Siohwa Sohte Kin Ketin Likidmeliehla Sapwellime Aramas Loalopwoat Akan
“[Siohwa] sohte kin likidmeliehla sapwellime aramas loalopwoat akan. E kin ketin sinsile irail ahnsou koaros.”—MEL. 37:28.
1, 2. (a) Dahme wiawi sounpar 3,000 samwalahro me kasonge loalopwoat en sapwellimen Koht ladu kan? (b) Ni soangen irair siluh dah me Siohwa kin ketin sinsile sapwellime kan me loalopwoat?
MPEN sounpar 3,000 samwalahro, iei ahnsou ehu ong sapwellimen Siohwa aramas akan en wiahda arail pilipil. Mahwen nanpwungen wehi kan en Israel uhdi pwehki mehn Israel en paliepeng en kak uhtohrda. Seropoham me wia arail nanmwarki me apwtehn ididda mwadangete mwekid pwe en kakehlailiahda eh kaunda ni eh kauwada sarawi kapw ehu pwehn kaminiminpene aramas en wasao. E idingkihong koaros me mih pahn eh kaunda en uhpahiong ih. Dahme sapwellimen Siohwa aramas lelepek kan pahn kak wia? Re kak loalopwoat ong Koht me re kin kaudokiong? Me kid kei wia met, oh Siohwa ketin sinsile irail ni arail kin kolokol arail lelepek.—1 Nan. 12:1-33; 2 Kron. 11:13, 14.
2 Lelepek en sapwellimen Koht ladu kan kin pil lelohng kasongosong nan atail ahnsou. Paipel kin panawihkin kitail: “Kumwail onohnop oh mwasamwasahn. Pwe amwail imwintihtio, Tepil, kin kohkohseli duwehte laion emen me kin weriwer, raparapahki ihs me e pahn kadallehla.” Ia duwe, kitail kak pweida ma kitail pahn “tengeteng ni [atail] pwoson oh kehlail”? (1 Pit. 5:8, 9) Kitail en tehk ekei mwekid kan me wiawi ni kasarawi en Seropoham ahnsou me e wiahla Nanmwarki nan pahr 997 B.C.E. Kitail pil kilang dahme kitail kak sukuhlikihsang dahme wiawi. Erein ahnsou apwal ako, sapwellimen Siohwa ladu kan kin mihla nan lokolok. Irail kin pil lelong uhwong kan sang me kin uhwong kaudok mehlel ni ahnsou me re kin nantihong kapwaiada arail pwukoa apwal akan. Nan ehuehu irair pwukat, Siohwa sohte ketin likidmeliehla sapwellime aramas loalopwoat kan, oh ih duwen e pahn pil ketin wia nan atail ahnsou.—Mel. 37:28.
Ni Ahnsou me Re Mihla nan Lokolok
3. Dahme kahrehda en Depit kaunda sohte kin lemei?
3 Keieu kitail pahn tehkpene irair akan ni ahnsou me Seropoham wiahla nanmwarki. Lepin Padahk 29:2 (NW) mahsanih: “Ni ahnsou me aramas suwed men kin kaunda, aramas kin nsensuwedla.” Ni ahnsou me Nanmwarki Depit kin kaunda Israel en mahs, aramas akan sohte kin nsensuwed. Depit sohte unsek ahpw e kin loalopwoat oh likih Koht. En Depit kaunda sohte kin lemei. Kahrehda Siohwa ketin wiahda inou ehu ong Depit mahsanih: “Kadaudokomw kan pahn kin mihmiehte, oh omw wehi pahn poatopoat kohkohlahte. Oh sapwellimomwi mwehi sohte pahn imwisekla.”—2 Sam. 7:16.
4. Kapai kan me aramas akan kin paieki erein en Solomon kaunda kin poahsoanda sang dah?
4 Kaunda en nein Depit ohl Solomon kin tepida ni popohl oh kin inenen pweida mwahu, kahrehda e kak karasaraski duwehte sapwellimen Sises Krais Kaunda en Pahr Kido me pahn wiawi ahnsou kohkohdo. (Mel. 72:1, 17) Sohte ehu keinek nan keinek 12 en Israel ahnsowo ahneki kahrepe ehu ren pelianda kaundao. Ahpw Solomon oh nah aramas akan anahne peikihong Siohwa pwehn kak ale kapai kan. Siohwa mahsanihong Solomon: “Ma ke pahn peikiong ei kosonned oh mahsen kan koaros, I pahn kapwaiada ei inou ong semomw Depit. I pahn kin koukousoan rehn nei aramas en Israel kan nan Tehnpas wet me ke wie kakau, oh I sohte pahn likidmelieirailla.”—1 Nan. 6:11-13.
5, 6. Dahme imwikihla en Solomon saloalopwoatala ong Koht?
5 Ni ahnsou me Solomon likeilapalahr, e solahr loalopwoatohng Siohwa oh tepiada iang kaudok likamw. (1 Nan. 11:4-6) Kedekedeo Solomon uhdihsang peikiong sapwellimen Siohwa kosonned kan oh eh lemei inenen laudla. Eh lemei inenen suwedla kahrehda mwurin eh mehla aramas akan doulahte lipalipanede ih ong nah ohl Reopoham, oh pekipeki en kapitsang irail nan lokolok. (1 Nan. 12:4) Iaduwen Siohwa ketin mwekidki en Solomon sohla lelepek?
6 Paipel padahkihong kitail: “Mendahte KAUN-O, Koht en Israel eh ketin pwarohng Solomon pak riapak. . . Solomon sohte peikiong KAUN-O ahpw sohpeisang. KAUN-O eri ketin engiengda pahn Solomon.” Siohwa eri mahsaniong Solomon: “Pwehki omw nsenki kauwehla omw inou ong ie oh sohte kapwaiada ei kosonned, I inoukihda me I pahn kihsang uhk wehio oh kihong emen noumw lapalap akan.”—1 Nan. 11:9-11.
7. Mendahki Solomon solahr ahneki manaman en kaunda, iaduwen Siohwa ketin apwalih sapwellime aramas loaloapwoat kan?
7 Siohwa eri poaronehla soukohp Ahisa pwehn keiehdi oh kasapwiliada emen me pahn kapitala aramas akan sang lokolok me kaundahn Solomon kahrehdahr. Aramas menet me pahn kapitala irail iei Seropoham, ohl koahiek men me kin doadoahk pahn en Solomon kaunda. Mendahki Siohwa kin ketin loalopwoat ong Wehi me e ketin inoukihda ong Depit, E ketin mweidala pwe keinek 12 en Israel ako en katohrohrpeseng oh wiahla kaunda riau. Seropoham pahn kaunda keinek 10 oh keinek 2 me luwehdi pahn mih pahn kaunda en kadaudok en Depit, me Nanmwarki Rehoboham pahn wiliandi. (1 Nan. 11:29-37; 12:16, 17, 21) Siohwa eri ketin mahseniong Seropoham: “Ma ke pahn peikiong ie ni unsek, oh momourki ei kosonned akan, ma ke pahn kapereniehda pwehki omw kapwaiada ei mahsen kan, duwehte me ei ladu Depit wiahier, eri, I pahn ieiang uhk ahnsou koaros. I pahn kasapwiluhkada pwe ke en wiahla nanmwarkien Israel, oh I pahn mweidohng kadaudokomw kan re en kin kaunda mwurimw, duwehte me I wiahiong ei ladu Depit.” (1 Nan. 11:38) Siohwa ketin mwekid pwe en ketikihda ahl en wahdo kamahiou ong sapwellime aramas akan pwe ren kak pitsang kahpwal akan.
8. Soangen kahpwal dahkei me kin kaloke sapwellimen Koht aramas akan rahnpwukat?
8 Lokolok oh kaunda sapahrek kin rekla nan rahnpwukat. Nan Eklesiasdes 8:9 mahsanih: “Ekei aramas ahneki manaman, a ekei kin wie lokolok pahn ar manaman.” Noarok en soun pesines kan oh kaunda en aramas mwersuwed kan kin imwikihla kahpwal en mwohni. Kaun en koperment, pesines oh pelian lamalam kan kin wia mehn kahlemeng suwed tohr. Kahrehda sapwellimen Koht kan rahnpwukat me loalopwoat, kin duwehla ohl pwung Lot me kin “alehdier apwal sang ni tiahk suwed en aramas suwed kan.” (2 Pit. 2:7) Laudsang met, mendahki kitail sohte kin men kadirepwehki meteikan atail kin nantihong en uhpahiong sapwellimen Koht koasoandi kan, kitail uhd kin kalapw alehda kalokolok kan sang kaun suwed pwukat.—2 Tim. 3:1-5, 12.
9. (a) Dahme Siohwa ketin kapwaiadahr pwehn kapitala sapwellime aramas akan? (b) Dahme kahrehda kitail kak kamehlele me Sises pahn ketin loalopwoat ong Koht?
9 Kitail kak kamehlele ire pwung wet: Siohwa sohte pahn likidmeliehla sapwellime aramas loalopwoat akan! Nna medewehla kahk kan me e ketin kapwaiadahr pwehn wiliandi kaun suwed en sampah. Sapwellimen Koht Wehin Mesaia me mih pahn kaunda en Sises Krais pweidahier. Sises Krais ketin kakaun sang nanleng kereniong sounpar 100. Kereniong e pahn ketin wahdo kamaiau unsek ong irail akan me kin lemmwiki mwaren Koht. (Wadek Kaudiahl 11:15-18.) Sises ketin kasaledahr loalopwoat ong Koht lao lel mehla. E sohte pahn duwehte Solomon me kin kansensuwedihala nah aramas akan.—Ipru 7:26; 1 Pit. 2:6.
10. (a) Iaduwen kitail kak kasalehda me kitail kin kesempwaliki Wehin Koht? (b) Ni atail kin lelohng kasongosong kan, dahme kitail kak koapworopworki?
10 Wehin Koht uhdahn wia koperment ehu me pahn kauhdi kalokolok kan. Atail uhpah pahn kin ongete Siohwa Koht oh sapwellime Wehi. Atail koapworopworki Wehi wet ni unsek pahn kahrehiong kitail en kesehla sampah wet me kin pohnsehse Koht oh kitail en kin ngoangkihte wiewia me mwahu. (Taitus 2:12-14) Kitail kin nantihong wia uwen atail kak koaros pwehn dehr saminkihla wiewiahn sampah suwed wet. (2 Pit. 3:14) Sohte lipilipil soangen kasongosong kan me kitail lelong ahnsou wet, kitail kak koapworopworki me Siohwa pahn ketin kapitkitailsang keper kan me pahn kauwehla atail pwoson. (Wadek Melkahka 97:10.) Laudsang met, Melkahka 116:15 kin kamehlelehiong kitail: “Ia uwen toutoun kupwur en KAUN-O ni emen sapwellime aramas akan eh kin mehla.” Ei, uwen en Siohwa ketin kesempwaliki sapwellime aramas akan, e sohte ketin kupwurki irail en mehla nin duwen pwihn ehu.
Ni Atail Kin Lelohng Uhwong kan Sang Tohnpadahk Likamw akan
11. Iaduwen Seropoham saloaloapwoatala?
11 En Nanmwarki Seropoham kaunda kakete wahdo kamaiau ong sapwellimen Koht aramas akan. Ahpw dahme e wiahda uhd kasonge arail loalopwoat ong Koht. Pwehki e sohte itarki wahu oh pwais kaselel en wia emen nanmwarki, Seropoham tepida rapahki ahl kan en kakehlailihala eh manaman en kaunda. E kawehwehda: “Ma ih duwen met, ma nei aramas akan pahn kohla Serusalem oh wia arail meirong ong KAUN-O nan Tehnpas Sarawio, re pahn wekidala arail lamalam ong Nanmwarki Reopoham oh kemeiehla.” Seropoham eri kauwada sarawi kapw ehu me poahsoankihda kaudok en sansal en kouwol riemen me wiawihkihda kohl. “E ahpw koasoanehdi sansal takain kouwol kohl riau pwukat, ehu nan Pedel, a ehu nan Dan. Eri, aramas akan ahpw wiahkidahr dihp, ni arail kin kolahng kaudok nan Pedel oh nan Dan. Seropoham ahpw pil ketin kauwada wasahn kaudok tohto pohn kisin dohl akan, oh pil ketin pilada samworo kei sang peneinei kan me kaidehn kadaudok en Lipai.” Seropoham pil pein wiahda eh rahn kesempwal en sarawi “ni rahn me pein ih ketin kilelehdiero, oh ketin wia meirong pohn pei sarawi pwe en kasarawihala rahn kesempwal me pein ih ketikihong mehn Israel kan.”—1 Nan. 12:26-33.
12. Dahme irail sapwellimen Koht me loalopwoat kan sang paliepeng en wehio wia ni en Seropoham kauwada kouwol riemeno nan Israel?
12 Dahme sapwellimen Koht aramas loalopwoat kan en Wehin paliepeng pahn wia met? Duwehte arail pahpa kahlap akan, mehn Lipai kan me koukousoan nan kahnimw kan me re sohsohki ni paliepeng en wehio, mwadangete mwekid. (Eks. 32:26-28; Nemp. 35:6-8; Deud. 33:8, 9) Re pwilikihdi arail sohso kan, irail oh arail peneinei kan eri keseudihla palieir en Suda, wasa me sohte me pahn kadirepwa arail kaudokiong Siohwa. (2 Kron. 11:13, 14) Ekei mehn Israel kan me koukousoan nan Suda lepin ahnsou pilada ren mihmihte oh sohte pwurala uhdahn arail wasahn kousoan. (2 Kron. 10:17) Siohwa ketin koasoanehdi me ahl en kaudok mehlel pahn wie langalangte pwe dih en mwuhr kan sang paliepeng en wehio en kak kesehla kaudokiong kouwol riemeno oh pwurala Suda.—2 Kron. 15:9-15.
13. Nan rahn pwukat, iaduwen irail me kin uhwong padahk mehlel kin kasonge sapwellimen Koht aramas akan?
13 Me kin uhwong padahk mehlel oh arail manaman en kamwakid aramas kin keper ong sapwellimen Koht aramas en rahn pwukat. Ekei kaun en sahpw kan kin song en wiahda pein arail pelien lamalam nan sapwarail oh kin idingkihong neirail aramas akan en kapwaiada arail koasoandi en pelien lamalam. Kaun en pwihnen Kristian likamw akan oh ekei irail me lamalam ileile kin pein medewe me irail me wia pwihn en samworo en nanmwarkio me Paipel kohpada. Ahpw, nanpwungen Kristian mehlel kante me kitail kak diar me keidi kan me wia “pwihn samworo en Nanmwarkio.”—1 Pit. 2:9; Kaud. 14:1-5.
14. Iaduwen kitail pahn mwekidki lamalam en irail me kin uhwong padahk mehlel?
14 Me pahrekiong mehn Lipai lelepek kan nan mwehin Seropoham, sapwellimen Koht aramas loalopwoat kan rahnpwukat sohte kin mweidohng irail me uhwong padahk mehlel en pitih irail. Me keidi kan oh iengerail Kristian teikan kin mwadang soikala oh pelianda lamalam en soun uhwong pwukat. (Wadek Rom 16:17.) Ni atail kin kapwaiada kosonned akan en government oh kolokol atail soupoupali nan pingiping kan en sampah wet, atail loalopwoat kin ongete Wehin Koht. (Sohn 18:36; Rom 13:1-8) Kitail kin kalekesang kitail aramas akan me nda me re kin ese Koht ahpw arail wiewia sohte kin kihong ih wahu.
15. Ia kahrepen kitail en loalopwoat ong “ladu lelepek oh loalokong?”
15 Pil medewehla ire mehlel me pid en Siohwa ketin kahrehiong me mohngiong mehlel kan en kak soikeweisang koasondi suwed wet oh kohlahng nan irair kansenamwahu me kin kahrehong emen en kak ahneki popohl ong meteikan oh Koht. (2 Kor. 12:1-4) Ki kalahngan, kitail en kin karanih “ladu lelepek oh loalokong . . . me mwohnsapw pahn kasapwiladahng pohn sapwellime ladu kan oh nehkohng irail arail kisin tungoal ni ahnsou me konehng.” Krais ketin kasapwilada sapwellime ladu pwukat en “kaunda sapwellime dipwisou kan koaros.” (Luke 12:42-44) Ihme kahrehda mehnda ma emenemen kitail sohte uhdahn wehwehki koasoandi kan me ladu lelepek oh loaloakong koasoanehdi, met sohte kihong kitail kahrepe ehu en uhwong de pwuralahng en Sehdan sampah. Atail loalopwoat pahn kamwakid kitail en kasalehda karakarahk oh awiawih lao Siohwa pahn ketin kasalehda wehwehn soang pwukat.
Ni Atail Kin Kapwaiada Pwukoa kan Sang Rehn Koht
16. Pwukoa dahieu soukohp en Sudao alehdi?
16 Siohwa ketin kadeikada Seropoham pwehki eh pelianda kaudok mehlel. E ahpw poaronehla sapwellime soukohp sang Suda kolahng Pedel pwehn wahlahng Seropoham peneu kehlail ni ahnsou me e wia meirong pohn eh pei sarawio. Soukohpo wahlahng Seropoham kadeik kehlail. Kitail kak kamehlele me pwukoa wet me inenen apwal.—1 Nan. 13:1-3.
17. Iaduwen Siohwa dorehla sapwellime sounkairo?
17 Seropoham eri mwakarada kowahlap ni e karongehda sapwellimen Siohwa kadeiko. E ahpw idih sapwellimen Kohto oh weriwer mahsanihalahng ohl akan limwah: “Kumwail koledi ohlo!” Ni ahnsowohte mwohn emen kak wia mehkot “limen nanmwarkio ahpw mwoatorala ih eri sohla kak kapwurehdi. Pei sarawio ahpw mwadangete rengkpeseng oh pehs ko mwerediong nan pwehlo.” Seropoham eri ahpw anahne en peki rehn soukohpo en kapakap ong Siohwa pwe peho en kak mwahula. Soukohpo kapakap oh peho ahpw mwahula. Eri e sansal me Siohwa ketin doarehla sapwellime sounkairo sang nan apwal.—1 Nan. 13:4-6.
18. Iaduwen Siohwa kin ketin sinsile oh sewese kitail pwe kitail en papah ih ni soh masak?
18 Ni atail kin lelepek wia doadoahk en kalohk oh katohnpadahk, mie ahnsou kan me kitail kin tuhwong irail akan me sohte men kasamwo kitail. (Mad. 24:14; 28:19, 20) Ahpw kitail en dehr mweidohng masak aramas en katikala atail ngoang en doadoahk en kalohk. Duwehte soukohp me sohte sansalda mware nan mwehin Seropoham, “kitail en kin papah [Siohwa] oh dehr perki mehkot.”a (Luke 1:74, 75) Mendahki rahnpwukat kitail sohte kin kasik manaman sang powe, Siohwa kin ketin sinsile oh sewese kitail. E pahn ketin wia met ki sapwellime manaman oh tohnleng kan pwehki kitail wia sapwellime Sounkadehde kan. (Wadek Sohn 14:16, 17b; Kaudiahl 14:6.) Koht sohte pahn likidmeliehla me kin eimah ahnsou koaros oh wonlahte padapadahngkiseli sapwellime mahsen.—Pil. 1:14, 28.
Siohwa Pahn Ketin Pere Sapwellime kan me Kin Loalopwoat
19, 20. (a) Dahme kahrehda kitail kak kamehlele me Siohwa sohte pahn likidmeliekitaila? (b) Mehnia peidek kan kitail pahn koasoiapene nan artikel en mwuhr?
19 Siohwa iei atail Koht en loalopwoat. (Mel. 18:25) Ih me ketin “kalahngan ni wiepen nin lime kan koaros.” (Mel. 145:17) Paipel pil kin kamehlelehiong kitail me: “E kin ketin sinsile irail kan me poadidiong.” (Lep. Pad. 2:8) Sapwellimen Koht aramas loalopwoat kan kin koapworopworki sapwellimen Siohwa kaweid oh sawas ni ahnsou me re kin lelohng kahpwal akan de uhwong kan, de ni arail kin wia pwukoa apwal akan.
20 Dahme emenemen kitail anahne medemedewe ahnsouwet iei: Dahme pahn sewese ie pwe ien kak loalopwoatohng Siohwa mendahki ma kahpwal de kasongosong kan pahn lel ie? De kitail kak idek, iaduwen I kak kalaudehla ei loalopwoatohng Koht?
[Nting tikitik me mi pahs]
a Kitail pahn koasoiapene nan artikel en mwuhr duwen soukohpo, ma e doulahte peikiong Siohwa de soh oh dahme wiawihong ih.
b Sohn 14:16, 17 (NW): “I pahn peki rehn Semei oh e pahn ketikihong kumwail pil emen soun sawas, iei manaman en padahk mehlel me pahn ieiang kumwail kohkohlahte.”
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Iaduwen Siohwa ketin kasalehda me e sohte pahn ketin likidmeliehla sapwellime kan me lelepek ni ar kin lelong kalokolok?
• Iaduwen kitail anahne en mwekidki irail me kin uhwong padahk mehlel oh arail madamadau kan?
• Iaduwen Siohwa kin ketin sinsile sapwellime Kristian lelepek kan ni arail kin wia arail doadoahk en kalohk?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 9]
(For fully formatted text, see publication)
PALIEPENG EN WEHIO (Seropoham)
Dan
SEKEM
Pedel
PALIEIR EN WEHIO (Reopoham)
SERUSALEM
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 9]
Siohwa sohte ketin likidmeliehla me loalopwoat kan ni ahnsou me Seropoham tapiada kaudok likamw
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 7]
Solomon oh nah aramas akan anahne en peik pwehn kak ale kapai kan