KʼUTUNEM 16
Jun familia re ronojel ri uwach Ulew che junam kechomanik
WENEʼ pa mil quinientos junabʼ ri israelitas xeʼux utinamit ri Jehová. Tekʼuriʼ, ri Jehová xutoqʼobʼisaj kiwach «ri man aj judeyibʼ taj [...] rech kresaj jun tinimit chkixoʼl ri e rech ri areʼ» (Hech. 15:14). Wajun «tinimit» riʼ are ri utestigos che junam kechomanik y kkibʼan ri jastaq pa junamam apastaneʼ ri tinamit xeʼalax wi. Ri e winaq riʼ keʼok pa ri utinamit ri Jehová rumal ri chak che xuya kan ubʼixik ri Jesús chke ri utijoxelabʼ: «Jix, chibʼanaʼ tijoxelabʼ chke ri winaq pa konojel ri tinimit cho ri uwach ulew. Chibʼanaʼ kibautismo pa ri ubʼiʼ ri Tataxel, pa ri ubʼiʼ ri Kʼojolaxel xuqujeʼ pa ri ubʼiʼ ri Ruxlabʼal ri Dios. Cheʼitijoj che unimaxik ronojel jas ri xixintaq wi» (Mat. 28:19, 20).
Oj jun familia che junam kojchomanik apastaneʼ ri tinamit xojkʼiy wi, we oj qʼinom o oj mebʼaʼ, o we xojok pa tijobʼal o xojok taj
2 Are chiʼ majaʼ kqajach ri qakʼaslemal che ri Jehová y kqabʼan ri qaqasanjaʼ, weneʼ kqaj taj keqachilaj winaq che jalan ri kibʼantajik chqawach oj. Are kʼu, are chiʼ xojux utijoxelabʼ ri Cristo, xojok pa jun nimalaj familia re ronojel uwach Ulew che junam kechomanik. Ri cristianos junam kojchomanik y kojchakunik apastaneʼ ri tinamit xojkʼiy wi, we oj qʼinom o oj mebʼaʼ, o we xojok pa tijobʼal o xojok taj (Sal. 133:1). Keqaj y nim keqil wi konojel ri e qachalal. Ri loqʼoqʼebʼal qakʼuʼx are ri kojyaʼow pa junamam kukʼ, wajun loqʼoqʼebʼal más nim ubʼanik chuwach ri kkinaʼ e kebʼ winaq che kachiʼl kibʼ, weneʼ junam ri kikojonem o kachalaxik kibʼ (Mar. 10:29, 30; Col. 3:14; 1 Ped. 1:22).
QAKʼEXOM RI QACHOMANIK
3 E kʼo winaq che pa kʼi junabʼ itzel e kilom nikʼaj chi winaq rumal ri kitinamit, ri política o nikʼaj chi jastaq, y kkinaʼo che kekun taj kkikʼex ri kichomanik. ¿Jas ketowik? Rilik ri kikʼutbʼal ri cristianos judíos re ri nabʼe siglo, che xkikʼex ri kichomanik chrij ri xkibʼan che kilik ri e winaq re nikʼaj chi tinamit. Are waʼ ri xubʼan ri apóstol Pedro. Rumal laʼ, ri Jehová xutijoj na are chiʼ xutaq bʼi pa rachoch ri Cornelio, jun kinimal ri ajchʼojabʼ re Roma (Hech., cap. 10).
4 ¿Jas xubʼan che utijoxik ri Pedro? Pa jun visión xubʼij che che kukamisaj y kutij jujun taq chikop che e tzʼil chkiwach ri judíos. Ri Pedro xraj taj, are kʼu xtataj jun chʼabʼal pa ri kaj ri xbʼin lo che che utz taj kubʼij tzʼil che ri jastaq che uchʼajchʼobʼisam chi ri Dios (Hech. 10:15). Rech xukʼex ri uchomanik ri Pedro xajwataj na ri utobʼanik ri Dios che rech kubʼan ri chak che xbʼix che: kbʼe che usolixik jun achi che judío taj. Are chiʼ xubʼan ri xtaq wi rumal ri Jehová, ri Pedro xubʼij chke konojel ri e kʼo pa ri rachoch ri Cornelio waʼ taq tzij riʼ: «Ri ix kichʼobʼo chi man yaʼtal ta che jun judío krachilaj o kok pa rachoch jun ri man uwinaqil taj. Are kʼu ri Dios ukʼutum chnuwach chi man kuyaʼ taj kinbʼij chi man josoqʼ taj jun winaq, o tzʼil. Rumal kʼu waʼ, are taq xinsikʼixik, xinpetik man xubʼan ta kebʼ nukʼuʼx» (Hech. 10:28, 29). Are chiʼ qʼaxinaq chi jubʼiqʼ tiempo, ri Pedro qas xrilo che ri Cornelio y ri e kʼo pa ri rachoch keqaj chuwach ri Jehová.
5 Ri Saulo re Tarso xuqujeʼ xumachʼ ribʼ y xukʼex ri uchomanik. Ri areʼ xokʼow pa nimaʼq taq tijobʼal y nabʼe kanoq are jun fariseo, are kʼu are chiʼ xqʼax ri tiempo rajawaxik xkʼojiʼ kukʼ winaq che xeʼuxutuj nabʼe. Xaq xiw ta wariʼ xaneʼ xuqujeʼ rajawaxik xniman chke (Hech. 4:13; Gál. 1:13-20; Filip. 3:4-11). Are kʼu xaq xiw ta ri Pedro y ri Pablo e jun utz kʼutbʼal. Chojchoman chrij ri xkibʼan che ukʼexik ri kichomanik ri Sergio Paulo, Dionisio, Dámaris, Filemón, Onésimo y e nikʼaj chi cristianos. Xkʼextaj ronojel riʼ ri kichomanik (Hech. 13:6-12; 17:22, 33, 34; Filem. 8-20).
CHQAYAʼ RI QATOBʼANIK RECH QONOJEL JUNAM KOJCHOMANIK
6 Are chiʼ xqamaj retaʼmaxik ri kukʼut ri Biblia, xojqebʼ más rukʼ ri Jehová y pa ri utinamit rumal che xqilo che sibʼalaj kkiloqʼoqʼej kibʼ ri e qachalal. Ri Jesús xubʼij kanoq che ri loqʼoqʼebʼal are jun bʼantajik kkʼojiʼ kukʼ ri qastzij cristianos: «Jun kʼakʼ taqomal kinya chiwe: Chiloqʼoqʼelaʼ iwibʼ. Je jas ri in ix nuloqʼoqʼem, xuqujeʼ ri ix chiloqʼoqʼelaʼ iwibʼ. Rumal kʼu waʼ konojel kketaʼmaj na chi ix nutijoxelabʼ, we kiloqʼoqʼelaʼ iwibʼ» (Juan 13:34, 35). Are chiʼ xqilo che ri qachalal xaq xiw ta kekiloqʼoqʼej ri e kʼo pa ri congregación xaneʼ xuqujeʼ ri cristianos re ronojel uwach Ulew, xojqebʼ más rukʼ ri Jehová y más nim chi kqil ri utinamit. Kimik kqilo che tajin kbʼantaj ri xbʼix kan pa Miqueas 4:1-5, che pa ri kʼisbʼal taq qʼij e kʼi winaq kkiya uqʼij ri Jehová pa junaman y pa jamaril.
7 Qas mayibʼal rilik che e kʼo jujun winaq re «ronojel kiwach taq tinamit, amaqʼ, winaqil, chʼabʼal» junam ri kichomanik, paneʼ pa wajun uwach Ulew kʼo ta loqʼoqʼebʼal (Apoc. 7:9). Chojchoman chrij ri kejunamataj ta wi ri e qʼinomabʼ chkiwach ri e mebʼaʼ o ri winaq che kenaw che ukojik teléfonos o computadoras y ri ketaʼm ta ukojik wariʼ. Xuqujeʼ chojchoman chrij ri kibʼanom ri qastzij taj kojonem y ri nacionalismo che ujachik kiwach ri e winaq. We kojchoman chrij ronojel ri jastaq che kjachow kiwach ri winaq, kqilo che ri jamaril y ri junamil che kʼo pa ri utinamit ri Jehová are jun mayibʼal che xaq xiw ri areʼ kkun che ubʼanik (Zac. 4:6).
8 Qastzij wi che kʼo junamil pa ri utinamit ri Dios. Kimik kʼo jun nimalaj familia pa ronojel uwach Ulew che junam ri kichomanik, y xojok chupam are chiʼ xojux testigo rech Jehová. Ri rajawaxik kqabʼano are che kqaya ri qatobʼanik rech qonojel junam kojchomanik. ¿Jas kqabʼan che ubʼanik? Rajawaxik kqanimaj ri xubʼij ri Pablo pa Gálatas 6:10: «Joropaʼ mul ri kujkuʼin che ubʼanik utzil, chqabʼanaʼ bʼaʼ chke konojel, qas kʼu are na chke ri qachalal pa ri kojonik». Xuqujeʼ rajawaxik kqanimaj ri pixabʼ ri xuya pa Filipenses 2:3, 4: «Kʼo jas mibʼano ri xaʼ ta che unimarisaxik iqʼij, o rech kixux ta nimaʼq ibʼanik, xaneʼ chimachʼarisaj iwibʼ chichʼobʼoʼ chi ri nikʼaj chik e areʼ nimaʼq na kiqʼij chiwach ix. Kʼo jun mutzukuj xuwi ri qas utz che, xaneʼ xuqujeʼ ri utz na chke ri juleʼ chik». Kkʼojiʼ nimalaj utzilal chqaxoʼl we keqil ri e qachalal junam rukʼ ri kubʼan ri Jehová che kilik (Efes. 4:23, 24).
CHEL QAKʼUʼX CHKE RI E NIKʼAJ CHIK
9 Ri apóstol Pablo xukoj ri qabʼaqil che ukʼutik ri junamil y ri elebʼal kʼuxaj che kʼo chqaxoʼl ri oj cristianos (1 Cor. 12:14-26). Paneʼ naj oj kʼo wi, qas kel qakʼuʼx chke ri e qachalal. ¿La mat qastzij che sibʼalaj kojbʼisonik are chiʼ kqata che tajin keterenex rukʼ itzelal ri e qachalal? Y, are chiʼ kkiriq kʼax rumal jun kaqiqʼ jabʼ, jun kabʼraqan o weneʼ rumal jun chʼoj, aninaq kqaj kqetaʼmaj jas kqabʼan che kitoʼik pa ri kikojonik y we kojkun che uyaʼik jujun jastaq kech (2 Cor. 1:8-11).
10 Rajawaxik ronojel qʼij kqabʼan qachʼawem pa kiwiʼ ri e qachalal. Jujun taq mul kqetaʼmaj jas ri kʼax tajin kkiriqo, are kʼu kʼo jujun taq mul kqetaʼmaj taj. E kʼo jujun kbʼan kʼax chke kumal ri e kachiʼl pa ri chak, kumal ri kifamilia che e Testigos taj o weneʼ kkiriq kʼax rumal jun chi jastaq (Mat. 10:35, 36; 1 Tes. 2:14). Kel qakʼuʼx chke rumal che qonojel qachalal qibʼ (1 Ped. 5:9). Xuqujeʼ kel qakʼuʼx chke ri kkiya ronojel che upatanexik ri Jehová, ri kikʼamom ubʼe ri kbʼan che utzijoxik ri utzij ri Dios o ri kkilij ri congregaciones o ri chak cho ronojel ri uwach Ulew. Paneʼ qas ta kʼo kojkunik kqabʼan che kitoʼik waʼ taq qachalal riʼ, are kʼu ri qachʼawem kuya nim tobʼanik chke. Rukʼ wariʼ kqakʼutu che keqaloqʼoqʼej y che qas kel qakʼuʼx chke (Efes. 1:16; 1 Tes. 1:2, 3; 5:25).
11 Sibʼalaj tajin kqariq kʼax pa waʼ kʼisbʼal taq qʼij riʼ. Weneʼ jun kabʼraqan, jun kaqiqʼ jabʼ o jun chi kʼax kubʼano che rajawaxik rukʼ cholajil kqilo jas kqabʼan che kitoʼik ri qachalal. Ri utinamit ri Jehová rajawaxik qas krilo jas kubʼano are chiʼ keriqitaj ri e kʼax riʼ. Ri e nabʼe taq cristianos xkiya jun utz kʼutbʼal chqawach. Ri tijoxelabʼ re Antioquía xkibʼan ri xukʼut kan ri Jesús y xkitaq bʼi jastaq ke ri e kachalal re Judea (Hech. 11:27-30; 20:35). Tekʼuriʼ, ri apóstol Pablo xubʼij chke ri corintios che rajawaxik rukʼ cholajil kkiya ri kitobʼanik chke ri tajin kkiriq kʼax (2 Cor. 9:1-15). Kimik xuqujeʼ, ri oj upatanelabʼ ri Jehová aninaq kqil ri kojkun che ubʼanik rech keqatoʼ ri e qachalal are chiʼ kajwataj ri qatobʼanik chke.
RI JEHOVÁ UCHAʼOM JUN TINAMIT RECH KKIBʼAN RI KRAJ
12 Oj jun tinamit che junam ri qachomanik y rukʼ cholajil kqabʼan ri kraj ri Jehová. ¿Jas riʼ ri kraj kbʼan pa taq ri qaqʼij? Che kqatzijoj pa ronojel uwach Ulew ri utz taq jastaq re ri uQʼatbʼal tzij, che nim kqil wi ri taqanik ukojom pa ri utinamit y che kqabʼan pa qakʼaslemal ri e utaqanik (Mat. 24:14; Efes. 5:21; 1 Ped. 1:14-16). Kimik, sibʼalaj rajawaxik are kqilij ri jastaq che kʼo ubʼanik rukʼ ri uQʼatbʼal tzij ri Dios, are ta ri kajwataj chqe oj (Mat. 6:33). We je kqabʼano, sibʼalaj kojkikot kimik y kojtewchiʼx na pa ri petinaq.
13 Ri Jehová xojuchaʼ chkixoʼl ri e winaq rech xojux jun chʼajchʼojalaj utinamit che kqapatanij rukʼ ronojel qanimaʼ (Tito 2:14). Oj jun tinamit che kʼo ta kjunamataj wi, rumal che are ri Jehová kqaya uqʼij. Paneʼ pa jalajoj taq tinamit kojel wi, xaq junam ri qachomanik y kʼo utzilal chqaxoʼl, kqatzijoj ri chʼajchʼojalaj qastzij y kqabʼan pa ri qakʼaslemal ri kqatzijoj. Ri Jehová xukoj ri Sofonías rech kubʼij waʼ taq tzij riʼ: «Kinchʼajchʼojirisaj na ri kitzij taq ri tinamit rech konojel kinkinaʼtaj, rech konojel xaʼ junam kiwach che nuqʼijilaxik» (Sof. 3:9).
14 Ri Jehová xuqujeʼ xukoj ri Sofonías che uqʼalajisaxik rukʼ waʼ taq tzij riʼ jas ubʼanik riʼ ri nimalaj familia re ronojel ri uwach Ulew pa taq ri qaqʼij: «Ri ketoʼtaj kan che ri tinimit Israel man kkibʼan ta chi kʼut ri man sukʼilal taj, mawi kekibʼij chik bʼanoj taq tzij, mawi kekinojisaj ta chik ri kichiʼ chke taq jechʼbʼalil. Kuyaʼ kitzuqtzubʼej iwibʼ xuqujeʼ kixuxlanik man kʼo ta chi jun xeʼn ibʼ» (Sof. 3:13). Rumal che qas qachʼobʼom chi ri kukʼut ri Biblia, qakʼexom chi ri qachomanik y kojniman che ri utaqanik ri Dios, qonojel xaq junam kojchomanik y kʼo jamaril chqaxoʼl, oj junam ta kukʼ ri e winaq. Qastzij che kʼo ta kjunamataj wi ri tinamit che oj kʼo wi, rumal che pa ronojel ri uwach Ulew xaq xiw ri oj kqaqʼijilaj ri Jehová (Miq. 2:12).