-
Kehl En KapakapKahn Iroir—2000 | August 1
-
-
sapwungala. E kangoangehki ienge Kristian kan en kapakapkihong Koht arail kapwunod kan koaros oh kadehdehda: “I kakohng mehkoaros sang ni manamano me Krais kin ketikihong ie.” (Pilipai 4:6, 7, 13) Met kin wehwehki me en Pohl pekipek kan koaros ong Koht kin pweida? Kitail en kilang.
Kaidehn Pekipek Koaros E kin Ketin Sapeng
Nan ah doadoahk en kalohk soh roporop, Pohl kin lokolongki mehkot me e kahdaneki “kisin tek kamedek kis kohieng ni paliwereiet.” (2 Korint 12:7) Met kak wehwehki kapwunod en lamalam oh pepehm me soun uhwong kan oh “kompoakepah likamw kan” kin kahrehda. (2 Korint 11:26; Kalesia 2:4) De e pil kak kohsang kamedek en soumwahu en mese me e kin kohwahki. (Kalesia 4:15) Mendahki dahkot met, “kisin tek kamedek kis me kohieng ni paliwereiet” kin kak kaluwetehla Pohl. E ntingihdi: “Pak silipak I ahpw ngidingidkihong Kauno oh peki en ketikihsang ei kisin tek kiset.” Ahpw, Koht sohte sapeng en Pohl pekipek. Koht ketin kawehwehong Pohl me kapai kan en pali ngehn me e alehier sang rehn Koht, duwehte manaman en dadaurete pahn kasongosong kan, me itar. Patohngete met, Koht mahsanih: “Ei kalahngan itarohng uhk; pwe ei manaman kin sansalda mehlel rehn me luwet akan.”—2 Korint 12:8, 9.
Dahme kitail sukuhlikihsang mehn karasaras kan en Elieser oh Pohl? Siohwa Koht kin uhdahn karonge kapakap kan en irail ko me ni karakarahk men papah Ih. Ahpw met sohte wehwehki me e kin ahnsou koaros sapengala arail pekipek kan pwehki Koht kak ese dahme pahn wiawi ahnsou kohkohdo. E mwahngih dahme pahn keieu mwahu ong kitail laud sang pein kitail. Me kesempwal sang met, e kin ahnsou koaros mwekid ni ahl akan me pahrekiong sapwellime kupwur kan nin duwen me kileledi nan Paipel.
Ahnsoun Kamwahula ni Pali Ngehn
Koht ketin inoukihda en kamwahuwiala tohnsampah koaros sang soumwahu en paliwar, lamalam, oh pepehm erein Kaundahn Pahr Kid en sapwellime Ohlo pohn sampah. (Kaudial 20:1-3; 21:3-5) Kristian mehlel kan kin kasikasik ahnsou kohkohdo wet me e ketin inoukihda, ni arail kin pwoson unsek sapwellimen Koht manaman en kapwaiada met. Nindoken re sohte kin kasik me kamwahula pwukat pahn ni manaman wiawi ahnsouwet, re kin kapakap ong Koht peki sapwellime kamweit oh kehl en kak powehdi kasongosong kan. (Melkahka 55:22) Ni ahnsou me re kin soumwahuda, re kin kak kapakapki sapwellimen Koht kaweid pwe ren kak pilada soangen wiepen wini me keieu mwahu iten me re kak pwainda.
Ekei pelien lamalam kin kangoangehki me soumwahu kan en kapakapki pwe ren mwahula ahnsouwet, ni arail kin koasoiahki soumwahu kan me Sises oh sapwellime wahnpoaron kan kin kamwahuwikihla manaman. Ahpw soangen manaman kapwuriamwei pwukat kin wiawihda ong kahrepe tohrohr ehu. Re kin wiawi pwehn kadehdehda me Sises Krais iei Mesaia mehlel oh en kasalehda me sapwellimen Koht kupwur sohla mih rehn wehin mehn Suhs akan ahpw uhd mihla rehn mwomwohdisohn Kristian kapw me ahpwtehn kokouda. Ni ahnsouwo, kisakis manaman kan kin anahn pwehn kakehlailla pwoson en mwomwohdisohn Kristian kapwo me ahpwtehn kokouda. Ni ahnsou me mwomwohdiso kapw wet kehlailda, oh mahla, kisakis manaman kan “solahr kin wiawi.”—1 Korint 13:8, 11.
Ni ahnsou kesempwal wet, Siohwa Koht kin ketin kahre sapwellime tohnkaudok nan doadoahk me keieu kesempwal en kamwahula ni pali ngehn. Nindoken re pahn ahneki ahnsou, aramas akan ni karuwaru anahne en peikiong pekipek wet: “Kumwail sohpeiong Kauno [“Siohwa,” NW] oh kapakapohng nindoken eh sohte kin ketin dohsang kumwail. Aramas suwed kan en sohpeisang ar mour suwed, oh wekidala ar lamalam. Re en sohpeiong Kauno [“Siohwa,” NW], atail Koht; pwe ih me kupwurkalahngan oh kin mwadang mahkikihong kitail dipatail kan.”—Aiseia 55:6, 7.
Kamwahula wet en pali ngehn en irail me dipan akan me koluhla kin pweida sang ni kalohk en rongamwahu en Wehin Koht. (Madiu 24:14) Ni a kin kakehle sapwellime ladu kan en kapwaiada doadoahk en komour wet, Siohwa Koht kin sewesehda aramas rar kan sang nan wehi koaros en koluhkihla diparail kan oh en ahnekihla nanpwung mwahu reh mwohn koasoandi suwed wet imwisekla. Irail kan koaros me kin ni mehlel kapakapki soangen kamwahula wet ni pali ngehn oh irail kan koaros me kin kapakapki sawas en wiahda doadoahk en kamwahula wet kin ni mehlel ale pasapengpen arail kapakap kan.
-
-
Siohwa—Ih Me Sapwellimaniki Kehl RosonKahn Iroir—2000 | August 1
-
-
Siohwa—Ih Me Sapwellimaniki Kehl Roson
“Iei duwen lapalap en sapwellime manaman—sohte ehu rehrail kak salongala.”—AISEIA 40:26.
1, 2. (a) Kehl dahieu me kitail koaros kin mourki? (b) Kawehwehda kahrepen Siohwa iei utupen manaman koaros.
KEHL—mehkot me kitail sohte kin kalap nohn medemedewe duwe. Karasepe ehu, kitail sohte kin medewe duwen kehl en lioal me kin wia serepatail oh mehn karakara kitail oh duwen kansenamwahupen doakoaiong atail dipwisou kan ni atail kin doadoahngki lioal. Ahpw, ma kitail sohte kasik: liohl eri kunla, iei ahnsou me kitail kin diarada me ma sohte kehl wet, atail kahnimw kan, ni mehlel, pahn ritidihsang kitail. Pali laud en lioal me kitail kin mourki kin kohsang ketipina—me wia utupen en sampah kehl. Sekon koaros ketipin wet kin kangala uwen ten en nuclear rar pak limau, ni ah kin kihong sampah kehl en komour mour kan.
2 Ia wasa kehl en ketipin kohsang ie? Ihs me kapikada ketipin? Siohwa Koht me ketin wiahda met. Me pid duwen ih, Melkahka 74:16 mahsanih: “Komw ketin kapikada rahn oh pwohng; komw ketin koasoanehdi maram oh usu kan nan dewerail.” Ehi, Siohwa iei utupen kehl koaros, duwehte Ih me utupen mour koaros. (Melkahka 36:9) Kitail en dehpa isanekihla sapwellime kehl. Ki soukohp Aiseia, Siohwa katamankihong kitail en kilangdahlahng usu kan nanleng, duwehte ketipin oh usu teikan, oh doudouloale iaduwen re miehla. “Kumwail kilengdalahng pahnlahng! Ihs me ketin wiahda usu kan me kumwail kilikilang? Iei ih me kin ketin kawekaweid irail duwehte karis en sounpei ehu, iei ih me ketin mwahngih uwen tohtohn irail, oh kin ketin malipehkin irail koaros adarail. Iei duwen lapalap en sapwellime manaman—sohte ehu rehrail kak salongala!”—Aiseia 40:26; Seremaia 32:17.
3. Iaduwen kitail kin paiekihda kasansalpen sapwellimen Siohwa kehl?
3 Pwehki Siohwa sapwellimaneki kehl roson, kitail kak koapworopworki me ketipin pahn ahnsou koaros kihong kitail marain oh karakar me atail mour kin anahne. Ahpw, kitail kin likih manaman en Koht laud sang ihte kaitarala atail anahn en war akan. Atail maiouda sang pahn dihp oh mehla, atail koapworopworki ahnsou kohkohdo, oh atail likih Siohwa kin pil pid ah kin kasalehda sapwellime manaman. (Melkahka 28:6-9; Aiseia 50:2) Paipel kin audaudki karasaras tohto me kin kadehdehda sapwellimen Siohwa manaman en kapikada oh pwainsapahldo, en doarehla sapwellime aramas akan oh en kasorala ah imwintihti kan.
Sapwellimen Koht Kehl Kin Sansalda nan Kapikipik kan
4. (a) Iaduwen Depit mwekidikihda ah kilangada pahn lahng ni pwohng? (b) Dahme usu kan nanleng kasalehda me pid manaman en Koht?
4 Wahnpoaron Pohl kawehwehda me en Sounkapikpatail ‘manaman poatopoat me sansal mwahu sang ni wiepen nin lime kan.’ (Rom 1:20) Sounpar epwiki kei mwowe, sounmelkahkao Depit, me wia sounsilepen sihpw men kin kalap kilangdalahng nanleng ni pwong kan, oh kin kilang duwen lingan en nan wehwe oh manaman en Sounkapikadao. E ntingihdi: “Ni ei kin kilengdawohng pahnlahng, iei wiepen nin limwomwi, maram oh usu kan me komw ketin koasoanehdier nan dewerail—dahkot aramas, me komwi kin ketin kupwukupwure; aramas mwahl, me komwi kin ketin apwahpwalih?” (Melkahka 8:3, 4) Mendahki e tikitik uwen e ese duwen audepen lahng kan, Depit wehwehki me ih kaidehn mehkot oh sohte kak karasaiong pein ih Sounkapikpen nan wehwe. Rahnwet, irail kan me kin sukuhliki duwen usu kan kin wehwehki laud duwen nan wehwe oh kehl me kin kamourih. Karasepe ehu, re padahkihong kitail me atail ketipin kin kihwei kehl sekon koaros me pahrekiong pos en pakudang me mihmi ni megaton en TNT rar pak 100,000.b Kehl kiste sang met me kin lel sampah; ahpw met kin itar ong en komourih mour koaros pohn sampah. Ahpw, atail ketipin kaidehn us u me keieu ahneki kehl laud nanleng. Ekei usu kan kin kihda kehl nan sekon ehute uwen kehlo me ketipin kin kihda nan rahn ehu pwon. Ihme, medewehla duwen manaman me Meno me kapikada soangen usu pwukat sapwellimaniki! Elihu ni pwung patohwan: “Sapwellimen Koht manaman me lapalahpie kahrehda kitail sohte kak kerenlahng.”—Sohp 37:23.
5. Mehn kadehde dahieu en sapwellimen Siohwa kehl me dierek nan ah doadoahk?
5 Ma kitail kin ‘rapahki sapwellimen Koht doadoahk kan’ nin duwen me Depit kin wia, kitail pahn kilang mehkan me kin kadehdehda sapwellime manaman wasa koaros—nan kisinieng oh ilok kan, nansapwe oh lioal, nan pillap kalaimwun kan oh nahna laud akan. (Melkahka 111:2; Sohp 26:12-14) Oh pil, nin duwen me Siohwa katamankihong Sohp, mahn akan kin kadehdehda sapwellime manaman. Nanpwungen mahn pwukat iei Pehemod, de “hippopotamus.” Siohwa padahkiohng Sohp: “Ia uwen kehlail en kapehde! Tih kan rasehng prons.” (Sohp 40:15-18) Nan ahnsoun Paipel aramas kalap ese duwen kamasepwehk en kehl en kouwol lawalo, oh Depit kapakapki me en pitsang “laion kan, oh sang kouwol lawalo kan.”—Melkahka 22:21; Sohp 39:9-11.
6. Dahme kouwol kin karasaiong nan Pwuhk Sarawi, oh dahme kahrehda? (Kilang footnote.)
6 Pwehki e kehlail, Paipel kin doadoahngki kouwol en karasaiong sapwellimen Siohwa manaman.c Nan kasansalo me wahnpoaron Sohn kilangada sapwellimen Siohwa mwoahl kin kasalehda memour pahmen, oh emen irail mesen kouwol men. (Kaudial 4:6, 7) E sansal me, ehu kisehn irair pahieu kan en Siohwa me tohnleng (cherub) pwukat kin kasalehda iei manaman. Irair teikan iei limpoak, erpit, oh kopwungpwung. Pwehki manaman kin wia irair kesempwal ehu en Koht, atail wehwehkihla mwahu sapwellime manaman oh iaduwen e kin ketin doadoahk pahn kakerenih kitail ong ih oh sewese kitail en alasang sapwellime mehn kahlimeng ni atail pahn doadoahngki mwahu atail manaman.—Episos 5:1.
“Siohwa en Karis kan, Meno me Manamano”
7. Iaduwen kitail kak kamehlele me mwahu pahn kana powehdi me suwed?
7 Nan Pwuhk Sarawi, Siohwa kin mwaraneki “Koht Lapalahpie,” daidel ehu me kin katamankihong kitail me kitail en dehpa katikitikihla sapwellime manaman de peikasalki sapwellimen kehl en kamwomwala ah imwintihti kan. (Senesis 17:1; Eksodus 6:3) En Sehdan koasoandi suwed en mehkan ele mwomwen tengeteng, ahpw mwohn silangen Siohwa “wehi kan kin rasehng dingiding en pihl ehu sang pekid ehu; oh rasehng pwelipar pohn mehn songih irail.” (Aiseia 40:15) Pwehki kalahngan en soangen manaman wet sang rehn Koht, sohte peikidpe me me mwahu pahn kana powehdi me suwed. Ni ahnsou ehu me suwed kan inenen reklahr wasa koaros, kitail kak ale mehn kamweit en ese me “Siohwa en karis kan, me Manamano en Israel” pahn kasohrala me suwed kohkohlahte.—Aiseia 1:24; Melkahka 37:9, 10.
8. Karis en nanleng dahieu me Siohwa kin kaweidih, oh ia mehn kadehdehpen arail manaman?
8 Lepin lokaia ko “Siohwa en karis kan,” me kin pwarada pahn pak 285 nan Paipel, kin wia pil ehu mehn katamanpen sapwellimen Koht manaman. “Karis” kan wasaht iei pwihn en ngehn kan me Siohwa kin ketin doadoahngki. (Melkahka 103:20, 21; 148:2) Nan pwohng ehute, emen tohnleng pwukat kemehla sounpeien Asiria 185,000 me kin kamakamasak tohn Serusalem. (2 Nanmwarki 19:35) Ma kitail kin pohnese duwen manaman en sapwellimen Siohwa karis en nanleng kan, kitail sohte pahn mengei en masakada irail kan me kin uhwong. Soukohp Elisa sohte kin masepwehkada ni ahnsou me e lidipdi pahn karis en sounpei ehu me raparapahki ih pwehki, weksang nah laduwo, e kak kilangki mesen pwoson lapalahn pokon en karis en nanleng ehu me kin utungada ih.—2 Nanmwarki 6:15-17.
9. Dahme kahrehda, duwehte Sises, kitail en likih pere sang rehn Koht?
9 Sises kin pil pohnese duwen en tohnleng kan kin utung ih ni ahnsou me moromor en aramas kei me wisik kedlahs kan oh mehn wokiwok kan kohdohng ih nan mwetuwel en Ketsemeni. Mwurin ah padahkihong Piter en kapwurehiong nah kedlahs nan dewe, Sises mahsanihong ih me, ma anahn, E kak pekih rehn Semeo en kadarodo “karis en tohnleng tohtohsang karis eisek riau.” (Madiu 26:47, 52, 53) Ma kitail kin pil iang kalahnganki karis kan en nanleng me Koht kin ketin doadoahngki, kitail pahn pil likih ni unsek me Koht pahn ketin utung kitail. Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Eri, dahme kitail kak koasoia ni atail lelohngehr mepwukat koaros? Ma Koht pahn ketin uhpalikin kitail, ihs me pahn pelian kitail?”—Rom 8:31.
-