21 YACHAQANA

¿Imaraykutaq ruwasqaywan mana kusikunkuchu?

“Mamayqa juk policiajina qhipayta purin. Imatachus kamachiwasqanta niraqpis ruwayta tukuchkanichu, payqa allintachus manachus ruwasqayta ñapis qhawarichkanña.” (Carlos)

“Tatasniyqa, imallamantapis rimallawaq kanku. Qhawasqankumanjinaqa, sumaqta estudianaypaq, wasipi ruwanasniyta juntʼanaypaq, tantakuykunapaq ima, mana allintachu wakichikuq kani... ¡Mana samarikuqllatapis saqiwaqchu kanku!” (Santiago)

TATASNIYKITA, ¿manachu ni ima ruwasqaykiwan kusichiyta atillanki? ¿Juk lupawanpis qhawachkasunkumanjinachu sientenki?

¿Imatá tatasniyki sapa kuti nisunku?

□ Cuartoykiqa tʼustipacha.

□ Teleta qhawaspalla pʼunchaynintinta kachkanki.

□ Ancha tutata puñuchkanki.

□ ¿Kay horatachu puñusqaykimanta jatarikunayki kanman?

Tatasniyki, imamanta kʼamisusqankutaq astawan phiñachisunki, chayta kaypi qillqariy.

․․․․․

Chiqamanta nisunman, tatasniyki kʼamillasuptinkupuni, kamachillasuptinkupuni ima, pacienciayuq kayqa mana atikullasqanta. Chaywanpis, mana jaykʼaq ni imata nisunkumanchu chayqa, manapis qammanta llakikuchkankumanchujina kanman, ¿icharí? (Hebreos 12:8). Chayrayku kʼamisusqankuqa, munakususqankuta rikuchin. Bibliaqa ‘juk tata wawanta munakusqanrayku kʼamisqanta’ niwanchik (Proverbios 3:12).

Chayrayku, tatasniyki qammanta llakikusqankumanta, allin ñanta purinaykita munasqankumanta ima, kusikunayki kanman. Waynallaraq chayri sipasllaraq kasqaykirayku, maykʼaqllapis kʼamisunankuta, yuyaychasunankuta ima, necesitankipuni. Mana yuyaychasunkumanchu chayqa, ‘waynaspa saqra munapayaninkumanta’ mana ayqiyta atiwaqchu (2 Timoteo 2:22, Qheshwa Biblia).

“¡Mana aguantayta atiniñachu!”

Bibliaqa, ‘mana ni ima kʼamiypis chay rato kusikunapaqjinachu, manachayqa llakikunapaqjina kasqanta’ niwanchik (Hebreos 12:11). Tukuypis llakikunchik, pillapis kʼamiwaptinchikqa, waynasqa astawanraq llakikunku. ¿Imaraykutaq chayta ninchik? Imaraykuchus wiñasqaykimanjina yuyasqayki, munasqayki ima, tikrakuchkan, chayrayku imallatapis nisusqankuqa sunquykita nanachinman. Chantá pillapis munakuywan kʼamisusqanqa llakichisunkiman.

Ajinata llakikunki imaraykuchus wakkunawan, astawanraq tatasniykiwan, allinpaq qhawachikuyta munanki. Chayrayku tatasniyki kʼamisuptinku, ruwasqaykita mana allinpaqchu qhawaptinku ima, llakikunki.

Chaywanpis, ¿tatasniyki imaspichus pantasqaykita nisusqankuraykullachu, mana imatapis allinta ruwayta atisqaykita yuyanayki kanman? Mana.Tukuypis pantaq runas kasqanchikta yuyarikuy (Eclesiastés 7:20). Chayrayku, ima ruwaytapis yachakuchkaspaqa maykʼaqllapis pantasunpuni (Job 6:24). Chaywanpis, tatasniyki pantasqallaykita qhawasqankuta ichá yuyanki, chaytaq mayta llakichisunkiman. Chaywanpis, chayqa mana ninayanchu ni imata allinta ruwayta atisqaykita.

¿Imaraykutaq kʼamisunku?

Ichapis wakin kuti tatasniyki imallamantapis kʼamichkasusqankuta yuyawaq, chaywanpis chayqa mana ninayanchu imapipis pantasqaykitapuni, ichapis ima llakiyniyuq kasqankuraykulla kʼamichkasunku. Tʼukuriy: ¿mamayki achkha ruwanasniyuq kasqanraykuchu chayri unqusqa kachkasqanraykuchu llakisqa kachkan? Jina kachkaptinqa, cuartoyki mana llimphuchu kachkasqanmanta ichá kʼamisunqa. Tataykitaq, qamkunapaq qullqi pisiyasqanmanta llakisqa, chayri phiñasqa kachkanman. Chayraykutaq sunquta nanachinapaqjina parlasunkiman, chaytaq ‘espadawanpis tʼuqsichkasunkimanjina’ kanman (Proverbios 12:18). Qhasimanta kʼamisusqankuqa, sunquykita nanachinman. Chaywanpis, mana astawan llakikunaykipaq, ama nisusqankupi tʼukurillaypunichu. Astawanqa, allin kanman nisusqankuta qunqanayki. Biblia nin: “Tukuynichej ashkha kutita pantanchej. Pichus mana pantanchu parlasqampi chayqa, chaymá sumaj runaqa”, nispa (Santiago 3:2, Qheshwa Biblia).

Chantapis, tatasniyki wakin kuti llakikunkuman, mana sumaq tataschu kasqankuta yuyasqankurayku. Chayraykutaq pantasqaykimanta, ichá paykuna juchayuq kasqankuta yuyanku. Juk mama, warmi wawanta, yachaywasipi examenesninta mana allinta qusqanrayku, kʼamichkasqanpi tʼukuriy. Ichá kay mamaqa ajinata warmi wawanta kʼamin, mana allinta uywachkasqanta chayri sumaq yachakuq kananpaq mana yanapachkasqanta yuyasqanrayku.

¿Imatá ruwawaq mana usqhayllata phiñakunaykipaq?

Imallamantapis tatasniyki kʼamichkasuptinkuqa, imaynatachus kutichinaykita qhawakunayki, allin kanqa. Astawanpuniqa ama phiñachinapaqjina imatapis kutichiychu. Proverbios 17:27 nin: “Pisillata parlajqa yachayniyoj, yuyayniyoj runataj mana usqhayta phiñarparikunchu”, nispa. Chaywanpis, ¿imatá ruwawaq tatasniyki kʼamichkasuptinku ‘mana usqhayllata phiñakunaykipaq’? Kay yuyaychasusqaykumanjina ichá ruwawaq:

Allinta uyariy. Ama usqhayllata niychu pantasqaykimanta mana juchayuq kasqaykita, manaqa phiñakuyniykita ñitʼiykukuy, tatasniykitataq allinta uyariy. Discípulo Santiago cristianosman nirqa: “Uyariyta yachaychej, amataj anchata parlaychejchu, amallataj usqhayllata phiñakuychejchu”, nispa (Santiago 1:19, 20). Phiñakuptiyki, tatasniykita parlayta tukunankuta mana saqiptiyki ima, paykunaqa mana uyarichkasqaykita yuyanqanku. Chay pantasqaykimantataq kʼamisunqankupuni.

Munakususqankupi tʼukuriy. Tatasniyki phiñasqajina parlachkasuptinku, imaynatachus parlachkasusqankupiqa ama tʼukuriychu, manaqa imatachus nichkasusqankupi tʼukuriy. Tapurikuytaq: “¿Niwasqankumanjina imapipis pantanichu? ¿Kay ruwasqaymanta ñawpaq kutipi kʼamiwarqankuñachu? Tatasniyta kasukuy, ¿chiqamantachu mana atikullan?”, nispa. Mana creeyta atiptiykipis, tatasniykiqa munakususqankurayku kʼamisunku. Mana munakusunkumanchu chayqa, manachá kʼamisunkumanchu (Proverbios 13:24, Qheshwa Biblia).

Tatasniykita jatunpaq qhawaspa kutichiy. Kʼamichkasuptinkuqa, uyarichkasqaykita rikuchiy. Imatachus yuyaychachkasusqankupitaq tʼukuriy. Ichá mamayki nisunkiman: “Cuartoykiqa tʼustipachallapuni. ¡Kʼuchunchay, manaqa yachanki pichus kasqayta!”. Ichá qampaqqa cuertoyki kʼuchunchasqa kachkan, chaywanpis qhasilla kanqa kʼuchunchasqa kachkasqanta ninaykiqa. Astawanpis allinllawan niwaq: “Arí, mamay, kʼuchunchanayraq kachkan”. Chantá nillawaqtaq: “¿Kunititanchu kʼuchunchanayta munanki chayri mikhusqallanchikmantañachu?”, nispa. Tatasniykiman allinllawan kutichisqaykiqa, kʼamichkasusqankuta japʼikuchkasqaykita rikuchinqa, chaytaq manaña phiñasqa kanankupaq yanapanqa. Chaymantaqa kamachisusqankuta ruwanayki tiyan (Efesios 6:1).

Suyarikuy. Amaraq imatapis sutʼinchaychu kamachichkasusqankuta juntʼanaykikama. Biblia nin: “Pichus nisqasninta mana kacharejqa sumaj yuyayniyoj”, nispa (Proverbios 10:19). Tatasniyki paykunata uyarisqaykita rikuspaqa, imatachus sutʼinchayta munasqaykita uyariyta munasunqanku.

Kay tawa yuyaychaykunamanta, mayqinpichus astawan llamkʼanayki kasqanta kaypi qillqay. ․․․․․

Kallpachakusqaykiqa mana qhasipaqchu kanqa

Qurita maskʼaq kawaq chayqa, qurita tarinaykirayku maytachá kallpachakuwaq, ¿icharí? Bibliaqa, qurimanta nisqaqa, yachayniyuq kay aswan valorniyuq kasqanta niwanchik (Proverbios 3:13, 14). ¿Imatá yachayniyuq kanapaq ruwana tiyan? Proverbios 19:20 nin: “Yuyaychasqataqa uyariy, kʼamisqatapis japʼikuy; ajinamanta chayanki sumaj yachayniyoj kayman”, nispa. Chiqamanta yuyaychaykuna, kʼamiykuna imaqa, sunqunchikta nanachiwasunman. Chaywanpis, sapa kʼamisusqankuta allinniykipaq kasqanta qhaway, imaynatachus qurita maskʼaq, tʼiyumanta qurita chikllananpaq kallpachakun, jinallatataq qampis kʼamisusqankumanta, allin yuyaychayta japʼikunaykipaq kallpachakuy. Jinata ruwaspaqa, sumaq yachayniyuq runaman tukunki. Chaytaq qurita tarinaykimantapis aswan sumaq.

Tukuchanapaq, pillapis pantasqaykimanta kʼamisunqapuni: kunanqa tatasniyki chayri yachachiqkunasniyki kʼamisunku, aswan qhipamantaq patronniyki chayri wak runa kʼamisunqa. Tatasniyki imatachus kʼamisusqankuta, yuyaychasusqankuta ima uyarikunki chayqa, yachaywasipi sumaq yachakuq kanki, aswan qhipamantaq atienekunapaqjina llamkʼaq runa kanki, mana iskaychakuspataq imatapis ruwanki. Mayta kallpachakusqaykiqa, ¿manacharí qhasipaqchu kanqa?

BIBLIAMANTA

“Yachayniyojqa uyarispa, aswan yachayniyoj kanqa.” (Proverbios 1:5, 6)

JUK YUYAYCHAY

Tatasniyki kʼamichkasuptinku:

● Qammanta imallatapis allinta parlasqankumanta, agradecekuypuni.

● Tatasniyki, imatachus ruwanaykita munasqankuta mana sutʼita entiendespaqa, sutʼinchasunankuta niy.

¿YACHARQANKICHU?

Wakin tatasqa, wawasninkuta mana munakuyta atillankuchu, imaraykuchus paykunatapis tatasninku mana munakuywanchu uywarqanku.

¡RUAYTA QALLARIY!

Tatasniy watiqmanta kʼamiwaptinkuqa, kayta ruwasaq... ․․․․․

Qhawasqaymanjina tatasniy imallamantapis kʼamichkawaptinku, kayta ruwasaq: ․․․․․

Kay yachaqanamanta, ¿imatá tatayta chayri mamayta tapuyta munani? ․․․․․

QHAWASQAKIMANJINA

● ¿Imaraykutaq tatasniyki yuyaychasusqankuta wakin kuti mana japʼikuyta atillankichu?

● ¿Imaraykutaq tatasniyki imallamantapis kʼamisunkuman?

● Yuyaychasusqankumanta allin yuyaychayta japʼikunaykipaq, ¿imatá ruwawaq?

[177 paginapi sutʼinchaynin]

“Mamaywan pʼunchaynintinta qhaparinakuq kayku. Kunantaq Biblia yuyaychasqanmanjina kawsanaypaq mayta kallpachakuni. Chaytaq yanapachkawan, imaraykuchus kunanqa mamaywan allinta parlapanakuyku astawantaq payta entiendeni.” (Marleen)

[180 paginapi dibujo/foto]

Qurita maskʼaq runa, tʼiyumanta qurita chikllananpaq kallpachakun, kikillantataq qampis tatasniyki yuyaychasusqankumanta, allin yuyaychayta japʼinaykipaq kallpachakuy