“Ieht Duwen En Koht Poakohng Kitail”
“Ma iei duwen sapwellimen Koht limpoak ong kitail met, a kitail en pil poakpene.”—1 SOHN 4:11.
1. Ni March 23 mwurin kihrlahn ketipino, dahme kahrehda aramas rar kei pahn kohpene nan Kingdom Hall kan oh wasahn mihding teikan nin sampah pwon?
NI Rahn Kaunop, April 11, 1998, mwurin kihrlahn ketipino, uhdahn pahn mie aramas 13,000,000 sampah pwon me pahn pokonpene nan Kingdom Hall kan de wasahn mihding teikan me Sounkadehdehn Siohwa kan kin doadoahngki. Pwekihda? Pwehki ahr mongiong mwekidki sapwellimen Koht limpoak me keieu laud ong aramas akan. Sises Krais kasansalehda sapwellimen Koht limpoak me keieu ileile, mahsanih, “Pwe iei uwen Koht eh ketin loalloale sampah, me e ketikihdohki Sapwellime Iehros, pwe mehmen me kin pwosonla ih en dehr salongala, a en ahneki mour soutuk.”—Sohn 3:16.
2. Mehnia peidek kan kitail koaros kak idek rehtail me pid atail mwekidki sapwellimen Koht limpoak?
2 Ni atail pahn medemedewe duwen limpoak me Koht kasalehong kitail, e pahn konehng kitail en idek pein rehtail, ‘I kin ni mehlel kalahnangki duwen dahme Koht wia? Ai mour kin kadehdehdahr duwen kalahngan wet?’
“Koht iei Limpoak”
3. (a) Dahme kahrehda e sohte kapwuriamweiki de apwalki ong Koht en kasalehda limpoak? (b) Iaduwen manaman oh erpit kin sansalda nan sapwellimen Koht kapikapik kan?
3 Kaidehn mehkot apwal de kapwuriamwei ehu, ong Koht en kasalehda limpoak, pwehki, “Koht iei limpoak.” (1 Sohn 4:8) Sapwellimen Koht irair me keieu, iei limpoak. Ni ahnsou me e kaunopada sampah pwe aramas en kak mour nin sampah, e wiahda nahna kan oh wiahda leh kan, nan madau kan kin kasansalehda eh manaman. (Senesis 1:9, 10) Koht kasalehda erpit, ni ahnsou me Koht koasonehdi koasondi en pihl oh koasondi en ahng, oh ni eh wiahda kisin mahs kan oh soangsoangen tuhke kan pwe kak kawukihla pwelen sampah pwen kihda mwenge ong aramas akan, oh pwe irail pahn kak mour, oh ni ahnsou me kihong nan loalatail en kak ese eh mwekidki uwen reireihn rahn akan oh sounpwong kan nin sampahwet. (Melkahka 104:24; Seremaia 10:12) Ahpw, mehn kadehde me laudsang kapikapikda kan, kin sansalda sang sapwellimen Koht limpoak.
4. Me pid kapikapikda kan, ia ekei mehn kadehdeh kan me kin kasansalehda sapwellimen Koht limpoak oh me kitail koaros anahne en kilang oh kalahnganki?
4 Atail koahiek en namehda mwenge kan, kin padahkiong kitail duwen sapwellimen Koht limpoak ni ahnsou me kitail kin kang wahntuhke ehu me mat, oh e kin sansal me e wiawihda kaidehn pwehn wiahte kenatail mwenge, ahpw kitail en iouki oh perenki kang. Mesetail kan kin kilang kihrlahn ketipin lingan kan, oh kak kilang use kan ahr kadirehla nanleng oh kilang soangsoangen wahnrohs kaselel akan, oh kilang mahn pwulopwul kan kin mwadong, oh kilang kompoakpatail kan me pohkomwokomw. Tumwatail kan kin katamankin kitail duwen limpoak en Koht ni ahnsou kitail kin ned pohmwahu en wahnrohs akan me kin masalpeseng. Salongatail kan kin padahkiong kitail duwen limpoak en Koht ni ahnsou kitail kin rong tenihr kan, oh ngihlen mahnpihr kan, oh ngilen kompoakpatail kan. Kitail pil kin pehm, limpoak en kompoakpatail kan ni ahnsou me re pwoalehkitaildi. Ekei mahn akan me Koht kapikada kak kilang, rong, de ned mehkan me aramas sohte kak. Ahpw Koht wiahda aramas rasehng ih, oh pwehki met, kitail kak esehla sapwellimen Koht limpoak ni ahl me mahnakan koaros sohte kak.—Senesis 1:27.
5. Iaduwen Siohwa kasalehda limpoak mwuledek ong Adam oh Ihp?
5 Ni ahnsou me Siohwa Koht kapikada tepin aramas ko, Adam oh Ihp eh kapikapik kan me kin kapilkipene ira kin kasansalehda sapwellime limpoak. E wiahda mwetuwel ehu, ehu paradais, oh kekeirada loale soansoangen tuhke kan koaros. E pil wiahda ehu pillap pwen kalamwur mwetuwelo oh kadirekihla mahnpihr kan oh mahn akan. E ketikihong mepwukat koaros Adam oh Ihp pwehn wia ihmwara. (Senesis 2:8-10, 19) Siohwa kin kilangwong ira nin duwen sapwellime seri kan, kisehn sapwellime peneinei nin sampah oh nanleng. (Luk 3:38) Ni eh kihda Ihden duwehte mehn kahlemeng ehu, Sahmo me kin ketiket nanleng kupwureki tepin pwopwoudo en kapwaiada ara pwukoah en kalaudehla Paradais nin sampah pwon. Sampah pwon en direkihla neirail seri kan.—Senesis 1:28.
6. (a) Ia omw pepehm me pid duwen ahn Adam oh Ihp sapeikiong Koht? (b) Dahme pahn kasansalehda me kitail sukuhliki mehkot sang dahme wiawi nan Ihden oh me kitail paiekihda sang wiewia wet?
6 Ahpw, Adam oh Ihp, lelong ehu kasongepen ara peik. Emen mahs, oh mwurih mehteio, sohte kasalehda kalahnganki limpoak me kohwong ira. Dahme ira wia me inenen kapwuriamwei. Ira sohte kak pwaindi ire wet! Met imwikihla ira kasalongala ara nanpwungmwahu rehn Koht, oh sohlahr iang sapwellime peneinei, oh pekeusang nan Ihden. Lao lel rahnwet, kitail koaros pil kin pehm lipwen ara dihp. (Senesis 2:16, 17; 3:1-6, 16-19, 24; Rom 5:12) Ahpw kitail sukuhliki sang dahme wiawiehr? Iaduwen kitail kin mwekidki sapwellimen Koht limpoak? Pilipil kan me kitail kin wiada ehu ehu rahn kin kasansalehda me kitail kin kalahnganki sapwellime limpoak?—1 Sohn 5:3.
7. Edetehn Adam oh Ihp wiahda dihp, iaduwen Siohwa kasalehda limpoak ong kadaudokara?
7 Edetehn tepin atail pahpa oh nohno sohte kasalehda kalahnganki soahng koaros me Koht wia ong ira, met sohte katikitikiala sapwellimen Koht limpoak. Pwehki sapwellime limpoak ong aramas akan me saikinte ipwidi—patehng kitail me memour nan rahnpwukat—Koht ketin mweidong Adam oh Ihp en wiahda seri kan mwohn ara mehla. (Senesis 5:1-5; Madiu 5:44, 45) Ma Koht sohte wia met, kitail koaros sohte pahn mie. Ekis, ekis, E kasalehong kitail koaros sapwellime kupwure, oh koasonehdi poahsonpen koapwoaropwoar ong kadaudok en Adam kan koaros, ma irail pahn pwoson. (Senesis 3:15; 22:18; Aiseia 9:6, 7) Sapwellime koasondi pil kin pidada aramas akan sang wehi koaros me pahn kak ale mehkot me Adam kasalongehla, iei, mour unsek nin duwen kisehn sapwellime Koht peneinei pwon. Koht ketkihda met, ni eh ketkihda tomw ehu.
Dahme Kahrehda Tomw Ehu?
8. Edetehn Koht pahngok ong Adam oh Ihp en kamakamala, dahme kahrehda e sohte kak mahsanih me neira seri kan sohte anahne mehla?
8 Tomw ehu uhdahn anahne wiawi ni mwomwen mouren aramas men pwen kak kapwungala ireo? Koht sohte kak ihte kapwungala ireo, edetehn Adam oh Ihp anahne mehla pwehki ira sapeik, ahpw kadaudokara koaros me peikiong Koht pahn kak mour kohkohlahte? Ong madamadau soh-unsek en aramas akan, koasondi wet pahn pwung ong irail. Ahpw, Siohwa “kin ketin poakong me pwung oh me mehlel.” (Melkahka 33:5) Ihte, mwurin Adam oh Ihp wiahla aramas soh-unsek kei, me ira wiahda seri; eri seri pwukat me ipwidi soh-unsek. (Melkahka 51:5) Irail koaros sohsohki dihp, oh pwainen dihp iei mehla. Ma Siohwa pohnsehse met, soahngen kahlemeng dah, met pahn wia ong sapwellime tohnpeneinei nan audepen sampah oh lahng pwon? Siohwa sohte kak pohnsehsehla sapwellime koasondi pwung kan. E kin wauneki koasondi en kopwungpwung. Sohte mehmen pahn kak ni pwung kaulimki de kasapwungehla elen en Koht kan kapwungehla irair pwukat.—Rom 3:21-23.
9. Nin duwen koasondi en kopwung pwung me kohsang powe, tomw dah me anahn?
9 Eri, ia elen wiepen kamaiou kak wiawihong irail kadaudok kan en Adam me kin kasalehda irail kin peikiong Siohwa? Ma aramas unsek men pahn mehla nin duwen tomw ehu, kopwung ni pwung pahn kak mweidong mour unseko en pwaindi dihpen irail kan me pahn ni pwoson kamehlele tomwo. Pwehki dihpen ohl meno, Adam, me pwukoahki aramas koaros en wiahla aramas dipan akan, eri kakeridien ntahn aramas unsek teio, me pahn kak ni tohpahrek en kopwungala. (1 Timoty 2:5, 6) Ahpw iawasa me soahngen aramas menet kak dierekie?
Ia uwen Laud Pweine?
10. Dahme kahrehda kadaudok en Adam sohte kak kihda de wia tomwo?
10 Sang rehn kadaudok dipahnlahr kan en Adam, sohte emen me kak kihda tomw ehu pwen pwainsapahldo mouritail me Adam kesehlahr. “Sohte me kak kapitala pein ih; sohte me kak patohwanohng Koht pweinen eh mour, pwe pweinen mour me nohn laud kowahlap. Me emen kak kihda sohtepah itarohng kadohwaneweisang ih nan sousou, pwe en kak momour poatopoat.” (Melkahka 49:7-9) Pwehki aramas sohte arail koapworoapwoar en pitala, Siohwa kasalehda mahk oh kaunopada ehu ahl en pitala.
11. Ni ahl dah Siohwa ketkihda mouren aramas unsek men pwen kak wiahda tomw pwung ehu?
11 Siohwa sohte kadarodo emen tohnleng nin sampah pwen mwomwehda mehla nin duwen mwomwen pali war ehu ahpw ni mehlel wia memourte ni pali ngehn. Ahpw, Koht kelepw me kak wiada manaman wet, ihme e ketin kihong mouren oh irairen sapwellime Ohl nan kapehd en liho, Meri me nein Heli, keinek en Sudah. Sapwellimen Koht manaman, ngehn sarawi, me pere kekeiradahn serio nan kapehd en eh nohno, oh serio ipwidi nin duwen aramas unsek men. (Luk 1:35; 1 Piter 2:22) Ohl menet ahneki irair kan me pahn kak kihda tomw ehu oh kaitarala kopwung me kohsang powe.—Ipru 10:5.
12. (a) Ia wewehn Sises me sapwellimen Koht “Iehros”? (b) Iaduwen en Koht poaronehdo sapwellime Ohl nin sampah nin duwen tomwo, kin kasansalehda sapwellime limpoak ong kitail?
12 Siohwa ketkihong ihs pwukoah wet sang nanpwungen sapwellime tohnleng kan? Mehno me Iren Paipel kan ntingdi, sapwellime “Iehros.” (1 Sohn 4:9) Lepin lokaia wet kin kadoadoahkong kaidehn dahme e wia ahnsou e ipwidi nin duwen aramas men, ahpw dahme e wia nanleng mwohn e ipwidi nin sampah. Ih me Koht doadoahngki en kapikada memour teikan koaros. Tohnleng kan iei nein Koht, nin duwen Adam me nein Koht. Ahpw Sises kin ale “sapwellime lingan me ih, Iehros en Koht, ale sang rehn Seme.” E pil kin “ketiket ni palimaun en Sahmo.” (Sohn 1:14, 18) E kin karanih Seme. E pil kin sapwellimaniki soahngen limpoak me Seme kin kasalehda ong aramas akan. Lepin Padahk 8:30, 31 kasansalehda iaduwen Sahmo kin kilangwong sapwellime Ohl, oh iaduwen Naho pil kin kilangwong aramas akan: “I mih limwah, duwehte sounsawas emen, iei ngehi me kin kapakaparanih rahn koaros, oh I pil perenkihda ei patopato reh-I perenkihda sampah, oh I [Sises, Sapwellimen Siohwa Sounsawas Men, iei karasepen erpit] pil perenkihda aramas akan koaros.” Sapwellimen Koht Ohl me keieu kesempwal, me Koht kadaradohr nin sampah nin duwen tomwo. E inenen wehwe mwahu, sapwellimen Sises mahsan: “Pwe iei uwen Koht eh ketin loalloale sampah, me e ketikihdohki Sapwellime Iehros”!—Sohn 3:16.
13, 14. Poadopoad en Paipel me pid duwen ahn Eipraam song en meirongki Eisek kin sewese kitail en kalahnganki dahme Siohwa wia ong kitail? (1 Sohn 4:10)
13 Pwen sewese kitail en wehwehki ia wehwehn met, mahs mahsie, mwohn Sises ketido nin sampah, Koht padahkiong Eipraam, mpen sounpahr 3,890 samwalahro: “Ale, Aisek, noumw pwutak iehrosen, me ke kin kesempwalki, oh kohla nan wehin Moria. Kowe kohla meirongkihong ie nin duwen meirong isihs ehu pohn nahna me I pahn kasalehiong uhk.” (Senesis 22:1, 2) Eipraam kasalehda pwoson sang ni eh peikiong. Medewehla ma kowe iei Eipraam. Iaduwen ma met iei noumw pwutak iehros me komw kin poakepoake? Ia pahn omw pepehmw ni ahnsou me ke pahn pwalangpaseng tuwi kan ong meirongo, oh ni ahnsou ken seiloak doh, rahn kei mwohn pahn lel sahpwen Moria, oh ni ahnsou me komw kihda noumw pwutak pohn pei sarawi?
14 Dahme kahrehda emen pahpa oh nohno me kin limpoak pahn ahneki soahngen pepehmw? Nan pwuhken Senesis 1:27, mahsanih me Koht kapikada aramas me rasehng Ih. Atail pepehm kan me pid limpoak oh mahk kalahngan kin sansalda ni ahl me sohte unsek duwehte sapwellimen Siohwa limpoak oh mahk kalahngan. Ong Eipraam, Koht kauhdi ih pwen dehr meirongkihla Aisek. (Senesis 22:12, 13; Ipru 11:17-19) Ahpw, Siohwa sohte uhdi en ketkihda tomwo, edetehn met wia tohnmetei laud ehu ong pein ih oh sapwellime Ohl. Dahme wiawi, kaidehn pwehki Koht anahne wia met ong kitail, soh, ahpw pwehki e ketin kasalehong kitail kadek me kitail sohte warong. Eri, kitail kin kalahnganki ni unsek tomwo?—Ipru 2:9.
Dahme E kak Wia Ong Kitail
15. Iaduwen tomwo kin kamwekidada mour en aramas akan nan atail ahnsou?
15 Sawas limpoak wet me Koht ketikihda kak doake mouren aramas akan me kin pwoson tomwo. Mahs re kin dohsang Koht pwehki dihp. Nin duwen sapwellime Mahsen mahsanih, ‘pwehki amwail wiewia sapwung kan oh lamalam suwed akan, kumwail wialahr imwintihti en Koht.’ (Kolose 1:21-23) Ahpw met irail “wialahr kompoakepahn Koht, pwehki pwoulahn Sapwellime Iehros.” (Rom 5:8-10) Ahpw pwehki irail kawukihla ahr mour oh ale mahkpen Koht ki pwoson meirong en Krais, irail ahnekihla nsen mwakelekel.—Ipru 9:14; 1 Piter 3:21.
16. Kapai dah kei kin kohwong pwihn tikitiko pwehki ahr pwoson tomwo?
16 Siohwa luke ekei, nin duwen pwihn tikitik, ong pwais en iang sapwellime Ohl nan Wehin Nanleng, pwen kak kapwaiada sapwellimen Koht kupwur ong sampah wet. (Luk 12:32) Irail pwukat kohsang “kadaudok koaros, oh lokaia koaros, wehi koaros oh sahpw koaros . . . pwen wiahkiniraillahr wehin samworo ehu, pwe re en papah aht Koht, oh re pahn kakaun nin sampah nin duwen nanmwarki kan.” (Kaudiahl 5:9, 10) Pohl ntingihdi kisinlikou wet ong irail: “Pwe Ngehno me Koht ketikihong kumwail sohte kin wiahkin kumwail lidu oh kahrehiong kumwail masak; ahpw Ngehno kin wiahkin kumwail sapwellimen Koht. Oh Sang ni manaman en Ngehno emenemen kitail kin likweriong Koht, “Abba, Semei!’ Pwehki atail wialahr sapwellime, kitail pahn pil paieki pai kan me e ketin nekinekidohng sapwellime seri kan, oh kitail pil pahn iang Krais paieki dahme Koht ketin nekinekidohng.” (Rom 8:15-17) Nin duwen sapwellimen Koht seri pwekpwek kan, irail kak ahnekihla nanpwung mwahu rehn Koht me Adam katiasangehr; ahpw seri pwukat pahn ale pwais kan en papah nanleng—Adam sohte ahneki pwais wet. Ihme kahrehda wahnpoaron Sohn mahsanih: “Kumwail kilang uwen limpoak en Sahmo ong kitail! Sapwellime limpoak me laud mehlel me kahrehda atail kak adaneki sapwellimen Koht”! (1 Sohn 3:1) Ong aramas pwukat, Koht kin kasalehong irail kaidehn ihte limpoak me adaneki (a·gaʹpe) ahpw limpoak me adaneki (phi·liʹa), iei irair ehu me kin wiawi nanpwungen kompoakepah riemen.—Sohn 16:27.
17. (a) Ong irail koaros me kin pwoson tomwo, koapworoapwoar dahieu kohwong irail? (b) Dahme “Sapwellimen Koht seri kan nan ahr saledek lingan” kin wehwehkiong irail?
17 Ong mehteikan—irail koaros me kin pwoson sapwellimen Koht kadek sapan ong koapworoapwoar en mour ki Sises Krais—Siohwa kin ritingihda ahl en karanih ih me Adam kasalongehla. Wahnpoaron Pohl kawehwehda: “Audepen lahng oh sampah koaros kin kasikasik [aramas akan me kohsang Adam] ahnsou me Koht pahn ketin kasalehda ong irail kan me sapwellime [met wehwehki, irail kin awihawih ahnsowo me e pahn inenen sansal me sapwellimen Koht ohl akan me kin iang Krais kaunda Wehin Nanleng kin tepida wia mehkot mwahu ong aramas akan. Pwe wiepen lahng oh sampah pwupwsangehr koasoandihpe, [irail ipwidi nin duwen aramas dipan oh arail koapworoapwoar iei mehla, oh sohte ehu ahl me re kak pein kasaledekla pein irail], kaidehk sang ni pein nsenarail ahpw pwehki kupwur en Koht. Ahpw mie koapworopwor wet: ehu rahn rahn pahn maiaudahsang mouren liduwih mehla, oh pahn iang sapwellimen Koht seri kan nan arail saledek lingan.” (Rom 8:19-21) Dahme saledek wet pahn wahdo? Irail pahn saledek sang dihp oh mehla. Irail pahn unsekla ni madamadau oh paliwarail, oh Paradais pahn wiahla ahr wasahn kousoan, oh irail pahn ale mour soutuk oh paiekihda ahr unsekla oh kalahnganki ong Siohwa, met me ihte Koht mehlel. Oh dahme kahrehda met pahn pweikihda? Sang ni tomw meirong en sapwellimen Koht Iehros.
18. Ni April 11 mwurin kihrlahn ketipin, dahme kitail pahn wia, oh dahme kahrehda?
18 Ni Nisan 14, 33 C.E., nan ehu pere nan ihmw poasoke nan Serusalem, Sises wia Katamanpen eh matala. Kataman wet me pahn wiawi ehu ehu pahr pahn wiahla ahnsou kesempwal ehu ong Kristian mehlel kan koaros. Pein Sises kekehliki: “Kumwail wia met ong ni katamanpei.” (Luk 22:19) Nan pahr 1998 Katamano pahn wiawi mwurin kihrlahn ketipin ni April 11 (Nisan 14 pahn tepida). Ni rahno, sohte mehkot me pahn kesempwal sang en iang towehda Kataman kesempwal wet.
Iaduwen Komw Pahn Sapeng?
◻ Ni ahl dah kei Koht kasansalehda sapwellime limpoak laud ong aramas akan?
◻ Dahme kahrehda mouren aramas unsek men anahn pwehn tomwki kadaudok en Adam?
◻ Ia uwen laud me Siohwa tohnmeteiki en ketikihda tomwo?
◻ Dahme tomwo kin wia ong kitail?
[Kilel nan pali 22]
Koht ketikihda sapwellime Iehros