Krais Kin Ketin Kahluwa Sapwellime Mwomwohdiso
“Kumwail en ese pwe I pahn ieiang kumwail ahnsou koaros lel ni imwin koasondi wet.”—MADIU 28:20.
1, 2. (a) Ni ahnsou me Sises kehkehlikiong sapwellime kan en wia doadoahk en katohnpadahk, dahme e inoukihong irail? (b) Iaduwen Sises kin kahluwa mwomwohdiso en Kristian en kawao?
MWOHN Sises Krais, atail Kaun, iasada nanleng, e ketin pwarada mwohn sapwellime tohnpadahk kan oh mahsanih: “Manaman koaros en nanleng oh sampah mweimweiongieier. Kumwail eri kohwei wasa koaros oh padahkihong tohn wehi kan koaros; pwe re en wiahla nei tohnpadahk: papidaisihirailla ni mwaren Sahm oh sapwellime oh ngehn sarawi, oh kehkehlingkihong irail re en peikiong mehkoaros me I koasoanediong kumwail. Eri, kumwail en ese pwe I pahn ieiang kumwail ahnsou koaros lel ni imwin koasondi wet.”—Madiu 23:10; 28:18-20.
2 Sises sohte kin ihte padahkiong sapwellime tohnpadahk kan en iang wia doadoahk me kin kamourala aramas akan oh katohnpadahk, ahpw e pil inoukihong irail me e pahn ieiang irail. Poadopoad en irail Kristian akan en kawao nin duwen me ntingdi nan Paipel pwuhk en Wiewia, kin kasansalehda me Krais ketin doadoahngki manaman me kohwong ih en kahre mwomwohdiso kapw. E kadarodo rehrail dahme e inoukihda iei “sounsawaso”—ngehn sarawi—pwen kakehlahda sapwellime tohnpadahk kan oh kahre irail. (Sohn 16:7; Wiewia 2:4, 33; 13:2-4; 16:6-10) Sises me iasadaher sang mehla kin doadoahngki tohnleng kan oh pahngokiong irail en sewese sapwellime tohnpadahk kan. (Wiewia 5:19; 8:26; 10:3-8, 22; 12:7-11; 27:23, 24; 1 Piter 3:22) Oh pil, atail Kaun me Koht ketikihong kitail kin kaweidih mwomwohdiso en koasoanehdi ohl koahiek kan en papah nin duwen pwihn en Governing body.—Wiewia 1:20, 24-26; 6:1-6; 8:5, 14-17.
3. Mehnia peidek kan kitail pahn koasoiapene nan artikel wet?
3 Ahpw, iaduwen atail ahnsou, “ni imwin kawa”? Iaduwen Sises Krais kin kahluwa mwomwohdiso en Kristian nan rahnwet? Oh iaduwen kitail kak kasalehda me kitail kin pil uhpaiong kaunda wet?
Soumwaso kin Sapwellimaniki Ladu Lelepek oh Loalokong Men
4. (a) Ihs irail me kin iang pwihn en “ladu lelepek oh loalokong”? (b) Dahme Soumwaso ketikihong laduo en pwukoahki?
4 Ni ahnsou me Sises ketikihda kokohp me pid duwen kilel en ahnsou eh pahn ketiket nan mwoale nanleng, e mahsanih: “Ihs [ladu lelepek oh loalokong’ me eh kaun kasapwiladahngehr pohn papah teikan, pwe en kin nehkohng irail kanarail kisin mwenge ahnsou me konehng? Meid pai papah meno me eh kaun kin diar eh wiewia met, ni eh kin pwarodo ni imwei! Kumwail en ese pwe kaun menet pahn kasapwilada papah menet pwe en kaunda eh dipwisou kan koaros.” (Madiu 24:45-47) “Soumwas” menet iei atail Kaun, Sises Krais, oh e ketin idiahda “ladu lelepek oh loalokong”—iei pwihn en Kristian keidi kan nin sampah—pwen kaunda pohn eh dipwisou kan koaros nin sampah.
5, 6. (a) Nan kasansal ieu me wahnpoaron Sohn kilangada, ia wehwehn “dewen lamp kohl isuh” oh “usu isuh”? (b) Ia wehwehn “usu isuh” kin mih nin lime pali maun en Sises?
5 Paipel pwuhken Kaudiahl kin kasalehda me irail ladu lelepek oh loalokong kin mih pahn kaunda en Sises Krais. Nan kasansal en “rahnen Kauno,” wahnpoaron Sohn kilangada “dewen lamp kohl isuh, a nanwerengen dewen lamp kohl isuh ko mehmen me uh wasao, likamw aramas emen” oh “e ketiki nin lime palimaun usu isuh.” Sises kawehwehda kasansal wet ong Sohn: “Eri, iet kawehwepen usu isuh me ke kilikilang ni palimauni, oh dewen lamp kohl isuh kat: usu kat iei tohnleng en mwomwohdiso isuh, oh dehu-isuhwen lamp kohl kat, iei mwomwohdiso isuh ko.”—Kaudiahl 1:1, 10-20.
6 “Dewen lamp kohl isuh ko” kin rasehng mwomwohdiso mehlel akan en Kristian me miher nan “rahnen Kauno,” me tepida nan pahr 1914. Ahpw, iaduwen “usu isuh kan”? Nin tepio, irail kin karasaiong sounapwalih keidi idihda kan me kin apwapwalih mwomwohdiso kan nan keieun senturi.a Sounapwalih kan kin mih nin limen Sises palimauni—pahn sapwellime manaman oh kaweid. Ei, Krais Sises kin ketin kahluwa pwihn en ladu kapatapat ieu. Ahpw ni ahnsowet, sounapwalih keidi kan me malaulaula. Eri, iaduwen kaundahn Krais kin kak lel mwomwohdisohn Sounkadehde kan en Siohwa meh daulih 93,000 nin sampah pwon?
7. (a) Iaduwen Sises kin doadoahngki Governing Body pwen kihda epwelepen tohnmwomwohdiso kan me mih nan mwomwohdiso kan koaros nin sampah? (b) Dahme kahrehda kitail kak nda me irail sounapwalih Kristian kan kin idihddahki ngehn sarawi?
7 Duwehte nan keieun senturi, rahnwet pil mie pwihn tikitik ehu en ohl koahiek kan me kohsang rehn sounapwalih keidi kan me kin papah nin duwen Governing Body, oh irail kin wiliwilian pwihn kapatapat ieu en irail ladu loalokong oh lelepek. Atail Kaun kin doadoahngki Governing Body ong idihada ohl koahiek kan—sohte lipilipil ma irail keikihdier ngehn sarawi de soh—pwen wiahla elder kan nan arail mwomwohdiso. Eri, ngehn sarawi kin wia pwukoa kesempwal ieu nin duwen me Siohwa ketikihong Sises manaman en doadoahngki ngehn sarawi. (Wiewia 2:32, 33) Keieu, sounapwalih pwukat anahne kapwaiada koasondi kan me ntingihdi nan Mahsen en Koht, me iei ngehn sarawi kamwekidada aramas en ntingihdi. (1 Timoty 3:1-7; Taitus 1:5-9; 2 Piter 1:20, 21) Idihda kan kin wiawihda mwurin kapakap oh pahn epwelipen ngehn sarawi. Oh pil, irail idihda kan kin kapwarehda wahn ngehn sarawi. (Kalesia 5:22, 23) Kaweid en Pohl kin kohwong elder kan koaros, edetehn irail keidi kan de soh: “Eri, kumwail mwasamwasahn pein kumwail oh pil sihpw akan koaros me ngehn sarawi ketikihong kumwail en apwahpwalih.” (Wiewia 20:28) Ohl idihdda pwukat kin ale kaweid sang rehn Governing Body oh irail kin perenki apwapwahlih mwomwohdiso. Ni ahl wet, Krais kin ketiket rehtail oh e kin kakahre mwomwohdiso.
8. Iaduwen Krais kin doadoahngki tohnleng kan en kahluwa sapwellime tohnpadahk kan?
8 Rahnwet, Sises pil kin doadoahngki tohnleng kan pwen kahluwa sapwellime tohnpadahk kan. Karasaras en wihd oh dihpw, kin kasansalehda me ahnsoun rahk pahn wiawi “ni imwin koasondi wet.” Ihs me Soumwaso pahn doadoahngki en wia doadoahk en rahket? Krais eri mahsanih, “tohndoadoahk kan iei tohnleng kan.” E kapataiong mahsanih: “Nein-Aramas pahn poaronepeseng sapwellime tohnleng kan pwe re en kapokonepene sang nan eh Wehio irail koaros me kin kahrehiong aramas dihp, oh me suwed teikan koaros.” (Madiu 13:37-41) Oh pil, nin duwen emen tohnleng me kahre Pilip en diarada ohlen Idiopia, eri duwehte nan rahnwet, mie mehn kadehde tohto me Krais kin ketin doadoahngki sapwellime tohnleng kan en kahluwa Kristian mehlel akan en diarada aramas mehlel akan.—Wiewia 8:26, 27; Kaudiahl 14:6.
9. (a) Rahnwet, dahme Krais kin doadoahngki en kahluwa mwomwohdiso en Kristian? (b) Mehnia peidek kitail anahne medemedewe duwe, ma kitail men paiekihda kaundahn Krais?
9 Ia uwen kansenamwahu en ese me Sises Krais kin ketikihda sawas en kahluwa sapwellime tohnpadahk kan ki Governing Body, ngehn sarawi, oh tohnleng kan! Edetehn sapwellimen Siohwa tohnkaudok kan pahn ni lepin ahnsou tohrohrasang irail Governing Body pwehki kalokolok de kahrepe teikan, Krais pahn kin ketkihda kahluwaparail ki ngehn sarawi oh tohnleng kan. Ahpw, kitail pahn kak paiekihda sang eh kaunda, ihte ma kitail pahn kapwaiada sapwellime kaweid kan. Iaduwen kitail kak kasalehda me kitail kin pwungkihda kaundahn Krais?
“Kumwail Peikiong . . . Oh Uhpaiong”
10. Iaduwen kitail kak kasalehda wahu ong irail elder idihda kan nan mwomwohdiso?
10 Atail Kaun me ketikihong mwomwohdiso kan “kisakis kan me mih rehn ohl akan”—“ekei e ketin pilada en sounkalohki rongamwahu, ekei silepe oh sounpadahk.” (Episos 4:8, 11, 12) Atail madamadau kan oh wiewia kan ong irail kin kasansalehda ni sansal ma kitail kin mweidong sapwellimen Krais kaunda en kaunda atail mour de soh. E konehng kitail en ‘kasapahlkalahngan’ ong ohl koahiek ngehnen kan me Krais ketikihda. (Kolose 3:15) Re pil kin warong atail kin wauneki irail. Wahnpoaron Pohl ntingihdi, “Me mah kan me wiewia doadoahk mwahu duwehte sounkaweid kan, irail uhdahn pahn ale [wahu] laud.” (1 Timoty 5:17) Iaduwen kitail kak kasalehda atail kalahngan oh wahu ong ohl mah kan—elder kan, de sounapwalih kan—nan mwomwohdiso? Pohl sapengki: “Kumwail peikiong amwail sounkaweid akan oh kapwaiada ar kosonned kan.” (Ipru 13:17) Ei, kitail anahne peikiong irail oh uhpaiong irail oh daur arail koasondi kan.
11. Dahme kahrehda atail kin kasalehda wahu ong koasoandi en elder kan pahn pid atail kin mehlel ong atail papidais?
11 Atail Kaun me unsek. Irail ohl akan me e ketikihong mwomwohdiso nin duwen kisakis kan me mih rehn ohl akan kaidehn aramas unsek kei. Eri, ekei ahnsou irail ele kin kak wia sapwung kan. Ahpw, e kesempwal kitail en kolokolte atail lelepek ong koasondi en Krais. Ni mehlel kolokolte atail inou oh papdais kin wehwehki me kitail en kamehlele manaman en apwahlih mwomwohdiso me kohsang ngehn sarawi oh kitail kin inengieng peikiong irail. Atail papdais ‘ni mwaren ngehn sarawi’ kin kadehde ong wehi pokon me kitail kin kamehlele ngehn sarawi oh pwungki pwukoa en ngehn sarawi nin duwen sapwellimen Siohwa kupwur kan. (Madiu 28:19) Soangen papidais wet kin kasansalehda me kitail kin doadoahkpene rehn ngehn sarawi oh liksang wiewia kan me pahn kerempwa ngehn sarawi en doadoahk rehn sapwellimen Krais tohnpadahk kan. Pwehki ngehn sarawi kin wia mehkot kesempwal ong idihdahn elder kan, kitail kak lelepek ong atail inou ma kitail sohte doadoahkpene rehn koasondi en elder kan nan mwomwohdiso?
12. Ihs aramas ako me Sud kawewehda me kin lahlahwe irail akan me kin ahneki pwukoa laud, oh dahme kitail sukuhliki sang met?
12 Mie karasepe kan nan Pwuhk Sarawi me kin padahkiong kitail duwen katepen peik oh uhpa. E mahsanih duwen irail aramas akan me kin lahlahwe ohl idihda kan nan mwomwohdiso, oh tohnpadahk Sud kin koasoia duwen karasepe silu, ndinda: “Meid suwediong irail! Re keid nan ahl me Kain keid ie; re pangala pein ihr ong ni sapwungohte me ketewehdi Palaam, pwehki mwohni; re kahngohdi duwehte Kora, oh re pahn duwehte ih me mwomwla!” (Sud 11) Kain pohnsehsehla sapwellimen Siohwa kaweid limpoak oh pein inengkihda en idawehnla elen kailok oh kamaramas. (Senesis 4:4-8) Edetehn Palaam kin pwurpwurehng ale kaweid sang rehn Koht, e song en keriala sapwellimen Koht aramas akan pwehki mwohni. (Nempe 22:5-28, 32-34; Deuderonomi 23:5) Kora kin ahneki pwukoa kesempwal ehu nan Israel, ahpw e sohte kin itarki eh pwukoa. Ih me kahrehong aramas akan en uhwong sapwellimen Koht ladu Moses, iei ohl aktikitik men, me keieu aktikitik rehn aramas en sampah kan. (Nempe 12:3; 16:1-3, 32, 33) Mwuhr, Kain, Palaam oh Kora lelong kahpwal akan. Karasaras pwukat kin ni sansal kasukuhlih kitail kesempwalpen en rong kaweid akan me kin kohsang rehn aramas akan me Siohwa kin ketin idihada en ahneki pwukoa kan, oh wauneki irail!
13. Kapai dah kei me soukohp Aiseia kohpada ong irail akan me pahn uhpaiong koasondi en elder kan?
13 Ihs me sohte men ale kamwahu sang epwel kaselel me atail Kaun ketkihda nan mwomwohdiso en Kristian akan? Soukohp Aiseia kohpada duwen kapai pwukat: “Ahnsou ehu nanmwarki men pahn mie me inenen inen oh pwung, oh sapwellime kaunen wehi kan pahn kin kakaun ni pwungen kosonned. Emenemen irail pahn rasehng wasahn rukusang kisinieng oh melimel. Re pahn rasehng piletik kansenamwahu kan me kin tangatang nan wasa karakar kan, oh mwetehn paipalap ehu nan sapwtehn.” (Aiseia 32:1, 2) Emenemen irail elder kan pahn wiahla “wasahn” rukusang kisinieng oh melimel. Ma kitail kin apwaliki en uhpaiong irail akan me kin apwalih kitail, kitail en kapakap pwen sewese kitail en peikiong oh uhpaiong irail akan me Koht ketin idiahda en apwalih mwomwohdiso.
Iaduwen Elder kan kin Uhpaiong Kaundahn Krais
14, 15. Iaduwen irail akan me kin apwalih mwomwohdiso kin kasalehda me re kin uhpaiong kaundahn Krais
14 Kristian akan koaros—keieu irail elder kan—anahne idawehn kaundahn Krais. Irail sounapwalih kan, de elder kan, ahneki uwen kehl ieu nan mwomwohdiso. Ahpw, irail sohte kin song en ‘kaunda iengarail pwoson akan’ ni ahr kin sosong kaunda arail mour. (2 Korint 1:24) Irail elder kan kin kapwaiada mahsen en Sises: “Kumwail ese duwen nin sampah wet kaun kan kin ahneki manaman en kaunda tohn ar wehi kan, oh me lapalap akan ar kin kakaun irail.” (Madiu 20:25-27) Nin duwen elder kan kin kapwaiada ahr pwukoa kan, irail kin ni mehlel nantiong en papah mehteikan.
15 Kristian akan kin ale kangoang: “Kumwail tamanda irail akan me kin apwapwalih kumwail, . . . oh medemedewe duwen ar mour, oh kahlemengih ar pwoson.” (Ipru 13:7, New World Translation) Kitail anahne wia met kaidehn pwehki irail elder kan kin apwalih kitail. Sises mahsanih: “Amwail kaun metehmen, iei Krais.” (Madiu 23:10) Kitail anahne kahlemengih pwoson en irail elder kan pwehki re kin kahlemengih atail Kaun, iei Krais. (1 Korint 11:1) Kitail pahn kilang ni ahl dah kei me irail elder kan kin nantihong kahlemengih Krais ni ahr kin wiaiong meteikan nan mwomwohdiso.
16. Edetehn manaman laud kohwong ih, iaduwen Sises kin wiaiong sapwellime tohnpadahk kan?
16 Edetehn Sises kin mwahusang aramas soh unsek akan ni soahng koaros oh ahneki manaman laud sang rehn Seme, e kin kasalehda lamalam aktikitik ni ahnsou e kin koasoiong sapwellime tohnpadahk kan. E sohte kin kalahki eh loalokong oh kahrehong sapwellime sounrongorong kan en pwangahkihda sapwellime mahsan kan. Sises kin poakong oh pehmtikihong sapwellime tohnpadahk kan, oh e kin ketin mwahngih arail anahn akan nin duwen aramas akan. (Madiu 15:32; 26:40, 41; Mark 6:31) E sohte kin idingkihong sapwellime tohnpadahk kan en kihda laudsang dahme irail kak kihda, oh e sohte peki irail en wiahda mehkot me nohn apwal ong irail en kapwaiada. (Sohn 16:12) Sises “me opampap oh nan kapehd karakarahk.” Ih kahrepe aramas tohto kin diarada ih nin duwen emen me kin kommoaleirailla.—Madiu 11:28-30.
17. Iaduwen elder kan anahne en kasalehda lamalam aktikitik me Krais kin kasalehda ni ahr kin wiaiong meteikan nan mwomwohdiso?
17 Ma Krais iei Kauno kin kasalehda lamalam karakarahk, irail aramas akan me kin apwapwalih mwomwohdiso uhdahn anahne en kasalehda lamalam aktikitik! Ei, irail kin kanahieng en dehr doadoahngki arail pwukoa en apwalih tohnmwomwohdiso kan ni ahl sapwung. Oh re sohte kin “doadoahngki lokaia ile oh loalokong laud en aramas,” pwehn song en kasalehong aramas teikan duwen arail loalokong. (1 Korint 2:1, 2) Ahpw, irail kin doadoahngki lokaia mengei oh mehlel ni ahnsou re kin koasoiahki padahk mehlel kan en Paipel. Oh, irail elder kan kin nantiong en toupahrek ong arail madamadau ong dahme mehteikan kak wia, oh irail kin tehk kanahieng arail anahn akan. (Pilipai 4:5) Pwehki arail wehwehki me aramas koaros mie arail soh kak kan, irail kin ni limpoak sohte lemeidihd ong riarail kan. (1 Piter 4:8) Oh irail elder kan me kin kasalehda lamalam aktikitik oh opampap soh kin kommoalekitailla? Ei, uhdahn sawas laud kin kohwong kitail.
18. Dahme elder kan kak sukuhliki sang duwen Sises ah kin apwalih seri kan?
18 Aramas akan, kin mengeiong kohdohng rehn Sises mehnda ma irail aramas akan me tikitik de aramas mwahl. Tehk duwen dahme e sapengki sapwellime tohnpadahk kan ni ahnsou re lipwoare aramas akan “kahluwalahng Sises kisin seri kei.” Sises mahsanih, “Kumwail pweisang kisin seri kan pwe re en kohdo rehi. Kumwail dehr ireiraildi.” “Ih eri pwoalehdi seri ko oh ketikidahng lime ko pohn emenemen irail oh kupwuramwahwihirailla.” (Mark 10:13-16) Sises kin kadek oh aramas akan kin perenki ih. Aramas akan sohte kin masak Sises. Seri kan pil kin peren oh nsenamwahula ni ahnsou irail kin mih rehn Sises. Aramas akan pil kin mengeiong elder kan, ni ahr kin kasalehda limpoak oh kadek, pil irail—seri kan—kin peren oh nsenamwahu mihmih rehrail.
19. Dahme kitail anahne wia ma kitail men audaudki “kupwuren Krais,” oh dahme kitail anahne nantihong wia?
19 Uwen elder kan ahr kak kahlemengih Krais kin kohsang uwen irail ese ih. Pohl wia peidek wet: “Ihs me ese duwen kupwuren Siohwa? Ihs me kak panawih?” Pohl ahpw kapataiong: “Ahpw kiht, se audaudki kupwuren Krais.” (1 Korint 2:16) Ahneki kupwur en Krais kin pidada laud wehwehki oh esehla elen sapwellime madamadau kan oh sapwellime mwekid kan pwe kitail en kak ese dahme e pahn ketin wia ni irair ehu ah pahn pwarada. Medemedewe duwen esehla ni unsek kupwur en atail Kaun! Ei, kitail anahne rong kanahieng pwuhken Rongamwahu kan oh kaukaule audeda atail madamadau kan ki wehwehpen mouren oh kahlemeng mwahu en Sises. Ni ahnsou elder kan kin nantiong en kahlemengih kaundahn Krais ni ahl wet, irail akan nan mwomwohdiso pahn perenki kahlemengih ahr pwoson. Elder kan kin perenki kilang aramas teikan kahlemengih Kauno.
Mihmihte Pahn Kaundahn Krais
20, 21. Ni atail kin kasikasik inou en sampah kapw, dahme kitail anahne wia?
20 E kesempwal kitail koaros en mihmihte pahn kaundahn Krais. Pwehki koasoandi wet pahn kereniong imwisekla, irair me kitail kin mihmi loale duwehte mehn Israel akan nan sapwen Moap nan pahr 1473 B.C.E. Irail kin kousoanla karanih Sapwen Inou, oh Koht doadoahngki soukohp Moses en koasoia met: “Kilang ke [Sosua] pahn nan kapehd kehlail oh kommwad ni omw pahn kahluwalahng aramas pwukat nan sahpw me [Siohwa] ketin inoukiong arail pahpa kahlap ako.” (Deuteronomy 31:7, 8) Sosua me wia kaun idihdda men. Pwen pedolong nan Sapwen Inou, mehn Israel akan anahne en uhpaiong kaunda en Sosua.
21 Paipel mahsanih ong kitail: “Amwail Kaun metehmen, iei Mesaia.” Krais kelepw pahn kahluwa kitail en pedolong nan sampah kapw, iei wasa pwung kan pahn mie. (2 Piter 3:13) Ni atail wiewia kan koaros, kitail en nantihong uhpaiong sapwellime kaunda.
[Nting tikitik me mi pahs]
a “Usu pwukat” sohte kin wia karasaraspen uhdahn tohnleng kan. Sises sohte kak doadoangki aramas en ntingihdi mehkot duwen ngehn soh-sansal kan. Eri, “usu kan” kin rasehng aramas me wia sounapwalih kan, de elder kan nan mwomwohdiso, me wia sapwellimen Sises sounkair akan. Nempe isuh kin wehwehki unsek nin duwen sapwellimen Koht koasondi kan.
Ke Tamanda?
• Iaduwen Krais kin kahluwa tepin mwomwohdiso?
• Rahnwet, iaduwen Krais kin kahluwa sapwellime mwomwohdiso?
• Dahme kahrehda kitail anahne uhpaiong irail akan me kin apwalih mwomwohdiso?
• Ni ahl dah kei irail elder kan pahn kak kasalehda me Krais iei arail Kaun?
[Kilel nan Pali 15]
Krais kin ketin kahluwa sapwellime mwomwohdiso oh e kin kolokol sounapwalih kan nin lime pali maun
[Kilels nan Pali 16]
“Kumwail peikiong irail akan me kin apwapwahlih kumwail oh uhpaiong irail”
[Kilel nan Pali 18]
Sises kin sapwellimaniki limpoak oh aramas kin mengeiong tuhwong ih. Elder kan en Kristian kin nantihong kahlemengih ih