Naʼtasabʼal che ri nim riqbʼal ibʼ rech oxibʼ qʼij

Ri hora che kmajixik. Kjaq ri uchiʼja pa 8:00 aqʼabʼil. Ri bʼixonem pa ri oxibʼ qʼij rech ri okibʼal kumajij pa 9:20. Chiʼ kumajij waʼ qonojel rajawaxik kqatzukuj ri qatem rech utz umajixik ri riqbʼal ibʼ kbʼanik. Pa ri qʼij viernes xuqujeʼ sábado, ri riqbʼal ibʼ kkʼis pa taq a las 5:00 bʼenaqʼij, ri domingo pa taq a las 4:00.

Chqayaʼ uqʼij ri Jehová rukʼ bʼixonem. Ojer, ri utinamit ri Jehová xkiya uqʼij rukʼ bʼixonem. Kimik, ri bʼixonem xuqujeʼ nim ubʼanik pa ri qastzij kojonik (Sal. 28:7). Rumal laʼ ronojel ri qʼij rech ri nim riqbʼal ibʼ kumajij rukʼ música rech okibʼal. Xaq xiw ta música; bʼanom rech kqaya uqʼij ri Jehová xuqujeʼ rech kqetaʼmaj utz taq pixabʼ chrij. Rumal laʼ, chiʼ ri qachalal kubʼij che kmajix ri música, rajawaxik che kojkubʼeʼik xuqujeʼ kqatatabʼej, are ta kojtzijonik. Rukʼ wa kqakʼutu che nim kqil wi che ri qachalal kibʼanom ri bʼixonem rech ri Watchtower. Che kebʼ mul pa jun junabʼ che e areʼ kkitoj ri kipasaje rech kebʼe pa Patterson (Nueva York) rech kkibʼan jeʼlalaj taq bʼixonem rech kojkunik kqatatabʼej. Chiʼ kkʼis ri música re okibʼal, kojkunik kqabʼixoj ri bʼixonem rech ri Ajawbʼal.

Ri kitakʼalibʼal ri chʼichʼ. Are taq chiʼ oj kojilowik ri kekanaj wi ri qachʼichʼ man ktoj taj, xuqujeʼ kenut ri chʼichʼ rukʼ ri kopanem. Rumal che ri kikʼolbʼal chʼichʼ e nimaʼq taj rajawaxik, we kixkunik, kebʼe chi nikʼaj iwukʼ pa ri ichʼichʼ. Kʼo kikʼolbʼal ri chʼichʼ che kkikʼam bʼi ri winaq che e yawabʼ o kʼo kʼax chke are kʼu xaq xiw kuya keʼok bʼi chilaʼ ri chʼichʼ che yaʼom chke che keʼopan chilaʼ.

Tem. Are taq chiʼ kejaq ri uchiʼja, man kqatij ta anim rech kqatzukuj ri tem che oj kqaj, pachaʼ taneʼ che kqaj kojchʼakanik. Are nabʼe kqachomaj ri kajwataj chke ri qachalal are waʼ kubʼan chqe che kqabʼan ta ri jastaq riʼ. Are waʼ kkʼutuwik che qas oj cristianos xuqujeʼ ri kojkilo kubʼan chke che kkiya uqʼij ri Dios (Juan 13:34, 35; 1 Cor. 13:5; 1 Ped. 2:12). Xaq xiw kuya katas kikʼolbʼal ri e kʼo pa awachoch, ri kebʼe pa ri achʼichʼ o ri tajin kketaʼmaj chrij ri Biblia awukʼ. Miya jastaq pa uwiʼ ri tem we xa ta kitaso. Rukʼ wa kʼax ta rilik ri tem che kʼo ta nijun kkojowik. Ri tem che tasom chke ri yawabʼibʼ xuqujeʼ chke ri rijabʼ man kʼi taj, rumal laʼ weneʼ kuya taj che ronojel ri familia kekubʼe kukʼ, chibʼanaʼ jun toqʼobʼ chiya kan ri tem riʼ chke ri yawabʼibʼ xuqujeʼ ri rijabʼ xuqujeʼ ri e toʼl ke.

Utz taq atzʼyaq. Ri atzʼyaq che kqakoj pa ri nim riqbʼal ibʼ rajawaxik che utz, are ta kqakoj qe ri atzʼyaq che kkikoj kʼi chke ri winaq che kkiqʼijilaj ta ri Jehová (1 Tim. 2:9). Xuqujeʼ, kqakoj ta atzʼyaq che utz taj chiʼ kojbʼe pa taq hoteles xuqujeʼ chiʼ kqaya kan ri hotel, o pa taq ri hora che oj kʼo ta pa ri nim riqbʼal ibʼ. Rukʼ waʼ rukʼ kikotemal kqukʼaj ri wuj che kukʼutu che oj kʼo pa jun nim riqbʼal ibʼ xuqujeʼ kojkʼix taj kojtzijon chrij ri qakojonik we kʼo jun winaq kojutatabʼej. Rumal che utz ri qatzʼyaq kqakojo xuqujeʼ utz kqabʼan pa ri jun chik nim riqbʼal ibʼ re oxibʼ qʼij xaq xiw ta kubʼan chke ri winaq che utz kanimaʼ kkaj kketaʼmaj chrij ri Biblia, xuqujeʼ kukikotemaj ri Jehová (Sof. 3:17).

Ukojik celular. We kqakʼam bʼi ri qateléfono o jun tableta pa ri nim riqbʼal ibʼ, utz che kqajikʼ ri uchuqʼabʼ rech keʼusach ta ri qachalal. We kqakoj cámara, o video cámara, tableta o nikʼaj chik aparato, rajawaxik kojchoman chrij rech kqaqʼatej ta ri kikayebʼaʼl nikʼaj chik. Rumal che nim keqil ri nikʼaj chik, kqataq ta bʼi mensajes o correos che nim ta upatan pa ri nim riqbʼal ibʼ.

Ri wa. Are utz kqakʼam bʼi ri qawa man are ta kʼateʼ keqaloqʼoʼ chiʼ kyaʼ ri tiempo rech kojwaʼik. Utz che ri ukʼolbʼal qawa xa alaj nitzʼ, rech kojkunik kqaya chuxeʼ ri tem. Utz taj che kqakʼam bʼi nimaʼq taq kʼolbʼal wa xuqujeʼ lameʼt pa ri ja che kbʼan wi ri nim riqbʼal ibʼ.

Kuchuj. Kojkunik kqakʼutu che kojmaltyoxin che wajun nim riqbʼal ibʼ riʼ chiʼ kqaya ri qakuchuj. Chiʼ kqaya ri qakuchuj rukʼ cheque utz che kqakoj ri bʼiʼaj «Asociación de los Testigos de Jehová». Pa jujun nim riqbʼal ibʼ xuqujeʼ kuya kqaya ri qakuchuj rukʼ tarjetas rech débito xuqujeʼ crédito.

Kunabʼal. We rajawaxik katij kunabʼal, utz che kakʼam bʼi ri kajwataj chawe, rumal che pa ri nim riqbʼal ibʼ kyaʼ ta ri kunabʼal riʼ. We at diabético che rajawaxik bʼaq o jeringuillas chawe. Chnaʼtaj chawe che kuya taj kakʼaq bʼi pa ri mes rech ri nim riqbʼal ibʼ o pa ri hotel, rumal che ri jastaq riʼ kuya kʼax.

Chqachajij qibʼ rech kojtzaq taj. Sibʼalaj rajawaxik che kqachajij qibʼ rech kojtzaq taj. Ronojel junabʼ kʼo jujun ketzaq rumal ri kixajabʼ, más rumal che nimaʼq uxeʼ. Are chqakojoʼ bʼi utz taq qaxajabʼ, rech katkunik katbʼin puwiʼ ri qʼaʼm, puwiʼ tzalatzaʼq taq bʼe o puwiʼ nikʼaj chik jastaq.

Winaq che qas ta kkito. Pa jujun chke ri nim riqbʼal ibʼ, ri e chʼabʼal kqʼaxax pa radio (FM). Rech katkunik kakojo rajawaxik jun aradio che kʼo ubatería xuqujeʼ audífonos.

Ri kikʼolbʼal neʼabʼ xuqujeʼ tem. Utz taj we kqakʼam bʼi ri kikʼolbʼal neʼabʼ xuqujeʼ ri qatem pa ri nim riqbʼal ibʼ. Utz kqakʼam bʼi kitem ri akʼalabʼ we kuya kyaʼ puwiʼ ri tem rech ri nim riqbʼal ibʼ.

Kunabʼal che kqakoj chqij. Kʼi kʼolbʼal che kbʼan wi ri nimaʼq taq riqbʼal ibʼ kʼo ta uventana rech kok bʼi kaqiqʼ chupam. Rumal laʼ, rech kqakʼutu che keqaloqʼoqʼej ri qachalal qas ta nimaʼq ri kunabʼal che sibʼalaj kʼo ruxlabʼ kqakoj bʼi chqij rech kubʼan ta kʼax chke ri kubʼan kʼax ri ruxlabʼ ri kunabʼal chke (1 Cor. 10:24).

Ri kkʼayix wi ri wa. We kqakʼut utz taq bʼantajik chiʼ kqaloqʼ ri qawa kuya uqʼij ri Jehová. Rajawaxik utz ri qatzʼyaq kqakoj bʼik, jachaʼ ri taqal chke ri cristianos. Kqasipaj kan rajil we je waʼ kbʼan pa ri tinamit.

Hoteles:

1. Xaq xiw chatasaʼ ri warabʼal che kajwataj chawe xuqujeʼ mekanaj kan winaq pa ri awarabʼal che abʼin taj che kekanaj awukʼ.

2. Mabʼij che katopan taj we kʼo ta jun rumal che, we katkun ta chik katbʼek chabʼij chanim chke ri kechakun pa ri hotel rech kkiya chke nikʼaj chik (Mat. 5:37). We rajawaxik je kabʼan waʼ, rajawaxik katzʼibʼaj ri número che kkʼutuwik che xabʼij che katopan ta chik. We kʼateʼ kabʼij che katopan ta chik che chiʼ xa 48 horas chik kraj che kopan ri hora che abʼim che katopanik, man ktzalix ta chi ri arajil.

3. We kakoj tarjeta rech crédito o debíto pa ri hotel, ri hotel kresaj nikʼaj che ri arajil rumal ri warabʼal, weneʼ rumal ri ketzalobʼik o jun chi jastaq che kkʼulmatajik are chiʼ at kʼo chilaʼ. Katkun ta riʼ kakoj ri rajil riʼ kʼa kqʼax na kebʼ oxibʼ qʼij che at elenaq chi bʼi pa ri hotel.

4. Xaq xiw chakojoʼ ri carreta re erebʼal jastaq are chiʼ kʼo chi ri jastaq awe xuqujeʼ katzalij chanim are taq chiʼ kojtajinaq chi awumal rech nikʼaj chik kekunik kkikojo.

5. We kbʼan pa ri tinamit, utz che kasipaj kirajil ri kekʼamow bʼi ri jastaq awe xuqujeʼ ri kemesow ri awarabʼal.

6. Chabʼanaʼ ri awa xaq xiw pa ri kʼolbʼal che kajawax wi.

7. Makʼam bʼi ri wa xuqujeʼ ri café che ktijow pa ri hotel pa ri nim riqbʼal ibʼ.

8. Ronojel ri kabʼano xuqujeʼ chke ri kechakun pa ri hotel chakʼutuʼ ri bʼantajik che kuya ri uxlabʼixel chqe. Chnaʼtaj chawe che ri e areʼ tajin kkil kʼi winaq rumal laʼ sibʼalaj utz riʼ che at utz, che chʼuchʼuj ri achomanik xuqujeʼ che kakʼutu che kʼo apaciencia.

9. Rajawaxik che ri nan tat kkilij ri kalkʼwal chiʼ e kʼo pa ri hotel, xuqujeʼ chiʼ e kʼo pa ri ascensores, pa ri piscina pa kʼexbʼal atzʼyaq xuqujeʼ pa ri gimnasio.

10. Ri rajil ri hoteles che kbʼixik xaq xiw re ri e qʼij, man kʼu kkoj ta ri impuestos chupam. We ktaʼ más pwaq chawe utz che katoj taj, chanim chabʼij pa ri Departamento rech Alojamiento rech ri nim riqbʼal ibʼ.

11. We kʼo xkʼulmataj rukʼ ri awarabʼal, chanim chabʼij pa ri Departamento rech Alojamiento chiʼ at kʼo na pa ri nim riqbʼal ibʼ.

Tobʼanik. Konojel ri kkaj ketobʼanik utz che kechʼaw rukʼ ri qachalal che kchakun pa ri Departamento rech Servicio Voluntario. Ri kʼateʼ kʼo 16 kijunabʼ utz che ri kitat, kinan, o chajil ke keʼilowik.