio.”

11. (a) Ia uwen laud audepen lahng? (b) Dahme soandi pwung ni oaritik en audepen lahng kawehwehda ong kitail?

11 Audepen lahng oh sampah kin kasalehda soandi mwahu ni oaritik. Karasepe ieu, irair kaselel riau en atail ketipin oh usu teikan kin tengeteng oh kin kak mihmi ahnsou werei ahpw soandi mwahute. Nempe en mwutumwut en usu kan (galaxy) me kitail kak kilang nan audepen lahng iei sang 50 lik (50,000,000,000) lel 125 lik. Mie usu lik lik kei nan pein atail galaxy en “Milky Way.” Nna medewe: Kitail ese me misihn en sidohsa ehu kin anahne kasoline oh kisinieng ni uwe ieu me uhdahn toupahrek. Ma mie waromw sidohsa, ke pahn kak kihong soun wia sidohsa semen men pwehn kak kapil misihn en waromw sidohsa ong ni uwe ieu me waromw sidohsa pahn kak tangamwahu oh doadoahk mwahu. Ma soangen toupahrek wet pahn kesempwal ong kisin misihn kis, a ia pahn duwe ma kitail pahn karasalahng ketipin me nohn toupahrek mehlel nan eh doadoahk? E sansal mwahu me mehpwukat koaros koasoandier ni toupahrek pwehn koleng mour pohn sampah. Mehpwukat pein mie ni soh kahrepe kesempwal? Peidek kohwong Sohp en kawao: “Kowe me koasoanehdi kosonned akan me kaukaweid nanleng kan de koasoanehdi kosonned akan me kamwakamwekid mehkan nan sampah?” (Sohp 38:33, The New English Bible) Sohte aramas me kin wia met. Eri, soangen wiepen toupahrek pwukat kohsang ia?​—Melkahka 19:1.

12. Dahme kahrehda e sohte apwal en kamehlele me mie Emen me loalokong me kapikada soahng koaros?

12 Eri, koasoandi pwukat kak kohsang mehkot de Mehmen me aramas sohte kak kilang? Medemedewe peidek wet ki palien sains. Ahnsou wet, irail semen en palien sukuhliki usu kan pwungkilahr me mie audepen lahng kan me kin ahneki makinet kehlail​—⁠me adaneki “black holes” (lokaiahn wai). Audepen lahng pwukat me adaneki “black holes” sohte me kak kilangki mese, ahpw irail semen kan uhdahn kamehlele me irail mie. Ni soangen ahlohte, Pwuhk Sarawi kin kasalehda me nan wasakis me aramas sohte kak kilang, kin mie mour roson kei​—⁠irail ngehn kei. Eri, ma iei, mie ngehn roson pwukat me sohte sansal, e soh pahn konehng kitail en kamehlele me soandi pwung en mengihtik en audepen nan wehwe kin wiawihsang Emen me inenen loalokong?​—⁠Nehmaia 9:6.

13, 14. (a) Dahme palien sains kasansalehda duwen tepidahn mour? (b) Mehkan me kin ahneki mour nin sampah kin kasansalehda dah?

13 Keriaun mehn kadehde me pahn kak sewese aramas akan en kamehlele me mie Sounkapikadao kin pidada tepidahn mour. Sang ni ahnsou Louis Pasteur wiahda ekspiriment kan, koaros pwungkiher me mour sohte kak kohsang mehkan me sohte mour. Eri, iaduwen mour nin sampah tepida? Nanpwungen pahr 1950 lel 1959, saintis kan nantihong kasalehda me mour tepida sang nan madau ni ahnsou me liohl kin kalapw lel ahng me kin kapilpene sampah. Ahpw, mehn kadehde kapw kan kin kasalehda me tepidahn mour nin sampah duwehte met sohte kak wiawi, pwehki soangen ahng me kin kapilpene sampah sohte mie sangete mahs lel met. Kahrehda, ekei saintis kan kin song en raparapahki kawehwe ehu me pwung sang met. Ahpw re pil sohte kak kilang ire kesempwalo?

14 Emen saintis me kohsang Britain, Sir Fred Hoyle, mwurin ah onop audepen lahng oh sampah sounpahr tohto, koasoia: “E mwahu en kamehlele me tepidahn mour kin kohsang rehn emen loalokong me koasoanehdi met en wiawi, sang kamehlele me mour pein miehla sang liohl kan.” Ei, ni ahnsou me kitail kin sukuhliki duwen irair kan en mour, e pwung en kamehlele me mour kin tepidahsang Emen me loalokong.​—Sohp 33:4; Melkahka 8:​3, 4; 36:9; Wiewia 17:28.

15. Dahme kahrehda kitail kak nda me aramas akan me tohrohrsang kapikada teikan?

15 Eri, keieun kahrepe kitail kak kamehlele me mie Sounkapikada iei audepen lahng oh sampah, oh keriau, kin pid duwen tepidahn mour nin sampah. Tehk duwen ire kasiluh​—pein atail irair kaselel kan me tohrohr. Ni ahl tohto aramas koaros kin mie ahn emenemen irair tohrohr, met kin wehwehki me komwi pil kin mie pein omwi irair tohrohr. Iaduwe? Eri, mwein ke rong duwen atail mwahliel kin rasehng computer kehlail kan. Ahpw ni mehlel, aramas ahpwtehn diarada me met sohte pwung. Emen saintis me kin doadoahk ni Massachusetts Institute of Technology koasoia: “Computer kan me miehier nan rahnpwukat sohte pil karanih koahiek en aramas emen me sounpahr 4 me pid irair en kilang, lokaia, mwekid oh doadoahngki kadek lamalam. . . . Aramas akan mwenaki me uwen kehl en computer me keieu kehlail pahn pahrekiong koasoandi en mehn pehm en dendenmwosi men​—⁠me pahrekiong ekis en kehl en computer kehlail me mih nan moangomw.”

16. Atail koahiek en koasoi kin wia kasalepen dah?

16 Kitail kin ahneki koahiek en koasoi pwehki atail mwahliel. Ekei aramas kin kak lokaiahki lokaia riau, siluh, de lokaia tohto sang met, ahpw koahiek en koasoi, mehnda ma lokaia ehute, kin wehwehki me kitail kin tohrohrsang kapikada teikan. (Aiseia 36:11; Wiewia 21:37-​40) Sounpadahk kan R. S. oh D. H. Fouts wia peidek wet: “Ihte aramas . . . kak kapehsepene ki lokaia? . . . Mahn loalokong koaros kin kapehse ni arail kin doadoahngki mwekid en paliwar, pwoh, wer, sengiseng, oh koul kan, oh pil kahlek nin duwen loangen suke kan kin wia. Ahpw likin aramas, mahn akan sohte kin ahneki lokaia ehu me kin soandi mwahu. Oh pil mahn akan sohte kin wiahda mahlen kan me mie wehwe. Ihte irail kak wiahda mahlen me sohte katepe. Ni mehlel, aramasete me kak doadoahngki arail mwahliel en lokaia oh mahlenehdi kilel kan me mie wehwehpe.​—Pil kilang Aiseia 8:1; 30:8; Luk 1:3.

17. Ia wekpeseng en mahn akan me kin kilang nan klas oh en aramas akan kin wia met?

17 Laudsang met, ke kin wehwehki pein kowe; ke esehla pein kowe. (Lepin Padahk 14:10) Mie pak me ke kilang menpihr men, kidi men, de kaht men kilang nan klas oh palih, ngiringir, de pei? Mahno lemeleme me e kilangada pil emen mahn, kaidehn pein ih. Ahpw weksang met, ni ahnsou me ke kin kilang nan klas ehu, ke ese me dahme ke kilang: pein kowe. (Seims 1:​23, 24) Ke kin tehk ia mwomwen pein kowe de ke kak medemedewe ia mwomwen kowe mwurin sounpar kei sang met. Mahn akan sohte kin wia met. Ei, mwahlielomw kin kahrehong ken wia aramas men me tohrohrsang soahng teikan. Kaping wet pahn kohwong ihs? Ma Koht sohte kapikada omw mwahliel, eri iawasa e kohsang ie?

18. Madamadau en loalokong dah kei kin katohrohrpeseng aramas akan oh mahn akan?

18 Omw mwahliel pil kin kahrehda ke kin kak perenki mahlen kan oh koul kan oh pil esehla dahme pwung oh sapwung. (Eksodus 15:20; Sounkopwung 11:34; 1 Nanmwarki 6:​1, 29-​35; Madiu 11:16, 17) Dahme kahrehda aramas akan kak perenki soahng pwukat ahpw mahn akan sohte kak? Mahn akan kin doadoahngki ahr mwahliel kan keieu ong apwalihada arail anahn akan​—repen mwenge oh wia pahs. Aramaste me kin medemedewe duwen ahnsou kohkohdo. Ekei aramas kin medemedewe iaduwen arail wiewia kan ni ahnsouwet kak kauwehla ahng me kin kapilpene sampah de madau kan de tuhke kan oh pil iaduwen arail wiewia kan pahn pid kadaudokarail kan ni ahnsou kohkohdo. Dahme kahrehda? Eklesiasdes 3:​11 (NW) mahsanih met me kin pid aramas akan: “E [atail Sounkapikada] ketikihong nan arail madamadau ineng en mour soutuk.” Ei, atail ineng en ese dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo oh atail ineng en mour soutuk kin wia mehkot me inenen tohrohr.

Mweidong Sounkapikada en Ketikihong Kitail Wehwehn Mour

19. Ire kesempwal siluh dah kei ke kak doadoahngki ni ahnsou me ke pahn sewese meteikan en kamehlele me mie Sounkapikada?

19 Kitail koasoiahdahr ire siluh: koasoandi oaritik kan nan audepen lahng, tepidahn mour nan sampah, oh mwahliel en aramas me inenen tohrohr sang mahn akan. Dahme ire siluh kin kadehde? Mwein ke kak doadoahngki peidek pwukat ong sewese aramas teikan. Ke kak wia peidek wet mahs: Audepen lahng oh sampah mie tapi? Pali laud en aramas pahn pwungki me audepen lahng oh sampah mie tapi. Mwurin mwo, wia peidek wet: Tepida wet mie kahrepe de sohte? Pali laud en aramas pwungki me tepidahn audepen lahng oh sampah mie kahrepe. Mwurin mwo, wia kaimwiseklahn peideko: Tepida wet e wiawi sang mehkot me soutuk de mehmen me soutuk​—⁠mehnia? Aramas tohto kak wiahda arail pilipil ma irair pwukat kin kawehwehda ong irail ni sansal oh pwung: Uhdahn Mie Sounkapikadao! Ma met mehlel, met soh kin wehwehki me mie wehwehn atail mour?

20, 21. Dahme kahrehda e wia mehkot kesempwal kitail en esehla atail Sounkapikada ma kitail men ale wehwehn mour?

20 Atail mour unsek, me iangahki atail pepehm en wia tiahk mwakelekel, oh wiepen tiahk mwakelekel, soahng pwukat koaros kin tepidohsang rehn Sounkapikada. Dr. Rollo May ntingihdi met: “Ihte poahsoanpen tiahk pwung kan iei me kin poahsoankihda pohn wehwehn mour.” Iawasa met pahn dierekda? E pousehla koasoia met: “Poahsoan me keieu mwahu iei poahsoanda pohn sapwellimen Koht irair kan. Sapwellimen Koht irair kan kin wiahda poahsoan en mour sangete nin tepin kapikapikda kan lel ni imwi.”

21 Kitail kak wehwehki dahme kahrehda sounmelkahka kin kasalehda aktikitik oh erpit ni ahnsou me e peki rehn Sounkapikada ni ngidingid: “Maing Kaun [“Siohwa,” NW], komwi ketin padahkihong ie, oh kasalehiong ie sapwellimomwi ahl akan. Komw ketin padahkihong ie duwen ei pahn momourki sapwellimomwi mehlel, pwe komwi me ei Koht, komwi me ketin doareiehla. I kin likih komwi ahnsou koaros.” (Melkahka 25:​4, 5) Ni sounmelkahkao ah wehwehkihla Sounkapikada kin lalaudla, wehwehn ah mour ni mehlel pil kin lalaudla, oh miehla kahrepen ah mour, oh pil miehla mehn kaweid ong ah mour. Met pil kak wiawiong pein emen emen kitail.​—Eksodus 33:13.

22. Dahme kitail anahne wia pwehn esehla sapwellimen Sounkapikada ahl akan?

22 En esehla sapwellimen Sounkapikada “ahl akan” kin wehwehki kitail en karanih ih, oh esehla sapwellime irair oh wiewia kan. Ahpw, pwehki Sounkapikadao me sohte sansal oh inenen kehlail, iaduwen kitail kak karanih ih? Artikel en mwuri pahn koasoia duwen met.

[Nting tikitik me mi pah]

a  Dr. Viktor E. Frankl, sang ni ah tehkehr ekspiriens kan me wiawi nan wasahn selidi kan en mehn Sehmen (Nazi), e diaradahr me: “Aramas, ni arail kin rapahki wehwehn mour, iei met me keieu kesempwal ong irail oh re kin weksang mahn akan me arail elen mour koasoandiong irail.” E pil doula oh koasoi me sounpahr tohto mwurin Mahwen Keriau en Sampah, ehu roporop wiawi nan Prans oh “kasalehda me persent 89 en aramas nan roporopo wehkada me aramas emen anahne ‘mehkot’ mehn wia kahrepen ah wiewia momour.”

Iaduwen Komw Pahn Sapeng?

◻ Dahme kahrehda kitail anahne deilahsang palien sains me kin pid atail audepen lahng oh sampah?

◻ Ni atail pahn sewese aramas teikan en medemedewe duwen Sounkapikadao, dahme komw pahn kak kasalehong ih?

◻ Dahme kahrehda atail esehla Sounkapikada iei poahsoanpen atail diarada wehwehn mour?

[Kilel nan pali 10]

(Pwehn kilang nting kan ni soandi mwahu, kilang pwuhk wet)

IA AHMW MADAMADAU?

AUDEPEN LAHNG

OH SAMPAH

↓ ↓

SOHTE TAPI MIE TAPI

↓ ↓

SOHTE KAHREPE MIE KAHREPE

↓ ↓

SANG MEHKOT SANG MEHMEN

ME SOUTUK ME SOUTUK

[Kilel nan pali 8]

Tehlapih oh soandi mwahu en nan wehwe kin kahrehong aramas tohto en kin medemedewe duwen Sounkapikpen mehpwukat

[Credit Line]

Jeff Hester (Arizona State University) oh NASA

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share