¿Runas chinkachiyta atinkumanchu guerrasta, chʼajwastapis?
Runasqa ashkha imasrayku chʼajwasta rikhurichinku. Wakinkunaqa tukuy imata ruwanku wajñataj gobiernoman yaykunanta munasqankurayku, qolqe waj jinamanta apaykachakunanta munasqankurayku, chayri tukuy clase runas uj rejllata qhawasqa kanankuta munasqankurayku. Wakinkunataj tukuy imata ruwanku waj nacionespa mineralesninkuta, maderankuta, chayri petroleonkuta japʼikapunankupaj. Wakin chʼajwastaj astawan sinchʼiyanku unaymantapachaña aylluspura, religionespura japʼinakusqankurayku. ¿Imatá autoridades ruwasaj ninku niña guerras, ni chʼajwaspis kananpaj? ¿Chay nisqankuta juntʼayta atishankuchu?
Drazen_/E+ via Getty Images
QOLQE KANANPAJ KALLPACHAKUNKU
¿Imapaj? Chayta ruwanku runas allinta kausakunankupaj, ajinamanta wajchayayta pisiyachinapaj chayri chinkachinapaj. Imaraykuchus wajchaswan qhapajkunawan qhawanakusqankurayku may chhika chʼajwas tiyan.
¿Imajtín mana atikunchu? Gobiernosqa presupuestonkuta wakichishaspa imastachus runas necesitanku chaypaj astawan qolqeta churananku kanman. 2022 watapi mundontinpi 34.100 millones dólares gastakorqa runasta imaymanamanta yanapanapaj, purajmanta allinta kausakunankupaj. Jinapis chayqa may pisisitupuni karqa chay wata ejercitosninkupaj churasqanku qolqemanta nisqaqa.
António Guterres pichus secretario general de las Naciones Unidas nin: “Runas allinta kausakunankupaj, chʼajwaspis mana kananpaj qolqeta gastakunanmantaqa, astawan qolqeta gastakun guerrasrayku, chʼajwasrayku llakiypi rikukojkunata yanapaspa”.
¿Imatá Biblia nin? Mundontinmanta gobiernos institucionespis wajchasta chayri pobresta yanapayta atinkuman. Jinapis ni jaykʼaj wajchayayta chinkachiyta atinkumanchu (Deuteronomio 15:11; Mateo 26:11).
MANA MAQANAKUSPALLA ACUERDOSTA RUWAYTA MUNANKU
¿Imapaj? Ima problema kananpaj jinaña kashajtin, chayri kajtinñapis mana maqanakuspalla allinchanankupaj. Chaytataj ruwayta munanku allinninkupaj parlarikuspa, de acuerdotaj churakuspa.
¿Imajtín mana atikunchu? Ichapis ujninku chayri ashkhas uj problemata allinchanankupaj mana parlayta munankumanchu, nitaj ujkunaj nisqankuta ruwayta munankumanchu. Ashkhastaj chʼajwasta chinkachinankupaj acuerdosta ruwaspapis mana juntʼallankuchu.
Raymond Smith, American Diplomacy revistapi nin: “Mana maqanakuspalla uj acuerdota ruwasqankoqa wakin kutis qhasilla. Uj guerrata tukuchinankupaj acuerdota ruwasqankoqa mana tukuypa allinninkupajchu kanman, chaytaj astawan chʼajwasllata rikhurichinman”.
¿Imatá Biblia nin? “Wajkunawan allinta kausakuyta maskʼay” nin (Salmo 34:14). Allinpuni kanman tukuypis chay yuyaychayta kasukunanku. Jinapis ashkhasqa ‘wasanchajkuna kanku’, ‘amigosninkoj contranpi sayaykunku’, ‘nitaj uj yuyayllaman chayayta munankuchu’ (2 Timoteo 3:1-4). Chayrayku gobiernosqa allin imasta ruwayta munajtinkupis mana chʼajwasta allinchayta atinkuchu.
ARMASTA CHINKACHIYTA MUNANKU
¿Imapaj? Tukuy clase armasta pisiyachinankupaj chayri chinkachinankupaj. Astawanqa chinkachiyta munanku bombas nuclearesta, quimicosniyoj armasta, onqoyta churaj armastawan.
¿Imajtín mana atikunchu? Nacionesqa mana armasninkuta chinkachiyta munallankuchu, chayta ruwaspa manaña atiyniyoj kanankuta yuyasqankurayku, chayri wajkunamanta ni imawan jarkʼakuyta atinankuta yuyasqankurayku. Armasta chinkacheyqa mana runaspaj problemasninkuta chinkachinchu, chayrayku chʼajwas kallanpuni.
Asegurar nuestro futuro común: una agenda para el desarme nisqa documentopi nin: “Guerra Fría tukusqantawan nacionesqa, ashkha acuerdosta ruwarqanku armasninkuta chinkachinankupaj. Chay acuerdospi nishallarqataj imastachus ruwanankuta manaña wañuchinakus kananpaj, nitaj nacionespura japʼinakunankupaj aswan qhepaman mundontinpi allin kausay kananpaj, mana manchachikuspataj runas kausakunankupaj. Jinapis mana chay acuerdosta juntʼarqankuchu”.
¿Imatá Biblia nin? Runasqa manaña armasta oqharinankuchu kasqanta, espadasninkutapis ‘arado rejasman’ tukuchinankuta (Isaías 2:4). Jinapis mana chayllatachu ruwana, manaqa sonqonchejtapis sumajta qhawarikuna, imajtinchus sajra yuyaykunaqa sonqonchej ukhumanta llojsimun (Mateo 15:19).
GOBIERNOS YANAPANAKUYTA MUNANKU
¿Imapaj? Wakin gobiernos waj gobiernoswan ujchaykukunku enemigosninkuman khuska sayaykunankupaj. Chay nacionesqa yuyanku ashkha nacioneswan ujchaykukojtinku aswan atiyniyoj kanankuta, ajinamanta enemigosninku mana guerrapi paykunawan maqanakuyta munanankupaj.
¿Imajtín mana atikunchu? Gobiernos enemigosninkumanta jarkʼakunankupaj waj gobiernoswan ujchakojtinkupis, mana segurochu niña guerras kananqa. Gobiernosqa mana acuerdosninkuta juntʼallankuchu, nitaj de acuerdo churakuyta atillankuchu maykʼajchus, imaynatachus enemigosninkoj contranta sayaykunankuta.
Encyclopedia Britannicapi nin: “Sociedad de Nacionespis, Naciones Unidaspis gobiernosta mayta yanaparqanku nacionespura ujchakunankupaj. Ajinamanta niña guerras kananpaj. Chayta ruwajtinkupis guerras kashallanpuni”.
¿Imatá Biblia nin? Ashkha ukhu imatapis ruwayqa allin kasqanta, jinapis ni mayqen gobiernopis, ni mayqen organizacionpis allin kausayta, mana llakiyniyoj kausayta apamuyta atinmanchu (Eclesiastés 4:12). Biblia nillantaj: “Kamachej runaspeqa ama atienekuychejchu; ama atienekuychejchu runasllapi, pikunachus mana salvayta atejkunapi. Samayninku tukukun, jallpʼamantaj tukupunku; chaypacha yuyayninkupi tukuy wakichikusqanku chinkapun”, nispa (Salmo 146:3, 4, Diosmanta Qhelqasqa).
Ashkhas allin kausay kananpaj tukuy imata ruwajtinkupis, guerrasqa runasta ñakʼarichishallanpuni.