Iren Sawas kan ong Doaropwehn Kasukuhl ong Mihting en Mour oh Kalohk
July 6-12
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | EKSODUS 6-7
“Met Ke Pahn Kilang Dahme I Pahn Wiahiong Parao”
it-2-E 436 par. 3
Moses
Pil mie kilelepen wekidekla rehn mehn Israel kan. Irail tepite pwungki Moses eh alehdi pwukoa kan ahpw mwurin arail lelohng irair en doadoahk laud kan me kin koasoandi sang rehn Parao, irail kin kaulime ih me kahrehiong Moses eh mworusala peksawas rehn Siohwa. (Eks 4:29-31; 5:19-23) Wasa Lapalahpie ni ahnsowo kakehlakahda ih sang ni eh kadehdehda me met E pahn ketin kapwaiada dahme Eipraam, Aisek, oh Seikop kin kilikilangwohng me iei sansaldahn wehwehn mwaren Siohwa ni ahnsou me E pahn ketin kapitala mehn Israel ko oh kauwada nin duwen wehi lapalap ehu nan sapwen inowo. (Eks 6:1-8) Eri pil mehn Israel kan sohte rong Moses. Ahpw met, mwurin keduwaun kalokoloko, re utungadahr ih ni kehlail, iang ih doadoahk pwe mwurin kalokolok keiseko, e pahn kak koasoaneiraildi oh kahluwa irail ni ahl ehu me soandi mwahu, “nin duwen koasoandi en pwihn en mahwen.”—Eks 13:18, NW.
it-2-E 436 par. 1-2
Moses
Mwohn Parao en Isip. Moses oh Aaron met me kin kaukaweid ‘mahwen en koht kan.’ Sang ni samworo kan me kin wia akmanaman, kaun kan me adaneki Sanes oh Sampres (2 Ti 3:8), Parao likwerihpene manaman en koht en Isip koaros pwehn uhwong manaman en Siohwa. Tepin manaman me Aaron wiahda mwohn Parao ni Moses eh kaweid kasalehda sapwellimen Siohwa manaman pohn koht en Isip kan, mendahki Parao eh pousehlahte keptakaila. (Eks 7:8-13) Mwuhr, ni ahnsou me kesiluhn kalokoloko wiawi, samworo ko pil pohnese me re sapwung ni ar nda, “Mehkotet sang nin limen Koht.” Oh irail uhdahn lokekihdi kalokolok en mpwos kan me kahrehda irail koaros sohte kak pwarala mwohn Parao pwehn uhwong Moses nan erein kalokoloko.—Eks 8:16-19; 9:10-12.
Kalokolok kan kin wia doadoahk en kamwakid oh kakeptakai. Moses oh Aaron wiahla sounpakairki ehuehu Kalokolok Eisek ko. Kalokolok ko wiawi nin duwen eh pakairda, me kadehdehda en Moses pwukoa nin duwen wiliepen Siohwa. Mwaren Siohwa eri pakairda oh koasoiepe kin laud nan Isip, met kapwaiada doadoahk en kamwakid oh kakeptakai ong mwaro—katiktikihala en mehn Israel kan oh ekei mehn Isip kan arail keptakai; kakeptakaih Parao oh nah sounkaweid kan oh me kin utung ih kan. (Eks 9:16; 11:10; 12:29-39) Mehn Isip ko sohte kamehlele me irail kanamenekihala arail koht, ahpw re ese me Siohwa me ketin kadekadeik arail koht kan. Eri ni ahnsou me kalokolok duwau ko pweidahr, pil “lapalap akan oh aramas akan nan Isip kin wiahki Moses ohl wahun emen.”—Eks 11:3.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
it-1-E 78 par. 3-4
Me Keieu Manaman
Siohwa ketin doadoahngki lengilengo “Me Keieu Manaman” (ʼEl Shad·daiʹ) ni eh ketin wiahda sapwellime inou ong Eipraam me pid ipwidien Aisek, inou ehu me Eipraam anahne pwoson laud sapwellimen Koht manaman en kapwaiada inowo. Mwurin mwo, lengileng wet kadoadoahk ni Paipel eh mahsanih me Koht me pahn ketin kapaia Aisek oh Seikop nin duwen serien sohso en inou lap en Eipraam.—Sen 17:1, NW; 28:3; 35:11; 48:3.
Me pahrekiong met, Siohwa mwuhr kak ketin mahsanihong Moses: “Oh I kin pwarohng Eipraam, Aisek oh Seikop nin duwen Koht me Keieu Manaman [beʼElʹ Shad·daiʹ] ahpw me pid duwen mwarei Siohwa I sohte kasalehiong irail duwen ngehi.” (Eks 6:3, NW) Met sohte kak wehwehki me semen keinek kan sohte ese mwaren Siohwa, pwehki re kin kalapw doadoahngki oh pil meteikan mwohrail. (Sen 4:1, 26; 14:22; 27:27; 28:16) Ni mehlel, nan pwuhken Senesis, me dokedoke mouren semen keinek kan, lepin lokaia “Me Keieu Manaman” pwarada pakete 6, wasa me mwar Siohwa ntingdi ie pak 172 nan palien Paipel ni lokaiahn Ipru. Ahpw mendahki semen keinek pwukat pein wehwehkihda sang dahme re pein kilang me Koht ketin warohng oh sapwellimanki pwuhng en ahneki lengileng “Me Keieu Manaman,” irail sohte ahneki ahnsou mwahu en wehwehki uhdahn wehwehn oh imwilahn mwareo, Siohwa. Me pid met, ehu Paipel (The Illustrated Bible Dictionary) (Vol. 1, pali 572) koasoia: “Kaudiahl en mahso ong semen keinek kan kin dokedoke inou kan me pid ahnsou kohkohdo; e kasalehda me irail kak kamehlele me Ih, Yahweh, iei Koht emen (ʼel) me warohng (ehu wehwehn sadday) en kapwaiada mepwukat. Kaudiahlo ni kisin tuhkeo mwahusang oh kasalehda mwahu, me manaman en Koht oh eh kin ketiket rehrail oh pahn ketin pousehlahte ketiket rehrail, kin pidada mwar wet Yahweh.”—me J. D. Douglas, kawehwehda 1980.
it-2-E 435 par. 5
Moses
Moses sohte sohla warohng pwehki e namenek. Ahpw Moses namenek, ni eh akahkamaiki me e sohte koahiek en koasoakoasoi. Moses wekilahr, uhdahn weksang aramas me e wia mahso. Sang ni pein nsene, e toukihda pein ih en wiahla sounkahluwa mehn Israel kan sounpar 40 samwalahro. E pousehlahte kasalehda eh sapwungki dahme Siohwa ketin mahsanihong en patohwan wia, ih eri peki rehn Siohwa en ketin kupwurmahkikihong eh pwukoa. Mendahki met kahrehiong Koht en ketin engiengda pah, e sohte ketin soikala Moses, ahpw e ketikihda rien Moseso Aaron en uhd wiliandi koasoi. Eri pwehki Moses wia wiliepen Koht, Moses eri wiahla “Koht” ong Aaron, me uhd wiliandi ih koasoi. Ni ahnsou ko me ira tuhwong ohl mah kan en Israel oh pwarala mwohn Parao, e mwomwen me Koht ketikihong kaweid oh kehkehlik kan rehn Moses, Moses uhd padahkihong Aaron mepwukat, pwe Aaron en koasoia mwohn Parao (Parao me uhd wiliandi Parao me Moses tangasang sounpar kei mwowe). (Eks 2:23; 4:10-17) Mwuhr, Siohwa ketin mahsanihki Aaron nin duwen en Moses “soukohp,” met wehwehki me, ni Moses eh wia sapwellimen Koht soukohp me E ketin kaukaweid, Moses eri uhd kaweid Aaron. Koht pil ketin mahsanihong Moses me e pahn ketin wiahiong ih wia “Koht mwohn Parao,” me iei, ahneki soangen manaman me Koht ketin sapwellimanki pohn Parao, pwe Moses en sohla masak nanmwarkien Isip.—Eks 7:1, 2.
July 13-19
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | EKSODUS 8-9
“Parao Pohnmwahso Sasairki me E Sewese Kapwaiada Kupwuren Koht”
it-2-E 1040-1041
Keptakai
Nan sapwellime wiewia ong aramas akan, Siohwa Koht ketin ni kanengamah mweidohng ekei aramas oh wehi kan ren momourte mendahki re warohng mehla. (Sen 15:16; 2Pi 3:9) Ekei kin mwekid ni ahl ehu me kahrehiong irail en kak alehdi sapwellimen Koht mahk kalahngan (Sos 2:8-14; 6:22, 23; 9:3-15), ahpw ekei kin kakeptakaila pein ni uwen laud ehu pwe ren uhwongada Siohwa oh sapwellime aramas akan. (Deu 2:30-33; Sos 11:19, 20) Pwehki Siohwa sohte kin ketin irehsang aramas ren keptakaila, Paipel mahsanih me e kin ketin ‘kakeptakaila nan kapehderail’ de “ketin wiahiong mohngiongirail en keptakaila.” Eri ni eh lelehr ahnsou me e pahn ketin kaloke me keptakai kan, met imwikihla sansaldahn sapwellime manaman laud oh kahrehiong mwareo en lohkseli.—Pil kilang Eks 4:21; Soh 12:40; Ro 9:14-18.
it-2-E 1181 par. 3-5
Me Suwed
Pil Siohwa Koht kin ketin doadoahngki irair kan ni ahl ehu me pein aramas suwed kan kin sewese kapwaiada kupwure ni ar sasairki. Mendahki re kin uhwong Koht, e kak ketin koledihsang irail ni uwen me anahn ong sapwellime ladu kan ren kolokol arail lelepek, oh kak ketin wiahiong wiewia kan en soangen aramas pwukat en kasansalehda sapwellime pwung. (Ro 3:3-5, 23-26; 8:35-39; Me 76:10) Lepin Padahk 16:4 kasalehda madamadau wet: “Mehkoaros me KAUN-O ketin wiahda mie imwilah; oh imwilahn aramas suwed kan iei mwomwla.”
Ehu irair iei Parao me Siohwa ketin kadaralahng pakair ehu en kasaledekala mehn Israel ko sang kalidu, ni eh ketin doadoahngki Moses oh Aaron. Koht sohte ketin wiahiong kaun en Isip menet en suwed, ahpw e ketin mweidohng ih en momourte oh E pil ketikihda irair kan me kahrehiong Parao en kasalehda pein ih nin duwen aramas suwed men oh warohng mehla. Kupwuren Siohwa ni eh ketin wia met sansalda nan Eksodus 9:16 me mahsanih: “Ahpw I mweidohng komwi en momour pwe I en kasalehiong komwi ei manaman, oh mwarei en kipehla wasa koaros nin sampah.”
Kalokolok Eiseko lelohng Isip, oh imwisekla ni kamwomwomwlahn Parao oh nah pwihn en sounpei kan ni Sehd Weitahta, oh mepwukat kasalehda ni ahl kapwuriamwei ehu manaman me Siohwa sapwellimanki. (Eks 7:14–12:30; Me 78:43-51; 136:15) Sounpar kei mwuri, wehi kan me kapilpene wasao kin koasoakoasoiahte duwen met, oh mwaren Koht eri lohkseli nan sampah pwon. (Sos 2:10, 11; 1Sa 4:8) Ma Siohwa ketin mwadangete kemehla Parao, kasansal kapwuriamwei en sapwellime manaman ong Sapwellime lingan oh kasaledeklahn Sapwellime aramas ako sohte pahn kak wiawi.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
it-1-E 878
Loangalap
E sohte nohn dehde soangen loangalap dah me lepin lokaiahn Ipru doadoahngki nan Pwuhk Sarawi, me pid kapahieun kalokoloko me wiawi nan Isip, tepin kalokolok me mehn Israel kan nan Kosen sohte lelohng.—Eks 8:21, 22, 24, 29, 31; Me 78:45; 105:31.
Loangalap kan nan kapahieun kalokolok nan Isipo kakete wia loangalap kan me kin doakoah kilin mahn oh pil aramas akan oh eri ihkada ntahrail. Ni eh pahn wiwiahte mwahs, e kin momour nin duwen parasite nan paliweren mahn oh aramas; me kin mi nan paliweren aramaso kin dierek nan sahpw akan me karanih equator. Kahrehda kalokolok ehu en loangalap kan me duwehte soahng pwukat, pahn kahrehda lokolok laud ong mehn Isip kan oh neirail mahn akan, oh ekei pak pil kahrehda mehla.
Ire Kesempwal akan Sang Nan Pwuhken Eksodus
8:26, 27—Dahme kahrehda Moses nda me ahn Israel meirong kan pahn “kasaut ong mehn Isip akan”? Mehn Isip kan kin kaudokiong soangsoangen mahn tohto. Kahrehda, koasoipen meirong isihs kin kakehlailih oh kak kamengei ahn Moses pekipek ngidingid pwe Israel en mweimwei iong kohieila oh wia meirong isihs ong Siohwa.
July 20-26
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | EKSODUS 10-11
“Moses oh Aaron Kasalehda Eimah Laud”
Kahlemengih Sises ni Atail Kin Kalohk ni Eimah
Pil medewehla eimah me Moses kasalehda ni eh koasoiong Parao, kaun emen me aramas wiahki ih kaidehn ihte wiliepen koht kan, ahpw koht men, nein koht en ketipin, Ra. Ele e pil duwehte Parao teikan me kin pwongih pein eh sansal. Dahme Parao kin nda, ih me kin wiawi. E ahneki manaman, e kin aklapalap oh keptakai, kahrehda aramas sohte kak ndaiong ih en wia mehkot. Ih ohl menet me Moses, emen sounsilepen sihpw aktikitik, kin pwurepwurehng tuhwong mendahki Parao sohte luke de kasamwo ih. Dahme Moses kohpada? Kalokolok laud kan. Oh dahme Moses ndaiong ih en wia? En mweidohng nah lidu rar kei en mweselsang wehio! Moses anahne eimah? Uhdahn!—Nemp. 12:3; Ipru 11:27.
it-2-E 436 par. 4
Moses
Eimah oh pwoson anahn pwehn pwarala mwohn Parao. Sangete ni sapwellimen Siohwa kehl oh pwehki doadoahk en sapwellime manaman pohra me kahrehda Moses oh Aaron ara kak kapwaiada pwukoa me kohieng ira. Song medewehla nan tehnpas en Parao, nanmwarki me ahneki manaman me keieu laud nan sampah pwon ahnsowo. Sohte me kaselel me duwehte Parao aklapalap menet, me pahn wia koht emen, me nah sounkaweid kan, kaun en sounpei, sounsilasil kan, oh ladu kan kapikapil. Patehng met, mie kaunen pelien lamalam kan, sounakmanaman samworo kan, kaun kei nanpwungen me kin uhwong Moses kan. Ohl pwukat likin Parao, me keieu manaman nan mwehio. Pwihn laud wet ireirek wasao pwehn sewese Parao utungada koht en Isip kan. Ahpw Moses oh Aaron pwarala mwohn Parao, kaidehn pak ehute, ahpw pak tohto, oh ehuehu ahnsou me ira kin pwarala, en Parao mohngiongo kin keptakaila, pwehki e koasoanehdi teng en kolokolete nah lidu kesempwal, mehn Ipru ko pahn eh kaunda. Ni mehlel, mwurin pakairdahn kawaluhn kalokoloko, Moses oh Aaron pekeusla sang mwohn Parao, oh mwurin keduwaun kalokoloko ira ale kehkehlik en dehr pwurehng pwarala mwohn mesen Parao pwe ira de mehla.—Eks 10:11, 28.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
w95-E 9/1 11 par. 11
Sounkadehde kan me Uhwong Koht Likamw
Ni ahnsou me mehn Israel kan mihmihte nan Isip, Siohwa ketin poaronehla Moses rehn Parao oh ketin mahsanih: “Kohwei rehn Parao, pwe I kakeptakaihalahr iangahki sapwellime lapalap akan, pwe I en wia ei manaman akan mwohrail, oh pwe ke en kak padahkihong noumw seri kan oh kadaudokomw kan duwen ei kapingkidahr mehn Isip kan ei manaman akan. Pwe kumwail koaros en ese me ngehi me KAUN-O.” (Eksodus 10:1, 2) Mehn Israel peik kan pahn padahkihong neirail seri kan duwen sapwellimen Siohwa wiewia manaman kan. Neirail seri kan pahn uhd padahkihong neirail seri kan, oh eri e pahn wiewiawi sang ehu dih lel ehu dih. Irail eri pahn tamatamante sapwellimen Siohwa wiewia manaman kan. Duwehte rahnpwukat, pahpa nohno kan ahneki pwukoa en padahkih neirail seri kan.—Deuderonomi 6:4-7; Lepin Padahk 22:6.
it-1-E 783 par. 5
Eksodus
Eri sang ni kasalepen manaman kapwuriamwei, Siohwa ketin kawauwihala mware oh ketin kapitala Israel. Ni arail pitlahr oh mihmi palimesehn Sehd Weitahtao, Moses kaweid mehn Israel kan nan koul ehu, ni rie serepeino, lih soukohp Miriam ale dampwurin ehu oh kaweid lih akan koaros me kolokol dampwurin kan oh kahkahlek, ni ar ieiang ohl ko kokoul. (Eks 15:1, 20, 21) En Israel eh mweisang eh imwintihti kan ni unsek pweidahr. Ni ar kohkohsang Isip, e sohte mweimwei irail en lokolok sang aramas de mahn; sohte pil kidi men kin ngiringir ong mehn Israel kan de pil ngongih irail. (Eks 11:7) Pwuhken Eksodus sohte koasoia me pein Parao iangih nah pwihnen sounpei ko kohla ni sehdo oh mehla, ahpw Melkahka 136:14 kasalehda me Siohwa ketin “kakihrala nanmwarkien Isip oh iangahki nah karis ko.”
July 27–August 2
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | EKSODUS 12
“Pahsohpa—Ia Wehwehn Met ong Kristian kan”
“Kumwail Pereperen”
Sises pwoula ni Nisan 14, 33 C.E. Nan Israel, Nisan 14 wia rahn kaperen ehu pwe iei ahnsou me irail kin wia sarawien Pahsohpa. Ni rahno, nan ehu ehu sounpar, peneinei kin mwengepene oh irail pil kin kang kisin sihpw pwulopwul me sohte ohla men. Ni ahl wet, irail kin tamanda wehwehn ntahn sihmpwulo me pid komourla en nein mehn Israel kan mesenih ko ni ahnsou me tohnlengo kemehla nein mehn Isip kan mesenih koaros nan Nisan 14, 1513 B.C.E. (Eksodus 12:1-14) Sihpwo me irail kin kemehla ni ahnsou en Pahsohpa kin mwete Sises, ih me Wahnpoaron Pohl koasoiahki: “Krais, atail Sihmpwul en Pahsohpa, meirongalahr.” (1 Korint 5:7) Duwehte ntahn sihmpwulo ni ahnsoun Pahsohpa, ntahn Sises me keredi pil kin komourala me tohto.—Sohn 3:16, 36.
it-2-E 583 par. 6
Pahsohpa
Sises ketin kapwaiada koasoandi kei en Pahsohpao. Ehu pweidahn mepwukat iei me nta me kohieng pohn ihmw kan nan Isip kapitala mesenih kan sang tohnlengo eh pahn kemeirailla. Pohl koasoiahki Kristian keidi kan nin duwen mwomwohdiso en mesenih (Ipr 12:23), oh Krais nin duwen me kapitirailla pwehki sapwellime ntao. (1De 1:10; Ep 1:7) Sohte tih pwoat pahn timpeseng rehn sihmpwul en Pahsohpao. E kokohpdahr me sohte sapwellimen Sises tih pwoat pahn timpeseng, oh met pweidahr ni eh ketin pwoula. (Me 34:20; Soh 19:36) Eri mehn Suhs kan ar kin wiewia Pahsohpa erein sounpar kid kei iei ehu soahng kan me Kosonnedo kihda mwete ehu en soahng kan me pahn kohdo oh doke Sises Krais, “Sihmpwul en Kohto.”—Ipr 10:1; Soh 1:29.
‘Met Pahn Wia Rahnen Kataman Ehu Rehmwail’
Erein dih koaros, mehn Israel kan kin padahkihong neirail seri kan mehn kasukuhl kesempwal kan duwen Pahsohpa. Ehu iei me Siohwa kak ketin pere sapwellimen tohnkaudok kan. Seri kan kin sukuhlki me Siohwa iei Koht ieias men me uhdahn ketin mie oh me ketin nsenohki oh pere sapwellime aramas akan. E ketin kadehdehda met ahnsou me e ketin pere mesenih en mehn Israel kan sang mehla ni kaeisek en kalokolok ko me wiawi nan Isip.
Kristian pahpa nohno kan, kumwail sohte alehdi kehkehlik ehu me kumwail en padahkihong noumwail seri kan sounpar koaros duwen Pahsohpao. Ahpw kumwail kin padahkihong irail mehn kasukuhl wette, me Koht kin ketin pere sapwellime aramas akan? E sansal ong noumwail seri kan me kumwail kin uhdahn kamehlele me Koht pil kin ketin pere kitail rahnwet? (Mel. 27:11; Ais. 12:2) Ia duwe, kumwail kin padahkihong noumwail seri kan mehn kasukuhl wet erein amwail kin pereperen koasoakoasoipene, ahpw kaidehn ihte padahk ong irail? Mehn kasukuhl wet pahn sewese amwail peneinei en kalaudehla amwail likih Siohwa.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
it-2-E 582 par. 2
Pahsohpa
Kalokolok Eisek me lelohng Isip ko koaros kadehdehda kadeik ehu ong koht en Isip kan, ahpw mehlel kalokolok kaeiseko, mehlahn mesenih kan. (Eks 12:12) Pwehki sihpw wol kin sarawi ong koht Ra, eri usupihki ntahn sihmpwul en Pahsohpao ni wenihmw kan wia mehn lahlahwe ong mehn Isip kan. Kouwol pil kin sarawi, oh kamakamalahn mesenih en kouwol kan mwamwahlikihla koht Osiris. Pein Parao kin waunla nin duwen nein Ra pwutak. Kahrehda mehlahn nein Parao meseniho kin kasalehda me Ra oh Parao koaros sohte ahneki manaman.
it-1-E 504 par. 1
Kapokon
Ehu kisehn mwekid en “pokon sarawi” pwukat iei me erein kapokon pwukat aramas akan sohte kin doadoahk laud. Karasepe, keieun oh keisuhwen rahn en Kasarawien Pilawa Sohte Doal Ihs iei, “pokon sarawi” kan me Siohwa ketin mahsanih: “Nin rahn ako sohte doadoahk pahn wiawi, ahpw ihte, doadoahk en kaunopada kisin tungoal me aramas koaros kin anahne.” (Eks 12:15, 16) Ahpw, erein “pokon sarawi” pwukat, samworo kan kin kedirepwkihla ar kin wia meirong kan ong Siohwa (Lip 23:37, 38), ar wia met sohte kin kauwehla kehkehlik me mahsanih en dehr wia doadoahk en ehuehu rahn. Soangen ahnsou pwukat kaidehn ahnsou kan ong aramas akan ren sohte wia mehkot ahpw iei ahnsoun kaudokiong Koht. Ni rahnen Sapad en ehuehu wihk, aramas akan kin tuhpene ong kaudok oh ale kaweid. Irail eri kin ale kasukuhl sang ni arail rong wadawad oh kawehwehpen sapwellimen Koht Mahsen me ntingdi, duwehte me kin wiawi nan Sinakoke kan mwuhr. (Wi 15:21) Kahrehda, ni aramas akan ar sohte kin doadoahk laud ni rahnen Sapad, de ni “pokon sarawi” teikan, re pahn kin uhd poadidiong kapakap oh doudouloale duwen Sounkapikadao oh kupwure kan.—Pil kilang ASSEMBLY.