Nantihong Kasalehda Kadek Nan Sampah Lemei Wet
“Mehkot kesempwal me aramas pahn kak kasalehda iei limpoak-kadek.”—LEPIN PADAHK 19:22.
1. Dahme kahrehda e kin apwal en kasalehda kadek?
KE KIN leme me ke wiahla aramas kadek men? Ma iei ahmw pepehm, momour nan sampah rahnwet inenen apwal ong uhk. Ni mehlel, Pwuhk Sarawi kin kawehwehda kadek nin duwen “wahn ngehn akan,” ahpw dahme kahrehda e kin apwal en kasalehda kadek pil nan sahpw akan me kin direkihla Kristian akan? (Kalesia 5:22) Nin duwen me kawehwehda nan artikel en mwowe, kitail kak dierekda pasepeng ong peidek wet nan kisin likou en wahnpoaron Sohn—sampah pwon kin mih pahn manaman en ngehn soh kadek men, iei Sehdan me Tepil. (1 Sohn 5:19) Sises Krais kin kawehwehda Sehdan nin duwen “kaun en sampah wet.” (Sohn 14:30) Eri, sampah wet duwehte arail kaun me kin uhweng Koht, me kin inenen lemei.—Episos 2:2.
2. Kahpwal dah kei pahn kak kaluwetala atail kin kasalehda kadek ong aramas teikan?
2 Ni ahnsou me aramas teikan kin lemei ong kitail, atail mour kan kin kak wekidla laud. Wiewia soh-kadek kan pahn kak kohsang mehn mpetail kan, aramas akan me kitail kin sehse, de pil kompoakpatail kan oh kisetail kan me ekei ahnsou sohte kin kasalehda kadek pwe ahr kin soukauti. Inenen kamedek oh apwal en mih rehn aramas akan me kin lemei oh kin weriwer oh peined ong aramas teikan. Soangen wiewia soh-kadek kan pahn kakete kahrehong pein kitail en wiahla aramas soh-kadek kan, oh mwein met pahn kahrehong kitail en dupuk ong aramas suwed akan. Soangen pepehm oh madamadau kan pil pahn kak kahrehong kitail en luwetala ni pali ngehn de pil soumwahuda.—Rom 12:17.
3. Kahpwal laud dah kei me aramas akan kin lelong me kin wia kasongpen ahr kin men kasalehda kadek ong aramas teikan?
3 Kapwunod kan en sampah wet mwein pil kak kahrehong kitail en apwaliki kasalehda kadek ong aramas teikan. Karasepe ieu, pali laud en aramas akan kin pwunod pwehki kahpwal akan duwehte terrorism, oh pil ekei wehi kan kin kak doadoahngki mwahs de nuclear kan ong ahr kepwen mahwen kan. Patehng met, aramas rar kei kin duhpekla, oh kin momourkihte mwenge tikitik, ahr wasahn pweidi kan oh likou me sakanakan, oh irail kin alehdi ekiste epwelipen paliwararail kan sang imwen wini. Eri, e kin apwal en kasalehda kadek ong aramas teikan, ni ahnsou me kitail kin mihla pahn apwal pwukat me kin mwomwen sohte pahn mwahula.—Eklesiasdes 7:7.
4. Madamadau sapwung dah kei ekei aramas pahn kak ahneki ni ahr kin medemedewe duwen kasalehda kadek ong aramas teikan?
4 E pahn mengei ong aramas emen en ahneki madamadau ieu me sohte kesempwal en kasalehda kadek oh ma emen kin kasalehda kadek, met kin wehwehki me ih emen luwet. E pil kak ahneki pepehm ieu me aramas teikan sohte kin wia pwung ong ih, keieu ni ahnsou me aramas teikan kin mwamwahleki ih. (Melkahka 73:2-9) Ahpw, Pwuhk Sarawi kin kihda kaweid pwung ong kitail: “Sapengki ngihl tikitik kin kameleilei lingeringer, ahpw ngihl kehlail kin kamwekidada.” (Lepin Padahk 15:1) Mpahi oh kadek iei irair riau me kisehn wahn ngehn akan me kin doadoahkpene oh kin kesempwal ong kitail en powehdi kahpwal akan.
5. Kitail en kasalehda kadek nan soangen irair dah kan?
5 Pwehki kitail Kristian akan kin kesempwaliki kasalehda wahn ngehn akan en Koht, kitail anahne en medemedewe iaduwen kitail kak kasalehda irair ehu nan atail mour—kadek. Kitail kak kasalehda kadek ong aramas teikan mendahki kitail kin mih nan sampah lemei ieu? Ma iei, ni ahl dah kei kitail kak kasalehda me kitail sohte kin mweidong Sehdan en kihsang rehtail atail kin kasalehda kadek ni ahnsou me kitail kin lelong kahpwal akan? Kitail en nantiong kasalehda kadek nanpwungen tohnpeneinei kan, nan wasahn doadoahk kan, wasahn sukuhl, rehn mehn mpatail kan, nan atail doadoahk en kalohk, oh pil nanpwungen iengatail tohnkaudok akan.
Kasalehda Kadek Nanpwungen Tohnpeneinei kan
6. Dahme kahrehda e kesempwal tohnpeneinei kan en kasalehda kadek nanpwungarail, oh iaduwen kitail kak wia met?
6 Ma kitail men alehda sapwellimen Siohwa kapai oh kaweid kan, kitail anahne en kakairada nan loalatail wahn ngehn akan. (Episos 4:32) Eri, kitail en koasoiapene duwen kesempwalpen tohnpeneinei kan anahne en kasalehda kadek nanpwungarail. Ni ehu ehu rahn, ohl pwopwoud men oh lih pwopwoud men anahne kasalehda kadek ong pein emen emen ira oh pil kadek ong neira seri kan. (Episos 5:28-33; 6:1, 2) Tohnpeneinei kan anahne kasalehda kadek ni ahnsou irail kin koasoipene, seri kan anahne wauneki arail pahpa oh nohno kan oh pahpa oh nohno kan pil anahne kadek ong neirail seri kan. Kitail anahne en mwadang kapinga meteikan, ahpw pwand en kadeik irail.
7, 8. (a) Ma kitailmen kasalehda kadek mehlel nan peneinei, soahngen tiahk dah kei kitail anahne en liksang? (b) Iaduwen koasoipene mwahu nanpwungen tohnpeneinei kan pahn kak kahrehong irail en miniminpene? (c) Iaduwen ke kak kasalehda kadek nan ahmw peneinei?
7 Ma kitail pahn kasalehda kadek ong atail peneinei, eri, kitail anahne kapwaiada kaweid en wahnpoaron Pohl: “Eri, met kumwail uhdahn pahn mweisang soahng pwukat koaros; iei lingeringer, ineng suwed oh kailok. Lokaiahn kailok de samin en dehr pwilisang nan awamwail kan.” Rahn koaros, peneinei en Kristian akan anahne en koasoipene ni elen wahu. Dahme kahrehda irail anahne wia met? Pwehki koasoipene mwahu nanpwungen tohnpeneinei kan iei poahsoanpen peneinei kehlail kan. Pwen katikitikala akamai me kin wiawi nanpwungen tohnpeneinei kan, song en kamwahuiala kahpwalo kaidehn kasalehda ahmw pwung. Tohnpeneinei peren kan kin nantiong en kasalehda kadek oh medemedewe mahs duwen pepehm en mehteikan.—Kolose 3:8, 12-14.
8 Kadek iei irair ehu me kin sewese kitail en medemedewe mwahu duwen aramas teikan oh pil kin kamwekid kitail en wia mwahu ong meteikan. Eri, kitail kin rapahki ahl akan en kihda atail sawas oh kadek ni ahl me konehng. Ahpw, emen emen tohnpeneinei kan oh peneinei pwon anahne en nantiong sawaspene kasalehda soangen kadek wet, oh met pahn wahdohng peneinei kaping. Eri, imwikihla met, likin arail pahn alehda sapwellimen Koht kapai kan, irail pil pahn kawauwih Koht kadek menet nan mwomwohdiso oh nan arail wasahn kousoan kan.—1 Piter 2:12.
Kasalehda Kadek Nan Wasahn Doadoahk
9, 10. Kawehwehda duwen ekei kahpwal akan me pahn kak pwarada nan atail wasahn doadoahk kan, oh kawehwehda iaduwen kitail pahn kak powehdi kahpwal pwukat ni atail kin kasalehda kadek.
9 Ong emen Kristian, doadoahk nan ehu ehu rahn pahn kakete kahrehong ih en apwaliki kasalehda kadek ong ienge tohndoadoahk kan. Siaipene nanpwungen tohndoadoahk kan mwein pahn kak kahrehong emen en kommoal sang ah doadoahk pwehki ienge tohndoadoahk men kin ni widing kauwehla ede mwohn ah kaun en doadoahk. (Eklesiasdes 4:4) Ni mehlel, e sohte mengei en kasalehda kadek ma kitail kin mih pahn soangen irair wet. Ahpw, kitail anahne en tamanda me e konehng kitail en kasalehda kadek, pwe sapwellimen Siohwa ladu men anahne nantiong kasalehda kanengamah oh sewese irail aramas pwukat me sohte kin perenki miniminiong aramas teikan. Met pahn kak sewese kitail ma kitail pahn kasalehda atail kin nsenohkin irail. Ma iengomw tohndoadoahk me soumwahu de ma emen nan ah peneinei me soumwahu, ke kak kasalehda me ke kin nsenohkin irail. Mehnda ma ke pahn idekte duwen ia iren ah soumwahu de duwen emen nan eh peneinei me soumwahu, met pahn kak kahreong iengomw tohndoadoahk en ahneki madamadau pwung ieu. Ei, Kristian akan anahne en rapahki ahl akan en minimin oh popohlpene rehn aramas teikan. Ekei ahnsou lokaia kadek kan me kin kasalehda ahmw kin nsenohki aramas teikan pahn kak kamwahuiahla kahpwalo.
10 Ni ahnsou teikan, emen kaun en doadoahk mwein kin idingkihong nah tohndoadoahk kan duwen ah madamadau kan oh mwein e mwahuki koaros en iang koasoandi ieu me kin uhki wehi de kasarawi ieu me sohte kin poahsoanda pohn Pwuhk Sarawi. Eri, pwehki ni ahnsou nsen mwakelekel en emen Kristian sohte mweidong ih en iang koasondio, met kak kahrehong ah kaun en uhwong ih. Ni ahnsowo, mwein e sohte konehng en kawehwehda ni oaretik duwen ia uwen sapwung, ih en kapwaiada dahme e kaun mwahuki ih en wia. Pwe ong irail aramas akan me sohte kin iang kamehlele padahk kan en Kristian, koasondio me pwung. (1 Piter 2:21-23) Ahpw, ni ahl me kadek, ke kak kawehwehda duwen kahrepe kan ke sohte kin iang ahr koasoandio. Dehr dupungkihong me lokaia kamedek kan. E konehng Kristian emen en kapwaiada kaweid me mih nan Rom 12:18: “Kumwail wia uwen amwail kak pwe kumwail en ahneki popohl rehn aramas koaros.”
Kasalehda Kadek Nan Wasahn Sukuhl
11. Kahpwal dah kan me irail pwulopwul kan kin lelong ni ahr kin kasalehda kadek ong iengerail tohnsukuhl akan?
11 E pahn kak wia mehkot apwal ieu ong irail me pwulopwul kan en kadek ong iengarail tohnsukuhl akan. Pwulopwul kan kin nseneki iengerail tohnsukuhl kan en pohnese oh pwungkin irail. Pwen kahrehong iengarail tohnsukuhl teikan en wadek irail, ekei pwutak kan kin kasalehda me irail wiahla ohl kehlail oh kommwad kan, oh met kin kahrehong irail en kamasak de lemeiong tohnsukuhl teikan. (Madiu 20:25) Pwulopwul teikan kin kalahki ahr kin pweida nan sukuhl, mwadong kan, de wiewia teikan. Ni ahr kin kalahki ahr koahiek kan, irail kin kalapw mwamwahleki iengarail tohnsukuhl akan, oh ahneki madamadau sapwung ieu me irail mwahu sang meteikan. Kristian pwulopwul men anahne en dehr alasang soangen aramas pwukat. (Madiu 20:26, 27) Wahnpoaron Pohl mahsanih me “limpoak me kanengamah oh kadek” oh limpoak “sohte kin suwei, de aklapalap.” Ihme kahrehda, Kristian emen kin ahneki pwukoa ieu en kapwaiada kaweid kan en Pwuhk Sarawi, e sohte pahn idawehn irail akan me sohte kin kasalehda kadek ong iengarail tohnsukuhl akan.—1 Korint 13:4.
12. (a) Dahme kahrehda mwein e pahn apwal ong irail me pwulopwul kan en kasalehda kadek ong ahr sounpadahk kan? (b) Irail pwulopwul kan kak kilangwong ihs ni ahnsou me aramas teikan kin kamasak irail en dehr kasalehda kadek?
12 Pwulopwul kan pil anahne en kadek ong ahr sounpadahk kan. Tohnsukuhl akan tohto kin perenki kapailoke ahr sounpadahk kan. Re lemeleme me irail loalokong ni ahnsou me irail kin mwamwahleki ahr sounpadahk kan ni ahr kin iang wia mehkan me kin kauwehla kosonned kan en sukuhl. Irail kin kamasak tohnsukuhl teikan en iangala irail. Ni ahnsou me emen Kristian pwulopwul kahng en iang irail, met kin kakete kahrehong mehteikan en kapailoke ih. Nan erein sounpar ehu en sukuhl, soangen kahpwal pwukat me emen Kristian kin lelong kin mwomwen kasonge ia uwen kehlail ah kin men en kasalehda kadek ong meteikan. Ahpw dehr manokehla duwen ia uwen kesempwal en wiahla ladun Siohwa lelepek men. Ke kak liki me e pahn ketin sewese iuk ki sapwellime ngehn sarawi ni ahnsou ke kin lelong kahpwal pwukat nan ahmw mour.—Melkahka 37:28.
Kasalehda Kadek ong Mehn Mpatail kan
13-15. Dahme pahn kak kauhdi atail kin kasalehda kadek ong mehn mpatail kan, oh iaduwen kitail kak powehdi kahpwal pwukat?
13 Sohte lipilipil ma ke kin mih nan ihmw ieu, de apartment, de wasahn peidi en trailer kan, de wasa teikan, ke kak medemedewe ahl akan en kasalehda omw kadek oh nsenohki anahn akan en mehn mpomw kan. Ahpw met kaidehn mehkot mengei en wia ahnsou koaros.
14 Pwe, iaduwen ma mehn mpomw sohte men karanih iuk pwehki omw keinek, wehi, de pelien lamalam kin weksang arail? Iaduwen ma irail sohte kin kadek ong uhk de re kin pohnsehsehiukala? Eri, nin duwen emen sounpapah en Siohwa, e katapan ken kasalehda kadek ni uwen me ke kak. Ke pahn weksang meteikan, oh met pahn kapinga Siohwa—nin duwen emen me kin wie mehn kahlemeng mwahu ong kasalehda kadek. Pwehki omw kin kasalehda kadek, ke sehse iahd madamadau kan en mehn mpetail kan pahn kak wekila. E pil kakete ehu rahn wiahla emen me kin kapinga Siohwa.—1 Piter 2:12.
15 Iaduwen kitail kak kasalehda kadek ong mehn mpatail kan? Ma tohnpeneinei kan kin wia mehn kahlemeng mwahu en kasalehda wahn ngehn en Koht, mehn mparail kan kin kak kilang met. Ekei ahnsou, ke kak wia mehkot ong mehn mpomw. Eri, kitail en tamanda me kasalehda kadek kin wehwehki me kitail kin nsenohki aramas teikan.—1 Piter 3:8-12.
Kasalehda Kadek Ahnsoun Kalohk
16, 17. (a) Dahme kahrehda e kesempwal kitail en kasalehda kadek ong aramas akan me kitail kin tuhwong nan atail doadoahk en kalohk? (b) Iaduwen kitail kak kasalehda kadek ni atail kin iang wia soahngsoangen doadoahk en kalohk?
16 Ni ahnsou kitail kin wia atail doadoahk en kalohk, me wehwehki me kitail kin tuhwong aramas akan ni imwarail kan, nan arail wasahn doadoahk kan, oh pil wasa teikan, kitail en wia uwen atail kak en kasalehda kadek. Kitail anahne tamataman me kitail kin wiliwilian Siohwa, oh Siohwa kin kadek ahnsou koaros.—Eksodus 34:6.
17 Dahme ke pil anahne wia pwen kasalehda kadek ni ahnsou ke kin kalohk ong aramas teikan? Karasepe ieu, ni ahnsou me ke kin kalohk ong aramas akan nanial akan, ke kak kasalehda kadek ni ahmw pahn tuhwong aramas akan oh wia padahk mwotomwot. Aramas tohto kin alialuseli nanial akan, eri kanahieng pwe kitail en dehr kedirepwe aramas me alialu kan. Oh pil, ni ahnsou me ke pahn kalohk nan wasahn pisnes kan, ke kak kasalehda ahmw kadek ni ahmw pahn wia padahk mwotomwot, oh ken tamataman me tohndoadoahk kan anahne sewese aramas me kin net rehrail.
18. Ni ahl dahieu kitail anahne doadoahngki loalokong pwen kasalehda kadek ong aramas teikan nan atail doadoahk en kalohk?
18 Kitail anahne doadoahngki atail loalokong ni ahnsou me kitail kin kalohk ihmw lel ihmw. Kitail en dehr mihmi ni ihmw kan ni ahnsou me nohn reirei, keieu ma nan wehwe kin sakanakan. Ke kak ese ma aramas emen eh kanengamah pahn kereniong nek de e kin sohte perenki ahmw kohla reh? Mwein nan sahpw me ke kin kousoan ie, Sounkadehdehn Siohwa kan kin kalapw pwurehng pwurala rehn aramas akan. Ma iei, kasalehda me ke kin nsenohki tohnihmwo, oh kasalehda kadek ahnsou koaros. (Lepin Padahk 17:14) Song en kasalehda me ke kin wehwehki oh kamehlele kahrepen tohnihmwo sohte kak rong ahnsowo. Tamataman me, nan wihk kohkohdo kan, iengomw Kristian brother de sister pahn pil kalohk ong aramaso. Ma ke pahn tuhwong aramas emen me kin doadoahngki lokaia soh-kadek kan, ken nantiong kasalehda kadek. Ken dehr ngihl laud ong irail de mesen lingeringer ong irail, ahpw wia ahmw lokaia anahne en kadek, kamantik oh meleilei ahnsou koaros. Kristian kadek men sohte kin nda mehkot de wia mehkot me pahn kahrehong tohnihmwo en men akamai. (Madiu 10:11-14) Ele mwein ehu rahn aramas menet pahn perenki rong Rongamwahu.
Kasalehda Kadek ong Tohnmwomwohdiso Teikan nan Mihding en Mwomwohdiso kan
19, 20. Dahme kahrehda kitail anahne kasalehda kadek nan mwomwohdiso, oh iaduwen kitail kak wia met?
19 E pil kesempwal en kasalehda kadek ong iengetail me pwoson akan. (Ipru 13:1) Pwehki kitail kin wia pirien ehu nan sampah pwon, e kesempwal kitail en kasalehda kadek nanpwungatail.
20 Ni ahnsou me mwomwohdiso riau de tohto sang ehu kin doadoahngki Kingdom Hall ehute, e kesempwal ken kasalehda kadek ong irail me mihmi nan mwomwohdiso teikan, oh kasalehda wahu ong irail. Ngehn en uhwong sohte kak sewese tohnmwomwohdiso kan en miniminpene ni ahnsou irail kin koasonehdi ahnsoun mihding kan, oh koasoandi teikan duwehte kamwakel de onehda sapahl Kingdom Hall. Mendahki madamadau en tohnmwomwohdiso kan kin wekpeseng, ken wia uwen ahmw kak en kasalehong meteikan irair en kadek. Ni ahl wet, irairen kadek pahn kak kana, oh Siohwa pahn kapaiuhkada pwehki ke kin nsenohki meteikan.
Ken Pousehla Ni Ahmw Kin Kasalehda Kadek
21, 22. Pwen kapwaiada pwuhken Kolose 3:12, dahme kitail anahne en koasonehdi nan loalatail en wia?
21 Kadek iei irair kesempwal ieu me kin sair wiewia kan koaros nan atail mour. Kahrehda, kitail anahne kasalehda kadek nin duwen irair kesempwal ehu en mour en Kristian. Kitail en wiahki kasalehda kadek ahnepatail.
22 Kitail koaros en kasalehda kadek ong meteikan rahn koaros oh emen emen kitail en kapwaiada mahsen kan en wahnpoaron Pohl: “Kumwail sapwellimen Koht aramas; e ketin loalloalei kumwail oh ketin pilkumwailda pwe en sapwellimankinkumwailla. Ihme kahrehda kumwail en limpoak ong me mih nan apwal akan, kadek, mpahi oh karakarahk, aktikitik oh kanengamah.”—Kolose 3:12.
Ke Tamanda?
• Dahme kahrehda e apwal ong Kristian akan en kasalehda kadek?
• Dahme kahrehda e kesempwal en kasalehda kadek nanpwungen tohnpeneinei kan?
• Kahpwal dah kei pahn kak pwarada pwen kahrehong aramas akan en apwaliki kasalehda kadek nan wasahn sukuhl, de nan wasahn doadoahk, oh ong mehn mpatail kan?
• Kawehwehda iaduwen Kristian akan kak kasalehda kadek ahnsoun kalohk.
[Kilel nan Pali 12]
Ma tohnpeinei kan koaros kin kasalehda kadek met pahn kak kahrehda peneinei en miniminpene
[Kilel nan Pali 13]
Ke kak kasalehda kadek ong iengomw tohndoadoahk me soumwahuda de emen nan eh peneinei me soumwahuda
[Kilel nan Pali 14]
Siohwa kin sewese irail akan me kin ni lelepek kasalehda kadek mendahki aramas teikan kin kapailoke irail
[Kilel nan Pali 15]
Wiewia kadek ieu ma ke pahn sewese mehn mpomw me anahne sawas