Mpahi—irair En Kristian Me Inenen Kesempwal
“Kumwail en . . . mpahi.”—KOLOSE 3:12.
1. Dahme kahrehda irairen mpahi kin wia irair kaselel ieu?
NI ahnsou me aramas emen kin mpahi, aramas teikan kin epwehki ih. Nanmwarki Solomon me loalokong mahsanih, “lowen me mpahi men kak tipwang tih pwoat.” (Lepin Padahk 25:15, NW) Mpahi iei irair kaselel ehu me kin kansenamwahu oh pil kehlail.
2, 3. Iaduwen mpahi kin pidada ngehn sarawi, oh dahme kitail pahn sukuhliki nan artikel wet?
2 Wahnpoaron Pohl pil ntingihdi duwen mpahi ni ahnsou me e ntingihdi “wahn ngehn akan” me dierekda nan pwuhken Kalesia 5:22, 23. Lepin lokaia wet ni lokaiahn Krihk me kawehwehda “mpahi” nan iretikitik 23 nan New World Translation kin kalapw kawehwehdi ong “opampap” de “kadek” nan kawehwehn Paipel teikan. Ni mehlel, e inenen apwal en diarada lepin lokaia ehu me pahrekiong lepin lokaiahn Krihk wet ni lokaia teikan pwehki tepin lokaia me kawehwehda “mpahi” kin koasoakoasoia kaidehn irair en kadek oh opampap en mas liki ahpw irair en kadek oh mpahi en mas loale oh kaidehn sang ni mwomwen wiewia en aramas emen ahpw ong irair en ahn aramas emen madamadau oh mohngiong.
3 Pwen sewese kitail en wehwehki ia wehwehn mpahi oh ia kesempwalpen irair wet, kitail pahn koasoaiapene karasepe pahieu me mih nan Paipel. (Rom 15:4) Ni ahnsou me kitail pahn wadek duwen karasepe pwukat, kitail pahn sukuhliki duwen ia wehwehn irair wet oh pil iaduwen kitail kak ahneki oh kasalehda irair wet nan atail wiewia kan koaros.
“Kesempwal Mehlel Mwohn Silangin Koht”
4. Iaduwen kitail ese me Siohwa kin ketin kesempwaliki irairen mpahi?
4 Pwehki mpahi iei kisehn wahn ngehn akan en Koht, e sansal me e pil kin wia kisehn sapwellimen Koht irair kaselel kan. Wahnpoaron Piter ntingihdi me “meleilei oh mpahi” me “kesempwal mehlel mwohn silangin Koht.” (1 Piter 3:4) Ni mehlel, mpahi iei irair ehu me Koht kin ketin sapwellimaniki; oh E pil kin kesempwaliki irair wet. Ire mehlel wet kin anahne kamwekid sapwellimen Koht ladu kan koaros en kasalehda mpahi. Ahpw, iaduwen Koht Wasa Lapalapie me sapwellimaniki manaman me keieu laud nan audepen lahng oh sampah kin kasalehda mpahi?
5. Pwehki Siohwa kin kasalehda mpahi, kitail kin ahneki koapworopwor dahieu ong ni ahnsou kohkohdo?
5 Ni ahnsou me tepin pwopwoud, Adam oh Ihp, sapeikiong sapwellimen Koht kaweid, en dehr kang wahntuhkehn kehsehki aramas dahme mwahu oh dahme suwed, ira pein nsenekihda wiahda met. (Senesis 2:16, 17) Pwehki ara nsenekihda en sapeikiong Koht, met kahrehiong ira oh neira seri kan koaros en ahneki dihp, mehla, oh pil dohwanla sang Koht. (Rom 5:12) Edetehn Siohwa kin sapwellimaniki kahrepe pwung en wia ketikihong ira kopwung wet, e sohte kesehla aramas akan nin duwen pwihn ehu me sohte kak wekila. (Melkahka 130:3) Weksang met, pwehki e kin kasalehda mahk kaidehn lemeidihd—met me wia kasalepen mpahi—Siohwa koasoanehdi koasondi ehu me aramas soh-unsek kan pahn kak sohpeiong Ih oh kenikenla reh. Ei, sang ni kisakis en meirong tomw me sapwellime Ohl, Sises Krais, wiahdahr, Siohwa ketin koasoanehdier kitail en kak pwarodohng sapwellime mwoahl wahu ni atail sohte anahne masak.—Rom 6:23; Ipru 4:14-16; 1 Sohn 4:9, 10, 18.
6. Iaduwen Koht kasalehda mpahi ni ahnsou me E mahsen ong Kain?
6 Ni ahnsou werei mwohn Sises ketidihdo sampah, sapwellimen Siohwa mpahi kin sansalda ni ahnsou me nein Adam pwutak riemen, Kain oh Eipel, wia ara meirong ong Koht. Siohwa dehdehkihla audepen mohngiongara, oh E sohte kupwurki meirong me Kain wiahda, ahpw ‘e kupwurehla’ Eipel oh kupwurperenkihda eh meirongo. Pwehki Koht kin kupwurperenki Eipel, pwutak lelepek men oh kupwurperenkihda eh meirongo, met kahrehong Kain en ahneki madamadau keper ieu. Paipel mahsanih: “Kain lingeringerkihda kowahlap oh pohtoutoukihla.” Dahme Siohwa wia? E mwakarki madamadau suwed me Kain kasalehda? Soh. Ni mpahi, e idek rehn Kain duwen dahme kahrehda e lingeringerkihda kowahlap. Siohwa pil kawehwehong Kain dahme e kak wia pwen “pereperen.” (Senesis 4:3-7) Ni mehlel, Siohwa kin ni unsek kasalehda mpahi.—Eksodus 34:6.
Mpahi Mehkot Kaperen Oh Kansenamwahu
7, 8. (a) Iaduwen kitail kak wehwehki sapwellimen Siohwa mpahi? (b) Dahme mahsen kan en Madiu 11:27-29 kin kasansalehda duwen Siohwa oh Sises?
7 Ehu ahl en wehwehki sapwellimen Siohwa irair kaselel kan, iei en onop oh kasawih mour en Sises Krais oh doadoahk me e ketin wia. (Sohn 1:18; 14:6-9) Ni ahnsou me e mih nan Kalili nan keriau en sounpar me e wia doadoahk en kalohk, Sises wiahda manaman kehlail tohto nan Korasin, Pedsaida, Kapernum, oh wasa teikan. Ahpw, pali moron en aramas kin aklapalap oh sohte kin perenki rong, oh irail pil sohte men kamehlele dahme irail rong. Ahpw, dahme Sises wia? Eri, e katamankin irail ni kehlail duwen imwilahn arail salelepek, ahpw e poakpoake irail ʽam ha·ʼaʹrets me wehwehki aramas mwahl akan me saikinte ale sawas en pali ngehn.—Madiu 9:35, 36; 11:20-24.
8 Sapwellimen Sises wiewia kan mwurin met kin kasalehda me e uhdahn “ese Sahm” oh e kin kahlemengih Semeo. Sises luhke irail aramas mwahl pwukat: “Kumwail kohdo rehi, kumwail koaros me pwangadahr oh toutoukilahr amwail mehn wisik kan, I ahpw pahn kommoaleikumwailla. Kumwail ale oh kapaikada ei mehn wisiket, oh kumwail padahngki sang ie, pwe I me opampap oh nan kapehd karakarahk; kumwail ahpw pahn diar kommoalpen ngenomwail kan.” Ia uwen mahsen ako kin nohn kansenamwahu oh wia kamweitpen irail oko me kin pahtou oh mwamwahlla! Rahnwet, mahsen pwukat pil kin kansenamwahuwihkitailla. Ma kitail kin kasalehda mpahi, kitail kak wia kisehn irail akan me “Sapwellimeo ketin kupwurki en kasalehiong” Semeo.—Madiu 11:27-29.
9. Mehnia irair kin duwehte mpahi, oh iaduwen Sises wia mehn kahlemeng mwahu duwen irair pwukat?
9 Irair en mpahi oh irair en karakarahk oh aktikitik kin mih ni irair ehu. Ni pali teio, aklapalap kin weksang irair pwukat, pwe aklapalap kin kahrehong aramas emen en kapinga pein ih oh met kin pil kak kahrehong ih en lemei ong aramas teikan. (Lepin Padahk 16:18, 19) Ni erein Sises kin wia sapwellime doadoahk en kalohk nin sampah, e kin kasalehda lamalam karakarahk. Oh pil ni rahn weneu mwohn e pahn pwoula, ni ahnsou me e dake mahn ahso ketilong nan Serusalem, aramas akan kin kasamwo oh kapinga ih nin duwen Nanmwarki en mehn Suhs akan, ahpw, Sises kin weksang kaun akan en sampah. E kapwaiada kokohp en Sekaraia me pid Mesaia: “Iet omw nanmwarki ketiket kohdo rehmw, ni opampap, ket pohn ahs lih men, ket pohn nein ahs me pwul men.” (Madiu 21:5; Sekaraia 9:9) Soukohp Daniel kilang kaudiahl ehu me Siohwa ketikihong sapwellime Ohl manaman en kaunda. Ahpw, nan kokohp me wiawi mwohn mwo, e kawehwehda me Sises kin wia “aramas me keieu karakarahk.” Eri, e sansal me mpahi oh karakarahk kin mih ni irair ehu.—Daniel 4:17; 7:13, 14.
10. Dahme kahrehda mpahi me Kristian akan kin kasalehda sohte kin wehwehki me irail luwet?
10 Mpahi me Siohwa oh Sises kin kasalehda kin kahrehong kitail en karanih ira. (Seims 4:8) Ma emen kin kasalehda mpahi, met sohte wehwehki me e luwet. Ni mehlel, irail kin kehlail! Siohwa, Koht Wasa Lapalahpie, kin kasalehda manaman kehlail. E kin engiengda ni ahnsou me sapwung kan kin wiawi. (Aiseia 30:27; 40:26) Sises kin kasalehda ni kehlail me e sohte pahn lohdiong nan wiewia suwed akan, edetehn e lelong kasongosong sang rehn Sehdan me Tepil. E pil sohte kin kupwurki wiewia mwersuwed kan en pisnes me kaun en pelien lamalam akan kin wia. (Madiu 4:1-11; 21:12, 13; Sohn 2:13-17) Ahpw, e kin nantiong kasalehda mpahi edetehn sapwellime tohnpadahk kan kin wiahda sapwung kan, oh e kin kanengamahiong arail luwet akan. (Madiu 20:20-28) Emen semen en Paipel kin kawehwehda pwung duwen lepin lokaia “mpahi” ni e koasoia: “Kadek oh mpahi kin ahneki kehl me duwehte mete.” Kitail en doadoahngki irairen Kristian wet—mpahi.
Aramas Emen me Keieu Mpahi Nan Eh Ahnsou
11, 12. Pwehki kitail wehwehki duwen kaiahn me Moses alehdi ni ahnsou me e pwulopwul, dahme kahrehda irairen mpahi me Moses kin kasalehda me inenen kaselel?
11 Kitail pahn koasoia duwen kasilu en mehn kahlemeng mwahu iei Moses. Paipel kin kawehwehda me ih emen “iei ohl aktikitik men, me keieu aktikitik rehn aramas en sampah kan.” (Nempe 12:3, footnote) Koht me ketin kamwekid aramas en ntingihdi mahsen pwukat. Mpahi me Moses kin kasalehda kin kamwekid ih en kapwaiada sapwellimen Siohwa kaweid kan.
12 Kaiahn me Moses alehdi ni ahnsou me e tikitik kin weksang aramas teikan. Siohwa kamehlehlehiong aramas akan me seri ohl en pahpa oh nohno mehn Ipru lelepek kan pahn pitsang ahnsoun mwersuwed oh kamaramas me wiawi. Ahn Moses nohno kin apwalih ih ni ahnsou me e tikitik, oh e kin padahkiong ih duwen Koht mehlelo, Siohwa. Mwuhr, Moses me wisik sang nan imweo, oh kohlahng kousoan nan wasakis me inenen weksang wasa me e ahn. Stipen, emen Kristian en mahs me kamakamkihlahr eh pwoson kawehwehda, “[Moses] audaudkidahr soangen loalokong koaros en mehn Isip oh wiahla ohl koahiek nin lokaia oh wiewia kan.” (Wiewia 7:22) Ah pwoson kin sansal ni ahnsou me e kilangada nein Parao kaun en ladu kan kin lemeiong rie kan. Pwehki Moses kemehla emen mehn Isip me keme emen mehn Ipru, Moses eri tangasang Isip oh kohla nan sapwen Midian.—Eksodus 1:15, 16; 2:1-15; Ipru 11:24, 25.
13. Pwehki Moses kousoanla nan Midian ni erein sounpar 40, iaduwen met kin sewese ih?
13 Ni e mahki sounpar 40, Moses anahne apwalih pein ih nan sapwtehn. Nan Midian e tuhwong nein Reuel serepein isimen oh e sewese irail en idipil oh kanimpile nein arail pahpa mahn tohto. Lih pwulopwul pwukat pwuralahng ni imwarail oh ni peren kawehwehong Reuel me emen “mehn Isip” me doarehla irail sang rehn silepen sihpw ko me kin kedirepwki irail. Pwehki Reuel luhke Moses, e kousoanla rehn ah peneinei. Kahpwal akan me e lelong nan ah mour sohte kahrehong Moses en inaptihnmwomw; oh irail pil sohte kauhdi ih en kawekila eh mour pwen kak momour nan eh wasahn kousoan kapwo. Ah ineng en kapwaiada kupwuren Siohwa sohte luwetala. Ni erein sounpar 40, e apwaliahda nein Reuel sihpw kan, pwoudkihda Sipora, oh apwalih nah pwutak kan, oh Moses kin kekeirada ni e kin kasalehda mpahi. Ei, mendahki kahpwal akan oh soahng suwed teikan me e lelohng erein ah mour, Moses kin sukuhliki en kasalehda mpahi.—Eksodus 2:16-22; Wiewia 7:29, 30.
14. Kawehwehda duwen dahme wiawi ni ahnsou me Moses wiahla kaun en Mehn Israel akan me kin kasalehda me Moses ahneki irair en mpahi.
14 Mwurin Siohwa idihada Moses en wiahla kaun en wehin Israel, e kin pousehla kasalehda mpahi. Ohl pwulopwul emen padahkiong Moses me Eldad oh Medad kin wiewia pwukoa en soukohp kei nan kahnimpwalo—edetehn ira sohte mih rehn pwihno ni ahnsou me Siohwa kamweridi sapwellime ngehn sarawi pohn ohl mah isiakan oh irail pahn sewese Moses. Sosua ndalahng Moses: “Maing, komw katokeirahdi!” Moses ni mpahi sapeng: “Ke kin peiriniong ie? Ni mehlel, I men sapwellimen Siohwa aramas akan koaros en wiahla soukohp akan, pwe Siohwa pahn ketin audehki irail sapwellime ngehn pwe re en pil kokohp!” (Nempe 11:26-29) Mpahi kin katikala kahpwalo.
15. Edetehn Moses aramas soh-unsek, dahme kahrehda kitail anahne kahlemengih ah mehn kahlemeng mwahu?
15 Ehu ahnsou, Moses sohte kasalehda mpahi. Nan Meripa, karanih Kadesh, e sohte kapinga Siohwa, Ih me Wiahda Manaman kan. (Nempe 20:1, 9-13) Edetehn Moses me soh-unsek, pwoson kehlail kin utungada ih ni erein eh mour, oh kitail pil nan rahnwet kin mwekidki ah irairen mpahi.—Ipru 11:23-28.
Lemei Kin Weksang Mpahi
16, 17. Mehn kasukuhl dahieu kitail kin sukuhliki sang poadoapoad en Napal oh Apikail?
16 Mehn kasukuhl ehu kin wiawi ni mwehin Depit, mwurinte pwoulahn sapwellimen Koht soukohp Samuel. Met kin pidada pwoupwoud ehu, Napal oh ah pwoud, Apikail. Wekpeseng laud nanpwungara! Apikail kin doadoahngki “loalokong,” ahpw ah pwoud kin “lemei.” Napal kahng kihong nein Depit ohl akan ketihnain en paliwar ni ahnsou me irail wia pekipek wet, oh ohl pwukat iei ohl ako me sewese sinsile nein Napal pwihn en sihpw laud kan sang sounlipirap kan. Depit lingeringerkihda wiewia sapwung wet, oh ih oh nah ohl akan kaunopada neirail kedlahs akan pwen pei ong Napal.—1 Samuel 25:2-13.
17 Ni ahnsou me Apikail rong duwen dahme wiawi, e mwadangete kihpene pilawa, wain, uduk, oh lopwon en pilawa me wiawihkihda raisin oh pik oh e kohla rehn Depit. E peki rehn Depit, “Maing, komw ketin karonge ie mahs. Ngehi me pahn pwukoahki ire wet.” Pwehki Apikail wia pekipek wet ni mpahi, Depit eri meleileidi. Mwurin e rong dahme Apikail kawehwehda, Depit ahpw patohwanohng: “Kaping ong Kauno [“Siohwa,” NW], Koht en Israel, me ketin poaroneikomwihdo pwehn tuhwong ie. Kalahngan en Koht pwehki omwi kupwuramwahu oh dahme komw wiadahr rahnwet pwe I en dehr wiahda sapwung laud en kemehla aramas oh I en dehr dupukohng ar wiewia suwed ong ie.” (1 Samuel 25:18, 24, 32, 33) Lemei me Napal kin kasalehda kahrehong ih en mehla. Irair kaselel kan me Apikail kasalehda imwikihla peren laud ong ih ni ahnsou me e pwoudkihda Depit. Mpahi me e kin kasalehda kin wia mehn kahlemeng mwahu ehu ong koaros me kin papah Siohwa nan rahnwet.—1 Samuel 25:36-42.
Nantihong Kasalehda Mpahi
18, 19. (a) Dahme pahn wekila nan atail mour ni atail pahn kasalehda mpahi? (b) Dahme pahn kak sewese kitail en kasawih oh tehk kanahieng pein kitail?
18 Mpahi wia irair me kitail anahne kasalehda. Irair wet kaidehn ihte kasalehda kadek; ahpw e kin kahrehong aramas teikan en ahneki pepehm en nsenamwahu. Ele mwein mahs kitail kin ahn doadoahngki lokaia kamedek kan oh wiewia soh-kadek kan. Ahpw, ni ahnsou me kitail sukuhliki padahk mehlel en Pwuhk Sarawi, kitail kin wiliakapw oh wiahla aramas kadek oh mengei en koasoi ong. Pohl kin koasoia duwen wiliakapw wet ni ahnsou me e kangoange ienge Kristian akan: “Ihme kahrehda kumwail en limpoak ong me mih nan apwal akan, kadek, mpahi oh karakarahk, aktikitik oh kanengamah.” (Kolose 3:12) Pwuhk Sarawi kin karasaiong wekidekla wet ong mahn lawalo kan, mahn wolf kan, lepard kan, laion kan, pehr kan oh sineik—ong mahn mand akan—sihpw pwul kan, kisin kuht kan, koupwul kan, oh kou. (Aiseia 11:6-9; 65:25) Wekideklahn irair en aramas akan me inenen laud mehlel, oh met kin kahrehong aramas teikan en pwuriamwei. Ahpw, kitail kin kapinga sapwellimen Koht ngehn sarawi ong wekidekla pwukat, pwe mpahi iei kisehn wahn ngehn akan.
19 Eri, met kin wehwehki ni ahnsou me kitail kin wiliakapw oh inoukihong Siohwa atail mour, kitail sohlahr anahne nantiong kasalehda irair en mpahi? Soh. Likou kapw kin anahne epwel keneinei pwe en kak mwakelekel oh mwohmw mwahu. Petehk keneinei ong Mahsen en Koht oh doudouloale duwen mehn kahlemeng mwahu kan kak sewese kitail en pwurehng wehwehkihda oh tehk kanahieng pein kitail. Dahme kilahs en irongen en Mahsen en Koht kasalehda duwen kowe?—Seims 1:23-25.
20. Iaduwen kitail kak pweida ni atail pahn kasalehda mpahi?
20 Irair en aramas akan kin wekpeseng. E mengei ong ekei sapwellimen Koht ladu kan en kasalehda mpahi. Ahpw, Kristian koaros anahne en kasalehda wahn ngehn akan iangahki mpahi. Pohl ni limpoak kangoange Timoty: “Nantiong audaudkihda pwung, pwoson, limpoak, kanengamahiong apwal, oh mpahi.” (1 Timoty 6:11, NW) Lepin lokaia wet “nantiong” kin wehwehki me emen anahne doadoahk laud. Ehu kawehwehn Pwuhk Sarawi kin kawehwehda kaweid wet ni ahl wet, ‘loalenohng wia mehkot.’ (New Testament in Modern English, by J. B. Phillips) Ma ke nantiong doudouloale duwen mehn karasepe mwahu kan en Mahsen en Koht, ke sohte pahn manokehla. Re pahn kaweid uhk nan ahmw mour.—Seims 1:21.
21. (a) Dahme kahrehda kitail anahne nantiong en kasalehda mpahi? (b) Dahme kitail pahn sukuhliki nan artikel en mwurin met?
21 Atail wiewia kan ong aramas teikan kin kasalehda ma kitail kin kasalehda mpahi de soh. Tohnpadahk Seims kalelapak, “Mie aramas erpit men rehmwail me kak wehwehki soahng koaros? Eri, en kasalehda sang ni eh mour mwahu oh sang ni eh wiewia mwahu kan me e kin wia ni mpahi oh erpit.” (Seims 3:13) Iaduwen kitail kak kasalehda irairen Kristian wet nan imwatail kan, nan doadoahk en kalohk en Kristian, oh nan mwomwohdiso? Artikel en mwurin met pahn kihda kaweid mwahu.
Kousapahl
• Dahme ke sukuhliki duwen mpahi sang mehn kahlemeng en
• Siohwa?
• Sises?
• Moses?
• Apikail?
• Dahme kahrehda kitail anahne wia uwen atail kak koaros en kasalehda mpahi?
[Kilel nan Pali 20]
Dahme kahrehda Siohwa kin kupwurki meirong me Eipel kihda?
[Kilel nan Pali 21]
Sises kin kasalehda me mpahi oh karakarahk kin mih ni irair ehu
[Kilel nan Pali 22]
Moses wia mehn kahlemeng mwahu en mpahi