Wehin Koht—Sikila Sang Wehi Teikan Koaros
SISES KRAIS padahkiong sapwellime werek kan mahsanih: “Eri, iet duwen amwail pahn kin kapakap: ‘Samat me ketiket nanleng: Mwaromwi en sarawihla rehn aramas koaros, mweimwi en pweida wasa koaros, kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.’ ” (Madiu 6:9, 10) Kapakap wet, me aramas tohto kin kahdaneki Kapakap en Samat de Kapakap en Kauno, kin kawehwehda kahrepen Wehin Koht ah pahn mie.
Siohwa pahn doadoahngki Wehio en kasarawihla mware. E pahn kamwakelehsang kasohwahu kan koaros me kasaminehla mware pwehki uhwong sang rehn Sehdan oh aramas. Met inenen kesempwal. Peren en mehn kepikipik loalokong koaros kin poahsoankihda ma irail kin kasarawihala mwaren Koht oh men pohnese oh alehda ah pwung en kaunda.—Kaudiahl 4:11.
Me pil patehng met, Wehio kokouda pwehn kahrehong “kupwuren [Koht] en wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.” Oh dahkot kupwur wet? Iei en pwurehng kamwahuwihala nanpwung mwahu nanpwungen Koht oh aramas akan me Adam kasalongehlahr. Wehi wet pahn pil kahrehong kupwuren Sounkapikada Lapalapo, Siohwa, en wiahda paradais pohn sampah wasa me aramas mwahu kan pahn mour ie kohkohlahte. Ehi, Wehin Koht pahn kapwungala soahng suwed koaros me kin pwarada pwehki tepin dihp oh pahn kahrehong sapwellimen Koht kupwur limpoak en pweida nin sampah wet. (1 Sohn 3:8) Wehi wet, oh soahng kan me e pahn wia iei Rongamwahu me Paipel kin kasalehda.
Sikila ni Soangen Ahl Dah Kei?
Wehin Koht iei uhdahn koperment ehu me ahneki manaman laud. Soukohp Daniel kasalehda ekis duwen ia uwen manaman me e ahneki. Mahsie e kohpada: “Koht en nanleng pahn ketin kauwada mwehi ehu me pahn . . . kauwehla mwehi [en aramas] teikan koaros.” Weksang koperment en aramas, me kin kokouda oh pil sohrala erein pahr akan, Wehin Koht “pahn mihmi kohkohlahte.” (Daniel 2:44) Met kaidehn ihte kahrepe me Wehin Koht siksang wehi teikan. Ni soangen irair koaros, Wehi wet inenen siksang koperment en aramas akan.
Nanmwarki en Wehin Koht siksang nanmwarki teikan. Medemedewe ihs Nanmwarki menet. Nan “ouraman oh kaudiahl” ehu me kohieng ih, Daniel kilangada Kaun en sapwellimen Koht Wehi nin duwen “emen me duwehte nein aramas” me wisikdohng mwohn Koht Lapalap oh kohieng manaman en “kaunda wasa, wahu, oh lingan en nanmwarki.” (Daniel 7:1, 13, 14) Nein aramas menet iei Sises Krais—Mesaiao. (Madiu 16:13-17) Siohwa Koht kasapwilada sapwellimen Ohl, Sises, pwehn wia Nanmwarki en Sapwellime Wehi. Ni ahnsou me e ketiket nin sampah, Sises mahsanih ong Parisi mwalaun kan: “Wehin Koht miher nanpwungamwail,” me wehwehki me ih me pahn wia Nanmwarki en Wehio ahnsou kohkohdo, mihmi nanpwungarail.—Luk 17:21.
Ihs sang rehn aramas akan kak pahrekiong sapwellimen Sises irair kan nin duwen Kaun emen? Sises kadehdehier iaduwen ah kin wia Kaun erpit, koahiek me kitail kak likih, oh limpoak men. Rongamwahu kan kin kasalehda ih nin duwen ohl men me ahneki pepehm en limpoak oh kadek. (Madiu 4:23; Mark 1:40, 41; 6:31-34; Luk 7:11-17) Patehng met, Sises me iasadahr sohte kak pwoula oh e sohte kin sapwellimaniki soh itar akan en aramas.—Aiseia 9:6, 7.
Sises oh ienge kan me pahn iang ih kaunda sang wasaa ile ehu. Nan kaudiahl me kohwong Daniel, e kilangada “manaman oh roson en wehi koaros . . . kohieng aramas akan me sapwellimen Koht.” (Daniel 7:27) Sises sohte kin kelehpw kaunda. Pil mie meteikan me iang ih me kin kaun nin duwen nanmwarki oh papah nin duwen samworo kan. (Kaudiahl 5:9, 10; 20:6) Me pid irail, wahnpoaron Sohn ntingihdi: “Eri, I ahpw kilangada Sihmpwulo me ketiket pohn dohlen Saion; oh aramas lopw pahnen pahkid me iang ket wasao . . . me pilipilda sang sampah.”—Kaudiahl 14:1-3.
Sihmpwulo iei Sises Krais mwurin ah wiahlahr Nanmwarki en Wehio. (Sohn 1:29; Kaudiahl 22:3) Nahna Saion kin wehwehki nanleng.a (Ipru 12:22) Sises oh ienge meh 144,000 ko kin ketin kakaun sang nanleng. Ia uwen ah nohn ileile oh kesempwal wasa re ketiket ie oh wie kakaun! Ni ahr ketiket nanleng, irail kak mahsanih wasa koaros. Pwehki nanleng ah wia mwoahl, “Wehin Koht” pil kin adaneki “Wehin nanleng.” (Luk 8:10; Madiu 13:11) Sohte dipwisou en mahwen kak kauwehla koperment en lahng wet. E sohte pahn kak lohdi oh e pahn kaunsekihala sapwellimen Koht koasoandi en Wehio.—Ipru 12:28.
Mie wiliepen Wehin Koht me likilik kan nin sampah. Iaduwen atail ese met? Melkahka 45:16 mahsanih: “Komw pahn ketin idihada . . . soupeidi kan pohn sampah pwon.” Nan kokohp wet, “Komw” kin dokedoke Sapwellimen Koht Ohl. (Melkahka 45:6, 7; Ipru 1:7, 8) Kahrehda, pein Sises Krais pahn idihada soupeidi kan me pahn wia wiliepe. Kitail kak kamehlele me irail pahn lelepek ohng kapwaiada sapwellime kaweid. Pil nan rahnwet, ohl koahiek kan me kin wia elder kei nan mwomwohdiso en Kristian kan kin sukuhliki en dehr “kaunda” ni lemei iengerail me pwoson akan, ahpw elder kan en apwalih, kansenamwahuwih oh kamweitih irail.—Madiu 20:25-28; Aiseia 32:2.
Tohn Wehio kan kin wia aramas pwung kan. Irail aramas akan me pwung oh sohte pakaraunparail mwohn silangen Koht. (Lepin Padahk 2:21, 22) Paipel mahsanih: “Me aktikitik kan pahn sapwenikihla sahpwo oh re pahn paiamwahu oh popohl.” (Melkahka 37:11) Irail tohn Wehio kan wia aramas opampap kei—kak ale kasukuhl oh kin karakarahk, mpahi oh kadek. Dahme irail kin keieu kesempwaliki iei mehkan me pid pali ngehn. (Madiu 5:3) Irail kin inengieng wia dahme mwahu oh peikiong kaweid en Koht akan.
Wehin Koht kin mih pahn kosonned me pohnangin kosonned koaros. Kosonned akan oh kaweid koaros me wia kaweidpen Wehio kin pwilisang rehn Siohwa Koht. Kosonned kan sohte kin wia mehn kakos kei, ahpw re kin wia kamwahupatail. (Melkahka 19:7-11) Aramas tohto alehier kamwahu sang ni sapwellimen Siohwa koasoandi pwung kan. Karasepe ehu, en kapwaiada kaweid kan en Paipel ong ohl pwopwoud kan, lih pwopwoud kan, oh seri kan kin kamwahuwihala mouren atail peneinei kan. (Episos 5:33–6:3) Ni atail kin peikiong pahngok en ‘likoukihda limpoak’ atail ehupene nanpwungatail kin mwahula. (Kolose 3:13, 14) Ni atail kin mourki mour en kaweid en iren Pwuhk Sarawi kan, kitail pil kakairada rehtail ahnepen doadoahk mwahu kan oh madamadau toupahrek ohng mehkan me pid mwohni. (Lepin Padahk 13:4; 1 Timoty 6:9, 10) Ni atail kin irehweisang kitail kamamsakau, tiahk en nenek, sika, oh wini suwed akan, met pahn kin pere atail roson mwahu en paliwaratail.—Lepin Padahk 7:21-23; 23:29, 30; 2 Korint 7:1.
Wehin Koht iei koperment ehu me ale kamanaman sang rehn Koht. Ah Nanmwarki—Mesaia, Sises Krais—oh ienge kaun akan koaros kin pwukoahki mwohn Koht en kolokol sapwellime kosonned pwung kan oh mour en kaweid limpoak kan. Irail me pahn mih pahn kaundahn Wehio, iangahki irail akan me pahn mih nan sampah, pahn perenki arail pahn momourki sapwellimen Koht kosonned kan. Kahrehda Koht me pahn wia poahsoanpen mour en irail ako me wia kaun akan oh irail oko me pahn mih pahn kaundahn Wehio. Kahrehda, Wehio pahn wia kaunda sang powe—kaundahn Koht. Eri, kahrepeo me e kokoukihda uhdahn pahn pweida. Ahpw, iahd me Wehin Koht, me pil adaneki Wehin Mesaia, tepiada ah kaunda?
Kaundahn Wehio Tepiadahr
Utupen wehwehki iahd me kaundahn Wehio tepiadahr kak dierek nan mahsen kan en Sises. E mahsanih: “Serusalem pahn tiatipeseng pahn nehn me rotorot akan, lao ahnsou kan me koasoandier pahn imwisekla.” (Luk 21:24) Serusalem ieite kahnimw ieu nan sampah pwon me mwaren Koht kin pidada. (1 Nanmwarki 11:36; Madiu 5:35) E wia poasen kaun en wehin sampah ieu me alehdi utuht en Koht. Kahnimwo pahn tiatipeseng pahn nehn wehi kan sang ni sapwellimen Koht kaunda pohn sapwellime kan pahn lopikihla lepin ahnsou pwehn kaundahn koperment en sampah kan. Iahd me met pahn tepida?
Mahsen pwukat kohwong kaimwiseklahn nanmwarki me kaunda sang pohn mwoalen Siohwa nan Serusalem: “Kihsang sapwellimomwi nihn oh lisoarop en nanmwarki. . . . Ahpw met sohte pahn wiawi lao mehmeno pahn kohdo me I piladahr en kaloke kahnimwo. Ong ih me I pahn ketikihong kahnimwo.” (Esekiel 21:25-27) Nihn en nanmwarki pahn kohsang nanmwarki menet, oh sapwellimen Koht kaunda pohn sapwellime aramas pahn uhdi ahnsou kis. Met wiawi nan pahr 607 B.C.E. ni ahnsou me wehin Papilon kauwehla Serusalem. Erein “ahnsou kan me koasoandier” me pahn kohdo mwurin mwo, Koht sohte pahn ketin sapwellimaniki koperment nin sampah me pahn wia weliepen sapwellime kaunda. E pahn lao lel imwin ahnsou ko, a Siohwa ahpw pahn ketikihong manaman en kaunda ohng “ih me sapwellimaniki pwung en kaunda”—Sises Krais. Ia uwen reirei en lepin ahnsowo?
Kokohp pwoat nan Paipel pwuhken Daniel mahsanih: “Pelehdihsang tuhkehn oh kauwehla, a kahlepeo en luwehdi nanpwel oh en pirapirkipene selmete oh prons . . .en mihmihte erein ahnsou isuh.” (Daniel 4:23) Nin duwen atail ese, “ahnsou isuh” me pwarada wasaht kin wia reirei en “ahnsou kan me koasoandi en kaundahn wehi kan.”
Nan Paipel, aramas akan, kaun akan oh kaundahn wehi kan kin karasahiong tuhke kan. (Melkahka 1:3; Seremaia 17:7, 8; Esekiel irelaud 31) Tuhke karasaras wet “kin sansal sang ni irepen sampah pwon.” (Daniel 4:11) Kahrehda, kaunda kin rasehng tuhke pwoat me pahn lopdi oh pirapire pahn lellahng “irepen sampah” oh pidada wehin tohnsampah koaros. (Daniel 4:17, 20, 22) Kahrehda, tuhkeo kin wehwehki kaunda lapalap en Koht, ahpw mehlel me pid sampah. Kaunda wet mihier ahnsou kis ni Siohwa ah ketikihda wehi ieu en kaunda mehn Israel. Tuhke karasaras wet lopdihsangehr oh selkihdi mete airon oh kapa nan tapio pwe en dehr wos. Met kin kasalehda me weliepen sapwellimen Koht kaunda pohn sampah solahr doadoahk sangehr nan pahr 607 B.C.E.—ahpw e sohte pahn mihmi nan irair wet kohkohlahte. Tuhkeo pahn pirapirki erein “ahnsou isuh” ah pahn imwisekla. Ni imwin ahnsowo, Siohwa pahn ketikihong manaman en kaunda ohng ih me ahneki pwung en sohsohki mwoale, Sises Krais. E sansal mwahu, “ahnsou isuh” wet oh “ahnsou me koasoandi ong wehi kan” kin wehwehki ahnsoutehkis.
Paipel kin sewese kitail en kak ese uwen reirei en “ahnsou isuh.” E kin pahrekiong rahn 1,260 en “ahnsou [ahnsou ehu] oh ahnsou kan [ahnsou riau] oh elep en ahnsou”—patpene ahnsou siluh elep. (Kaudiahl 12:6, 14) Met wehwehki me pak riau pahn wiahda ahnsou isuh me wehwehki rahn 2,520.
Ma kitail pahn wadek uhdahn rahn 5,250 sang pahr 607 B.C.E., met pahn lel nan pahr 600 B.C.E. Ahpw, ahnsou isuh kin reireisang erein ahnsouwet. Rahno wie doudoulahte ohng ahnsou me Sises mahsanih duwen “ahr ahnsou me kileledi.” Ahnsou isuh eri kin mihmi ni karasaras. Kahrehda, kitail kak doadoahngki koasoandi en Pwuhk Sarawi me mahsanih: “Rahn ehu nan pahr ehu.” (Nempe 14:34; Esekiel 4:6) Nan irair wet, ahnsou isuh en kaundahn sampah me wehi kehlail kan ahneki manaman oh Koht sohte pahn ketin kapweiek pahn reireiki pahr 2,520. Pahr 2,520 sang nan pahr 607 B.C.E pahn lel nan pahr 1914 C.E. Iei pahro me “ahnsou en mehn liki kan” de ahnsou isuh imwisekla. Met wehwehki me Sises Krais tepiada sapwellime kaunda nin duwen Nanmwarki en wehin Koht nan pahr 1914.
“Wehiomwi en Ketido”
Pwehki Wehin Mesaia kokoudahr nanleng, iaduwen kitail en wie kapakapkihte Wehio en kohdo, nin duwen me Sises kasalehda nan sapwellime kapakapo? (Madiu 6:9, 10) Ehi. Pekipek wet me pwung oh konehng. Wehin Koht pahn wahdo ah kehl unsek ohng sampah ni ahnsou kohkohdo.
Ia uwen kapai me irail tohnsampah lelepek kan pahn alehdi ni met ah pahn pweida! Paipel mahsanih: “Pein Koht pahn kin ketiket rehrail oh e pahn wiahla ar Koht. E pahn kin ketin limwihasang pilen masarail koaros. Mehla solahr pahn wiawi, solahr mwahiei, solahr nsensuwed, solahr medek. Soahng mering kan sohralahr.” (Kaudiahl 21:3, 4) Ni ahnsowo “sohte emen me kin kousoan nan sahpwo pahn kaulimki eh soumwahu.” (Aiseia 33:24) Irail kan me kin kaperenda Koht pahn ale mour soutuk. (Sohn 17:3) Nin doken atail pahn wie awiawih pweidahn kokohp en Paipel wet oh kokohp kaselel teikan, kitail “rapahki mahs Wehin Koht oh sapwellime pwung.”—Madiu 6:33.
[Nting tikitik me mi pah]
a Nanmwarki Depit en Israel en kawao, sapwellimankihla wasahn kaunda kehlail ieu pohn nahna Saion en sampah wasa me pehdsangehr rehn mehn Sepus kan, oh ih eri wiahkihla sapwellime poasen kaun. (2 Samuel 5:6, 7, 9) E pil kosoula Kohpwahn Inou wasao. (2 Samuel 6:17) Pwehki Kohpwahn Inou kin weliwelian Siohwa, iei me Saion kin adaneki wasa me Koht kin ketiket ie, kahrehda Saion kin konehng en rasehng nanleng.—Eksodus 25:22; Lipai 16:2; Melkahka 9:11; Kaudiahl 11:19.
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 3]
Siohwa pilada Sises Krais en wia Nanmwarki en Wehin Koht
[Diagram/Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 4]
pahr 2,520
October 607 ◀ B.C.E. C.E. ▸ October 1914
pahr 606 1⁄4 pahr 1,913 3⁄4
“Ahnsou kan me koasoandi en kaundahn wehi kan” tepida nan pahr 607 B.C.E. oh uhdi nan pahr 1914 C.E.
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 6]
Irail tohn Wehin Koht me pahn mour nan sampah pahn ahneki kapai tohto