22 CAJ YACHACHICUY
127 CAJ CANCIÓN Imano runa cäman
¿Imanotaj noviucuna cashgayqui wichan shumaj reguinacunquiman?
“Ali shonqu kashqayki […] mas ali kaykan” (1 PED. 3:4).
¿IMATAJ YACHACUSHUN?
Ricashun imata pipis ruranman noviucunano reguinacuycaptin, Jehová munashganno cananpaj y hermanucunapis imanotaj yanapanman.
1, 2. ¿Imataj waquincuna nipäcun noviucuna cashgan wichanpita?
ACHCAJPÄMI noviucuna cashgan wichan alapa cushicuypaj cashga. Pilawanpis reguinacuycarga munanquichi casacuyman chayayta. Y chaytami lapan noviucunapis munapäcun. Etiopía naciunpita Tiinaa jutiyoj cristiana nin: “Manami gongächu runäwan noviucuna cashgä wichan alapa cushicuypaj cashganta. Cada cadala ima munashganchicunapita parlar asichinacärej cä. Alapami cushicö pay amatar cuyamashganta musyar, nogapis alapa cuyayculämi”.
2 Jina Países Bajos naciunpita Alessio jutiyoj cristianupis cayno nin: “Noviucuna cashgä wichan warmëwan reguinacur alapa cushicuypaj captinpis, öraga sasacunapa pasargämi”. Cay yachachicuycho ricashun ima sasacunapa öraga noviucuna pasapäcun y imano Biblia paycunata yanapan ima rurashgancunapis ali yargupänanpaj. Jina ricashunmi congregaciuncho caycajcunapis paycunata imano yanapanman.
IMATA MUNARTAJ PIWANPIS REGUINACÄRINQUIMAN
3. ¿Imata munartaj piwanpis reguinacärinquiman? (Proverbios 20:25).
3 Noviucunano reguinacuyga alapa shumajmi, pero claro musyanayqui chaypita casacuymanpis chayanquiman. Casaracuy junajcho noviucunaga Jehovapa ricaynincho ishcancuna auninacärin cuyanacärinanpaj y respetanacärinanpaj. Chaymi caycunata manaraj rurar shumajraj yarpachacunanchi (leiriy Proverbios 20:25). Pipis noviucuna carcaycaptin ishcancuna shumaj reguinacärin ali decisiunta acrapäcunanpaj. Capaz öraga decidinman casaracunanpaj o noviucunano manana cananpaj. Ishcancuna decidipäcuptin mana casacärinanpaj, chayga manami ninanchu noviucunano cashganga fracaso cashganta. Sinoga ishcancuna shumaj reguinacurna ali decisiunta acrapäcurgan.
4. ¿Imanirtaj shumaj tantiananchi noviucunano reguinacuy tiempo imapaj cashganta?
4 Shumaj tantiananchi noviucunano reguinacuy tiempo imapaj cashganta. Juc solteruga piwanpis yangala manami yargunmanchu casaracuyta mana munarga. Pero cay asuntutaga manami solterucunalachu shumaj tantiacärinman, sinoga lapanchicunami. Waquincuna yarpapäcun juc runa warmiwan reguinacuycaptin imanopapis casaracunanpaj. Pero chayga solterucunata manami yanapanchu. Estados Uniduspita Melissa jutiyoj soltera cristiana cayta nin: “Waquin hermanucunaga noviucunata shimita jatipan jucla casaracunanpaj. Chaymi waquin noviucuna problemacunapa pasarpis jinala carcaycan. Y waquincunana laquicuyman mana chayayta munar, piwanpis reguinacuyta munanchu”.
SHUMAJRAJ REGUINACÄRIY
5, 6. Pilapis noviuno reguinacuycaptenga, ¿imacunataraj musyayta munanman? (1 Pedro 3:4).
5 Pilawanpis mayna reguinacuycarga, ¿imaraj yanapäshunqui decidinayquipaj paywan casacunayquipaj o manapis? Calpachacuy shumaj reguinayquipaj. Noviuno manaraj carga, alitarächi reguishcanqui imano cashganta. Pero canan ichanga reguinquiman shonguncho imano cashganta (leiriy 1 Pedro 3:4). Chayga ninan musyanayquipaj Diosta sirvishgancho imano cashganta, imaman yarpashganta y ima munashgantapis. Ali canman cay tapucuycunaman yarpachacunayquipaj: “¿Ali majachuraj canga? ¿Ishcäcuna tantianacushächuraj?” (Prov. 31:26, 27, 30; Efes. 5:33; 1 Tim. 5:8). “¿Jucnï jucnïpis cuyanacushächuraj y yanapanacushächuraj? ¿Imalapis captenga aguantashächuraj?” (Rom. 3:23).b Cayta ama gongaychu: ama shuyaraychu pilapis gamno canantaraj ali apanacunayquipaj, chaypa trucanga imalapis captin ali tantianacuptiquega ali cawacunquipaj.
6 ¿Ima mastataj musyayta munanquiman piwanpis reguinacuycaptiqui? Casacuypita rasla manaraj parlar, waquin asuntucunapitarämi parlanayqui. Capaz canman cawayniquicho imacunata rurayta munashgayquipita, salud asuntupita, guellaypita y naupa cawaynincho ima sasacunapa pasashganpita. Puedirga, ali canman galaycunanlapita chay asuntucunapita parlanayquipaj (Juan 16:12). Pero, chayraj reguinacur galaycuycaptiqui y chaycunapita parlayta manaraj puedirga, claro ninayqui. Ichanga yarparay pay musyayta necesitashganta imano cashgayquita decidinanpaj gamwan casacunanpaj o manapis. Chaymi ama shuyaraychu achca tiemputaraj pasananpaj chaycunapita parlanayquipaj.
7. ¿Imataj noviucuna ruranman más shumaj reguinacunanpaj? (“Noviayqui o noviuyqui carucho caycaptin” recuadruta y fotucunatapis ricay).
7 ¿Imaraj yanapäshunqui ali reguinacunayquipaj? Rasun cajta parlanayqui, imatapis pacanquimanchu. Y imatapis tapupäshuptiqui shumaj wiyanquiman (Prov. 20:5; Sant. 1:19). Jina micupacushgayqui hora, achca runacuna cashgancho puripäcuptiqui y predicaciunchopis paywan parlanquiman. Amiguyquicunawan o familiayquicunawan caycarpis shumaj provechanquiman ali reguinacunayquipaj. Chaypitapis waquincunata invitanquiman imalatapis ruranayquipaj y chaycho ricapanquiman imano comportacushganta y imapita parlashgantapis. Chaytami rurargan Países Bajos naciunpita Albert jutiyoj cristiano, payga Alicia cristianawan reguinacuycargan, cayno nin: “Juccunata invitaj canchi imatapis rurar Aliciawan más reguinacunäpaj. Caycargan yanucunapaj o wasicho ima ruraylatapis ruranapaj. Chaycunata rurar ricashganchi imacunata rurayta yachashganchita y imacunacho calpachacunapaj cashgantapis”.
Imalatapis rurar noviucuna shumaj parlapacärin y ali reguinacärin. (7 y 8 parrafucunata ricay).
8. ¿Imanirtaj noviucunaga ishcancuna Bibliapita yachacärinman?
8 Jina maslata reguinacuyta munarga, ishcayquicuna Bibliapita shumaj yachacärinquiman. Chaynopa casaracuptiquina tiempuyquita raquinquipaj jinala Diospita yachacärinayquipaj y casado vidayquicho Jehovata puntaman churapäcunayquipaj (Ecl. 4:12). Chaymi, ¿manachuraj ali canman cananlapita parlanayquipaj ishcayqui imalatapis estudianayquipaj? Noviucunano caycar quiquiquipa familiayqui manaraj captinpis y noviayqui munayniquicho manaraj captinpis, cananlapitana ishcayqui Bibliapita yachacurga cuentata gocärinqui jucniqui jucniqui Diosta sirvishgayquicho imano capäcushgayquita. Estados Unidos naciunpita, Max y Laysa matrimonio chayta rurargan reguinacuycashgan wichan y cayta wilacun: “Reguinacur galaycushganchilapita, publicaciuncunacho estudiapäcurgä noviucunano caycar imano apanacunapaj, matrimoniupita y casado vidapitapis. Chayga yanapämashganchi mana yarpashganchi asuntucunapitapis parlananchipaj”.
¿IMA MASTATAJ CUENTAMAN CHURANQUIMAN?
9. ¿Imataj noviucuna cuentaman churanman pilatapis wilananpaj reguinacuycashganta?
9 ¿Pïcunataj wilapanquiman noviucunano reguinacuycaptiqui? Chayga quiquiquicunapitami canga. Pilawanpis chayraj reguinacuycarga capaz waquincunalata wilapayta munanquichi (Prov. 17:27). Chayta rurarga, waquincuna manami tapupäshunquinachu ni imatapis nishunquichu. Pero, pitapis mana wilapaptiquega japalayquicuna ricacärinqui y manchacärinquipis waquincuna musyananpaj noviuna cashgayquita; y chayga mana ali canman. Ichanga yäracuypaj hermanucunata, familiayquita o amiguyquicunatapis wilapaptiquega, paycunami yanapäshunqui y consejucunatapis goshunquipaj (Prov. 15:22).
10. ¿Imataraj ruranquiman noviucunano caycar juchaman mana ishquinayquipaj? (Proverbios 22:3).
10 ¿Imataraj ruranquiman noviucunano caycar juchaman mana ishquinayquipaj? Cada cadala masraj reguinacuptiqui, masraj cuyanacärinqui y paylawan cacuyta munanquichi. Chayno captinpis cuidacunayquiraj imalatapis lutanta rurar Jehovata mana laquichinayquipaj (1 Cor. 6:18). Chaymi, ojlanacuy asuntupita parlanquimanchu, ishcalayquicuna cacunquimanchu y alapa upyanquimanpischu (Efes. 5:3). Chaycunata rurarga shonguyqui munashganta rurayta munar juchamanpis rasla ishquinquimanchi. Chauraga claro parlanquiman ishcalayquicuna mana cacunayquipaj y Diospa mandatuncunatapis respetanayquipaj (leiriy Proverbios 22:3). Etiopía naciunpita Dawit y Almaz rurashganpita yachacärinquiman, paycuna cayno wilacun: “Imaypis amigunchicunawan y runacuna caycashgancho capäcoj cä. Manami ishcalanchicuna caycashganchichu ni carruchopis ni juc wasichopis. Chaynopa juchaman mana ishquipäcurgächu”.
11. ¿Imataj noviucuna cuentaman churanman imano cuyanacärinanpaj?
11 Y, ¿ima nishwantaj noviucuna cuyanacushganpita? Capaz tiempo pasashganmanno maquipita charinacur puriyta o macalanacuytapis munanquichi (Cant. 1:2; 2:6). Pero más cuyanacurmi ojlanacuyman alapa yarparga, ishcayquicunala más cacuyta munanqui y ali reguiytapis puedinquinachu. Jina shonguyqui munashganta mana controlaptiquega, ichiclapa ichiclapa juchamanpis chayanquiman (Prov. 6:27). Chaymi noviucuna capäcunayquipaj parlashgayqui wichanlapita ali claro parlapacunquiman juchata mana ruraylapa imano cuyanacärinayquipaj (1 Tes. 4:3-7).c Cayno tapucäriy: “¿Imataraj runacuna yarpapäcunga noviüwan o noviäwan cuyanacuycajta ricar? Paywan imaypis caycaptë, ¿mastaraj cacuyta o ojlanacuyta munashaj?”.
12. ¿Imataj noviucuna cuentaman churanman reguinacuycaptin ima problemalapis yurimuptin?
12 Imalachopis mana acuerducho caycaptiqui, ¿imatataj ruranquiman? Juc asuntupita jucnopa yarpaptiquega, ¿rasla ninquimanchuraj mana tantianacushgayquita? Manami, öraga manami lapan asuntucunacho acuerdo caycäshunchu. Chaymi noviucuna cashgayquilapita imalapis captin jucniqui jucniqui yanapänacuptiquega, casado vidayquicho ali cawacärinqui. Ima problemapis yurimuptin shumaj alcharga, casado vidayquichopis chaynola ruranqui. Tapucäriy: “¿Imapis captenga tranquilo y respetuwanchu parlapacärë? ¿Cuentata gocärë pantashganchita y calpachacöchu mejoranapaj? ¿Imapis munashgänochu cananta munä, y disculpata y perduntapis mañacöchu?” (Efes. 4:31, 32). Noviucuna cashgayqui wichan cada cadala imalapitapis rimanacuycarla caycarga, ama yarpaychu casacuptiquina chay lapancuna alchacänanpaj. Chaymi shumaj yarpachacurir cuentata gocuptiqui mana entiendinacushgayquita, ishcayquicunapaj más ali canman noviucuna manana canayquipaj.d
13. ¿Imataj noviucuna cuentaman churanman ayca tiempo reguinacunanpaj?
13 ¿Ayca tiemputaj noviucuna canquiman? Imatapis rasla rurayta munarga, mana alichomi ushanman (Prov. 21:5). Chaymi calpachacunquiman shumajraj reguinacunayquipaj. Pero ama shuyaraychu achca tiemputaraj pasananpaj, Bibliaga nin “yarpashqanno mana kamakaptinqa pipis pasaypami lakikun” (Prov. 13:12). Jina achca tiemputaraj noviucuna canayquipaj camacächiptiquega, más sasami canga controlacunayquipaj juchaman mana ishquinayquipaj (1 Cor. 7:9). Chaymi ayca tiemputana reguinacushgayquiman yarpänayquipaj trucan, cayno tapucuy: “¿Ima mastataj paypita musyayta munä decidinäpaj paywan casacunäpaj o manapis?”.
IMANOTAJ WAQUINCUNA NOVIUCUNATA YANAPANMAN
14. ¿Imata rurartaj noviucunata yanapashun? (Fotutapis ricay).
14 Pilapis novio cashganta musyaptinchega, ¿imanotaj yanapashun? Capaz invitashun micunapaj, familianchiwan Diosta aduranapaj o pasiaj aywanapäpis (Rom. 12:13). Chaynopa paycuna más ali reguinacäringa. Jina nishwanpis munaptenga yanagänapaj, maygan sitiulamanpis aywanapaj o wasinchimanpis shamunanpaj ishcancuna parlapacärinanpaj (Gál. 6:10). Näga parlashganchi Alicia cristiana, cayta wilacun: “Waquin hermanucuna nipäcamaj ‘gamcuna imalapitapis parlapayta munaptiquega wasinchiman shamunqui japalayquicuna mana caycänayquipaj’, chayta musyar Albertwan nogaga cushicärej cä”. Y pilapis reguinacuycaptin nimaptinchi yanagänapaj, listumi caycäshun yanapänapaj. Y cuentata gocuptinchi ishcalancuna parlayta munashganta, juc laduman witicunanchi; pero ishcalanta cachariycur aywacushwanchu (Filip. 2:4).
Pilapis novio cashganta musyaptiquega, yarpay imanolapapis yanapanayquipaj. (14 y 15 parrafucunata ricay).
15. ¿Imano mastaj noviucunata yanapashun? (Proverbios 12:18).
15 Jina noviucunata yanapayta munarga, cuidacunanchi ima parlashganchita. Öraga shumaj yarpachacurir-raj imatapis parlashwan (leiriy Proverbios 12:18). Capaz cushicuypita waquincunata wilapayta munashun pilapis novio cashganta, pero noviucuna ichanga quiquincuna chayta wilayta munanmanchi. Jina paycunapa washantapis parlashwanchu ni imaraycurlapis jamurpashwanchu (Prov. 20:19; Rom. 14:10; 1 Tes. 4:11). Chaymi tapupashwanchu imayta casacunanpaj o ‘casacuptiqui invitamanqui ari’ nishwanchu. Elise y runanpis caytami nin: “Nogacunaga manami parlapacärishgarächu cargan imano casaracunäpaj, chaymi waquincuna chaypita tapupämaptin öraga ajayächimaj”.
16. ¿Imataj rurashwan noviucuna raquicäriptin?
16 Pipis decidiptin noviucuna manana cananpaj, ama tapupashwanchu imata pasashganta ni mayganpapis favornincho sharcushwanchu (1 Ped. 4:15). Lea jutiyoj cristiana cayno nin: “Noviüwan imanir raquicashgäpita shumaj mana musyarir waquincuna tucuyta parlashganta wiyar alapa laquicurgä”. Mayna ricashganchinopis, pipis novio cayta dejariptenga ama yarpashwanchu mana ali cashganta. Chaypa trucan noviucuna cashgan wichan ishcanta yanapargan ali decisiunta acrananpaj. Chayno captinpis, novio cayta dejariptenga laquicungachi y japalanna sienticungapis, chaymi al tanto caycäshun imanopapis yanapänapaj (Prov. 17:17).
17. ¿Imataj noviucuna jinala ruraycanman?
17 Canan ricashganchino, noviucuna reguinacuy wichan cushicuypaj captinpis, öraga sasami canman. Jessica nin: “Novia cashgä wichan aliraj calpachacunä cargan, pero lapan rurashgäcunaga alipämi cargan”. Chaymi novio o novia caycar calpachacuy shumaj reguinacunayquipaj. Chayta rurar ishcayquicuna ali decisiunta acranqui casacunayquipaj o manapis.
49 CAJ CANCIÓN Jehovata cushichishun
a Waquin juticuna trucachishga caycan.
b Maslata musyanayquipaj cay libruta ricay: Lo que los jóvenes preguntan. Respuestas prácticas (volumen 2), capítulo “¿Será esta la persona para mí?”, páginas 39 y 40.
c Noviucuna partincunata yatapaptenga jucha ruraymi caycan, y ancianucuna chay asuntuta ricanman. Warmipa chichincunata o chuchuncunata yatapaptin o telefunupapis ojlanacuy asuntupita parlaptinpis, ancianucuna chay asuntuta shumaj atiendinman.
d Maslata musyayta munaptiqui casacunayquipaj auninacuypita, ricay “Preguntas de los lectores” de La Atalaya del 15 de agosto de 1999.