Iaduwen Soahng kan me Aramas Kin Wiahki Mehkot Kihlenuwo Kin Kaunda Arail Mour
KOMWI oh emen pesereid ni ahmw aluhiei sang ewen ahl en imwomwo. Ke kikimidi takai ieu. Soangen mahn emen seng ni pwong. Ouraman pwoat ke wiewiahier ahnsou kei. Wiewia pwukat kin sohte wia wiewia kapwuriamwei kei ong pali laud en aramas. Ahpw, ong ekei aramas nan West Africa, mehkan kin wia kilel kei sang rehn ngehn akan. Ekei pak kin wia kilelepen mehkot mwahu oh ekei pak kilelepen mehkot suwed, kawehwehpen kilel ko me kin wiahda.
Mehkan me kihlenuwo akan pil kin mie wasa teikan likin Aperika. Mendahte aramas akan ah mihmi pahn kaunda me irail sohte kin kamehlele sarawi, aramas tohto nan China oh pil wehi kan pahn kaundahn Soviet Union kin kamehlele kihlenuwo oh e kin kamwekid arail mour. Nan sapwen wai kan, aramas tohto kin kilang kawehwehpen mour me ede “horoscope,” oh Ni Alem me inenehdi 13 en sounpwong irail kin dene rahn en paisuwed ieu, oh nantihong dehr keilang kaht toantoal. Ekei aramas akan me kin mihmi pali epeng en sampah (Far North) kin kilang soangen marain lingan me kin pwarada ni pali epeng pahn lahng (northern lights) dene e kin wia kilelepen me mahwen pahn wiawi de ma soh a soumwahu laud pahn pwarada. Nan India, soundiraipih truck kan kin kaparaseli soumwahu en AIDS pwe re kamehlele me re anahne wendi rehn lih akan pwe ren dehr kin karakar ni arail pahn tangatang pohn ahl akan. Nan Japan, irail me kin doadoahk nan pwoar (tunnel) kin kamehlele ma lih akan pedolong nan pwoaro mwohn pwoaro pahn nek eri e pahn kahrehda pai suwed. Pil mie soahng kan me aramas kamehlele me aramas depe wia me sarawi, ni ahnsou me mwadong kan kin wiawi nan wai. Emen tohnmwadong en volleyball dene me kahrehda irair kairekala wie wiwihn pwe ah doadoahngki sidakin toantoal a kaidehn sidakin pwetepwet. Soahng tohto me aramas kin kamehlele.
Ah iaduwen komwi? Mie mehkot me ahmw me ke kin ekieki, de masak wia pwe kede diariki apwal ehu? Mie soahng kan me ke kin kamehlele de kin kamehlele me ke sohte kin kawehwehda dahme kahrehda ke kamehlelehki? Ahmw pasapeng pahn kasalehda me ke kin kamehlele kihlenuwo pwe iei duwen ehu pwuhk ah kawehwehda lepin lokaiahn wai “superstition” de mehkan me kihlenuwo.
Aramas emen me kin mweidohng soangen kihlenuwo en kaweid arail pilipil oh elen mour, aramas menet mweidohngehr soahng kan me e sohte wehwehki mwahu en powehdi ah elen momour. Met wia elen loalokong? Iaduwen kitail en mweidohng kitail en mihla pahn soangen kaweid me sohte wehwe mwahu oh suwed wet? Wiahki mehkot en wia mehn kihlenuwo—met mehkot sohte keper de met mehkot keper?