solahr medek. Soahng mering kan sohralahr.” (Kaudial 21:3, 4) Ia uwen met pahn kansenamwahu ong tohnsampah lokolok kan!

Inou en Siohwa Koht kaidehn inou ehu me sohte audepe. Paipel kihong kitail mehn kamehlel wet: “Koht kaidehn aramas emen me kin lokaia likamw; pil kaidehk aramas emen me kin wekidala audepen kupwure. Ni eh pahn ketin inoukihda mehkot, e kin ketin kapwaiada; mehkot me e kin ketin mahsanih kin pweida.” (Nempe 23:19) Ehi, dahme Koht inoukihda pahn pweida​—⁠oh irail ko koaros me kesihnenda ong ah pali pahn ale kapaiparail.

Sapwelimen Koht Meninkeder kan en Popohl

Sounkadehde kan en Siohwa kin indanki arail ngoangki kalohkiseli Wehin Koht. Ehu ehu sounpar, irail koaros kin patpene oh doadoahngkihla pohnangin awa lik samwa ni arail kin ehukihong meteikan rong kaperen en Paipel. Met kin pweida sang ni kokohp en mahsan en Sises: “Oh Rohngamwahu en Wehin Koht pahn lohkseli wasa koaros nin sampah, pwe kadehde en mie ong aramas koaros​—⁠a mwuri, imwin sampah ahpw pahn kohdo.” (Madiu 24:14) Rohng me Sounkadehde kan kin wahseli kin mehlel wia “rongamwahu,” pwehki e kin pakairki Wehin Koht nanleng me ihte koapworopwor en tohnsampah. Oh ia uwen met kin wia koapworopwor tengeteng ehu ong ahnsou kohkohdo!

Pil ahnsou wet Wehin Koht kin kapwarehda rehn towe kan sahl mehlel en popohl oh limpoak en Kristian. Sises mahsanih: “Pwe ihme aramas koaros pahn esehki me kumwail nei tohnpadahk, ma kumwail pahn limpoakpene.” (Sohn 13:35) Sounkadehde kan en Siohwa kin nantiong kapwaiada kosonned wet me Kristian mehlel kan anahne peikiong. Pwehki met, arail perienpene kin kaminiminpene mehn Suhs oh mehn Arap, mehn Croatians oh mehn Serb, mehn Hutu oh mehn Tutsi. Soangen popohl wet me pali moaron en tohnsampah kin ihte auauramanih kin ahnsouwet mih rehn Sounkadehde kan en Siohwa rar kan nan sampah pwon.

Papah Nin Duwen Sounkair Kan En Popohl Sang Rehn Koht

“Ia uwen lingan nehn me kin kotehdo nahna kan wa. . . rongamwahu en popohl.”​—AISEIA 52:7, New World Translation.

1, 2. (a) Nin duwen me Aiseia 52:7 kohpada, rongamwahu dahieu me anahne lohkseki? (b) Dahme mahsan en kokohp en Aiseia kin wehwehkiong nan irair en Israel en mahsie?

MIE rongamwahu mehn lohkseli! Met iei rongamwahu en popohl​—popohl mehlel. Met iei rongen komour me kin pid Wehin Koht. Mahsie soukohp Aiseia intingihdi duwen met, oh ah mahsan kan kin neknekla ong kitail nan Aiseia 52:7, wasa kitail wadek: “Ia uwen lingan nehn me kin kotehdo nahna kan wa rongamwahu, rongamwahu en popohl, me kin wa rongamwahu en mehkot mwahusang, me kin pakapakairki komour, me indinda ong Saion: ‘Amw Koht nanmwarkilahr!’” (NW).

² Siohwa ketin kamwekid sapwelime soukohpo Aiseia en intingihdi rohngo ong kamwahupen Israel en mahs oh ong kamwahupatail rahnwet. Ia wehwehn mahsan ko? Ni ahnsou me Aiseia ingtinghdi mahsan ko, wehin Israel ni paliepeng ele kalipliplahr rehn mehn Asiria kan. Mwuri, tohn wehin Suhda ni palikapi kaliplipla rehn mehn Papilon kan. Ahnsouwo iei ahnsoun insensuwed oh pingiping nan wehio pwehki aramas kan ahr sapeik ong Siohwa oh eri karehong ren sohte popohl rehn Koht. Nin duwen me Siohwa padahkiong irail, arail wiewia dipan kan karehdahr wahu ehu rehn nanpwungarail oh arail Kohto. (Aiseia 42:24; 59:2-4) Ahpw, ki Aiseia, Siohwa ketin kohpada me nan ahnsou keren kan kelen Papilon pahn ritda. Sapwelimen Koht aramas kan pahn saledekla pwehn pwurelahng nan udakerail, wasao me re pahn pwurehng onehda sapahl tehnpas en Siohwa. Saion pahn kapwurpwurdo, oh kaudek en Koht mehlelo pahn pwurehng wiawi nan Serusalem.​—Aiseia 44:28; 52:1, 2.

3. Ia duwen inou en kapwurpwurdo en Israel kin pil wia kokohp en popohl ehu?

³ Inou en kamaiou wet kin pil wia kokohp en popohl. Ni arail pwuredohng sahpwo me Siohwa ketikihong mehn Israel kan e pahn wia mehn kadehdepen en Koht mahk kalahngan oh arail koluhla. E pahn kasalehda me mie popohl nanpwungarail oh Koht.​—Aiseia 14:1; 48:17, 18.

“Amw Koht Ketin Nanmwarkilahr”

4. (a) Ni ahl dahieu kitail kak inda me nan pahr 537 B.C.E. ‘Siohwa ketin nanmwarkihlar’? (b) Iaduwen Siohwa kamwekid ire kan ong kamwahupen sapwelime aramas kan nan ahnsou kan en mwuri?

⁴ Ni ahnsou me Siohwa wiahda kamaiou wet nan pahr 537 B.C.E., pakairo konehng wiawihong Saion: “Amw Koht ketin nanmwarkilahr!” Mehlel, Siohwa iei “Nanamwarki soutik.” (Kaudial 15:13) Ahpw kamaiou wet me e wiahiong sapwelime aramas kan kin wia kasalepe kapw en sapwelime kaunda unsek en lahng oh sampah. Ni ahl kapwuriamwei ehu, e kasalehda sapwelime kehl manaman pohn kaudahn aramas me keiou kehlail lau lel ahnsouwo. (Seremaia 51:56, 57) Pwehki ngehnin Siohwa kin doadoahk, e kin kauwehla pilahn mwersuwed kan me kin wiawihong sapwelime aramas kan. (Ester 9:24, 25) Pwurpwurehng Siohwa kin ketin kasalehda sapwelime manaman nan soangen ahl tohto pwehn kamwekid nanmwarki kan en Medo-Persia en miniminiong oh kapwaiada pein sapwelime kupwur. (Sakaraia 4:6) Wiewia kaselel ko me pweida ahnsouwo kin intingdi ong kitail nan Paipel pwuhk en Esra, Nehmaia, Ester, Akkai, oh Sakaraia. Oh ia uwen met kin kakehle atail pwoson en pwurehng kousapahli met!

5. Wiewia kesemwpwal dahkei me Aiseia 52:13–53:12 kin kapwarehda?

⁵ Ahpw, dahme wiawi nan pahr 537 B.C.E. oh mwuri kin ihte wia tepin dahme pahn wiawi. Mwurinte kokohp en kapwurpwurdo me kileledi nan irelaud 52, Aiseia intingihdi duwen ketidohn Mesaia. (Aiseia 52:13–53:12) Ki Mesaia, me sansalda me iei Sises Krais, Siohwa kak ketikihda rohng en kamaiou oh popohl me kesemwpwalsang dahme wiawi nan pahr 537 B.C.E.

Sapwelimen Siohwa Sounkair Lapalap en Popohl

6. Ihs me wia sapwelimen Siohwa sounkair keiou lapalap en popohl, oh pwukoah dahieu e kin kadoadoahkiong pein ih?

⁶ Sises Krais iei sapwelimen Siohwa sounkair lapalapie en popohl. Iei ih me Mahsan en Koht, pein sapwelimen Siohwa Sounkair. (Sohn 1:14) Me parekiong met, ahnsou kis mwurin ah papdaisla nan Pillap Sordan, Sises kesihnenda nan sinakoke nan Nasared oh wadekohng pokono wasao eh pwukoa sang nan pwuhk en Aiseia irelaud 61. Pwukoa wet kasalehda me dahme e pekderdohng kalohngki kin pidada “kamaiou” oh “kapwurpwurdo,” iangahki ahnsou mwahu en pwungla rehn Koht. Ahpw, Sises wia laudsang ihte pakairki rongen popohl. Koht pil ketin kadaredo ih pwehn kihda poahson en popohl poatopoat.​—Luk 4:16-21.

7. Ia imwilahn popohl rehn Koht me Sises Krais karehong en miehla?

⁷ Ni ahnsou me Sises ipwidi, tohnleng kan pwarwohng silepen sihpw kan limwahn Pedleem, kapikapinga Koht oh indinda: “Kaping ong Koht nanleng wasa ileilehie, oh mwehi kapohl nin sampah ong aramas akan me e kin ketin kupwuramwahuwih.” (Luk 2:8, 13, 14) Ehi, popohl pahn mih rehn irail ko me Koht pahn kasalehong kupwuramwahu pwehki re kasalehda arail pwoson koasoandio me e ketikihda ki sapwelime Ohlo. Ia wehwehn met? E kin wehwehki me mendahki aramas ipwidi nan dihp, re kak mwakelekella mwohn Koht, oh ahneki nanpwungmwahu reh. (Rom 5:1) Re kak paikihda meleilei en loale, oh popohl, me ihte kak wiawi ni ahl wet. Nan ahnsouwo me Koht kileleihong, kamaiou pahn wiawi sang lipwen dihp kan me aramas sohsohkih sang Adam, iangahki soumwahu oh mehla. Aramas solahr pahn maskun de salongpon de nehtok. Luwet kan oh soumwahu en madamadau pahn sohla kohkohlahte. Paikihda mour ni unsek kohkohlahte pahn kak wiawi.​—Aiseia 33:24; Madiu 9:35; Sohn 3:16.

8. Ohng ihs me popohl sang rehn Koht pahn kohwong?

⁸ Popohl sang rehn Koht pahn kohwong ihs? E pahn kohwong koaros me kasalehda pwoson Sises Krais. Wahnpoaron Pohl intingihdi me ‘Koht pil ketin kupwukupwure en ketin kasapahldohng audepen lahng oh sampah ong pein ih sang ni intahn Sises me e kakerehdi pohn tuhkehn kalokoloko.’ Wahnpoarono pil kapataiong me kasapahldo wet pahn pidada “mehkoaros nanlehng”​—met wehwehki, irail ko me pahn iang Krais sohsohki nanlehng. E kin pil pidada “mehkoaros nin sampah”​—met kin wehwehki, irail ko me pahn paikihda ahnsou mwahu en mour kohkohlahte pohn sampah wet ni ahnsou me e pahn mihla ni irair unsek en Paradais. (Kolose 1:19, 20) Pwehki arail alehiong pein irail kesemwpwalpen meirong en Sises oh pwehki arail peikiong Koht sang nan mongiongarail, irail pwukat koaros kak paikihda koampoakepahki Koht.​—Kaparekiong Seims 2:22, 23.

9. (a) Popohl rehn Koht kin pil kamwekidada nanpwung dah teikan? (b) Pwe popohl en miehla wasa koaros, manaman dahieu me Siohwa ketikiohng Sapwelimeo?

⁹ Ia uwen e kesemwpwal en ahneki soangen popohl wet rehn Koht! Ma sohte popohl nanpwungatail oh Koht, eri pil pahn sohte popohl poatopoat oh katepe me pahn mihe nanpwungen aramas. Ahneki popohl rehn Siohwa iei poahson en popohl mehlel pohn sampah. (Aiseia 57:19-21) Me pwung ong met, Sises Krais iei Soupeidi en Popohl. (Aiseia 9:6) Ki menet me tohnsampah kak kasapahldohng Koht, Siohwa pil ketikihong manaman en kaunda. (Daniel 7:13, 14) Oh me pid dahme kaundahn Sises pohn sampah kin wahdo, Siohwa ketin inoukihda: “Popohl pahn poatopoat nan sapwelime wehi.”​—Aiseia 9:7; Melkahka 72:2.

10. Iaduwen Sises kihda mehn kalimeng ni ah kalohki sapwelimen Koht rong en popohl?

¹⁰ Tohnsampah koaros anahne sapwelimen Koht rongen popohl. Pein Sises ketikihda mehn kalimeng ngoang ni ah kin kalohngki duwen met. E wia met nan wasahn kaudeko nan Serusalem, pohn dohl akan, pohn ahl akan, ong lihen Sameria men ni pwarero, oh nan imwen aramas kan. Wasa kan me aramas kin mihe, Sises kin rapahki ahnsou mwahu en kalohngki ong irai duwen popohl oh Wehin Koht.​—Madiu 4:18, 19; 5:1, 2; 9:9; 26:55; Mark 6:34; luk 19:1-10; Sohn 4:5-26.

Kaian en Kekeid nan Lipwen Krais

11. Doadoahk dahieu Sises kasukuhlkiohng sapwelime tohnpadahk kan?

¹¹ Sises kin padahkiong sapwelime werek kan en kalohngki sapwelimen Koht rong en popohl. Duwehte Sises me wia sapwelimen Siohwa “sounkadehde me lelepek oh mehlel,” re pohnese me re pil pwukoahki en kadehde. (Kaudial 3:14; Aiseia 43:10-12) Re kin kilangwohng Krais me iei arail Kaun.

12. Ia duwen Pohl kasalehda kesemwpwalpen doadoahk en kalohk?

¹² Wahnpoaron Pohl kihda karepe mwahu ong kesemwpwalpen doadoahk en kalohk, oh kosoia: “Pwe Pwuhk Sarawi mahsanih, “Mehmen me kin pwoson ih sohte pahn sarohdi.’” Met wehwehki me, koaros me kasalehda pwoson Sises Krais me iei sapwelimen Siohwa Sounkomour sohte pahn sarohdi. Oh wekpeseng en emen keinek sohte pahn irehdi ih sang en kamourla, pwe Pohl kapataiong: “Pwe sohte wekpeseng ehu mie nanpwungen mehn Suhs akan oh mehn liki kan. Koht, iei ih mehtehmen me pil Kaunen aramas akan koaros, me kin ketin kupwurmwahwih aramas koaros me kin likweriong ih. Nin duwen Pwuhk Sarawi eh mahsanih: “Koaros me kin likweriong mwaren Kauno (Siohwa) pahn mourla.’” (Rom 10:11-13) Ahpw iaduwen aramas kan pahn kak sukuhlki duwen ahnsou mwahuwo?

13. Dahme anahn ma aramas kan pahn rong rongamwahuwo, oh iaduwen Kristian kan nan senturi keiou kapwaiada anahno?

¹³ Pohl apwalihala anahno ni ah kihda peidek kan me emen emen ladu en Siohwa anahne medemedewe mwahu. Wahnpoarono kalelepek: “A ia duwen arail pahn kak likweriong, ma re sohte pwoson? Oh ia duwen arail pahn kak pwoson, ma re sohte rong mahsenpe? Oh ia duwen arail pahn kak rong, ma mahsenpe sohte wiawihong irail? Oh ia duwen mahsenpe pahn kak wiawihong irail, ma sohte meninkeder pahn pekederlahng irail?” (Rom 10:14, 15) Wiewia kan en Kristian kan en mahs kadehdehda me ohl akan oh lih akan, me pwulopwul oh me mah kan, kin alasang kalimeng me Krais oh sapwelime wahnpoaron kan kin kihda. Re kin wia sounkair pwatiet kei en rongamwahuwo. Ni arail kalimengih Sises, re kin kalohkohng aramas kan wasa soh lipilipil kan me re kak dierek ie. Pwehki arail inengieng kalohkohng aramas koaruhsie, re kin wia arail doadoahk en kalohk wasa kan me pokon kan kin mihe oh sang ihmw lel ihmw.​—Wiewia 17:17; 20:20.