1 Yachaqana

¿Imaraykutaq ‘tatasniyta jatunpaq qhawanay’ tiyan?

“TATAYKITA, mamaykitawan jatumpaj qhaway.” Achkha waynas, sipaskuna ima, kay yuyaychayta unay tiempomantajina qhawasqankurayku manaña paykunapaqjinachu kasqanta yuyanku.

Juk sipas Veda sutiyuq, tatanta mana kasukuspa, juk waynawan riqsinakuyta qallarisqa, kay waynataq drogasta ukyaq, machaq ima. Tatasninta astawan rabiachinanraykutaq Vedaqa, sutʼiyanankama tusuq riq. Veda nin: “Tatay munasqayta ruwaqta, mana saqichkawasqanta yuyarqani. Ñuqa, 18 watasniyuqña karqani, tukuy imata sumaqta yachasqaytataq yuyarqani. Tatay saqra kasqanta, mana kusikunayta munasqanta ima yuyarqani; chayrayku, lluqsispa munasqayta ruwaq kani”.

Achkha waynas, sipaskuna ima, Vedap ruwasqanta mana allinpaqchu qhawankuman. Chaywanpis, achkha waynasqa, tatasninku, cuartoykita llimphuchamuy, tareasniykita ruway, chayamunki chay horapaq ima, niptinkuqa, phiñakunkuman; astawanraq, ¡wakinkunaqa, tatasninkuwan churanakunku! Chaywanpis, tatasniykita jatunpaq qhawaptiykiqa kusisqa kawsakunki, kawsayniykita peligropi churanaykimantapis jarkʼakunki. ‘Tatasniykita jatunpaq qhaway’ kamachiyqa, Diosmanta jamun, paytaq imaraykuchus kasukunanchikta niwanchik: “Allin risunampaj, kay pachapi unayta kawsanaykipajtaj”, nispa (Efesios 6:2, 3). Kay kamachiytaqa, mana pisipaqchu qhawana tiyan. Chayrayku tatasniykita jatunpaq qhaway kamachiy, imatachus ninayasqanta qhawarina.

Imatá ‘jatunpaq qhaway’ ninayan

“Jatumpaj qhaway” rimayqa, kamachiqkunata kasukuy ninayan. Cristianosta Biblia nin: “Reytataj jatumpaj qhawaychej”, nispa (1 Pedro 2:17). Juk kamachiq mana allin kaptinpis, kamachiqtajina jatunpaq qhawana tiyan. Diosqa ajinallatataq familiapi churan tatata, mamata ima, qamta uywasunankupaq. Chayrayku tatasniyki, imatachus kamachisusqankuta, jatunpaq qhawanayki tiyan. Ichapis, tatasniykimanta nisqaqa, wakin tatasqa, wawasninkuta imatapis ruwaqta saqillanku. Chaywanpis tatasniykiqa, akllayta atinku imachus qampaq allin kasqanta... yuyariy, mana tukuy familiaspichu, kikin kamachiykuna churakun.

Sumaq tataspis wakin kutiqa, mana chiqa kaqmanjina chayri munasqankumanjinalla, kamachiykunata churankuman. Kay Proverbios 7:1, 2 pʼitispi juk yachayniyuq tata nin: “Uyariway nisqasniyta, waway; yuyayniykipi kamachisqasniyta waqaychay, [...] chantaqa kawsanki”, nispa. Chayrayku, tatasniyki ‘kamachisusqankuqa’, allinniykipaq, munakususqankuta, qampi interesakusqankutataq rikuchin.

Qhawarina imatachus John ruwasqanta, mamanqa, sapa kuti, calleta pasananpaq puententa pasananta niq. Juk pʼunchay Johnta, yachaywasimanta iskay compañerasnin, callenta pasanankuta nirqanku, manataq puententachu. Compañerasnin, ‘wallpa qʼiwakuchkanki’, nispa niptinkupis, payqa mana kasuspa calleta, puententa pasachkarqa, jinallapi juk autota frenaqta uyarirqa. Ñanta qhawariptintaq, chay iskay compañerasninta, auto takaspa patata uqharisqanta rikusqa. Mana tukuy kutichu tatasniykita mana kasusqaykirayku, kawsayniyki peligropi churasqa kanqa. Chaywanpis tatasniykita kasukusqaykiqa, allinniykipaq.

‘Tatasniykita, jatunpaq qhaway’ kamachiyqa, niyta munallantaq, mana phiñakuspa kʼamisusqankuta japʼikunaykita. Proverbios 15:5 pʼiti nin: “Wampu runaqa tatampa kʼamisqanta qhesachan”, nispa.

Jatunpaq qhaway rimayqa, mana ninayanchu kamachisqajinalla kasukunata. Bibliapi, griego simipi kay ‘jatunpaq qhaway’ rimayqa, ninayan pillatapis may jatunpaq qhaway. Chayrayku tatasniykita, may jatunpaq qhawaspa, munakunayki tiyan. Chaywanpis, wakinqa, mana tatasninkuta munakunkuchu.

Tatasniyki mana allinta kawsaptinku, ¿jatunpaqchu qhawanayki kanman?

Gina nin: “Tatayqa, anchata machaq, sapa kuti mamaywan chʼaqwasqankuraykutaq, mana puñuqta saqiwaqchu kanku. Camaypi siriykukuytawantaq waqaq kani. Jinata kawsasqankumanta imatachus yuyasqayta, mana niyta atiqchu kani, niyman chayqa, ichapis mamayqa, maqawanman karqa. Biblia nin ‘tataykita jatunpaq qhaway’ nispa, ñuqataq chayta ruwayta mana atillanichu”.

Tukuy imamanta phiñakuq, machaykuq, khuchichakuq, sapa kuti qhariwarmi kawsayninkupi chʼaqwaq ima, tatasta, ¿jatunpaqchu qhawana kanman? Arí, imaraykuchus Bibliaqa juchachan pichus tatasninta chiqnikuqta, qhisachaqtapis (Proverbios 30:17). Chantá Proverbios 23:22 pʼiti yuyarichiwanchik ‘yumasuq tatasninchik’ kasqankuta. Chayrayku jatunpaq qhawananchik tiyan. Gregoryqa, tatasninta mana jatunpaqchu qhawaq, kunantaq nin: “Jehovata pachis nini, mamay ñuqamanta wiksallisqa kachkaspa, mana urqhuchikusqanmanta, nacekuptiykamataq mana qʼupatajina wikchʼuwasqanmanta ima. Mamayqa, sapan 6 wawasninta uywanan karqa. Ichá paypaq chayta ruwayqa, mana atikullarqachu”.

Tatasniykiqa, juchasapa kaspapis qamrayku tukuy imata ruwarqanku. Gregory nichkallanpuni: “Juk kuti, sara chayasqalla juk latapi jallchʼasqa kapuwarqayku, juk chhika chhamasqa trigowan. Mamayqa, chayta waykʼupuwarqayku, paytaq mana mikhurqachu. Ñuqaqa, sumaq saksasqa puñuykakapurqani, tapurikurqanitaq, ¿imaraykutaq mamay mana mikhunchurí?, nispa. Kunantaq familiayuq kaspaña cuentata qukuni, ñuqaykurayku mamay mana mikhusqanta”. (Yachayniyuq runas waturisqankumanjina ninku, juk wawata 18 watasniyuqkama uywanapaqqa, $66.400 dólares necesitakusqanta.)

Tatasniyki mana allinta kawsasqankuqa, mana ninayanchu, tukuy imata nisusqanku mana allin kasqanta. Jesuspa tiempopiqa escribas, fariseos ima, saqra runas karqanku. Chaywanpis Jesusqa, runasman nirqa: “Imatachá nisunkichej, chayta kasuspa, ruwaychej; chaywampis sajra ruwasqankutaqa ama ruwaychejchu”, nispa (Mateo 23:1-3, 25, 26). ¿Manachu wakin tatasmanta kikillantataq nisunman?

Tatasniyki phiñachisuptinku, ¿imatá ruwawaq?

¿Imatá ruwawaq tatasniyki imatapis munasqankumanjina ruwachisuptinku?a Ama phiñakuychu. Paykunap contrankupi uqharikuspa, chiqnikuspa, phiñakuspa ima, mana imatapis tarinkichu (Eclesiastés 8:3, 4; kay Eclesiastés 10:4, kikinchay). Juk sipas 17 watayuq, tatasnin chʼampaynillankupipuni tinkusqankurayku, manataq paymanta llakikusqankurayku, tatasninwan phiñakurqa. Phiñakuyninta rikuchinanpaqtaq, Bibliamanta yachachisqankuwan churanakurqa. Mayta tatasninpaq phiñakusqanrayku, khuchichakurqa, drogastataq ukyayta qallarirqa. Manchay rabiasqataq nirqa: “Kayta munanku tatasniyqa”, nispa. Chay phiñakuyninqa, pay kikinta aswan llakiyman aparqa.

Biblia nin: “Anchata phiñakojqa aswan llakiyniyoj kanqa; astawan phiñakusparí, aswan millaykunata ruwanqa”, nispa (Proverbios 19:19, Qheshwa Biblia). Tatasniyki, saqrata ruwasqankumanta Jehovaman cuentata qunanku kasqanta, entiendenayki tiyan (Colosenses 3:25).

Proverbios 19:11 pʼiti nin: “Runaj yuyayniyoj kaynenqa phiñakuyninta thasnun; phiñakuyta qonqayman churasqanrayku payqa allimpaj qhawasqa”, nispa. Wakin kuti, tatasniykita perdonanayki, imawanchus sunquykita nanachisusqantataq qunqayman churanayki may allin. Saqra kaqta ruwasqankupi tʼukurinaykimantaqa, kʼacha ruwaykunasninkupi tʼukuriy. Dodyp mamanqa, mana munakuyniyuq karqa, padrastrontaq anchata alcoholman qukuq. Dodyqa, tatasninta entiendesqanrayku, mana anchata phutikurqachu. Dody nin: “Ichá mamaykuqa, ni jaykʼaq munakuyninta rikuchiwarqaykuchu, wawallaraq kachkaspa mana munakuyta yachasqanrayku, familianpitaq maqachikuspallapuni kawsasqanrayku. Padrastroytaq mana machasqa kaspa, ruwasqaykuta allinpaq qhawaq. Hermanaywan, ñuqawantaq maypichus tiyakunaykupaq, mikhunaykupaq ima, kapuwaqpuni kayku”.

Kusikuywan nisunman, mana allinta kawsaq tatasqa, pisilla kasqankuta. Mana allinta kawsaptinkupis, qammanta interesakunku, sumaq runa kanaykipaqtaq yachachisunku. Ajina kaptinpis, ichá wakin kuti paykunawan phiñakunki. Roger nin: “Wakin kuti mamaywan, ima chʼampaymantapis parlachkaptiyku, mana entiendewaptinqa, phiñakuqpacha kani, phiñakuyniy pasananpaqtaq, sunqunta nanachinaypaqjina imatapis nirpallaq kani. Ajinamanta paywan pagachikuq kani. Ladonmanta karunchakuspataq mana allinchu sientekuq kani, yacharqanitaq mamaypis mana allinchu sientekusqanta”.

Mana yuyaychakuspalla parlayqa, ‘espadajina tʼuqsinman’ sunqutataq nanachinman, manataq allinchanmanchu ima chʼampaytapis (Proverbios 12:18; 15:1). Roger nin: “Mana atinajina kaptinpis, maypichus mamay kachkan chayman kutiriq kani, perdonanawantataq mañakuq kani. Jinamanta allinllawan chay chʼampaymanta parlayta atirqani, allinchanaykukama”.

‘Tatayqa, chiqata parlarqa’

Wakin waynasqa saykʼupunku, tatasninkutapis saykʼuchinku, nisqankuta mana kasukuspa, chaymantaraq tatasninku mana pantasqapichu kachkasqankuta yachanankupaq. Vedap kawsaynimanta parlarina (paymanta ñawpaq parrafospi parlarirqanchikña). Juk pʼunchay Vedaqa, munakusqan waynawan, autopi puriykachariq ripusqa. Chay waynaqa, marihuanata pitasqa, cervezata ukyasqa. Manataq autota apayta atisqachu, sinchita yaqha 100 kilometrosta (60 millas) correchkaspataq, juk posteman takakusqanku. Vedaqa, uman juskʼusqapis, wañunanmanta salvakusqa, waynataq chaymanta ayqisqa, manataq hospitalpi Veda kachkaptin yanapallaqpis risqachu.

Veda cuentata qukuspa nin: “Tastasniy hospitalman chayamusqankutawan, nirqani tatay tukuy imata niwasqanpiqa mana pantasqanta, kasukullayman karqa, niraq kay pasachkawaptin. Tatayta mana kasukusqayrayku kawsayniyta peligropi churarqani”. Qhipamantaq Vedaqa, kawsayninta tikrachisqa, tatasninwantaq allinta apanakuyta qallarisqa.

Ichá qampis kawsayniykita tikrachinayki allin kanman. ‘Tatasniykita jatunpaq qhaway’ kamachiyta, mana ñawpa yuyaychaytajina qhawasqaykiqa, mana qampaq yuyayniykimanjinallachu sumaq, manaqa Dios qhawasqanmanjinapis chiqapuni. ¿Imatá ruwawaq tatasniykita jatunpaq qhawayta munachkaspapis, mana entiendesuptinku, nitaq munasqaykita ruwaqta saqisuptinku? Jina kaptin imatachus ruwanaykita qhawarisunchik.

[Sutʼinchaykunasnin]

Tʼukurinapaq tapuykuna

◻ ‘Tatasniykita jatunpaq qhaway’ kamachiy, ¿imatá ninayan?

◻ ¿Imaraykutaq tatas may chhika kamachiykunata churanku? ¿Chay kamachiykuna allinniykipaqchu?

◻ Tatasniyki mana allinta kawsaptinkupis, ¿jatunpaqchu qhawanayki tiyan? ¿Imarayku?

◻ Maykʼaqllapis tatasniyki, phiñachisuptinku, ¿imatá ruwawaq phiñakuyniykita atipanaykipaq? Chantá, ¿imatataq mana ruwanaykichu tiyan?

[16 paginapi sutʼinchaynin]

“Tatay saqra kasqanta, mana kusikunayta munasqanta ima yuyaq kani, chayraykutaq lluqsispa, munasqayta ruwaq kani”

[12 paginapi dibujo/foto]

¿Imaynatá tatasniyki kamachisusqankuta, qhawanayki tiyan?

[14 paginapi dibujo/foto]

Tatasniyki mana allinta kawsaptinkupis, ¿jatunpaqchu qhawanayki tiyan?