BIBLIOTEKA NA INTERNET di Watchtower
BIBLIOTEKA NA INTERNET
di Watchtower
Kriol di Gine-Bisau
N̈, n̈, Ŝ, ŝ, Ẑ, ẑ
  • N̈
  • n̈
  • BIBLIA
  • PUBLIKASONS
  • RUNIONS
  • ijwyp artigu 12
  • Kuma ku N pudi lida ku buliduris?

I ka ten ni un video dispunivel nes parti ku bu kalka.

Diskulpa, i ten un eru oca ku bu na tenta yabri video.

  • Kuma ku N pudi lida ku buliduris?
  • Jovens Ta Punta
  • Subtitulus
  • Materia di mesmu asuntu
  • Ke ku signifika buli?
  • Pabia ku jintis ta buli utrus?
  • Kal jintis ku talves e ta misti buli?
  • Ke ku bu pudi fasi si algin na buliu?
  • Kuma ku N pudi lida ku buliduris na skola?
    Respostas pa 10 Purguntas ku Jovens ta Fasi
  • Konfia na Jeova ora ku un algin na buliu
    No Vida Kriston ku No Ministeriu — Manual pa Runion — 2023
Jovens Ta Punta
ijwyp artigu 12

JOVENS TA PUNTA

Kuma ku N pudi lida ku buliduris?

  • Ke ku signifika buli?

  • Pabia ku jintis ta buli utrus?

  • Kal jintis ku talves e ta misti buli?

  • Ke ku bu pudi fasi si algin na buliu?

Tambi, lei suẑestons di utrus jovens ku kumentarius di un pursora aserka di buliduris i fasi testi di ke ku bu sibi aserka di buliduris.

Buli, i un asuntu seriu. Un studu ku fasidu na Inglatera, basiadu na notisias ku ta dadu mostra di kuma, mas di 40 pursentu di jovens mata kabesa, pabia di buliduris.

Ke ku signifika buli?

Buli nvolvi mas di ki ataki fisiku. Tambi i ta nvolvi utrus kusas suma esis.

  • Ataki verbal. Un joven comadu Celine, di 20 anu fala sin: “Ña kumpañeris bajuda pudi usa palabras ku ta firi. Nunka N ka na diskisi di nomis ke ta comanba o di kusas ke ta falanba. E ta fasinba sinti suma un algin ku ka bali nada, algin ku ningin ka gosta del, i algin ku ka presta. N na pirfiriba sutadu, di ki sufri asin.”

  • Isola utrus. Un joven di 18 anu di nomi Haley fala sin: “Ña kolegas di skola kumsa ku ivita di mi. Na ora di kume, e ta finji okupa tudu mesa so pa N ka pudi sinta ku elis. Duranti un anu ntidu N ta cora, N ta kume ami so.”

  • Buliduris na internet. Un joven di 14 anu comadu Daniel fala sin: “So ku puku palabras na komputador, bu pudi dana nomi di un algin o te mesmu si vida. Es pudi parsi un izaẑeru, ma i pudi akontisi!” Buli utrus na internet tambi i nklui, usa telefoni pa manda utrus foto o mensaẑen ku pudi dana se nomi.

Pabia ku jintis ta buli utrus?

Ali alguns motivus.

  • Elis propi e sufri na mon di buliduris. Un joven comadu Antonio fala sin: “N staba kansadu di maltratadu pa ña kolegas. N kumsa ku buli utrus, so pa ña kolegas pudi gosta di mi. Mas tardi, N bin kaba di diskubri kuma, N ka staba na fasi ke ki diritu!”

  • E ka tene jintis ku na da elis bon izemplu. Un skirbidur di nomi Jay McGraw, na si livru aserka di kuma di lida ku buliduris fala sin: “Manga di bias, jovens ku ta buli ta trata utrus . . . suma ke oja se papes, se ermons garandi o utrus membrus di familia na trata utrus.” — Life Strategies for Dealing With Bullies.

  • E ta aẑi suma e sedu superior, ma na bardadi i jintis kobardu. Un skirbidur comadu Barbara Coloroso, fala sin na si livru aserka di buliduris: “Kilis ku ta buli utrus ta mostra di kuma, e mas utrus pa pudi sugundi sintimentu di dur ku sintimentu di ka bali nada.” — The Bully, the Bullied, and the Bystander.

Kal jintis ku talves e ta misti buli?

  • Kilis ku ta isola. Alguns jovens ta burguñu sta na metadi di utrus, e ta isola se kabesa, asin i ta torna mas fasil pa buliduris tene elis mal.

  • Jovens ku ta notadu di kuma e diferenti. Alguns jovens ta sufri na mon di buliduris pabia di se aparensia, rasa, riliẑion, o te mesmu pabia di se difisiensia — kualker kusa ku bulidur pudi usa pa buli elis.

  • Jovens ku tene falta di konfiansa. Buliduris pudi nota kilis ku ta pensa di un manera negativu aserka di se kabesa. Manga di bias i jintis ki fasil ataka, pabia talves e ka ta fala nada, e ta kala so.

Ke ku bu pudi fasi si algin na buliu?

  • Manti kalmu. Un joven comadu kylie fala sin: “Buliduris ta misti sibi, si kontra ke ke fasiu, pou sinti mal. Si bu manti kalmu e ta disisti.” Biblia fala: ‘Algin jiru ta kontrola si raiba.’ — Ditus 29:11.

  • Ka bu torna. Vingansa ta buri purblema, i ka ta rosolvil. Biblia fala: “Ka bo torna ningin mal pa mal.” — Romanus 12:17; Ditus 24:19.

  • Ivita di purblema. Fasi tudu ku bu pudi, pa ivita di jintis ku lugaris nunde ki pudi ojadu buliduris. — Ditus 22:3

  • Tenta ruspundi di un manera ki ka spera. Biblia fala: “Bon rasposta ta kalma raiba”. — Ditus 15:1.

  • Pui garasa na bu palabras. Pur izemplu, si un bulidur falau: “Bu gurdu dimas!” Bu pudi so balansa ombru bu falal: “Sin. N pensa N na pirsisa di rapati alguns kilus!

  • Bai bu kamiñu. Un joven di 19 anu comadu Nora fala sin: “Silensiu, ta mostra di kuma bu maduru, i bu mas forti di ki algin ku na buliu. I ta mostra di kuma, bu sibi kontrola bu kabesa — kusa ku bulidur ka ta konsigi fasi.”

  • Omenta bu konfiansa. Un joven comadu Rita fala sin: “Buliduris ta nota ora ku bu ka sta avontadi e ta usa ki opurtunidadi, pa pui pa bu sinti di kuma, bu ka bali nada.”

  • Konta utru algin. Di akordu ku un piskisa, mas di metadi di jintis ku sufri pabia di buliduris na internet e ka ta konta ke ku pasa. E ta fasi kila pabia di borgoña (spesialmenti rapazis) o medu di sedu vingadu pa buliduris. Konta utrus, i purmeru pasu pa e pudi para kansau.

Suẑestons di utrus jovens

“Ivita lugaris o situasons ku pudi torna mas fasil kai na mon di un bulidur. Lembra tambi di kuma, buliduris tene se propi purblemas. Si bu sibi des, bu ka na muitu sinti mal ku se palabras.” — Antonio.

“Konfia na bu kabesa. Ka bu medi difindi ke ku bu ta fia nel. Manga di buliduris ta para buli, se nota di kuma bu ka ta mporta ku ke ke ta fasi i bu ka medi elis.” — Jessica.

Kumentarius di un pursora

“Buli, i un purblema seriu. Nunde ku N ta daba aulas, i ta tenba gera dentru di sala di aulas, te mesmu entri alunus di tirsera klas! Alguns alunus ta buli utrus, pabia kila ta fasi elis sinti di kuma, e tene fama i tambi e sta na kontrola utrus.

“Manga di bias, kilis ku ta sufri na mon di buliduris e ta medi konta, pabia e ta pensa kuma, buliduris na bin vinga elis o se kolegas di turma na bin oja elis suma traiduris. Tambi e pudi tene duvida si kontra alguns mididas na tomadu kontra ki buliduris. Mesmu asin, N na nkoraẑa kilis ku sta na sufri na mon di buliduris, pa e konta utrus ke ku na pasa. I bon fasi kila, asin i pudi pui algin pa i para bulil.” — Jenilee, antigu pursora na Stadus Unidu.

Testi: Ke ku bu sibi aserka di buliduris

Sertu o eradu

  1. Buli i ka di aos, i tarda ja ki ten.

  2. Buli i un simplis brinkadera. I ka ten nada di mal.

  3. Torna i minjor manera pa pui pa un bulidur para buliu.

  4. Si buliduris buliu, abo ki kulpadu pa kila.

  5. Alguns ku ta sufri na mon di buliduris, mas tardi ta bin torna buliduris.

  6. Si bu oja algin na bulidu, i minjor pa bu ka mati la.

  7. Manga di bias, buliduris i jintis kobardu, ma e ta finji sedu koraẑosu.

  8. Kilis ku ta buli pudi muda.

RESPOSTAS

  1. Sertu. Pur izemplu, Biblia fala di jigantis ku tenba na tera — ku sedu un grupu di omis ku ta abusa na utrus. — Kumsada 6:4.

  2. Eradu. Buli pudi sedu un kiston di vida o mortu. Infilismenti, alguns ku sempri sufri na mon di buliduris, kaba pa mata se kabesa.

  3. Eradu. Manga di bias, buliduris mas ta tene forsa di ki kilis ke na buli, asin i ta torna mas difisil tentativa di torna elis.

  4. Eradu. Ningin ka meresi sufri na mon di bulidur! Bulidur i responsavel pa tudu si asons.

  5. Sertu. Infilismenti, alguns ta tira raiba na utrus, e ta trata elis suma ke tratadu.

  6. Eradu. Ka bu fala ña boka ka sta la. Si bu oja un algin na sufri na mon di bulidur bu ka fala nada, bu pudi sedu parti di purblema en ves di suluson.

  7. Sertu. Apesar di kuma alguns buliduris ta mostra sedu koraẑosu, manga delis i kobardu, e ta buli utrus so pa e pudi sinti ben.

  8. Sertu. Ku ajuda di utrus, buliduris pudi muda se manera di pensa ku se komportamentu. — Efésius 4:23, 24.

    Publikasons na Kriol di Gine-Bisau (2000-2025)
    Sai
    Entra
    • Kriol di Gine-Bisau
    • Manda pa utru algin
    • Preferensias
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Termus di Usu
    • Pulitika di Privasidadi
    • Normas di Privasidadi
    • JW.ORG
    • Entra
    Manda pa utru algin