“Rongamwahu” Sang Pwuhken Kaudiahl
“Mwuri, I ahpw pil kilangada pil emen tohnleng me pipihr nan wehwe, me weuwa rongamwahu poatopoat ehu me e pahn lohkihong tohnsampah kan, wehi koaros, kadaudok koaros, lokaia koaros, oh sahpw koaros.”—KAUDIAHL 14:6.
1. Edetehn Sounkadehdehn Siohwa kan kin kamehlele pwuhken Apocalypse, dahme kahrehda irail kaidehn “kisin kaudok likamw en apocalypse”?
EDETEHN aramas akan kin karaunkin irail me dene Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia “pwihn en kaudok likamw en apocalypse” de “pwihn en kaudok likamw me kin rotkihla arail masakada padahk en imwin ahnsou,” met kaidehn koasoi mehlel. Ni mehlel, Sounkadehdehn Siohwa kan kin kamehlele Apocalypse, de pwuhken Kaudiahl, nin duwen pwuhk ehu me kisehn Mahsen en Koht. Pwuhken Kaudiahl kin audaudki rohng en kadeik akan ong irail me suwed akan. Ahpw, sapwellimen Koht ladu kan, ni ahr kin wia ahr doadoahk en kalohk, kin keieu koasoia duwen koapworopwor kaselel me ntingihdi nan Paipel, iangahki Apocalypse, de pwuhken Kaudiahl. Ihme kahrehda, re sohte kin kapataiong de kihsang mahsen akan me kohsang Paipel.—Kaudiahl 22:18, 19.
Pakair kan en Rongamwahu
2. Ia ekei iren Paipel kan me Sounkadehdehn Siohwa kan kin kalapw doadoahngki ni ahnsou me re kin wia ahr doadoahk en kalohk?
2 Iren Paipel ehu me kitail kin kalapw doadoahngki pwehn kasalehda kahrepen Sounkadehdehn Siohwa kan kin wie ahr doadoahk en kalohk iei diarekda nan mahsen en Sises: “Rongamwahu en Wehin Koht pahn lohkseli wasa koaros nin sampah, pwe kadehde en mie ong aramas koaros—a mwuri, imwin sampah ahpw pahn kohdo.” (Madiu 24:14, footnote) Ia wehwehn “Rongamwahu en Wehin Koht”? Sounkadehde tohto pahn sapeng peidek wet ni ahr pahn kasalehda Kaudiahl irelaud 20 oh 21 me kin koasoia me Krais pahn kaunda sapwellime Wehi erein pahr kid pohn aramas akan nan sampah, wasa me “mehla solahr pahn wiawi, solahr mwahiei, solahr nsensuwed, solahr medek.”—Kaudiahl 20:6; 21:1, 4.
3. Doadoahk en kalohk me Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia kin pahrekiong mehnia sounkair men?
3 Nin duwen sounkair kan en rongamwahu pwukat, Sounkadehdehn Siohwa kan kin ni karasaras wiahla mehn lokaia ehu ong tohnleng men me ahneki pwukoah ehu me kileldi nan pwuhken Kaudiahl. “Mwuri, I ahpw pil kilangada pil emen tohnleng me pipihr nan wehwe, me weuwa rongamwahu poatopoat ehu me e pahn lohkihong tohnsampah kan, wehi koaros, kadaudok koaros, lokaia koaros, oh sahpw koaros.” (Kaudiahl 14:6) “Rongamwahu poatopoat ehu” kin pid pakair me “atail Kaun oh sapwellime Krais uhd sapwellimankiher manaman en kaunda sampah” oh “ahnsoun” Siohwa pahn ketin “kauwehla irail kan me kin kauwehla sampah” lelehr. (Kaudiahl 11:15, 17, 18) Met kaidehn rongamwahu ehu?
Koapworopwor Dahieu Pwuhken Kaudiahl kin Kihong Kitail
4. (a) Padahk kesempwal dah kei me kileledi nan irelaud 1 en pwuhken Kaudiahl? (b) Dahme irail akan me men ale kapai kan sang rongamwahu anahne wia?
4 Irelaud 1 en pwuhken Kaudiahl mahsanih me Siohwa “Alpa oh Omeka, . . . me ketin mie, me ketin mieier, oh me pahn ketido, Wasa Lapalahpie.” Oh irelaud 1 pil mahsanih duwen Sapwellimen Koht Ohl, Sises Krais, nin duwen “Sounkadehde Loalopwoato,” “me tepin iasada sang mehla,” oh me pil kaunen nanmwarki kan en sampah.” E pil kin mahsanih me Sises “kin ketin loalloaleikitail, oh ketin kapitkinkitailla nta sang nan dipatail kan.” (Kaudiahl 1:5, 8) Ihme, sang ni tepio, pwuhken Kaudiahl kin kawehwehda padahk kesempwal kan me kak kamourala aramas akan. “Irail tohnsampah” sohte kak paiekihda rongamwahuo me re kin rong sang rehn sounkalohk kan ma re sohte pahn pohnesekihla sapwellimen Siohwa kaunda, oh sohte pwoson pwoulahn Sises, oh sohte kamehlele me Siohwa ketin kaiasada ih oh ni ahnsou wet, Koht idihada Krais en wiahla Kaun en sampah.—Melkahka 2:6-8.
5. Pwukoah dahieu me Krais sapwellimaniki nan irelaud 2 oh 3 en pwuhken Kaudiahl?
5 Irelaud 2 oh 3 mahsanih duwen Krais Sises me kin wia Sounapwalih en mwomwohdiso limpoak men sang nanleng oh e kin apwaliala sapwellime tohnpadahk kan nan mwomwohdiso kan nin sampah. Irelaud 2 oh 3 me mahsanih mwomwohdiso en Kristian isuh me mih nan Eisia Mainor nan keieun senturi C.E. audehkihda kangoang oh kaweid kehlail me kin konehng pil atail ahnsou. Padahk kan me kohwong mwomwohdiso kan kin kalapw tepkihda mahsen pwukat, “I ese omw wiewia kan” de “I ese omw kahpwal kan.” (Kaudiahl 2:2, 9) Ei, Krais ketin mwahngih dahme kin wiawi nan mwomwohdiso kan me sapwellime tohnpadahk kan kin iang towehda. E kapinga ekei tohnmwomwohdiso kan pwehki re kin kasalehda limpoak, pwoson, doadoahk laud nan kalohk, dadaurete, oh lelepek ong mware oh ah mahsen. Ahpw e kin kapwungala meteikan me kin mweidong ahr limpoak ong Siohwa oh Sapwellime Ohl en luwetala, de re wia dipen nenek, pwongih dikedik en eni, de uhwong kaudok mehlel.
6. Dahme kasansal wet me kileledi nan irelaud 4 kin sewese aramas akan en wehwehki?
6 Irelaud 4 kin kihda kasansal ehu duwen mwoalen Siohwa Koht nanleng. E kasalehda duwen linganling en Siohwa me ketiket nan mwoale nanleng oh pil koasoandi en kaundahn nanleng me e pahn ketin doadoahngki. Irail kaun akan, me mwoahl arail kin kapilpene mwoalen Siohwa me keieu kesempwal nanleng oh sampah, oh irail kin patohwandiong mwohn mwoahlo oh ndinda: “Maing at Kaun oh at Koht! Komwi me uhdahn warohng sapwellimanki lingan, wahu, oh roson. Pwe komwi me ketin wiadahr mehkoaros, oh pwehki kupwuromwien, me mehkoaros mihmiehki oh momourki.”—Kaudiahl 4:11.
7. (a) Dahme tohnleng padahkiong tohnsampah en wia? (b) Kahrepe kesempwal dahieu me Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia doadoahk en kasukuhliki aramas?
7 Kasansal wet kin pid aramas akan nan rahnpwukat? Uhdahn. Ma re men mour pahn Wehin Koht me pahn kaunda erein pahr kid, re anahne rong oh peikiong dahme “emen tohnleng me pipihr nan wehwe” pakairki: “Kumwail lemmwiki Koht oh kapinga sapwellime roson lapalahpie! Pwe e lelehr ahnsoun eh pahn ketin kadeikada tohnsampah kan.” (Kaudiahl 14:6, 7) Ehu kahrepe kesempwal ong doadoahk en kasukuhlih aramas Paipel me Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia iei en sewese “tohnsampah kan” en esehla oh kaudokiong Siohwa, kamehlele me Siohwa iei Sounkapikpatail, oh pil sewese irail pwe re men uhpaiong sapwellime kaunda pwung.
Sihmpwulo me Warohng Wahu
8. (a) Irelaud 5 oh 6 kin kasalehda me Krais kin rasehng dah? (b) Dahme irail koaros me kin rong rongamwahu wet sukuhliki sang kasansal wet?
8 Irelaud 5 oh 6 kin kasalehda Sises Krais nin duwen sihmpwul men me warohng en lapwapeseng mehn kateng isuh nan pwuhk ehu, oh met pahn kasansalehda ni lokaiahn karasaras ong dahme kin wiawi nan atail ahnsou. (Pil kilang Sohn 1:29.) Ngihl akan sang nanleng koulkiong Sihmpwul menet: “Komwi me warohng ketikihda pwuhken, oh lapwahsang mehn kateng kan. Pwehki omwi pwoulahr, oh pwehki ntahmwi, me komw ketin kasapahlkidohng aramas akan rehn Koht, sang kadaudok koaros, oh lokaia koaros, wehi koaros, oh sahpw koaros. Komw ketin wiahkiniraillahr wehin samworo ehu, pwe re en papah at Koht; oh re pahn kakaun sampah.” (Kaudiahl 5:9, 10) Kasansal wet padahkiong kitail me, ki ntahn Krais, aramas ekei me pilipil sang ni soangen aramas koaros aleier luhk en iang Sises mihmi nanleng oh wiahla “nanmwarki kan oh kakaun sampah.” (Pil kilang Kaudiahl 1:5, 6.) Uwen malaulau en irail me pahn wiahla nanmwarki kan kin sansalda mwuhr nan pwuhken Kaudiahl.
9. Irelaud 6 kin kasalehda me Krais kin pil rasehng dah?
9 Nan pil ehu kasansal, e kasalehda Krais nin duwen soundake oahs pwetepwet men oh nihn ehu kohieng. E ahpw “kolahng kalowehdi eh imwintihti kan.” E pahn kalowehdi wiewia suwed akan me karasaiong soundake oahs silimen teikan nan pwuhken Kaudiahl me wahdohng aramas mahwen, duhpek, oh mehla sangete pahr 1914 lel met. (Kaudiahl 6:1-8) Krais, Sihmpwul en Koht, kin ahneki pwukoah kesempwal ehu en kamourala aramas akan oh pweidahn sapwellimen Siohwa kupwur kaselel kan me kin wia oaralap kesempwal ehu ong doadoahk en kasukuhliki aramas akan duwen Paipel me Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia.
10. (a) Ire kesempwal dahieu me mihmi nan irelaud 7? (b) Dahme Krais mahsanihki duwen irail akan me pahn ale Wehio?
10 Irelaud 7 kin audaudkihda pil ekei rongamwahu. Ihte nan pwuhken Kaudiahl me mie nempe en irail akan me Sises kahdaneki “pwihn tikitik” me Semen Sihmpwulo kin ketikihong irail Wehio. (Luk 12:32; 22:28-30) Siohwa Koht ketin kilelekihdi irail sapwellime Ngehn Sarawi. (2 Korint 1:21, 22) Wahnpoaron Sohn, me udiahl Kaudiahlo, oh e kadehde met: “I ahpw rongada me irail ko me kilelkidier kilel en Koht nin tehmwarail, irail me lopw pahnen pahkid.” (Kaudiahl 7:4) Kadehdehpen nempe wet kin ntingihdi nan irelaud en mwuhr nan pwuhken Kaudiahl nin duwen irail kan koaros kin “kamaiaudahsangehr rehn aramas akan” pwehn iang Sihmpwulo kaunda sang Nahna Sion nanleng. (Kaudiahl 14:1-4) Nin doken pelien lamalam en Kristendom kin kihda kawehwe kan me sohte wehwe mwahu oh sansal, mie emen semen en Paipel, E. W. Bullinger, me koasoia: “Koasoi wet uhdahn koasoakoasoi mehlel: Nin duwen nempe me dehde me depe me weksang nempe me sohte aramas wehwehki me depe.”
11. (a) Rongamwahu dah kan kin dierekda nan irelaud 7? (b) Koapworopwor dah kei kin kohwong irail tohn “pokon kalaimwun”?
11 Eri, mehnia nempe me sohte aramas wehwehki me depe me Bullinger koasoakoasoia wasaht? Nan iretikitik 9, wahnpoaron Sohn ntingihdi: “Mwurin mepwukat, I ahpw kilangada pokon ehu me inenen kalaimwuhnie—me sohte aramas kak wadekedi uwen tohto! Re kohsang nan wehi koaros, ni kadaudok koaros, nan sahpw koaros, oh lokaia koaros; re ahpw uh mwohn mwoahlo oh mwohn Sihmpwulo, likawih likou pwetepwet reirei oh kolokol tehn paini.” (Kaudiahl 7:9) Ihs irail pokon kalaimwun, oh dahme Koht kupwukupwureong irail pwukat, oh dahme pahn wiawiong irail ni ahnsou kohkohdo? Pasepengpen peidek wet sang pwuhken Kaudiahl kin wia rohng mwahu ong tohnsampah kan. Kitail wadek: “Irail keidier nan kamakam laudo; re kamwakeledahr ar likou kan, oh ntahn Sihmpwulo me re mwakelekelkilahr.” Sang ni arail pwoson ntahn Krais, re pahn kak pitsang “kahn kamakam kohwalap.” Krais “pahn kin kahluwairaillahng ni pilen komour; oh Koht pahn ketin limwihasang pilen masarail kan.” (Kaudiahl 7:14-17) Ei, aramas rar kei nan rahnpwukat pahn kak iang kisehn pokon en aramas me sohte me kak wadekedi uwen tohto me pahn pitsang imwilahn koasoandi suwed wet. Nin duwen aramas akan me mihmi pahn kaundahn Nanmwarki Sises Krais erein pahr kido, Sises pahn kahluwairaillahng mour kohkohlahte nin sampah. Met soh kin wia rohng mwahu ong kitail?
“Sapwellime Kadeik kan me Mehlel oh Pwung”
12, 13. (a) Dahme irelaud 8 lel 19 koasoia? (b) Dahme kahrehda irail aramas mehlel akan en dehr pwunodki pweidahn kokohp pwukat?
12 Irelaud 8 lel 19 kin kahrehong aramas tohto en ahneki lamalam me pwuhken en Apocalypse, de pwuhken Kaudiahl, kin wia pwuhk ehu me kin kohpadahte kahpwal kamasepwehk kan. Irelaud pwukat kin koasoi duwen kadeik kan (duwehte kadeik kan me pid peuk sowi kan, kalokolok kan, oh pil delen engieng en Koht) kohwong koasoandi kan en Sehdan. Kadeik pwukat pahn pweida, keieu, ong kaudok likamw (“Papilon Lapalap”), oh mwuri, ong koasoandi suwed en politik kan, me karasaiong mahn lawalo kan.—Kaudiahl 13:1, 2; 17:5-7, 15, 16.a
13 Irelaud pwukat kin kawehwehda duwen kamwekel me wiawi nanleng ni en Sehdan oh nah ngehn saut kan piskendiongehr sampah. Met kin kawehwehda mwahu kahrepen kahpwal akan tepida nan sampah sang nan pahr 1914 me sohte kin wiawi sang mahs kohkohdo. (Kaudiahl 12:7-12) Irelaud pwukat pil kin kawehwehda, ni karasaras, kamwomwalahn koasoandi suwed en Sehdan me mihmi pohn sampah ahnsou wet. (Kaudiahl 19:19-21) Aramas mehlel akan pahn pwuriamweikihla wiewia kapwuriamwei pwukat? Soh, pwe ni ahnsou me kadeik en Koht pahn wiawi, pwihn ehu nanleng kin patopatohwan: “Kapinga Koht! Koht iei atail Sounkomour! Iei ih me lingan oh roson! Pwe sapwellime kadeik kan me mehlel oh pwung.”—Kaudiahl 19:1, 2.
14, 15. (a) Iaduwen koasoandi suwed en ahnsou wet pahn kasohrala ni pwung? (b) Dahme kahrehda Kaudiahl irelaud 8 lel 19 kak kihong irail aramas mehlel akan peren?
14 Siohwa sohte pahn wiahda koasoandi pwung ehu mwohn e pahn kihsang aramas akan me kin kauwehla sampah. (Kaudiahl 11:17, 18; 19:11-16; 20:1, 2) Ahpw, sohte aramas men de wehi ehu me ahneki manaman en wia met. Siohwa kelehpw, iangahki sapwellime Krais Sises, Nanmwarki oh Sounkopwung, kak wia met ni pwung.—2 Deselonika 1:6-9.
15 Nin duwen dahme pwuhken Kaudiahl kin kasalehda ni sansal, kupwuren Koht iei en kasohrehla koasoandi suwed en ahnsou wet. Met pahn kahrehong ohl oh lih akan me kin “pahtoulahr oh milahr nan apwal pwehki soahng saut akan me wiewiawi” en uhd peren. (Esekiel 9:4) Met pahn pil kasalehong irail duwen ahnsou karuwaru en wia dahme tohnlengo me weuwa rongamwahu pakairki: “Kumwail lemmwiki Koht . . . pwe e lelehr ahnsoun eh pahn ketin kadeikada tohn sampah kan. Kumwail poaridi mwohn silangi oh pwongih me ketin kapikada nanleng, sampah, madau, oh utuhnpihl kan.” (Kaudiahl 14:7) Eri, aramas pwukat pahn kak iang sapwellimen Siohwa Sounkadehde kan me kin “kapwaiada kosonned en Koht kan, me loalopwoatohng padahk me Sises ketin kadehdehier” ni arail pahn kaudokiong oh papah Siohwa.—Kaudiahl 12:17.
Kaunda en Millennium Lingan Ehu
16. (a) Dahme kahrehda pelien lamalam en Kristendom soikala koapworopwor en Millennium? (b) Dahme kahrehda Sounkadehdehn Siohwa kan kamehlele me kapakap en Kauno pahn pweida?
16 Irelaud 20 lel 22 nan pwuhken Kaudiahl kin audaudki poahsoan en koapworopwor en Millennium (kaundahn Sises Krais erein pahr kid). Iei ihte wasakiset nan Paipel me mahsenpen sounpar kid kin wiawi ahnsou ehu me lahng oh sampah pahn wia pereperen. Pelien lamalam en Kristendom kin soikala koapworopwor en Millennium. Pwehki pelien lamalam tohto kin wia padahko me: aramas pwung kan pahn kohdala nanleng oh aramas suwed akan pahn kohla nan kisiniei en ehl, sohte arail koapworopwor ong paradais nin sampah. Kapakap en Kauno, kin wia pekipek ehu rehn Koht, “mweimwi en pweida wasa koaros, kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng,” ahpw kapakap wet sohte kesempwal oh wehwe mwahu ong pali moron en tohnmwomwohdiso kan nan Kristendom. (Madiu 6:10, New International Version) Ahpw met sohte kin wiawi rehn Sounkadehdehn Siohwa kan. Re kin uhdahn kamehlele me Siohwa Koht sohte kak kapikada sampah “ni soh kahrepe,” ahpw e ketin wiahda pwehn “mie towe.” (Aiseia 45:12, 18, New World Translation) Ihme kahrehda, soahng pwukat koaros: kokohp en mahs kan, kapakap en Kauno, oh koapworopwor en Millennium me ntingdi nan pwuhken Kaudiahl, soahng pwukat koaros kin pwungkipene. Ni Kaunda en Pahr Kid, Krais pahn kahrehong kupwuren Siohwa Koht en uhdahn pweida nan sampah, duwehte me kin wiawi nanleng.
17. Dahme kin kasansalehda me “pahr kido” kin reireiki uhdahn sounpar kid?
17 Lepin lokaia pwukat: “sounpahr kid” kin pwarada pak weneu nan iretikitik 1 lel 7 nan irelaud 20 en pwuhken Kaudiahl. Lepin lokaia pwukat: “pahr kido” kin pwarada pak pahieu, oh met kin kasalehda me kaundahn Krais pahn wiawi uhdahn erein sounpar kid, kaidehn erein ahnsou reirei ehu nin duwen aramas tohto me kin iang Kristendom men kitail en kamehlele. Dahme pahn wiawi nan Millennium (pahr kido)? Keieu, Sehdan sohte pahn kak wia mehkot erein ahnsowo. (Kaudiahl 20:1-3; pil kilang Ipru 2:14.) Met rohng kaperen ehu!
18. (a) Dahme kahrehda kitail kak nda me Millennium iei “rahn” en kadeik ehu? (b) Dahme pahn wiawi ni imwin pahr kido?
18 Pwehki “manaman en kadeik” kin kohwong irail akan me pahn “iangehr Krais momour oh kakaun duwen nanmwarki kei erein pahr kid,” ahnsouwo pahn wia “rahn” en kadeik ni erein sounpar kid. (Kaudiahl 20:4, 6; pil kilang Wiewia 17:31; 2 Piter 3:8.) Me mehlahr kan pahn iasada, oh irail me pahn pitsang “kahn kamakam kohwalap” pahn ale kadeik pahrek nin duwen ahr wiewia kan me pahn pwarada erein pahr kido. (Kaudiahl 20:12, 13) Ni imwin pahr kido, Sehdan pahn sapwedekda sang nan selipe kan ong erein ahnsoukis pwehn wia kaimwisekpen kasongpen aramas akan, oh mwuri, ih oh nah ngehn saut akan, oh irail akan me pwupwudiong pahn manaman en Sehdan pahn kasohrala kohkohlahte. (Kaudiahl 20:7-10) Aramas akan me pahn pitsang kasongosong wet, adarail kan pahn mih nan “pwuhken komour” kohkohlahte, oh re pahn ahneki mour peren kohkohlahte, oh re pahn pousehlahte arail papah oh kaudokiong Siohwa nan paradais nin sampah.—Kaudiahl 20:14, 15; Melkahka 37:9, 29; Aiseia 66:22, 23.
19. (a) Dahme kahrehda kitail kak kamehlele me inou kaselel akan me mih nan pwuhken Kaudiahl pahn uhdahn pweida? (b) Dahme kitail pahn onopki nan artikel en mwuhr?
19 Eri, met iei rongamwahu me mih nan pwuhken Apocalypse. Met kaidehn inou kan me kohsang rehn aramas akan. Wahnpoaron Sohn ntingihdi: “Eri, met ketiket pohn mwoahlo ahpw mahsanih, ‘Met I pahn onehda sapahl mehkoaros!’ E ahpw pil mahsanihong ie, ‘Ntingihedi met, pwehki mahsen pwukat me mehlel oh likilik.’” (Kaudiahl 21:5) Dahme kitail kak wia pwehn iang pweidahn rongamwahu pwukat? Pwuhken Kaudiahl kin audaudki kaweid tohto ong irail akan me men kaperenda Koht. Kapwaiada kaweid wet pahn wahdohng kitail nsenamwahu ni ahnsouwet oh ni ahnsou kohkohlahte, oh artikel en mwuhr pahn kasalehda met.
[Nting tikitik me mi pah]
a Ma ke men wadek duwen kawehwe en pwuhken Kaudiahl, menlau wadek pwuhken Revelation—Its Grand Climax At Hand!, wiawihda nan pahr 1988 sang rehn Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Ire Kesempwal kan en Kousapahlih
◻ Mehnia padahk kesempwal kan dierekda nan pwuhken Kaudiahl irelaud 4 lel 6 kin wiahda kisehn rongamwahu?
◻ Rongamwahu dahieu me dierekda nan pwuhken Kaudiahl irelaud 7?
◻ Dahme kahrehda aramas mehlel akan sohte anahne nsensuwedki kadeik kan me dierekda nan pwuhken Kaudiahl?
◻ Ni ahl dah kei me Millennium pahn wiahla “rahn” en kadeik ehu?
[Kilel nan Pali 20]
Nanmwarki Sises Krais pahn kihsang ni unsek mahwen, duhpek, oh mehla nan sampah wet