Iawasa Kamweitpen Loale Kak Diar Ie?
“Koht oh Semen atail Kaun Sises Krais . . . kin kamweitkin kitail nan atail apwal akan koaros.”—2 KORINT 1:3, 4, NW.
1. Soangen irair dah kan me pahn kahrehda aramas akan ahr pahn pehm me re anahne kamweitpen loalerail?
SOUMWAHU me kin kauwehla paliwar kak kihong aramas emen en ahneki pepehm me ah mour solahr katepe. Rerrer en sahpw, melimel oh duhpek kin kamworusala aramas. Mahwen kak imwikihla mehlahn tohnpeneinei, kak kauwehla wasahn kousoan, de kak kalipada aramas akan sang nan pein imwarail kan. Kopwung sapwung kak kahrehong aramas en ahnekihda pepehm me solahr wasa re kak ale sawas sang ie. Soangen aramas me kin lelohng kahpwal pwukat kin inenen anahne kamweitpen loalerail. Iawasa soangen kamweit wet kak dierek ie?
2. Dahme kahrehda kamweitpen loale me Siohwa kin ketikihda wia mehkot tohrohr?
2 Ekei aramas oh pil ekei pwihn kin song en kihda soangen kamweit duwehte met. Lokaia kadek mehkot me aramas kin perenki. Sawas en mwenge, wasahn kousoan oh likou kin sewese anahn akan ahpw ongete ahnsou mwotomwot. Ahpw, Siohwa kelepw, Koht mehlelo, me kak ketin kapwungala suwed koaros oh pil ketikihda soangen sawas me pahn poatopoat. Paipel kin mahsanihki duwen Ih: “Kitail kapinga Koht oh Semen atail Kaun Sises Krais, ih me Samatail me kalahngan oh Koht me pwarer en kansenamwahu koaros. Ih me kin kamweitkin kitail nan atail apwal akan koaros, pwe kitail en pil kak sewese irail kan me kin mihla nan soangen apwal koaros, ni atail kin doadoahngki soangen kamweitohte me pein kitail kin ale sang rehn Koht.” (2 Korint 1:3, 4, NW) Iaduwen Koht ah kin kamweitala kitail?
Kadoahke Utupen Kahpwal ko
3. Iaduwen kamweit me Koht kin ketikihda a kin lelwohng utupen ahn aramas kahpwal akan?
3 Aramas koaruhsie sohsohki soh unsek kan pwehki dipen Adam, oh met kahrehda soangsoangen kahpwal akan me kin imwikihla mehla. (Rom 5:12) Irair wet kin poahsoanda sang ire mehlel me Sehdan me Tepil iei ih me “kaun en sampah wet.” (Sohn 12:31; 1 Sohn 5:19) Siohwa kin ketin kupwukupwurekin kitail pwehki soangen kahpwal kansensuwed akan me kin lelohng aramas akan. E ketikihdo sapwellime Iehros pwe en wia mehn meirong oh kamaiauda aramas, oh E ketin mahsanih ong kitail me kitail kak pitsang pahn dipen Adam ma kitail pahn pwosonla sapwellime Ohlo. (Sohn 3:16; 1 Sohn 4:10) Koht pil ketin kohpada me Sises Krais, me manaman koaros kohwong ih nanleng oh sampah, pahn kauwehla Sehdan iangahki koasoandi suwed wet pwon.—Madiu 28:18; 1 Sohn 3:8; Kaudiahl 6:2; 20:10.
4. (a) Dahme Siohwa ketikihda pwehn kakehlaka kitail en kak likih sapwellime inou kan me pid kamaiau? (b) Iaduwen Siohwa a kin ketin sewese kitail en wehwehki ahnsou me kamaiau ah pahn lelodo?
4 Pwehn kakehlailihala atail koapworopworki sapwellime inou kan, Koht ketikihda mehn kadehde tohto me kasalehda me soahng koaros me E kin ketin kohpada kin pweida. (Sosua 23:14) E ketin ntingihdi nan Paipel duwen Ah kin ketin kamaiauda sapwellime ladu kan nan irair akan me aramas sohte leme me e kak wiawi. (Eksodus 14:4-31; 2 Nanmwarki 18:13–19:37) Oh Siohwa ketin doadoahngki Sises Krais en kasalehda me sapwellime koasoandi kin pil pid kamwahuwihala ahn aramas “soangsoangen soumwahu koaros,” oh pil iangahki kaiasada en me mehlahr akan. (Madiu 9:35; 11:3-6) Iahd me mehpwukat koaros pahn wiawi? Paipel kin ketikihda pasapengpen peidek wet ni e kawehwehda duwen imwin rahn akan en koasoandi wet, me pahn wiawi mwohn sapwellimen Koht lahng kapw oh sampah kapw ah pahn miehla. Sapwellimen Sises mahsen akan inenen pahrekiong dahme wiewiawi nan atail ahnsou.—Madiu 24:3-14; 2 Timoty 3:1-5.
Kamweitpen Pwihn en Aramas ieu me Loalohla
5. Ni ahnsou me Siohwa kin ketikihda kamweit ong wehin Israel mahso, dahme E kin katamankin irail en tehk kanahieng?
5 Sang ni sapwellimen Siohwa wiewia kan ong wehin Israel mahso, kitail sukuhliki iaduwen ah ketin ketikihong irail kamweit ahnsou en pahtou laud. E katamankin irail duwen soangen Koht Ih. Met kakehlakahla arail likih sapwellime inou kan. Siohwa ketin kamwekid sapwellime soukohp akan en kasalehda mwahu wekpeseng en sapwellime irair en wia Koht mehlel oh Koht ieias oh iaduwen E weksang koht likamw akan me sohte kak sewese pein irail oh pil sohte kak sewese irail akan me kin kaudokiong irail. (Aiseia 41:10; 46:1; Seremaia 10:2-15) Ni ahnsou me Siohwa mahsanih ong Aiseia, “Kamweit, kamweit nei aramas akan,” Siohwa ketin doadoahngki sapwellime soukohp en doadoahngki karasaras oh kasalepen sapwellime doadoahk kan pwe en kak kasalehda Lapalap en Siohwa me iei Ih te me Koht mehlel.—Aiseia 40:1-31.
6. Mehn kadehde dah kan me Siohwa ekei pak kin ketikihda pwehn kehsehki aramas me kamaiau pahn lelehr?
6 Ekei ahnsou, Siohwa kin ketikihda kamweit ni ah kin kileledi ahnsou ehu me sapwellime aramas akan pahn ale kamaiauparail. Ni ahnsou me kamaiau en sapwellime kan sang nan Isip kerendohr, E ketin kohpada ong mehn Israel me mehlahr pahn kanaudoko: “Kalokolok tehr ieu me I pahn kihong Parao oh mehn Isip kan. Mwurin mwo, e pahn kadarkumwailla.” (Eksodus 11:1) Ni ahnsou me minimin en wehi siluh kalowehdi Suda ni mwehin Nanmwarki Seosopat, Siohwa ketin padahkiong irail me E pahn ketin sewese irail “lakapw.” (2 Kronikel 20:1-4, 14-17) Ahn mehn Israel akan arail pahn pitsang pahn selidi nan Papilon, kokohppe ntingihda nan sapwellimen Aiseia pwuhk sounpahr 200 mwowe, oh oaritik kan en met Seremaia pil koasoia mpen sounpahr 100 mwohn mehn Israel akan pitsang pahn Papilon. Kokohp pwukat kin kangoange sapwellimen Koht ladu kan ni arail kilang me komour kerendohng irail!—Aiseia 44:26–45:3; Seremaia 25:11-14.
7. Inou kan en kamaiau kin kalap audaudki dah, oh iaduwen met kin kamwekid mour en aramas lelepek kan en Israel?
7 E kesempwal kitail en tehk me inou kan me kin wahdohng kansenamwahu ong sapwellimen Koht aramas akan kin kalap audaudki mehkan me koasoia duwen Mesaia. (Aiseia 53:1-12) Mwurin dih tohto, met kin kihong koapworopwor ong aramas lelepek kan ni arail kin lelohng kasongosong tohto. Nan pwuhken Luk 2:25, kitail wadek: “Ni ahnsowo, ohl emen kin mihmi Serusalem, mware Simion. Ohl menet inenen poadidi oh kin lemmwiki Koht; oh e kin iang kasikasik komourpen Israel [kamweitpen Israel, me wehwehki ketidohn Mesaia], oh ngehn sarawi kin ketiket reh.” Simion wehwehkiher inou me pid duwen Mesaia me mih nan Pwuhk Sarawi, oh ni ah kin wie kasikasik met, e wekidala elen ah mour. E sohte ese iaduwen met ah pahn wiawi oh pein ih sohte momour oh kilang kokohp wet ah pweida, ahpw e peren ni ah kasawihada Ih me pahn wia sapwellimen Koht “komour.”—Luk 2:30.
Kamweit Me Krais Ketikihda
8. Iaduwen sawas me Sises ketikihda weksang sawas me aramas tohto kin leme me irail anahne?
8 Ni ahn Sises Krais ah kin ketin wiewia sapwellime kalohk nin sampah, e sohte kin ketikihda ahnsou koaros sawas me aramas akan kin lemeleme me iei me re anahne. Ekei kin men en mie Mesaia men me pahn kapitasang irail pahn kaunda lemei en Wehin Rom. Ahpw, Sises sohte kin utung wiewiahn uhwong kaunda lemei kan; e mahsanih ong irail en “kihong . . . Sihsar mehkan me en Sihsar.” (Madiu 22:21) Sapwellimen Koht koasoandi me lapasang ihte en kasaledek aramas sang pahn kanaudok en kaundahn wehi ehu. Aramas akan men wiahkihla Sises arail nanmwarki, ahpw e mahsanih me e pahn “tounmeteikihla moure, pwe me ngeder en maiauda.” (Madiu 20:28; Sohn 6:15) E saikinte lel ahnsou en ah pahn wiahla nanmwarki, oh pil sapwellime manaman en kaunda Siohwa me pahn ketin koasoanehdi, kaidehn pwihn en aramas tihwohla ieu me pahn koasoanehdi.
9. (a) Soangen padahk en kamweit dah me Sises kin kalohkiseli? (b) Iaduwen Sises ah kin kasalehda me padahk kan me e ketikihda aramas akan kak doadoahngki nan arail mour en ehu ehu rahn? (c) Poahsoan en dah me sapwellimen Sises kalohk kin wiahda?
9 Kamweit me Sises ketikihda iei me poahsoankihda “Rongamwahu en Wehin Koht.” Iei padahk wet me Sises kalohki wasa koaros me e kin ketila ie. (Luk 4:43) E kin kasalehda iaduwen aramas akan kak doadoahngki sapwellime padahk kan nan arail mour en ehu ehu rahn ni ah kasalehda dahme e pahn wiahiong aramas ni ahnsou me e pahn kaunda aramas akan. E ketin kasapahlihiong aramas tihwohla kan pwehn pwurehng ahnekihda mour kapw ni e kamwahuwihala irail: re kak pwurehng kilangada wasa oh sapwala lowerail (Madiu 12:22; Mark 10:51, 52), kamwahuwihala me mwoator (Mark 2:3-12), kamwahuwihala mehn Israel kan sang arail soumwahu suwed akan (Luk 5:12, 13), oh ketikihsang irail soumwahu weirek kan. (Mark 5:25-29) E kin ketikihong tohnpeneinei kan kansenamwahu ni ah kin ketin kaiasada neirail seri kan me mehlahr. (Luk 7:11-15; 8:49-56) E kasalehda sapwellime manaman en kamwelehdi engmah laud oh kamwengehda me dupeklahr akan lau re med. (Mark 4:37-41; 8:2-9) Ahpw, laud sang mehpwukat, Sises ketin padahkiong irail kaweid duwen elen momour me pahn kak sewese irail en kamwahuwihala kahpwal akan oh kihong irail koapworopwor nan mohngiongarail me pahn mie kaunda pwung ehu me pahn mih pahn epwel sawas en Mesaia. Kahrehda, ni en Sises ketin wiewia sapwellime kalohk, e sohte ihte ketin kamweitala irail akan me kin rong ih oh pwosonla, ahpw, e kin ketikihong kangoang ong aramas akan duwen koapworopwor ong pahr kid kei me pahn kohkohdo.
10. Dahme kin pweida sang ni sapwellimen Sises meirong?
10 Sounpahr 60 samwa mwurin Sises ketin meirongkihla moure oh iasadahr oh ketila nanleng, wahnpoaron Sohn (ki kaweid en ngehn sarawi) ntingihdi: “I ntingwohng kumwail met, nei kompoakepahi kan, pwe kumwail en dehr wiahda dihp. A ma emen pahn wiahda dihp, sounsawaspatail mie rehn Koht, iei Sises Krais, pwe ih me pwung. Pwe Krais, ih me tomwkiher dipatail kan, ahpw kaidehn dipatailte, pwe pil dipen aramas koaros.” (1 Sohn 2:1, 2) Sang ni kamwahu kan me kohsang ni sapwellimen Krais meirong unseko, kitail alehda kamweitpen loaletail. Pwe kitail esehier me atail dihp akan pahn ale mahkpe, kitail pahn ahneki nsen mwakelekel, oh atail ehuiong Koht pahn mwahu, oh kitail pahn pil alehdi kapai en mour soutuk.—Sohn 14:6; Rom 6:23; Ipru 9:24-28; 1 Piter 3:21.
Sounkamweit me Iei Ngehn Sarawi
11. Soangen koasoandi me pahn kihda mehn kamweit me Sises inoukihda mwohn ah ketin pwoula?
11 Ni en Sises ketin iang ket rehn sapwellime tohnpadahk kan ni soutik en rahn me pahn manda ih matala, e mahsanihada pil ehu koasoandi me Seme nanleng sapwellimaniki pwe en kamweit irailla. Sises mahsanih: “I peki rehn Semei oh e pahn ketikihong kumwail pil emen sounsawas [sounkamweit; lokaiahn Krihk, pa·raʹkle·tos] iei ih ngenen mehlel, pwe en ieiang kumwail kohkohlahte.” Sises kamehlelehong irail, mahsanih: “A sounsawaso, ngehn sarawi, . . . iei ih me pahn kawehwehiong kumwail mehkan koaros, oh katamankin kumwail mehkoaros me I mahsanihongkumwailehr.” (Sohn 14:16, 17, 26) Eri, iaduwen ngehn sarawi ah kin kamweitirailla?
12. Ia doadoahk en ngehn sarawi ni ah wia mehn kataman ong madamadau en werek en Sises oko, pwehn wia sawas ong wahdo kamweit rehn me tohto?
12 Wahnpoaron kan alehdi padahk mwahu tohto sang rehn Sises. Irail sohte kak manokehla dahme wiawiong irail, ahpw, iaduwen—irail tamataman dahme e mahsanih? Kaweid kaselel pwukat pahn manoknokla pwehki irail ahneki mehn kataman soh unsek kan? Sises kamehlelehiong irail me ngehn sarawi pahn ‘katamankin irail mehkoaron me e mahsanihong irail ehr.’ Kahrehda, mpen pahr waluh mwurin Sises ah matalahr, Madiu ntingihdi tepin pwuhken Rongamwahu, wasa me e ntingihdi sapwellimen Sises Kapahrek en Pohn Dohl me inenen kamweitala mohngiong en aramas akan, oh pil soangen karasaras tohto me pid Wehio, oh pil oaritik kan me pid kilel en sapwellime ketier nan mwoale. Mwurin sounpahr 50, wahnpoaron Sohn ntingihdi ni oaritik oh dehde mwahu duwen kaimwiseklahn rahn akan en mouren Sises pohn sampah. Ia uwen pwuhk pwukat a nohn wia mehn kangoang sangete mahs lelodo nan rahnwet!
13. Iaduwen ngehn sarawi ah kin wia sounpadahk ong tepin Kristian akan?
13 Ngehn sarawi sohte pahn ihte katamankin irail duwen sapwellimen Sises mahsen kan, ahpw e pahn pil padahkiong sapwellimen Sises tohnpadahk kan oh kahluwa irail ong wehwehkihla ni unsek duwen sapwellimen Koht koasoandi kan. Ni ahnsou me Sises ketikette rehn sapwellime tohnpadahk kan, e mahsanih ong irail mehkan me irail sohte wehwehki ni ahnsowo. Ahpw, mwuhr, ni arail mwekidki ngehn sarawi, Sohn, Piter, Seims, Sud, oh Pohl ntingihdi kawehwe kan ong kalaudepen wiewia kan nan sapwellimen Koht koasoandi kan. Kahrehda, ngehn sarawi kin duwehte sounpadahk me kin kihda mehn kaweid kesempwal akan me kasalehiong sapwellimen Sises tohnpadahk kan dahme Koht ketin kaweid irail.
14. Ni ahl dah kan me ngehn sarawi kin sewese sapwellimen Siohwa aramas akan?
14 Kisakis manaman akan en ngehn sarawi pil kin sewese kadehdehda me Koht kasapwiliongehr sapwellime kupwur mwahu sang rehn mehn Israel en uduk ong mwomwohdiso en Kristian akan. (Ipru 2:4) Wahn ngehno nan mour en emen emen aramas wia irair kesempwal ieu ni atail pahn wia keseupen irail oko me wia sapwellimen Sises tohnpadahk kan. (Sohn 13:35; Kalesia 5:22-24) Oh pil, ngehno pil kin kakehlailih tohnmwomwohdiso irail en eimah oh dehr masak aramas ni arail wia sounkadehde kan.—Wiewia 4:31.
Sawas Ni Ahnsou en Kalokolok Laud
15. (a) Soangen kahpwal dah kan me Kristian en mahs oh pil ahnsou wet kin lelohng? (b) Dahme kahrehda irail oko me kin kihda mehn kangoang pil kin uhd anahne kangoang sang meteikan?
15 Irail koaros me pahn lelepekiong Siohwa oh me inoukihong Ih arail mour kin lelohng soangsoangen kalokolok. (2 Timoty 3:12) Ahpw, Kristian tohto kin lelohngehr kalokolok me inenen uk. Nan atail ahnsou, pwihn en aramas suwed kan kin kaloke irail oh ekei irail kin selidi nan imweteng, oh idingkihong irail en doadoahk laud oh pil kin kousoan nan wasa samin. Ekei kaunen wehi kan kin wia sounkalokolok suwed akan, de irail kin mweidohng irair en mwersuwed akan en wiewiawi. Oh pil, Kristian akan kin lelohng kahpwal akan me pid roson en paliwar oh pil arail peneinei kin lelohng apwal laud kan. Irail Kristian mah kan pil kin lelohng apwal ni arail kin songosong ren sewese iengerail akan nan pwoson me kin lelohng nan apwal laud akan. Nan soangen irair duwehte met, ih me kin sawaski mehn kangoang kan pil kin uhd anahnehda kangoang sang meteikan.
16. Ni ahnsou me Depit mihla pahn kapwunod laud, iaduwen ah ale sawas?
16 Ni ahnsou me Nanmwarki Sohl kin raparapahki Depit pwe en kemehla, Depit kin sohpeiong Koht en wia Sawasepe: E kin peki: “Maing Koht, komw ketin karonge ei kapakap. I kin diar silepei pahn mwetehn nin limomwi kan lao I daulih soangen apwal koaros.” (Melkahka 54:2, 4; 57:1) Eri, Depit alehdi sawas? Ei, e ale. Ni ahnsowo, Siohwa doadoahngki soukohp Kad oh samworo Apaiadar en kihda kaweid ong Depit, oh E pil doadoahngki Sonadan, nein Sohl ohlo, pwehn kakehlaka mwahnakapw Depit. (1 Samuel 22:1, 5; 23:9-13, 16-18) Siohwa pil mweidohng mehn Pilisdia kan en mahwen nan sahpwo, oh eri kapwowihala ahn Sohl ah koasoandi.—1 Samuel 23:27, 28.
17. Nan ahnsoun apwal laud, iawasa Sises kin ale sawas sang ie?
17 Pil pein Sises Krais lelohng apwal laud ni imwin ah mour nan sampah. E ketin dehdehki mwahu me sapwellime wiewia kan pahn kandandihala Seme nanleng oh dahme sapwellime wiewia pahn kahrehdohng aramas koaros ni ahnsou kan mwuhr. E kapakapki ni ngidingid oh pil “mihla nan pwunod laud.” Koht ketin tehk mwahu pwe Krais en kak ketin alehdi utuht me e ketin anahne ni ahnsou en apwalo.—Luk 22:41-44.
18. Mehn kamweit dah me Koht ketikihong Kristian en kawa ko me alehdi kalokolok laud?
18 Kalokolok en Kristian akan me nohn lemei sangete ahnsou me mwomwohdiso nan keieun senturi tepida kokouda me kahrehda aramas koaros tangpeseng sang nan Serusalem ihte me luhwe iei wahnpoaron kan. Ohl oh lih akan—irail wurahdekieisang nan imwarail kan. Eri, soangen mehn kamweitih loalerail dah me Koht ketikihda? E kamehlelehiong irail sang nan sapwellime Mahsen me irail pahn ahneki “kapai mwahu oh poatoapoat,” me iei sohso tengeteng ieu nanleng iang Krais. (Ipru 10:34; Episos 1:18-20) Ni arail wonlahte mwowe oh wiewia arail doadoahk en kalohk, irail kilangada mehn kadehdepen me ngehn en Koht kin ieiang irail, oh dahme wiawiher ong irail kin kihong irail peren laud.—Madiu 5:11, 12; Wiewia 8:1-40.
19. Edetehn Pohl lelohng kalokolok laud, ia ah pepehm ong kamweit me Koht ketikihong ih?
19 Kedekedeo, Sohl (Pohl), me wia sounkamakam men mahso, wiahla aramas me kin uhd lelohng kalokolok pwehki e wiahla emen Kristian. Pohn deke en Saiprus, mie sounwunahni men me song en kauhdi sang Pohl ah doadoahk en kalohk ni ah kin likamw oh karaun mwahl. Nan Kalesia, aramas kasungki Pohl takai oh kesehdi nan pwehlo pwe re lemeleme me e mehlahr. (Wiewia 13:8-10; 14:19) Nan Masedonia, Pohl kamakamki lepin tuhke ko. (Wiewia 16:22, 23) Mwurin a lel apwal sang loallap kan nan Episos, e ntingihdi: “Soangen apwal ko inenen katoutou kowahlap ong kiht, iei me sohla at koapworopwor me se kak mour. Se lemelemehte me se pahn melahr.” (2 Korint 1:8, 9) Ahpw, nan kisinlikouohte, Pohl ntingihdi mahsen en kamweit me mihmi nan parakrap 2 en artikel wet.—2 Korint 1:3, 4.
20. Dahme kitail pahn tehkpene nan artikel en mwurin met?
20 Iaduwen ahmw kak iang kihda soangen mehn kamweit duwehte met? Aramas tohto nan atail ahnsou me anahne mehn kamweit pwehki irail kin lelohng pahtou, ekei ahnsou pwehki kahpwal laud wiahkintehieu lelohng aramas tohto, de pwehki kalokolok me lelohng aramas ekei. Nan artikel en mwurin met, kitail pahn kilang iaduwen kitail kak kihda mehn kamweit ong soangen irair pwukat.
Ke Kin Tamataman?
• Dahme kahrehda kamweit sang rehn Koht kin kesempwal sang kamweit sang meteikan?
• Kamweit dahieu kin kohsang rehn Krais?
• Iaduwen ngehn sarawi kin wahdo kamweit ong aramas akan?
• Kihda ekei karasepe kan me kasalehda me Koht kin ketikihong sapwellime ladu kan kamweit ni ahnsou me irail lelohng kalokolok laud.
[Kilels nan Pali 23]
Pwuhk Sarawi kin kasalehda me Siohwa ketikihong sapwellime aramas akan kamweit ni ahnsou me e kapitala irail
[Kilels nan Pali 24]
Sises ketikihda kamweit ni ah kin padahk, oh kamwahuwihala me soumwahu kan, oh kaiasada me mehlahr akan
[Kilel nan Pali 26]
Sises ale sawas sang powe