“Ashkha runas Jesusman qayllaykorqanku”

1-3. ¿Imatataq Jesús tatakuna wawasninkuta payman apamuptinku ruwan, imatataq chay Jesusmanta yachachiwanchik?

JESUSQA wañuynin qayllapiña kasqanta yacharqa. Chaywanpis, achkhataraq ruwanan karqa. Chayrayku discipulosninwan, Perea llaqtapi, Jordán mayu qayllapi Diosmanta willaytawan, Pascuata ruwananpaq Jerusalenman uraykurqa.

² Jesús sacerdoteswan parlaytawan, juk chʼaqwayta uyarirqa; runaqa wawasninkuta pusamunku. Imillitasta, yuqallitusta, payman apamunku (Lucas 18:15; Marcos 5:41, 42; 10:13). Wawas kaptinqa, chʼaqway kan. Chayrayku discipulosninqa, Jesús wawaspaq mana tiempoyuq kasqanta yuyaspa tatasninkuta kʼamirqanku. ¿Jesús kikillantataqchu yuyarqa?

³ Jesusqa chayta rikuspa mayta phiñakurqa. ¿Wawaswanchu? Chayri, ¿tatasninkuwanchu? Mana, payqa discipulosninwan phiñakurqa, chayrayku nirqa: “Saqeychej wawasta noqaman jamojta, amataj jarkʼaychejchu, imaraykuchus Diospa reinonqa wawa jina kajkunajta”, nispa. Chanta wawasta “marqʼariykukorqa”, bendicerqataq (Marcos 10:13-16). Marcos nisqanmanjina Jesusqa wawitasta munakuywan marqarikurqa. Jesusqa chiqamanta wawitasta munakuq, chantapis kaymantaqa Jesús, kʼacha chimpanapaqjina ima, kasqanta yachakunchik.

4, 5. a) ¿Imaraykutaq Jesusman mana manchachikuspa runa chimpaykuq? b) ¿Ima tapuykunamantaq kay yachaqanapi kutichisunchik?

⁴ Jesús, jatunchakuq runa, kanman karqa chayqa, manachá wawaspis nitaq tataspis payman qayllaykuyta munankumanchu karqa. Mana chaymanjinataq Jesuswan kachkaspa Tataspis wawaspis kusikuq kanku. Payqa, kʼacha runa kasqanrayku, wawitasta munakuywan marqʼarikurqa, bendicerqa ima, jinamanta Diospis wawitasta mayta munakusqanta rikuchirqa. Arí, Jesusqa achkha ruwanayuq kaspapis, mana manchachikuspa chimpanapaqjina karqa.

⁵ ¿Pikunataq Jesusman qayllaykuq kanku? ¿Imaraykutaq runa mana manchachikuspa chimpaykuq? ¿Imaynatataq ñuqanchikpis payjina kasunman?

¿Imayna laya runataq Jesusman qayllaykuq kanku?

6-8. ¿Pikunawantaq Jesús tantakuq karqa? ¿Jesús fariseosjina sacerdotesjinachu karqa?

⁶ Bibliapi Jesusmanta ñawirispa, may chhika runa mana manchachikuspa Jesusman qayllaykusqakuta rikunchik. Achkha kutita Biblia jinata niwanchik: “ashkha runastaj” Jesuswan kachkarqanku, “ashkha runastaj Jesuspa qhepanta risharqanku Galileamanta”, “ashkha runas payman tantakamojtinku”, “ashkha runas Jesusman qayllaykorqanku”, “ashkha runas paypa qhepanta rishajtinku”, nispa (Mateo 4:25; 13:2; 15:30; Lucas 14:25, 26). Arí, Jesusqa runa chawpillapipuni kachkarqa.

⁷ Kay runasqa, waqcha runalla karqanku. Fariseos, sacerdotes ima, kay runasta, “jallpʼamanta runa” nispa suticharqanku. Chay sacerdotesqa mana tʼukurispalla jinata parlaq kanku: “Moisespa leyninta mana yachajkuna maldecisqa kanku”, nispa (Juan 7:49). Aswan qhipaman judíos qillqasqankupi kayjina yuyayllatataq rikuchirqanku. Religionta kamachiqkunaqa, runasta pisipaq qhawaq kanku; chayrayku mana paykunawan khuska mikhuqchu kanku, mana imatapis paykunamanta rantiqchu kanku, nitaq paykunawan masichakuqchu kanku. Astawanraq, kay saqra sacerdotesqa paykunap qillqasqankumanta mana yachaqkunaqa, mana kawsarimunqankuchu, nispa niq kanku. Chayrayku llampʼu sunqu runaqa mana paykunap yanapayninta, nitaq yuyaychayninta maskʼaqchu kanku. Jesustaqri mana jinachu karqa.

⁸ Jesusqa tukuy runawan chhapukuq, mikhuq, runasta jampiq, yachachiq, juk suyaymanta ima parlaq. Chaywanpis, mana tukuychu Diosta yupaychayta munasqankuta yacharqa (Mateo 7:13, 14). Jinapis Jesusqa, chay runaspi kʼacha kayninkuta qhawarqa, “ichapis qhipaman Diosta yupaychanqanku” nispa yuyaq. ¡Jesusqa, sacerdotesmanta, fariseosmanta nisqaqa, may kʼacha runa karqa! Chayrayku wakin sacerdotes yuyaychachikunankupaq Jesusta maskʼaq kanku. Astawanpis, wakin sacerdotesqa kawsayninkuta saqispa Jesuspa qhipanta purirqanku (Hechos 6:7; 15:5). Qhapaq runaspis, atiyniyuq runaspis, Jesusta maskʼarqanku (Marcos 10:17, 22).

9. ¿Imaraykutaq warmis mana manchachikuspa Jesusman chimpaykuq kanku?

⁹ Warmispis Diospa Churinman mana manchachikuspa chimpaykuq kanku. Llulla religionta apaykachaqkunaqa, mayta warmista kʼumuykachachiq kanku. Warmiman yachachiytaqa, may saqra ruwaytajina qhawaq kanku. Chantapis juk juicio ruwakuptin, warmita mana parlarillaqtapis saqiqchu kanku. Astawanpis, llulla religionta yachachiqkunaqa, mana warmis kasqankumanta umankuta uqharispa, Diosta pachis niq kanku. Jesusqa tukuy warmista sumaqpaq qhawarqa. Chayrayku warmisqa Diosmanta yachakuyta munaspa, Jesusman chimpaykuq kanku. Juk kuti Lazarop panan Mariaqa, ñañan Martata waykʼuyta yanapananmantaqa, Jesuspa ñawpaqinman tiyaykurqa yachachisqanta uyarinanpaq. Jesustaq, María ruwasqan allin kasqanta nirqa (Lucas 10:39-42).

10. Mana llulla religionta yachachiqkunajina, ¿imaynatá Jesús unqusqakunata qhawarqa?

¹⁰ Unqusqakunapis Jesusman chimpaykuq kanku. Llulla religionta yachachiqkunaqa, unqusqakunata millay runatajina qhawaq kanku. Moisespa Leynin, lepra unquyniyuq kaqkunamanta mana chimpachinankupaq, karunchakunata kamachirqa. Chaywanpis, unqusqasta mana ñakʼarichinankutachu kamachirqa (Levítico, 13 tʼaqa). Chaymanta qhipaman kay saqra yachachiqkunaqa, lepra unquyniyuq runa millay akajina kasqakunta yachachirqanku. Chayrayku, paykunaqa leprososta rumiwan chʼanqaq kanku. Jina kaptinqa, ¿imaynatá unqusqa runas juk yachachiqman chimpankuman karqari? Leprososqa mana manchachikuspa payman chimpaykuq kanku. Juk kutipi juk runa lepra unquyniyuq Jesusman chimpaytawan mañakurqa: “Señor, munankichus chayqa, atinki onqoyniymanta llimphuchawayta”, nispa (Lucas 5:12). Qhipan yachaqanapi imatachus Jesús kutichisqanta yachakusunchik. Kaykamaqa runa Jesusman chimpaykusqankuta qhawanchik.

11. ¿Juchasapa runa Jesusman chimpaykuqchu kanku, imatá chay yachachiwanchik?

¹¹ Juchasapa runapis Jesusman mana manchachikuspa chimpaykuq kanku. Juk kutiqa, Jesús juk fariseop wasinpi mikhuchkarqa, juk juchasapa warmitaq chay wasiman yaykurqa. Chay warmiqa Jesusman qunqurikuspa waqayta qallarirqa, tukuy khuchichakusqanmanta pesachikuspa. Jesuspa chakisninta waqayninwan mayllaytawan, chukchanwan chʼakichirqa. Fariseoqa chayta rikuspa Jesuswan phiñarikurqa, juk khuchi warmichipaykusqanmanta; Jesustaq chay warmi pesachikusqanta allinpaq qhawarqa, chantapis Jehová juchanta pampachasqanta nirqa (Lucas 7:36-50). Kunanpis, achkha runas sunqunkupi phutisqa kachkanku, chayrayku, kawsayninkuta allinchanankupaq, pesachikuspa Diosman qayllaykunankupaq ima, wakkunawan yanapachikuyta munanku. ¿Imarakutaq Jesús chimpanapaqjina karqa?

¿Imaptintaq Jesús chimpanapaqjina runa karqa?

12. ¿Imaraykutaq runa mana manchachikuspa Jesusman chimpaykuq kanku?

¹² Jesusqa Tatanman rikchʼakun, Tatanjinataq tukuy imata ruwan (Juan 14:9). Biblia nisqanmanjina Jehovaqa “mana karupichu kashan sapa ujninchejmanta” (Hechos 17:27). Payqa runap ‘mañakusqanta uyarin’, tukuy kamachisninta yanapayta munan, jinallataq payta yupaychayta munaqkunatapis (Salmo 65:2). Tʼukunapaqjina, ¡tukuy imamanta aswan jatun atiyniyuq Jehová Diosman qayllaykuyta atinchik! Qhipan yachaqanapi imaynatachus Jesuspis Tatanjina runata munakusqanta yachasunchik. Jesusqa runata munakusqanta rikuchisqanrayku, runaqa mana manchachikuspalla payman chimpaykurqa. Qhawarina imaynatachus runaman munakuyninta rikuchisqanta.

13. ¿Imaynatá tatakuna Jesusjina ruwankuman?

¹³ Runasqa Jesús paykunata mayta munakusqanta chay ratu rikuq kanku. Ñakʼariypipis munakuyninqa mana pisiyarqachu. Qhawarqanchikjina tatakuna wawasninkuta Jesusman apaptinku payqa achkha ruwanayuq kaspapis, wawaswan kananpaq tiempochakurqa. Tatakunaqa wawasninkuwan kanankupaq Jesusjina tiempochakunanku tiyan. Kunanqa manapis wawasta uywayta atikullanchu, wawasqa tatasninpa munakuyninta rikunanku tiyan. Tatakunaqa, may llamkʼayniyuq kasqankurayku ichapis wawasninkuwan parlanankupaq mana tiempochakuyta atinkichu. Jina kaptinqa, ¿manachu tiempochakuspa wawaykiwan parlawaq? Tatakuna parlasqankuta ruwaptinkuqa wawakunaqa: suyay tʼinkakunata apamusqanta, chantapis ima llakiypipis kachkaspa, tatakuna yanapanakunankupaq kasqankuta, yachanqanku.

14-16. a) ¿Imaraykutaq Jesús yakuta vinoman tukuchirqa, imaptintaq tʼukunapaqjina chay karqa? b) Jesús milagrota ruwasqan, ¿imatá paymanta yachachiwanchik, imatataq chaymanta tatakuna yachankuman?

¹⁴ Jesusqa runap llakiyninwan llakikun. Juk kutipi Galileaman Caná llaqtaman juk casarakuyman rirqa. Chay raymi ruwakuchkaptinqa vino tukukurqa, Jesuspa mamantaq chayta churinman willarqa. ¿Imatá ruwanman karqa? Jesús kamachista nirqa: ‘Suqta pʼuñusta yakuwan juntʼachiychik, chantataq kuraq kamachiman llamichimunkichik’, nispa. Kuraq kamachitaq llamiriytawan sumaq vino kasqanta nirqa ¿Jesusqa runata chʼawkiyacharqachu? Mana, yakutaqa ‘vinoman tukuchirqa’ (Juan 2:1-11). Runaqa unaymantapacha imatapis tikrachiyta munan. Quriwan, titiwan rikchʼakuptinku, yachayniyuq runaqa may chhika unayta titita, quriman tikrachiyta munarqa. ¿Atirqachu? Mana.a ¿Ima nisunmantaq yakuta vinoman tikrachiymanta? Vinoqa mana yakuman rikchʼakunchu, imaraykuchus vinoqa achkha imaswan ruwasqa kachkan. Yakuqa mana jinachu. Jina kaptinqa, ¿imaraykutaq Jesús chay milagrota ruwarqari?

¹⁵ Casarakuqkunapaqqa, vino tukukusqan may jatun llakiy karqa, imaraykuchus chay llaqtakunapi, wasinkuman runakunata waqyarikuspaqa sumaqta tukuy imata jaywananku karqa. Chayrayku, vino pisiyasqanqa, casarakuqkunapaq may pʼinqay kanman karqa, kusikuyninku tukukunman karqa, chay llakiytataq manachá qunqankumanchu karqa. Chayrayku, Jesús paykunamanta llakikuspa yanaparqa. Kunanqa imaptinchus llakiyniyuq runas Jesusman risqankuta yachanchik, ¿icharí?

¹⁶ Tatakunapis Jesusjina ruwananku tiyan. Tata, wawayki llakiyninmanta willayta munasuptin, ¿uyarinkichu? ¿Pisipaqchu llakiyninta qhawanki? ¿Paymanta asikunkichu? Ichapis wawaykip llakiyninqa, llakiyniykimanta, juchʼuylla kanman. Chaywanpis, wawaykipaqqa may jatun kanman. Munasqa wawitaykipaq chayjina kaptin, ¿manachu qampaqpis kikillantaq kanman? Wawaykita uyariptiyki, yanapaptiyki ima, wawitaykiqa mana manchachikuspa chimpallasunqapuni.

17. ¿Imaynatá Jesús kʼacha kayninta rikuchirqa, imaptintaq kʼacha kanapaqqa kallpayuq kananchik tiyan?

¹⁷ Kimsa yachaqanapi yachakunchikjina Jesusqa kʼacha llampʼu runa, llampʼu sunqutaq karqa (Mateo 11:29). Llampʼu runa kayqa kʼacha, kʼumuykuyta rikuchin, espiritup puquyninmanta jamun, Diospa yachaynintataq rikuchin (Gálatas 5:22, 23; Santiago 3:13). Jesusqa manchay ñakʼariypi kachkaspapis, mana ima saqrawan atipachikurqachu. Payqa llampʼu sunqu runa kaspapis, kallpayuq runa karqa. Llampʼu kaymanta parlaspa juk runa nirqa: ‘Llampʼu runap ukhunpiqa may kallpayuq runa kachkan’, nispa. Arí, mana phiñakuywan atipachikunapaq, wakkunaman kʼachamanta parlapayanapaq ima, kallpachakuna tiyan. Jehová Diospa yanapayninwanqa, Jesusjina llampʼu runas, chimpanapaqjina runas kananchik tiyan.

18. ¿Imaynatá Jesús runata entiendesqanta rikuchirqa? ¿Imaraykutaq ñuqanchikpis, payjina kananchik tiyan?

¹⁸ Jesusqa runata entiendeq. Jesús Tiro llaqtapi kachkaptin, juk warmi wawanta thañichinanta mañakurqa. Wawanmanqa ‘Supay anchataña ñakʼarichichkarqa’. Jesusqa kimsa kutitaña mana yanapayta munasqanta nirqa. Ñawpaqtaqa, mana imatapis kutichirqachu, chanta imaraykuchus mana payta yanapayta munasqanta sutʼincharqa. Chantapis juk kikinchaywan sutʼinchallarqataq. Chayta ruwaspa, ¿Jesusqa rumi sunquchu karqa? ¿Kutichisqanwan chay warmita mancharichirqachu? Mana, chayrayku warmiqa Jesuspa yanapayninta mañakullarqapuni. Chay warmip jatun iñiyninta rikuspataq, ususinta jampirqa (Mateo 15:22-28). Arí, runaqa Jesusman chimpaykuyta mana manchakurqankuchu, imaraykuchus Jesusqa runata uyariq, entiendeq ima.

¿Chimpanapaqjinachu kanchik?

19. ¿Imaynatá runa chimpamuwananchikpaqjina kasqanchikta yachasunman?

¹⁹ Runasqa chimpanapaqjina runas kayta munanku. Chayrayku kamachiq runaqa jinata ninku: “Tukuy runa mañakusqanta uyarisaqku” nispa. Mana chaymanjinataq Bibliaqa jinata niwanchik: “Achkha runas ninku sumaj kasqankuta; chaywanpis, uj cheqan runataqa [¿]pitaj tariyta atinmanri?”, nispa (Proverbios 20:6). Ichapis “Runa chimpamuwananpaqjina kani”, nispa nisunman, chaywanpis, ¿Jesusjina allin runachu kanchik? Kay tapuymanqa, ñuqallanchiktaq mana kutichiyta atisunmanchu, manaqa rikuwanchik runas kutichinanku tiyan. Pablo nirqa: “Tukuy runas yachachunku kʼachas kasqaykichejta”, nispa (Filipenses 4:5). Chayrayku tapukunanchik tiyan: “¿Imayna runataq runap qhawayninpi kani? ¿Imatá runa ñuqamanta ninman?”, nispa.

20. a) ¿Imaraykutaq ancianos chimpanapaqjina kananku tiyan? b) ¿Imaraykutaq ancianosmanta maychus kaqllata ruwanankuta suyasunman?

²⁰ Qutumanta ancianosqa, runa chimpananpaqjina kananku tiyan. Chayrayku, Isaías 32:1, 2 nisqanta tukuy sunqunkuwan juntʼayta munanku: “Chaypachaqa sapa runa wayramanta pakakunapaj jina kanqa, loco para wayramanta pakakunapaj jina. Chʼaki jallpʼapi qarpanapaj larqʼa jina kanqa, chʼin pampapi jatun chhankaj llanthun jinataj”. Ancianosqa, runa chimpananpaqjina kananku tiyan, juk jarkʼayjina kanankupaq. Saqra pʼunchaykunapi kasqanchikrayku, chayta mana ruwayta atikullanchu. Chaywanpis, ancianosqa Diospa llaqtanta allinta michinankupaq mayta kallpachakunku (1 Pedro 5:2). Chaywanpis hermanosqa, ancianosmanta maychus kaqllata suyakunku, kʼumuykukuywan yanapachikuyta munanku (Hebreos 13:17).

21. ¿Imaynatá tatakuna chimpanapaqjina kanankutiyan, imatataq qhipan yachaqanapi yachakusunchik?

²¹ Tatakunapis wawasninku chimpananpaqjina kananku tiyan. Paykunapi astawanqa wawasninku atienekunanku tiyan. Chayrayku, llampʼu sunqu kananku tiyan, mana manchachikuspa parlanapaqjina. Wawas imapipis pantasqankuta willakuptinkuqa, tatakuna mana usqhayta phiñakunankuchu tiyan, manaqa allillanmanta uyarispa, yuyaychananku tiyan. Tatakunaqa wawasninkuta kʼachamanta yachachinku, wawasninku paykunawan parlayta munaptinkutaq sumaqta uyarinku. Tukuypis Jesusjina kayta munanchik. Qhipan yachaqanapi Jesús runamanta mayta khuyakusqanta yachakusunchik.