Irelaud 4
Sises Krais Ih Me Wia “Kih” Ong Duwen Loalokongkihla Koht
1, 2. Iaduwen pelien lamalam en sampah kan kin doadoahngki “kih” en loalokongkihla Koht ni ahl sapwung?
KE wia kesikesihnen mwohn wenihmw en imwomwo, ke ahpw raparapahki kih en wenihmwo nanpwungen noumw kih ko. E rotorot oh kopou likio, oh ke inenen ngoangkihlahr ken pedolong nan imwomwo—ahpw noumw kiho sohte kak kapirada loahk en wenihmwo. E mwomwen me iei ih kih pwungo mwo me ke doadoahngkio, ahpw loahko sohte kak kohpeseng. Ia uwen kansensuwed en irair wet! Ke pwurehng kadehde mwahu noumw kih kao. Ke doadoahngki kih pwung? Mie me kauwehla kiho?
2 Met wia karasaras konehng ieu me kin pid madamadau kasapwurupwur kan me pelien lamalam en sampah kan wiahiongehr loalokong me pid duwen Koht. Nin duwen me sansal, aramas tohto kin songosong en kauwehla “kih” me kin ritingadahng kitail loalokong wet—Sises Krais. Ekei pelien lamalam kin kesehla “kih” wet, ni arail kin pohnsehsehla Sises. Ah ekei kin wekidala dehu me Sises sapwellimaniki oh uhd kaudokiong ih oh wiahki me iei ih me Koht Lapalahpie. E sohte lipilipil ma ni mwomw de ahl dah met kin wiawi, loalokong me pid duwen Koht kin irairdi sang de ritidihsang kitail ma kitail sohte wehwehkihla ni pwung ohl kesempwal, Sises Krais.
3. Dahme kahrehda kitail kak ndahki me Sises iei ih me wia “kih” ong loalokongkihla Koht?
3 Ke mwein tamanda mahsen en Sises me ketihtihki: “Met wehwehki mour soutuk, aramas akan en esehla oh loalokongkihla komwi, me komwihte Koht mehlel, oh pil esehla oh loalokongkin Sises Krais me komw ketin kadarodohr.” (Sohn 17:3, NW) Ni Sises ah mahsanih met, e sohte wia ni irair en pohnmwahso. Pwuhk Sarawi kin kapwurupwurehiong oh kasalehda kesempwal en alehda loalokong pwung duwen Krais. (Episos 4:13; Kolose 2:2; 2 Piter 1:8; 2:20) Wahnpoaron Piter mahsanih: “Soukohp ako koaros kohpadahr duwen Sises.” (Wiewia 10:43) Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Paiamwahu en erpit oh loalokong koaros kin nekinekila mwahu rehn Sises.” (Kolose 2:3, NW) Pein Pohl mahsanih me sapwellimen Siohwa inou kan koaros pweidahr pwehki Sises. (2 Korint 1:20) Kahrehda, Sises Krais iei ih me wia “kih” ohng loalokongkihla Koht. Ma kitail ahneki loalokong pwung me pid duwen Sises, kitail sohte pahn kamehlele padahk sapwung de likamw kan me pid duwen ihs ih oh ia sapwellime pwukoa nan sapwellimen Koht koasoandi. Ahpw, dahme kahrehda sapwellimen Sises tohnpadahk ko kin wiahki me ih me wia poahsoanpen sapwellimen Koht koasoandi kan?
MESAIA ME INOUPE MIE
4, 5. Soangen koapworopwor dah kan aramas kin ahneki me pid Mesaia, oh iaduwen sapwellimen Sises tohnpadahk kan kin medemedeweki ih?
4 Sangehr nan mwehin ohl lelepek Eipel, sapwellimen Koht ladu kan kin ngoangkihla oh kasikasik “Kadaudok” me pein Siohwa Koht ketin wia kokohppe. (Senesis 3:15; 4:1-8; Ipru 11:4) E ketin kasalehdahr me “Kadaudok” pahn kaunsekihala sapwellimen Koht koasoandi nin duwen Mesaia men, me wehwehki “Me Keidi Men.” E pahn “iriseweisang dihp,” oh sounmelkahkao kohpadahr duwen lingan en sapwellime Wehio. (Daniel 9:24-26, NW; Melkahka 72:1-20) Ihs me pahn wia Mesaiao?
5 Nna, medewehla peren me pwutak pwulopwul en Suhs, Andru, ahneki ni ah rongada mahsen kan en Sises, mehn Nasaret. Andru mwadangete tangewei rehn rie Simon Piter oh padahkiong ih: “Se diaradahr Mesaiao.” (Sohn 1:41) Sapwellimen Sises tohnpadahk kan uhdahn kamehlele me iei ih me wia Mesaia me inoupe mie. (Madiu 16:16) Oh Kristian mehlel akan kin kakete mehkihla arail kamehlele me Sises iei ih me Mesaia, de Krais, me mih nan kokohp. Ia arail mehn kadehde? Kitail tehkpene iren mehn kadehde siluh.
MEHN KADEHDE ME SISES IEI MESAIA
6. (a) Mehnia irekidi en peneinei me pahn wiahda “Kadaudok” me inoupe mie, oh iaduwen kitail pahn kak ese me Sises kisehn peneinei wet? (b) Dahme kahrehda e pahn wia mehkot apwal ong aramas emen me memour mwurin pahr 70 C.E. en kak kadehdehda ni mehlel me iei ih me Mesaia?
6 Sapwellimen Sises irekidi en peneinei wia keieu en poahsoanpen kadehde me iei ih me Mesaia me inoupe mie. Siohwa ketin mahsanih ong sapwellime ladu Eipraam me “Kadaudok” me inoupe mie pahn kohsang nan kadaudoke. Sapwellimen Eipraam pwutak Aisek oh sapwellimen Aisek pwutak Seikop oh sapwellimen Seikop pwutak Suda emenemen irail alehier inouohte. (Senesis 22:18; 26:2-5; 28:12-15; 49:10) Irekidi en peneinei me Mesaia pahn kohsang ie pil pwurehng sansalda pahr epwiki kei mwuri—ahnsou me inou kohwong Nanmwarki Depit me Mesaia pahn kohsang nan sapwellime irekidi en peneinei. (Melkahka 132:11; Aiseia 11:1, 10) Nan Rongamwahu en Madiu oh Luk kadehdehda mwahu me Sises kohsang nan peneineio. (Madiu 1:1-16; Luk 3:23-38) Mendahki imwintihti en Sises kan me tohto, sohte emen nanpwungarail me uhwong oh kasapwunge irekidi en sapwellime peneinei. (Madiu 21:9, 15) E dehde mwahu me poadoapoad en sapwellimen Sises irekidi en peneinei me mehlel. Ahpw, pwuhk kan me kadehde irekidi en peneinei en mehn Suhs kan ohla ahnsou me mehn Rom kan kauwehla Serusalem nan pahr 70 C.E. Kahrehda, mwurin pahro, sohte emen likin Sises kak kadehde me iei ih me Mesaia me mih nan kokohp.
7. (a) Mehn kadehde keriau dahieu me kasalehda me Sises iei ih me Mesaia? (b) Iaduwen kokohp me mih nan Maika 5:2 pweida rehn Sises?
7 Pweidahn kokohp iei mehn kadehde keriau. Kokohp tohto en Pwuhk Sarawi ni nting en Ipru me kin koasoia duwen mour en Mesaia. Nan kawaluhn senturi B.C.E., soukohp Maika kohpada me kaun lapalap menet pahn ipwidi nan kisin kahnimw me adaneki Pedleem. Mie kahnimw riau nan Israel me adaneki Pedleem, ahpw kokohp wet uhdahn kasalehda mwahu mehnia rehra me e dokedoke: Pedleem Eprata, wasa me Nanmwarki Depit ipwidi ie. (Maika 5:2) Semen Sises, Sosep, oh inen Sises, Mery, kin kousoan nan Nasaret, mwail 90 samwa pali epeng en Pedleem. Ahnsou me Mery liseian, kaun en Rom, Sihsar Akustus, ruwesehki aramas koaros en wia nting en peneinei nan arail kahnimw kan.a Eri, Sosep anahne wahda ah pwoud me liseian oh kohlahng Pedleem, wasa me Sises ipwidi ie.—Luk 2:1-7.
8. (a) Iahd oh dahme wiawi me kadehde me “wihk” 69 tepida? (b) Ia uwen reirei en “wihk” 69, oh dahme wiawi ahnsou me “wihk” pwukat imwisekla?
8 Nan kaweneu en senturi B.C.E., soukohp Daniel kohpada me “Kaun Mesaia” pahn pwarada “wihk” 69 mwurin ruwes en koukouda sapahl kahnimw en Serusalem ah pahn wiawi. (Daniel 9:24, 25) Ehuehu “wihk” pwukat reireiki sounpahr 7.b Nin duwen Paipel oh pil poadoapoad en aramas, ruwes en koukouda sapahl kahnimwo wiawi nan pahr 455 B.C.E. (Nehmaia 2:1-8) Kahrehda, Mesaia pahn pwarada sounpahr 483 (69 pak 7) mwurin pahr 455 B.C.E. Met pahn wehwehki nan pahr 29 C.E., iei ih pahr me Siohwa keiehkihdi Sises ngehn sarawi. Sises eri wiahla “Krais” (me wehwehki “Me Keidi Men”), de Mesaia.—Luk 3:15, 16, 21, 22.
9. (a) Iaduwen kokohp me mih nan Melkahka 2:2 pweida? (b) Ia pil ekei kokohp teikan me pweida rehn Sises? (Tehk pali 37.)
9 Ahpw, ni mehlel, kaidehn aramas koaros kamehlele me Sises me Mesaia, oh iren Pwuhk Sarawi kan pil kohpadahr met. Nin duwen ah ntingdi nan Melkahka 2:2 (NW), Nanmwarki Depit ki kaweid en ngehn sarawi kohpada: “Nanmwarki en sampah kan kesihnenda oh kaun lapalap akan iang irail oh pelianda Siohwa oh sapwellime me keidi men.” Kokohp wet kasalehda me kaun akan sang ni sahpw tohto pahn miniminpene pwe irail en pelianda sapwellimen Siohwa Me Keidio, de Mesaia. Oh met uhdahn wiawi. Irail kaun en pelien lamalam en mehn Suhs akan, Nanmwarki Erod oh Kepina en Rom Pontius Pailet—irail koaros pwukoahki kamakamalahn Sises. Mahs, Erod oh Pailet kin imwintihtipene, ahpw, sang ni ahnsowo kohla, ira nanpwungmwahula. (Madiu 27:1, 2; Luk 23:10-12; Wiewia 4:25-28) Ma ke men kilang kalaudpen mehn kadehde kan me Sises iei ih Mesaia, menlau tehk pali 37 pahnangin sawaspen oaralap me koasoia “Ekei Kokohp akan me Kin Wia Mehn Kadehde Mwahu kan Duwen Mesaia.”
10. Ni soangen ahl dah kan me Siohwa kadehdehda me Sises iei ih Me Keidio me inoupe mie?
10 Pein sapellimen Siohwa mahsen sang nan doauese wia kesiluh en mehn kadehde me Sises iei ih me Mesaia. Siohwa ketin kadarodo tohnleng kan pwe en kadehde ong aramas akan me Sises iei Mesaia me E ketin inoukihong irail. (Luk 2:10-14) Ni mehlel, nin doken Sises a ketiket sampah, pein Siohwa mahsen sang nanleng oh kadehdehda me E ketin kupwurperenki Sises. (Madiu 3:16, 17; 17:1-5) Siohwa ketikihong Sises kehl en wiahda manaman akan. Ehuehu manaman pwukat kin wia kalaudpen mehn kadehde me Sises iei ih me Mesaia, pwehki Koht sohte pahn ketikihong aramas emen me pahn likamwkihda me ih me Mesaia kehl en wia manaman pwukat. Siohwa pil ketin doadoahngki sapwellime ngehn sarawi pwehn kaweid ntingdahn audepen Rongamwahu kan, pwe mehn kadehde me Sises iei ih me Mesaia en wiahla kisehn Paipel. Nan poadoapoad en aramas, Paipel kin wia pwuhk ehu me kawehwehdiong ni lokaia keieu tohto oh kohpeseng wasa koaros nan sampah.—Sohn 4:25, 26.
11. Ia uwen mehn kadehde me mie me utung me Sises iei ih me Mesaia?
11 Mepwukat koaros kin wia mehn kadehde epwiki kei pwehn kasalehda me Sises iei ih me Mesaia me inoupe mie. E sansal pwe Kristian mehlel koaros kin nda me ‘ih me soukohp kan koaros kin kadehde’ oh pil kin nda me ih me wia “kih” ong loalokongkihla Koht. (Wiewia 10:43) Ahpw, pil mie soahng tohto me kitail kak sukuhliki duwen Sises Krais likin me ih me Mesaia. Iawasa Sises tepisang ie? Soangen aramas dah ih?
MOUR EN SISES MWOHN AH WIE ARAMASALA
12, 13. (a) Dahme kitail esehki me Sises ketiket nanleng mwohn e ketidihdohng sampah? (b) Ihs “Mahseno,” oh dahme e kin wia mwohn e wie aramasala?
12 Sapwellimen Sises mour kin ketin nehnehpeseng oh wia pali siluh. Pali keieu en sapwellime mour tepido sang kawao mwohn ah ketin ipwidi ohng nin sampah. Maika 5:2 mahsanih me utupen mour en Mesaia “tepido sang kawao.” Sises ketin mahsanih ni sansal me e “kohdo sang powe” me wehwehki: sang nanleng. (Sohn 8:23; 16:28) Ia uwen reirei en ah ketiket nanleng mwohn ah ketidihdohng sampah?
13 Sises kin adaneki sapwellimen Koht “Iehros” pwehki Siohwa me pein ketin kapikada ih. (Sohn 3:16) Ni ah wia “mesenih en soahng kan koaros me Koht kapikada,” Koht ketin doadoahngki Sises pwehn ketin kapikada soahng teikan koaros. (Kolose 1:15, NW; Kaudial 3:14) Sohn 1:1 mahsanih me “Mahseno” (me iei Sises mwohn e wiahla aramas) kin mih rehn Koht “nin tepio.” Kahrehda, Mahseno kin ketiket rehn Siohwa ni ahnsou me “lahng oh sampah” kapikipikda. Koht eri kin ketin mahmahseniong Mahseno ni ah mahsanih: “Kita wiahda aramas ni mwomwata.” (Senesis 1:1, 26, NW) Ni ahlohte, Mahseno uhdahn kin keniken rehn Koht ni ah wia “sounsawas,” me koasoaipe mih nan Lepin Padahk 8:22-31 me mwarenki erpit, oh kin iang Siohwa doadoahk ni ahnsoun wiahda mehkan koaros. Mwurin Siohwa ah ketin wiahdahr ih, Mahseno ketiketkihier pahr ngeder rehn Koht nanleng mwohn ah ketidohng sampah oh wie aramasala.
14. Dahme kitail kak ndahki me Sises me “kasalepen Koht me soh sansal”?
14 E sohte kapwuriamwei me Kolose 1:15 mahsanih me Sises me “kasalepen Koht me soh sansal”! Pwehki ira kin ehupene erein sounpahr ngeder, ohl peik menet (Sises) kin duwehla Semeo, Siohwa. Iei pil ehu kahrepe Sises ah wiahla “kih” en loalokongkihla Koht oh kin kahrehdo mour. Soahng koaros me Sises kin wia nin doken ah kin ketiket sampah, iei ih soahngohte me Koht pahn ketin wia ma Ih me ketiket sampah. Kahrehda, esehla Sises pil kin wehwehki me kitail anahne kalaudehla atail loalokongkihla Siohwa. (Sohn 8:28; 14:8-10) Eri, e sansal mwahu me e kesempwal en kalaudehla atail sukuhliki duwen Sises Krais.
MOUR EN SISES NIN SAMPAH
15. Iaduwen Sises a kak ipwidi oh wia seri unsek men?
15 Pali keriau en sapwellimen Sises mour iei ni ah ketiket nin sampah. Sises ketin peikiong Koht ni en Koht e ketikihdi moure ong nan poahsoan en meipwon lelepek en Suhs me adaneki Mery. Sapwellimen Siohwa kehl en ngehn sarawi ‘kipehdi’ Mery, kahrehiong ih en liseianda oh eri neitikihada seri unsek men. (Luk 1:34, 35) Sises sohte iang sohsohki soh-unsek en aramas, pwehki ah mour tepido sang Ih me utupen mour unsek (Siohwa Koht). Sises kekeirada nan imwen aramas me sohte lapalap ni ah wia seri pwekipwekida men ohng soun kapinte Sosep oh wia mesenih en seri tohto me ipwidiong nan peneinei wet.—Aiseia 7:14; Madiu 1:22, 23; Mark 6:3.
16, 17. (a) Iawasa Sises ketikihsang sapwellime kehl pwehn wia manaman akan oh ia ekei manaman pwukat? (b) Ia ekei soangen irair akan me Sises ketin kasalehda?
16 Sapwellimen Sises lelepek ohng Siohwa Koht kin sansal mwahu sangete ahnsou me e sounpar 12. (Luk 2:41-49) Mwurin ah kekeirada oh tepida sapwellime doadoahk en kalohk ni ah sounpahr 30, Sises pil kasalehda sapwellime limpoak laud ong aramas akan. Ni ahnsou me sapwellimen Koht ngehn sarawi kamwekid ih en wia manaman akan, ni limpoak e ketin kamwahuwihala me soumwahu, me mwoator, me lohteng, me maskun, me salengepon, oh me tokutok. (Madiu 8:2-4; 15:30) Sises kamwengehda aramas duhpek kid kei. (Madiu 15:35-38) E kameleileidi melimel me wia keper ehu ohng mouren kompoakepah ko. (Mark 4:37-39) E pil kaiasada aramas mehla kan. (Sohn 11:43, 44) Manaman pwukat wia kadehde mehlel ekei nan poadoapoad. Pil sapwellimen Sises imwintihti kan kamehlele me e ‘ketin wiahda kilel tohto.’—Sohn 11:47, 48.
17 Sises kin kakahnseli nan sahpw akan nan pein sapwellime wasa, padapadahkihong aramas akan duwen Wehin Koht. (Madiu 4:17) E pil ketin kasalehda mehn kahlemeng mwahu en kanengamah oh e pil kin doadoahngki kupwurokong me e sapwellimaniki nan soangen irair koaros. Pil lel ahnsou me sapwellime kan kansensuwedihala ih, e pil kasalehda limpoak ni e mahsanih: “Ngehn me peik, a paliwar me luwet.” (Mark 14:37, 38) Ahpw, Sises kin eimah oh inen ong irail oko me kin kahmahmkihla padahk mehlel oh mwamwahliki me paiohla kan. (Madiu 23:27-33) Laud sang mehkoaros, e kin ketin kahlemengih limpoak en Semeo. Sises pil kin inengieng matala pwe aramas soh unsek kan en kak ahneki koapworopwor ni ahnsou kohkohdo. E sohte kapwonopwon atail kin ndahki Sises me ih me “kih” en loalokongkihla Koht! Ehi, ih me “kih” ieias! Ahpw, dahme kitail ndahki me ih me “kih” ieias? Met kahrehdong kitail en koasoia duwen pali kesiluh en sapwellime mour.
SISES NAN RAHNWET
18. Iaduwen atail pahn kilangwong Sises rahnwet?
18 Edetehn Paipel kin mahsanih duwen sapwellimen Sises matala, ahpw ahnsou wet e ketin ieias! Ni mehlel, aramas epwiki kei me momour ni ahnsou me Sises ketiket sampah nan tepin senturi C.E. kadehdehki masarail me Sises ketin iasadahr. (1 Korint 15:3-8) Nin duwen kokohp kasalehdahr, mwurin Sises a ketin iasada, e ketidiong ni pali maun en Semeo oh ketin awiawih en sapwellimaniki manaman en kaunda nanleng. (Melkahka 110:1; Ipru 10:12, 13) Kahrehda, iaduwen atail pahn kilangwong Sises rahnwet? Kitail en kilangwong ih nin duwen seri pwelel men me mihmi nan dewen kamweng mahn? De kitail en kilangwong Sises nin duwen emen me lokolok oh kamakamla? Soh. Ih me sapwellimaniki roson lapalap oh kin ketin kakaun ahnsou wet nin duwen Nanmwarki men! Ni ahnsou keren, e pahn ketin kasalehda sapwellime kaunda pohn atail sampah wet me diren kahpwal akan.
19. Soangen mwekid dah me Sises pahn ketin wia ni rahn akan me kohkohdo?
19 Nan Kaudiahl 19:11-15, e kin kasalehda mwahu me Nanmwarki Sises Krais pahn ketido nan manaman pwehn kamwomwala me suwed akan. Ia uwen ngoang me Kaun en nanleng limpoak menet sapwellimaniki ohng ketikihsang apwal akan me aramas rar kei (millions) kin ahneki nan rahnwet! Oh e pil sapwellimaniki soangen ngoangohte en sewese irail akan me kin nannantihong kahlemengih soahng kan me e kin ketin wia ni ah ketiket pohn sampah. (1 Piter 2:21) E men kapitala irail sang “rahn lapalap en Koht Ieias” me adaneki Armakedon, pwe irail en kak mour kohkohlahte nan sampah oh wia towe kan pahn kaundahn Wehin Koht me mih nanleng.—Kaudiahl 7:9, 14; 16:14, 16.
20. Dahme Sises pahn ketin wiaiong tohnsampah ni a pahn ketin kaunda erein pahr kid?
20 Ahnsou me Sises pahn kakaun erein Pahr Kid, e pahn ketin wiahda manaman akan me pahn mwahu ohng aramas akan. (Aiseia 9:6, 7; 11:1-10; Kaudiahl 20:6) Sises pahn ketin kamwahuwihala soumwahu koaros oh pahn kihweisang mehla. E pahn kaiasada aramas lik kei (billions) pwe irail en pil iang ahneki mour soutuk pohn sampah. (Sohn 5:28, 29) Kumwail pahn perenki sukuhliki soahng tohto me pid Wehin Mesaia nan irelaud en mwuri kan. Kumwail en uhdahn koapworopworki met: Kitail sohte kak karasahda ia uwen mwahu en atail mour pahn kaundahn Wehin Koht. Ia uwen kesempwal en esehla mwahu duwen Sises Krais! Ehi, e kesempwal me kitail en dehpa manokehla Sises, me wia “kih” ieias ohng duwen loalokongkihla Koht me kin kahluwaiukalahng mour soutuk.
[Nting tikitik kan me kileldi pah]
a Wadawad en peneinei wet pahn kahrehong Wehin Rom en kak ese duwen arail pahn wia daksis en moahng. Kahrehda, Akustus, ni ah sohte wehwehki, sewesehda pweidahn kokohp duwen kaun emen ‘me pahn kadarala aramas emen pwehn idingki meteikan en pwain daksis pwe en kalaudehla pai en sapwellime wehi.’ Kokohpohte pil kohpada me “Kaun en Inouwo,” de Mesaia, pahn “ohla” ni mwein aramaso me pahn wiliandi kaun menet (Akustus) pahn leledo. Kokohp wet pweida pwe Sises kamakamala ni mwehin Daipirius, ohl me uhd wiliandi Akustus.—Daniel 11:20-22, NW.
b Mehn Suhs en kawa ko kin kalap koasoi oh doadoahngki wihk en pahr kan. Karasepe ieu, nin duwen keisuhn rahn akan a kin wia rahn en Sapad, pil pahr isuh koaros pil kin wia pahr en Sapad.—Eksodus 20:8-11; 23:10, 11.
SONG UWEN ME KE KOLEDI
Iaduwen sapwellimen Sises irekidi en peneinei wia mehn kadehde me ih me Mesaia?
Ia ekei kokohp kan me pid Mesaia me pweida rehn Sises?
Iaduwen Koht kasalehda ni sansal me Sises wia Sapwellime Me Keidi Men?
Dahme kitail kak ndahki me Sises me wia “kih” ieias ong duwen loalokongkihla Koht?
[Kilel nan pali 35]
Koht ketikihong Sises manaman pwehn kamwahuwihala me soumwahu kan
[Kakon nan pali 37]
Ekei Kokohp Akan Me Kin Wia Mehn Kadehde Mwahu Kan Duwen Mesaia
Kokohp Dahme Wiawi Pweidahn Kokohp
Mour Nin Duwen Seri Men
Aiseia 7:14 Ipwisang meipwon emen Madiu 1:18-23
Seremaia 31:15 Seri kan kamala mwurin ah ipwidio Madiu 2:16-18
Sapwellime Doadoahk En Kalohk
Aiseia 61:1, 2 Sapwellime pwukoa sang rehn Koht Luk 4:18-21
Aiseia 9:1, 2 Kalohk kahrehdohng aramas akan en Madiu 4:13-16
kilangada marain lap ehu
Melkahka 69:9 Loalenohng Sapwellimen Sohn 2:13-17
Siohwa Tehnpas Sarawi
Aiseia 53:1 Aramas sohte kamehlele me ih Mesaia Sohn 12:37, 38
Sekaraia 9:9; Pedolong ohng nan kahnimw Serusalem Madiu 21:1-9
Melkahka 118:26 pohn nein ahs me pwul men;
aramas akankasamwo ih nin duwen
nanmwarki menoh nin duwen emen
me kohkohdoni mwaren Siohwa
Sapwellime Pengipengla Oh Kamatala
Melkahka 41:9; Emen wahnpoaron salelepekla; Wiewia 1:15-20
109:8 e pangala Sises oh mwuri weliepe
pilipilda
Sekaraia 11:12 Mie me pangkihla ih silper 30 Madiu 26:14, 15
Melkahka 27:12 Sounkadehde kan kinehda Madiu 26:59-61
likamw duwen ih
Melkahka 22:18 Re usuhski sapwellime likou kan Sohn 19:23, 24
Aiseia 53:12 Iang wadehng irail me dipan akan Madiu 27:38
Melkahka 22:7, 8 Re lahlahwe ih Mark 15:29-32
ni ah pahn pwoula
Melkahka 69:21 Re kihong ih vinegar Mark 15:23, 36
Aiseia 53:5; Re doakoa ih Sohn 19:34, 37
Sekaraia 12:10
Aiseia 53:9 Seridi rehn me kepwehpwe Madiu 27:57-60
Melkahka 16:8-11, ftn. Iasada mwohn paliwere mwerpeseng Wiewia 2:25-32;