CRISTIANOSPA KAUSAYNINKUMANTA
Jehová mañakuykunasniyta uyariwan
UJ CHʼISI, chunka watitayoj kashaspa cielopi estrellasta qhawarispa mayta tʼukorqani. Chayrayku qonqoriykukuspa Diosmanta mañakorqani. Jehovata reciellanraj rejsispapis tukuy llakiyniyta payman willakorqani, ajinamanta Jehovaj amigon kayta qallarerqani. Kunankamataj paypa amigollanpuni kani, payqa ‘runaspa mañakusqankuta uyarin’ (Sal. 65:2). Willarisqaykichej imaraykuchus orakusqayta, reciellanraj Diosmanta yachakojtiypis.
UJ VISITA CHAYAMUWASQAYKUMANTAPACHA KAUSAYNIYKU CAMBIARQA
22 de diciembre de 1929 watapi Noville ranchitupi nacekorqani. Chaypeqa 9 familias tiyakorqayku, sapa familiataj uywasniyoj, chajrasniyoj karqayku. Chay ranchitoqa kashan Belgicapi, Bastoña nisqa llajta qayllapi, Ardenas nisqa japʼiypi. Chaypi tatasniywan khuska wiñakusqayta yuyarikullanipuni. Sullkʼa hermanoy Raymondwan sapa día wakasta chʼawaj kayku, cosecha tiempo chamojtintaj cosechapi yanapakoj kayku. Chaypi tiyakojkunaqa purajmanta yanapanakoj kayku.
Familiaywan cosechata oqharishayku.
Papasoyqa Emile sutikorqa, mamaytaj Alice. Paykunaqa may católicos karqanku, sapa domingotaj misaman rej kanku. 1939 watamantapachataj manaña ajinachu karqa. Chay watapi ranchoykuman Inglaterramanta precursores chayamorqanku. Paykunataj papasuyman nisqanku Consolación revistata apanpunankupaj anotanankuta (chay revistataqa ¡Rijchʼariy! sutiwan kunan rejsinchej). Papasoyqa chay rato repararqa cheqa kajta tarisqanta, Bibliatataj estudiayta qallarerqa. Vecinosneyqa kʼachas kaj kanku, jinapis papasuy misaman manaña rejtenqa enemigosniykuman tukorqanku. Paykunaqa papasuyta mayta matʼerqanku iglesiaman rinallanpajpuni, chayrayku papasuywan ashkha kutispi mayta siminakorqanku.
Mayta sonqoy nanawaj papasuyta chay jinata ruwasqankumanta. Chayrayku Diosmanta tukuy sonqowan mañakorqani, imaynatachus qallariypi willasharqaykichej jina. Vecinosniyku manaña anchata phiñakojtinku mayta kusikorqani. Chaypi repararqani Jehová Diosqa mañakusqanchejman kutichiwasqanchejtapuni.
GUERRA TIEMPOPI KAUSAKUSHAJTIYKU
Alemaniapi nazis kamachishajtinku, Alemaniamanta soldados Belgicaman yaykuykamorqanku 10 de mayo de 1940 watapi. Chayraykutaj ashkha runas Belgicamanta ayqekorqanku. Noqaykoqa Franciaj sur ladonman ayqekorqayku, ñanpeqa rikorqayku Alemaniamanta soldados, Franciamanta soldadoswan mayta maqanakusqankuta.
Wasiykuman kutipunaykupajqa tukuy imaykuta apakapusqanku, alqetuyku Bobbiellana suyashawasqayku. Chay imasta rikuspataj tapukoj kani: “¿Imaraykutaj may chhika guerras, may chhika desgracias kanri?”, nispa.
Jovencitollaraj kashaspa Jehovaman astawan qayllaykorqani.
Chaypachaqa hermano Emile Schrantza mayta yanapawarqayku. Payqa precursortaj ancianotaj karqa, sapa kutitaj waturikuwarqayku. Payqa Bibliawan sumajta sutʼinchawarqayku imaraykuchus runas sufrisqanchejta, waj imasta tapukusqaytapis sutʼinchallawarqataj. Chayrayku Jehovaman astawan qayllaykorqani, repararqanitaj payqa munakuyniyoj Dios kasqanta.
Niraj guerra tukukushajtinña hermanoswan aswan kʼiskimanta parlarej kayku. Agosto de 1943 watapi, hermano José-Nicolas Minet wasiykuman jamorqa, chaypitaj uj discursota qorqa. Discursonta tukuchashaspataj taporqa: “¿Pitaj bautizakuyta munan?”, nispa. Papasuywan noqawantaj makiykuta oqharerqayku, iskayniykutaj wasiyku qayllapi kaj juchʼuy mayitupi bautizakorqayku.
Diciembre de 1944 watapi Alemaniamanta ejercitoqa maqanakoj jamorqa. Chaytaj karqa qhepa kaj aswan sinchʼi maqanakuy Europaj inti yaykuynin ladopi. Chay maqanakutaqa Ardenas maqanaku sutiwan rejsikun. Chay maqanaku qayllapi tiyakusqaykuraykutaj wasi urapi pakakunapaj kaj lugarpi uj killata pakakorqayku. Uj kuti uywasman qaraj llojsimojtiy, guerrapi tʼojachinku chay granadasta kachaykamorqanku, pirwa wasiykoj techontataj qʼalata deshacerqa. Chay qayllapitaj Estados Unidosmanta uj soldado kashasqa, paytaj qhaparimuwarqa: “Pampaman wijchʼukuy”, nispa. Noqataj correspa ladonman wijchʼuykakamorqani, paytaj casconta umayman churaykuwarqa.
ASTAWAN ÑAUPARINI
Casarakusqayku día.
Guerra pasaytaqa, Lieja llajtapi kaj congregacionmanta hermanoswan aswan kʼiskimanta parlariyta aterqayku. Chayqa kasharqa wasiykumanta norte ladopi, 90 kilometrospi jina. Tiempowantaj Bastoña llajtapi uj juchʼuy grupitota rikhuricherqayku. Noqaqa impuestospi trabajayta qallarerqani, chaypi trabajaj jinataj derechota estudiarqani. Aswan qhepamantaj notarioj secretarion jina trabajarqani. 1951 watapitaj asamblea de circuitota Bastoña llajtapi ruwarqayku, chaypitaj 100 runas jina tantakorqayku. Chay asambleallapitaj kasharqa hermana Elly Reuter. Payqa precursora karqa, 50 kilometrosta jinataj bicicletapi asambleaman jamusqa. Niraj imapi paywan noviayta qallarerqayku, comprometekorqaykutaj. Ellytaqa Estados Unidospi Galaad Escuelaman invitasqanku, paytaj imaraykuchus chay escuelaman mana rinanta willananpaj uj cartata centralninchejman apacherqa. Chaypachaqa hermano Knorr Diospa llajtanta kamachisharqa. Paytaj kʼachallamanta nisqa ichapis waj kutipi qosanwan khuska Galaad Escuelaman rinanta. Noqaykoqa febrero de 1953 watapi casarakorqayku.
Elly, wawitayku Sergewan kashan.
Chay watallapitaj Ellywanqa “Sociedad del Nuevo Mundo” nisqa jatun tantakuyman rerqayku. Chayqa apakorqa Nueva Yorkpi, Estadio de los Yankees nisqapi. Chaypi kashajtiy uj hermano uj sumaj trabajota qoyta munawarqa, Estados Unidosmantaj ripunayta niwarqa. Jehovamanta mañakuytawantaj nerqayku mana chay trabajota japʼikunayta, Belgicallamantaj kutipunaykuta, ajinamanta Bastoñapi kaj grupitota yanapayta atillarqaykupuni. Chaypeqa 10 publicadores jinalla karqayku. Watanmantaj wawitayku Serge nacekorqa, jinapis qanchis killitasniyoj kashaspa onqoykuspa wañuporqa. Chayrayku may jina llakisqachus kasqaykuta Jehovaman willakorqayku, paytaj kausarimuy kananta suyakusqanchejwan kallpachawarqayku.
JEHOVAPAJ ASTAWAN LLANKʼAYTA QALLARIYKU
Octubre de 1961 watapi precursor kanaypaj jina uj trabajota tarikorqani. Chay diallataj Belgicapi kaj sucursalmanta encargado hermano wajyamuwarqa, tapuriwarqataj siervo de circuito jina llankʼayta atinaytachus manachus (chaytaqa kunan congregacionesta waturej sutiwan rejsinchej). Noqataj tapurerqani: “¿Nichu precursores jinaraj ñaupajta llankʼaykuman?”, nispa. Hermanostaj “ya” niwarqayku. Chayrayku pusaj killasta precursores jina llankʼarqayku, chantá congregacionesta waturiyta qallarerqayku septiembre de 1962 watapi.
Iskay watasninmantaj Bruselas Betelman invitawarqayku. Chaypitaj octubre de 1964 watapi sirviyta qallarerqayku. Chay mosoj llankʼaypeqa ashkha bendicionesta japʼerqayku. 1965 watapi hermano Knorr Belgicamanta Betelman jamorqa. Chaymanta pisi tiemponmantaj sucursalta kamachejta jina churawarqanku. Aswan qhepamantaj Galaad Escuelaman invitawarqayku, clase 41 nisqaman. Chayqa hermano Knorr 13 watas ñaupajta nisqanman jinapuni karqa. Galaad Escuelamanta graduakuytawan Bélgica Betelman kuterqayku.
LEYMANTA VALEKUSPA DIOSPA LLAJTANTA YANAPAYKU
Abogado kasqayrayku ashkha watasta Europapi, waj lugarespi ima yanapakorqani mana ima jarkʼayniyoj willananchejpaj (Fili. 1:7). Chaypi yanapakusqayrayku, 55 kuraj suyusmanta autoridadeswan parlayta aterqani, maykunapichus mana willajta saqewanchejchu chaykunapi. Autoridadeswan parlashaspaqa mana nejchu kani mashkha watastañachus abodado kasqayta, astawanpis “Diospa kamachin” kasqayta nej kani. Jehovamanta mana saykʼuspa mañakoj kani, imaraykuchus “reypa sonqonqa [chayri uj juezpa sonqonqa] Jehová Diospa makinpi correj yakus jina, maymanchá Dios munan chayman kachaykun” (Pro. 21:1).
Yuyarikullanipuni Parlamento Europeo nisqamanta ujninwan parlasqayta. Paywan parlanaypajqa ashkha kutista audienciata mañarqani. Paywan parlanay hora chayamojtintaj niwarqa: “5 minutosllata uyarisqayki, ni uj minutotawanpis”, nispa. Noqataj chay rato kʼumuykuspa Diosmanta mañakorqani. Chay autoridadtaj mancharisqa tapuwarqa: “¿Imanashankitaj?”, nispa. Payta qhawariytawantaj nerqani: “Diosman agradecekusharqani qan ujnin kamachin kasqaykirayku”, nispa. Paytaj niwarqa: “¿Ima ninkí?”, nispa. Noqataj Romanos 13:4 versiculota rikucherqani, paytaj evangélico kasqanrayku tʼukorqa chaymanta. Chayrayku media horatapuni paywan parlariyta aterqani, may allintaj riwarqa. Payqa Diospaj llankʼasqanchejta may jatunpaj qhawasqanta niwarqa.
Watas pasasqanman jina, Diospa llajtanqa Europapi leymanta valekuspa demandaspi purerqa, mana politicaman satʼikusqanchejmanta, wawas piwanchus quedakunankumanta, impuestosmanta ima. Chay demandasmanta ashkhaspi yanapakorqani, chayraykutaj rikuyta aterqani imaynatachus Jehová atipanapaj yanapawasqanchejta. Tribunal Europeo de Derechos Humanos nisqapi 140 demandaspiña atipanchej.
CUBAPI WAKIN JARKʼAYKUNA CHINKAN
1990 watas chaynejta centralninchejmanta Philip Brumleywan, Italiamanta Valter Farnetiwan, noqapiwan yanapakorqayku Cubamanta hermanosninchejpaj jarkʼaykuna pisiyananpaj. Chaypacha Cubapeqa hermanosninchejta mana willajta saqesharqankuchu. Belgicapi Cubamanta embajadaman uj cartata qhelqarqani. Chantá mañakusqaykuta atiendej encargado autoridadwan parlarqani. Paymanqa sutʼinchayta munarqayku gobierno mana allinta yachaspalla hermanosninchejta mana willajta saqeshasqanta. Jinapis qallariykunapeqa mana allinpunichu riwarqayku.
Philip Brumleywan Valter Farnetiwan 1990 watas chaynejpi kashayku, Cubaman risqaykumanta ujninpi.
Chaywanpis Jehovamanta orakuytawan permisota orqhoyta aterqayku 5.000 Bibliasta Cubaman apachinaykupaj. Chay apachisqayku Bibliastaj hermanosman ni ima jarkʼayniyoj chayarqa, chaypitaj repararqayku Jehová ruwasqaykuta bendecishasqanta. Chayrayku 27.500 Bibliastawan apachinaykupaj permisota orqhorqayku. Maytapuni kusikorqani Cubamanta hermanosninchej Bibliayoj kanankupaj yanapakusqaymanta.
Ashkha kutista Cubaman rerqani, hermanosninchejta willajta saqenallankupaj autoridadeswan parlanaypaj. Ajinamanta gobiernopi kaj ashkha autoridadeswan allinta rejsinakorqani.
RUANDAMANTA HERMANOSTA YANAPAYKU
1994 watapi Ruandapi may chhika tutsis wañuchisqa karqanku, uj millón runasmanta astawanpuni. Wakin hermanosninchejpis chaypi wañuchisqas karqanku. Jehovaj testigosnenqa usqhayllata wakicherqayku, chaypi kaj hermanosninchejta yanapanaykupaj.
Kigali capitalman chayaytawan rikorqayku traducinapaj oficinaspis, publicacionesta jallchʼanapaj wasipis balaswan juskʼu juskʼulla kashasqankuta. Chaypi willariwarqayku wakin hermanosninchejta, hermanasninchejta ima macheteswan wajtaspa wañuchisqankuta. Chantapis willarillawarqaykutaj hermanosninchej munanakusqankurayku imaynatachus yanapanakusqankuta. Uj tutsi hermanota rejserqayku, paytaqa hutus familiamanta hermanitos 28 diasta pampapi uj juskʼupi pakasqanku. Kigalipipis uj tantakuyta ruwallarqaykutaj. Chaypitaj novecientosmanta astawan hermanosta, hermanasta ima Diospa Palabranwan sonqochayta aterqayku.
Lloqʼe: Traducción oficinaspi kay libroman uj bala chayasqa.
Paña: Comité de Socorropi yanapakushajtiy.
Chantá fronterata pasaytawan Zaireman chayarqayku (kunanqa República Democrática del Congo sutiwan rejsikun). Chaymanqa Ruandamanta ashkha hermanos ayqekorqanku Goma llajta qayllapi pakakunankupaj. Chayman rerqayku chay hermanosta maskʼanaykupaj. Paykunata mana tarispataj Jehovamanta mañakorqayku paykunata tarichinawaykupaj. Jinata maskʼashajtiykutaj, uj runa noqaykuman jamorqa. Paytataj taporqayku Jehovaj testigosninmanta pillatapis rejsisqantachus manachus. Paytaj niwarqayku: “Arí rejsini, noqapis testigo kani. Maypichus Comité de Socorro kashan chayman pusasqaykichej”, nispa. Chay comitemanta hermanoswan tantakuspa mayta kallpachanakorqayku. Chaymantataj 1.600 jina ayqekamoj hermanoswan tantakorqayku, paykunata Diospa Palabranwan kallpachanaykupaj, sonqochanaykupajtaj. Chantapis Diospa Llajtanta Kamachejkunaj cartankuta leeporqayku. Chay cartaj ujnin parten nisharqa: “Qankunapaj Diosmanta mañapushaykupuni. Yachayku Jehová mana saqerparisunaykichejta”, nispa. Chaytaj hermanospa sonqonkuta wawayacherqa. Diospa Llajtanta Kamachejkuna nisqankuman jinapunitaj karqa. Kunanqa Ruandapi 30 mil testigosmanta astawanña tiyan. Paykunaqa kusiywan Jehovata yupaychashanku.
JEHOVAMANTA NIPUNI KARUNCHAKUSAJCHU
2011 watapi warmisitay Elly wañuporqa, casarakusqaykumanta casi 58 watasninman. Chay kutipi Jehovaman tukuy llakiyniyta willakorqani, paytaj sonqochawarqa. Chantapis sumaj willaykunata vecinosniyman willarisqay sonqochallawarqataj.
90 watasniyta pasajtiyñapis, sapa semana runasman predicallanipuni. Chantapis mayta kusikuni kay Bélgica sucursalpi Departamento de Asuntos Legales nisqapi yanapakuyta atisqaymanta, kausayniymanta hermanosman willariyta atisqaymanta, Betelpi jóvenes kajkunata waturikuyta atisqaymantapis.
Jehovaman ñaupaj kutipi mañakusqaymantaqa, ñapis 84 watasña pasan. Chay kutimantapacha Diosman qayllaykuyta qallarerqani, kunankamataj astawanña payman qayllaykuni. Maytapuni Jehovaman agradecekuni mañakusqasniyta uyariwasqanmanta (Sal. 66:19).b
a Hermano Schrantzpa kausayninmanta kay revistapi llojserqa: La Atalaya del 1 de febrero de 1974, páginas 90-94.
b Hermanonchej Marcel Gilletqa 4 de febrero de 2023 watapi wañuporqa, kay yachaqanata wakichikushallajtinraj.