Kupwuren Siohwa Pahn Pweida!
“Ngehi me mahmahsen; eri, e pahn pweida.”—AIS. 46:11.
1, 2. (a) Dahme Siohwa ketin padahkihongehr kitail? (b) Inou dahieu me kitail wadek nan Aiseia 46:10, 11 oh 55:11?
TEPIN mahsen kan nan Paipel mwotomwot ahpw audapan. E mahsanih: “Nin tapio, Koht ketin kapikada lahng oh sampah.” (Sen. 1:1, NW) Kitail kilangehr soahng keite nanpwungen soahng tohto nanleng oh nin sampah me Koht ketin kapikada, oh kitail ekiste wehwehki duwen nan wehwe, marain, oh kehl me kin kolokol sampah (gravity). (Ekl. 3:11) Ahpw Siohwa ketin padahkihongehr kitail duwen dahme e kupwurki ong sampah oh pil aramas. E ketin kapikada aramas rasehng ih oh kupwurki irail en kousoan ni peren nin sampah. (Sen. 1:26) Re pahn wiahla sapwellime oh e pahn ketin wiahla Samarail.
2 Nan irelaud siluh en Senesis, kitail sukuhlki me mie me uhwongada kupwuren Siohwa. (Sen. 3:1-7) Ahpw, sohte kahpwal ehu me Siohwa sohte kak ketin kamwahwihala. Sohte me kak kauhdi Siohwa. (Ais. 46:10, 11; 55:11) Kitail kak uhdahn kamehlele me kupwuren Siohwa nin tapio pahn pweida ni ahnsawi!
3. (a) Padahk kesempwal dah kei me sewese kitail en wehwehkihla audepen Paipel? (b) Dahme kahrehda kitail pahn koasoiapene padahk pwukat ahnsou wet? (c) Peidek dah kei me kitail pahn koasoiapene?
3 Kitail uhdahn ese ia kupwuren Koht ong sampah oh aramas, oh ia pwukoahn Sises me pid met. Padahk mehlel en Paipel pwukat uhdahn kesempwal oh ele wia tepin padahk me kitail sukuhlki ni ahnsou me kitail tepida onopki Mahsen en Koht. Met kitail men sewese meteikan en sukuhlki padahk pwukat me uhdahn kesempwal. Ahnsou pwukat, kitail ahneki ahnsou tohrohr en wia met ni atail luke aramas akan en iang towehda Katamanpen pwoulahn Krais. (Luk 22:19, 20) Ma re towehda mwekid kesempwal wet, re pahn kalaudehla arail sukuhlki duwen kupwuren Koht me inenen kaselel. Eri met iei ahnsou mwahu en medemedewe duwen peidek mwahu kan me kitail kak doadoahngki pwehn kangoange aramas akan ren iang towehda. Nan iren onop wet, kitail pahn koasoiapene peidek siluh: Ia uhdahn kupwuren Siohwa ong sampah oh aramas? Dahme kasapwungehla? Oh dahme kahrehda pweinen pweipwei sapahlo me Sises ketikihda iei ahl me pahn kahrehiong kupwuren Koht en pweida?
IA KUPWUREN SOUNKAPIKADAO?
4. Ia duwen kepikipik kan ar “kasalehda sapwellimen Koht lingan”?
4 Siohwa iei Sounkapikadao me keieu lapalap. Soahng koaros me e ketin kapikada kin keieu mwahu. (Sen. 1:31; Ser. 10:12) Dahme kitail kak sukuhlkihsang soahng kaselel kan oh soandi mwahu en kepikipik kan me kitail kilang? Kitail sukuhlki me soahng koaros me Siohwa ketin kapikada, sang me keieu tikitik lel me keieu laud, kin mwahu ong kitail. Ma ke medewehla duwen kisin war (cell), de kilang seri pwelel men, de kilang kihrlahn ketipin me inenen kaselel, ia omw pepehm? Kitail kin uhdahn perenki soahng pwukat pwehki Siohwa ketin kapikada kitail en ahneki koahiek en ese dahme uhdahn kaselel.—Wadek Melkahka 19:1; 104:24.
5. Dahme Siohwa ketin wiahda pwe sapwellime kepikipik kan koaros pahn kak doadoahkpene mwahu?
5 Siohwa ketin koasoanehdi mwahu irepen soahng kan ong sapwellime kepikipik kan koaros. E ketin wiahda kosonned kan ong kepikipik kan, oh pil ong tiahk de wiewia kan. E ketin wiahda kosonned pwukat pwe soahng koaros nanleng oh sampah pahn doadoahkpene mwahu. (Mel. 19:7-9) Soahng koaros me mi nanleng oh sampah koasoansoandier nan dewerail oh kin wiewie doadoahk. Karasepe, koasoandi en gravity kin kahrehda nan wehwe en mi karanih sampah, oh kamwakid madau oh pil uh kan nansed. Ma sohte gravity, mour sohte kak mie nin sampah. Irepen koasoandi pwukat me Siohwa ketin koasoanehdi ong kepikipik kan kin imwikihla soandi mwahu en nanleng oh sampah. Met kasalehda me mie koasoandi ehu me e ketin kupwurki ong sampah oh aramas. Nan atail kalohk, kitail kak sewese meteikan ren esehla Sounkapikpen lahng oh sampah me inenen kaselel.—Kaud. 4:11.
6, 7. Kisakis dah kei me Siohwa ketikihong Adam oh Ihp?
6 Kupwuren Siohwa ong aramas iei irail en mour kohkohlahte nin sampah. (Sen. 1:28; Mel. 37:29) E ketin sapan oh ketikihong Adam oh Ihp soangsoangen kisakis kaselel kan. (Wadek Seims 1:17.) Siohwa ketikihong ira saledek en wiahda pilipil oh koahiek en medewe soahng kan ni toupahrek, kasalehda limpoak, oh perenki emenemen. Sounkapikadao ketin mahseniong Adam oh padahkihong ih ia duwen eh pahn wia me mwahu. Adam pil sukuhlki ia duwen eh pahn apwalih pein ih, mahn akan, oh sampah. (Sen. 2:15-17, 19, 20) Siohwa ketikihong Adam oh Ihp koahiek en kak kilang, ned, rong, neme, oh pehm soahng mwahu kan me e ketin wiahda ong ira. Ni ahl wet, ira kak perenki ara mour nan ara wasahn kousoan kaselelo. Mie doadoahk kaperen tohto me Adam oh Ihp anahne wia. Oh ira kak pousehlahte sukusukuhlki oh diarada soahng kapw kan kohkohlahte.
7 Dahme Koht kupwurki me pil kisehnte met? Siohwa ketin kapikada Adam oh Ihp pwe ira en kak naineki seri unsek. Oh neira seri kan pahn pil nainekihda seri kan, lao sampah pwon pahn direkihla aramas. Siohwa ketin kupwurki pahpa nohno kan en poakohng neirail seri kan, duwehte eh ketin poakohng Adam oh Ihp me wia tepin sapwellime seri unsek. E ketikihong aramas sampah wet oh soahng kaselel koaros me mi loale. Sampah wet pahn wia arail wasahn kousoan kohkohlahte.—Mel. 115:16.
DAHME KASAPWUNGEHLA?
8. Dahme kahrehda Koht ketikihong Adam oh Ihp kosonnedo me kileldi nan Senesis 2:16, 17?
8 Mwurinte mwo soahng kan sohte wiawi nin duwen me Siohwa kupwurki. Dahme wiawi? Siohwa ketikihong Adam oh Ihp kosonned mengei ehu pwe ira en ese irepen ara saledek. E mahsanih: “Ke kak tungoale wahntuhke koaros me mi nan mwetuwelet, ahpw ihte wahntuhkehn kehsehki aramas dahme mwahu oh dahme suwed me ke sohte pahn tungoale, ma ke pahn tungoale, ke pahn mehkihla rahnohte.” (Sen. 2:16, 17) Kosonned wet sohte apwal ong ira en wehwehki. Oh e sohte apwal ong ira en peikiong, pwehki mie mwenge iou tohto teikan nan mwetuwelo me ira kak tungoale.
9, 10. (a) Dahme Sehdan karaunehki Siohwa? (b) Dahme Adam oh Ihp pilada en wia? (Menlau kilang tepin kilel.)
9 Sehdan me Tepilo doadoahngki serpent men pwehn pitih Ihp en sapeikiong Semeo, Siohwa. (Wadek Senesis 3:1-5; Kaud. 12:9) Sehdan akupwungki ireo me dene sohte mweimwei ong sapwellimen Koht aramas akan en tungoale ‘wahntuhke koaros me mi nan mwetuwelo.’ Mwomwen me e ndinda: ‘Wehwehki ke sohte kak wia dahme ke men wia?’ Mwuhr e ndaiong Ihp: “Kumwa sohte pahn mehla.” Likamw pwoat mwo. Ih eri song en kamehlelehiong Ihp me e sohte anahne rong Koht. Sehdan nda: “Koht mahsanih men pwehki eh mwahngih me ni ahnsowohte me kumwa pahn tungoale wahntuhkehn, kumwa pahn marainla.” Sehdan ndinda me Siohwa sohte kupwurki ira en tungoale wahntuhkeo pwehki met pahn kahrehiong ira en loalokongla ni ahl tohrohr ehu. Ih eri wiahda inou likamw wet: “Kumwa pahn . . . duwehla Koht, pwe kumwa pahn esehla dahme mwahu oh dahme suwed.”
10 Adam oh Ihp anahne pilada dahme ira en wia. Ia duwe, ira pahn peikiong Koht, de ira pahn rong serpento? E kansensuwed me ira pilada en sapeikiong Koht. Ira soikala Siohwa nin duwen Samara oh iangala Sehdan. Ira eri kelehpwla oh Siohwa sohla ketin pere ira.—Sen. 3:6-13.
11. Dahme kahrehda Siohwa sohte kak ketin pohnsehsehkihla dipen Adam oh Ihp?
11 Ni ahnsou me Adam oh Ihp kauwehla sapwellimen Koht kosonnedo, ira sohla unsek. Laudsang met, ira wiahla sapwellimen Koht imwintihti kei pwehki Koht kin ketin kalahdeki me suwed. Paipel mahsanihki duwen Siohwa: “Edin perenomwi kan me nohn sarawi, oh sohte konehng mahsanih me suwed.” (Apak. 1:13) Ma Siohwa sohte ketin wiahiong mehkot dipen Adam oh Ihp, met pahn kauwehla koapworopwor en sapwellime kepikipik kan koaros ong ahnsou kohkohdo. Tohnleng oh aramas akan pahn medemedewe ma re pahn koapworopworki sapwellime mahsen. Ahpw Siohwa kin ketin lelepek ong sapwellime koasoandi kan oh sohte ketin kauwehla. (Mel. 119:142) Mendahki Adam oh Ihp ahneki saledek en wiahda pilipil, ira sohte kak soikala imwilahn ara uhwongada Siohwa. Kedekedeo ira mehla oh pwurehng wiepwella, wasa me ira wiawihda sang ie.—Sen. 3:19.
12. Dahme wiawihong nein Adam seri kan?
12 Ni Adam oh Ihp ara tungoale wahntuhkeo, Siohwa solahr kak ketin wiahki ira kisehn sapwellime peneinei. E ketin kausasang ira nan mwetuwel en Ihden, oh ira sohte kak pwurehng pedolong. (Sen. 3:23, 24) Siohwa ketin mweidohng ira en lokolongki imwilahn ara pilipilo. (Wadek Deuderonomi 32:4, 5.) Pwehki met, ira solahr kak alasang ni unsek sapwellimen Siohwa irair kaselel kan. Adam kesehla koapworopwor kaselel ong ahnsou kohkohdo, kaidehn ong pein ih kelehpw ahpw pil ong nah seri kan. Ihte me e kak kihong nah seri kan iei soh unsek, dihp, oh mehla. (Rom 5:12) Adam kihsang irail koapworopwor en ahneki mour soutuk. Adam oh Ihp solahr kak naineki seri unsek, oh neira seri kan pil solahr kak naineki seri unsek kan. Sangete ahnsou me Sehdan me Tepilo kahrehiong Adam oh Ihp en uhwongada Koht, e pil kin song en kamwakid aramas koaros en wia duwehte.—Sohn 8:44.
PWEINEN PWEIPWEI SAPAHLO KAHREHDA KITAIL EN KAK KOMPOAKEPAHNKI KOHT
13. Dahme Siohwa kupwurki ong tohnsampah?
13 Siohwa ketin loalloalehte aramas. Mendahki Adam oh Ihp soikala ih, e kupwurkihte neira seri kan en kompoakepahnki ih. Oh e sohte kupwurki emen rehrail en mehla. (2 Pit. 3:9) Eri, Koht ketin mwadangete wiahda koasoandi kan pwe aramas akan en kak pwurehng kompoakepahnki ih. Ia duwen eh ketin wia met ahpw sohte kauwehla sapwellime koasoandi kan? Kitail pahn kilang.
14. (a) Nin duwen me Sohn 3:16 kasalehda, dahme Koht ketin wia pwehn kamaiauda aramas sang dihp oh mehla? (b) Peidek dahieu me kitail kak ehukihong aramas akan?
14 Wadek Sohn 3:16. Me tohto me kitail luke ong Katamano wadlikihla iren Paipel wet. Ahpw ia duwen sapwellimen Sises meirongo eh kahrehda en kak mie mour soutuk? Kitail ahneki ahnsou mwahu en sewese aramas akan wehwehki pasapengpen peidek wet ni atail lukeiraildo ong Katamano, ni atail mi ni Katamano, oh ni atail pwurala rehrail mwuhr. Ni arail kalaudehla arail wehwehki duwen pweinen pweipwei sapahlo, arail wehwehkihla ia uwen Siohwa ketin poakohng aramas oh ia uwen eh ketin erpit pahn pil laudla. Ire dah kan me pid pweinen pweipwei sapahlo me kitail kak ehukihong irail?
15. Ia duwen Sises eh ketin weksang Adam?
15 Siohwa ketikihda ohl unsek men me kak toukihda eh mour nin duwen pweinen pweipwei sapahl ehu. Ohl unsek menet anahne loalopwoatohng Siohwa. E anahne kasalehda eh men tounmeteikihla eh mour ong aramas akan. (Rom 5:17-19) Siohwa ketin kasausang nanleng mouren Sises, me e tepin kapikada, ong nin sampah. (Sohn 1:14) Eri Sises ketin wiahla aramas unsek men, duwehte Adam nin tapio. Ahpw weksang Adam, Sises idawehn koasoandi kan me Siohwa ketin kasik sang aramas unsek men. Pil pahn kasongosong me keieu laud, sohte ehu rehn sapwellimen Koht kosonned ko me e ketin kauwehla.
16. Dahme kahrehda pweinen pweipwei sapahlo wia kisakis me inenen kesempwal?
16 Ni eh pwoula nin duwen aramas unsek men, Sises kak ketin kamaiauda aramas koaros sang dihp oh mehla. Sapwellime mour pahrekiong soangen mour me Adam uhdahn pahn ahneki. Sises ketin wia ohl unsek men me kin loalopwoatohng oh peikiong Koht ni unsek. (1 Tim. 2:6) E pwoukinkitailla oh sapwellime meirongo ketikihong ohl, lih, oh seri kan koaros pai en kak mour kohkohlahte. (Mad. 20:28) Pweinen pweipwei sapahlo iei ahl me pahn kahrehiong kupwuren Koht en pweida.—2 Kor. 1:19, 20.
SIOHWA KETIN RITINGADA AHLO PWE KITAIL EN KAK PWURALA
17. Dahme kakehr wiawi pwehki pweinen pweipwei sapahlo?
17 Siohwa ketikihda pweinen pweipwei sapahlo ni uwen pweipwei laud ehu. (1 Pit. 1:19) E uhdahn ketin kesempwalkin kitail me kahrehda e kupwurki sapwellime Iehroso en pwoukinkitailla. (1 Sohn 4:9, 10) Met pil kak wehwehki me Sises ketin wiahlahr samatail, a kaidehn Adam. (1 Kor. 15:45) Sises ketikihong kitail pai ehu en kaidehn ihte ahneki mour soutuk ahpw en pil wiahla kisehn sapwellimen Koht peneinei ehu rahn. Pwehki pweinen pweipwei sapahlo, aramas akan pahn unsekla oh Siohwa kak ketin kapwureiraildo ong sapwellime peneinei ahpw sohte kauwehla sapwellime kosonned kan. Medewehla ia uwen kaselel en ahnsowo me koaros me kin loalopwoatohng Siohwa pahn unsekla! Koaros nanleng oh nin sampah pahn kakehr miniminpene nin duwen peneinei ehu. Kitail koaros pahn wiahla sapwellimen Koht seri kan.—Rom 8:21.
18. Iahd me Siohwa pahn ketin “kakaun mehkoaruhsie”?
18 Mendahki tepin atail pahpa nohno soikala Siohwa, Siohwa sohte ketin uhdihsang eh poakohng aramas, oh e ketikihda pweinen pweipwei sapahlo. Oh mendahki kitail soh unsek, Sehdan sohte kak kauhdi kitail sang atail en loalopwoatohng Siohwa. Sang ni eh ketin doadoahngki pweinen pweipwei sapahlo, Siohwa pahn ketin sewese kitail en wiahla aramas pwung kei ni unsek. Medewehla ia pahn mwomwen mour ni ahnsou me aramas koaros “me kilang Sapwellimeo oh pwoson” pahn ahneki mour soutuk. (Sohn 6:40) Samatail me limpoak oh erpit pahn ketin kapwaiada kupwureo oh sewese aramas akan en unsekla. Eri Siohwa pahn ketin “kakaun mehkoaruhsie.”—1 Kor. 15:28.
19. (a) Atail kalahnganki pweinen pweipwei sapahlo pahn kamwakid kitail en wia dah? (Menlau kilang koakon me oaralape “Kitail en Rapahki Mahs Aramas Emen me Pahn Kin Men Kasamwo Kitail.”) (b) Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop en mwuhr?
19 Atail kalahnganki pweinen pweipwei sapahlo pahn kamwakid kitail en padahkihong meteikan duwen kisakis kesempwal wet. Aramas anahne ese me ni limpoak Siohwa ketin doadoahngki pweinen pweipwei sapahlo pwehn ketikihong aramas koaros pai en mour kohkohlahte. Ahpw pweinen pweipwei sapahlo pil wia laudsang met. E kapwungala akupwung me Sehdan wiahda nan mwetuwel en Ihdeno. Kitail pahn koasoiapene nan iren onop en mwuhr ia duwen eh pahn wia met.