KʼUTUNEM 24
BʼIXONEM 98 Ri kʼo pa ri Biblia petinaq rukʼ ri Dios
¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xubʼij kan ri Jacob chke ri nabʼe kajibʼ ukʼojol?
«Chixqebʼ uloq, kinyaʼ kʼu kan ubʼixik chiwe jas ri kikʼulmaj na» (GÉN. 49:1).
KYAʼ UBʼIXIK
Kʼo kqetaʼmaj chrij ri xubʼij kan ri Jacob chke ri Rubén, ri Simeón, ri Leví y ri Judá are chiʼ ya mer kkamik.
1, 2. ¿Jas (o su) xubʼan ri Jacob are chiʼ ya mer kkamik y jasche xubʼan wariʼ? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).
QʼAXINAQ chi 17 junabʼ che ri Jacob xopan pa Egipto (Gén. 47:28). Y sibʼalaj kkikotik rumal che ronojel ri u familia kʼo rukʼ y che xkunik xril chi jumul uwach ri José. Ri Jacob retaʼm che ya mer kkamik, rumal laʼ xutaq kisikʼixik ri ukʼojol rech kʼo kuya ubʼixik chke (Gén. 49:28).
2 Pa taq ri uqʼij ri Jacob ri costumbre are che are chiʼ ya mer kkam ri tat kemulix juntir ri ukʼojol rech ktzijon kukʼ y kubʼij kanoq jachin kkʼamow kibʼe ri familia (Is. 38:1).
Ri xubʼij kan ri Jacob chke ri 12 ukʼojol are chiʼ ya mer kkamik. (Chawilaʼ ri párrafos 1 y 2).
3. Junam rukʼ ri kubʼij Génesis 49:1, 2, ¿jasche nim ubʼanik ri xubʼij kan ri Jacob?
3 (Chasikʼij Génesis 49:1, 2). Rumal che ri Jacob are profeta, ri Jehová xukojo rech kuya ubʼixik ri kkʼulmataj na kukʼ ri ukʼojol. Nim ubʼanik ri xubʼij rumal che xubʼij kanoq are chiʼ ya mer kkamik.
4. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri recuadro «Ri u familia ri Jacob»).
4 Pa wajun kʼutunem riʼ kqil na ri xubʼij kan ri Jacob chke ri kajibʼ ukʼojol: ri Rubén, ri Simeón, ri Leví y ri Judá. Y pa ri jun chi kʼutunem kqil na ri xubʼij kan chke ri nikʼaj chi ocho ukʼojol. Ronojel ri xubʼij kan ri Jacob chke ri ukʼojol kʼo ubʼanik kukʼ ri uwiʼ taq umam. Rumal che keʼux na ri tinamit re Israel. Y kqil na ri xbʼan che utzʼaqatisaxik ri xubʼij kan ri Jacob, xuqujeʼ kqil na jas kubʼan che qatoʼik rech kojkunik kqabʼan ri utz kril ri Jehová.
RI RUBÉN
5. ¿Jas xuchomaj ri Rubén che kbʼix na che rumal ri Jacob?
5 Ri Jacob nabʼe xtzijon rukʼ ri Rubén y xubʼij che: «At ri nu nabʼeʼal» (Gén. 49:3). Rumal che ri Rubén are ri nabʼeʼal, weneʼ xuchomaj che ri utat kuya na más herencia che. Che ktaqan na pa kiwiʼ ri e rachalal y ri ki familias y che kyaʼ na wajun eqeleʼn riʼ chke ri ralkʼwal y ri uwiʼ taq umam.
6. ¿Jasche xyaʼ ta ri taqal che ri Rubén? (Génesis 49:3, 4).
6 Paneʼ ri Rubén are ri nabʼeʼal are kʼu xyaʼ ta ri taqal che (1 Crón. 5:1). Rumal che xmakun rukʼ ri Bilhá, che are jun chke ri qas ta rixoqil ri utat. Ri Bilhá are rajchak ri Raquel y ri Raquel sibʼalaj loqʼ chuwach ri Jacob (Gén. 35:19, 22). ¿Jasche xmakun ri Rubén rukʼ ri Bilhá? Weneʼ xubʼan wariʼ rech ri Jacob itzel kril chi wi ri Bilhá y are más kuloqʼoqʼej chi ri Lea, che are ri unan. O weneʼ xa rumal che utz xril ri Bilhá y rumal laʼ xmakun rukʼ. Apastaneʼ ri rumal, ri Jehová y ri Jacob utz ta xkil ri xubʼano (chasikʼij Génesis 49:3, 4).
7. ¿Jas xukʼulmaj ri Rubén y ri e ukʼojol? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri recuadro «Ri profecía che xubʼij kan ri Jacob are chiʼ ya mer kkamik»).
7 Ri Jacob xubʼij che ri Rubén: «Man at ta chi kʼut ri at nabʼe». Waʼ taq tzij riʼ xetzʼaqatik rumal che nijun chke ri ukʼojol ri Rubén xux rey, sacerdote o profeta. Pero ri Jacob xuxutuj ta ri Rubén rumal che ri e ukʼojol ri Rubén keʼux na jun tribu re Israel (Jos. 12:6). Pero ri Rubén kʼo utz taq ubʼantajik y xmakun ta chi kukʼ ixoqibʼ (Gén. 37:20-22; 42:37).
8. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xubʼan ri Rubén?
8 Ri kqetaʼmaj: Rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ che uxutuxik ri tentaciones y ri inmoralidad sexual. Y ri kojtoʼw chuwach are uchomaxik ri bʼis che kqaya che ri Jehová, chke ri qa familia y chke ri nikʼaj chik. We kqaxutuj ta ri tentaciones kojukʼam bʼi riʼ che ubʼanik jun mak. Y masach chqe che «jas ri utikoʼn ri winaq, are je uwachinik kuyak na» (Gál. 6:7). Ri xukʼulmaj ri Rubén kukʼut chqawach che we kqabʼan arrepentir qibʼ y kqaya kan ubʼanik ri makaj, ri Jehová kutoqʼobʼisaj na qawach. Pero ri Jehová kubʼan taj che mat kqariq kʼax rumal ri xqachaʼ ubʼanik.
RI SIMEÓN Y RI LEVÍ
9. ¿Jasche rukʼ oyowal xchʼaw ri Jacob kukʼ ri Simeón y ri Leví? (Génesis 49:5-7).
9 (Chasikʼij Génesis 49:5-7). Tekʼuriʼ ri Jacob rukʼ oyowal xtzijon kukʼ ri Simeón y ri Leví rumal ri xkibʼano are chiʼ xbʼan violar ri kanabʼ ubʼiʼ Dina. Kebʼ oxibʼ junabʼ kanoq, jun achi ubʼiʼ Siquem che kel pa Canaán xubʼan violar ri Dina. E juntir ri ralkʼwal ri Jacob xpe koyowal, pero ri Simeón y ri Leví rumal ri koyowal xebʼe che kikamisaxik ri winaq re Canaán. Ri Simeón y ri Leví xekibʼan engañar ri winaq. Xkibʼij chke che we kkibʼan circuncidar kibʼ kechʼojin ta kukʼ. Ri achijabʼ xkibʼan ri xbʼix chke y are chiʼ kʼo ta kkinabʼej ri Simeón y ri Leví xeʼopan che kikamisaxik (Gén. 34:25-29).
10. ¿Jampaʼ xtzʼaqat ri xubʼij ri Jacob chke ri Simeón y ri Leví? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri recuadro «Ri profecía che xubʼij kan ri Jacob are chiʼ ya mer kkamik»).
10 Sibʼalaj petinaq royowal ri Jacob kukʼ ri Simeón y ri Leví. Rumal laʼ xubʼij chke che kjabʼux na kiwach. Y wariʼ xkʼulmatajik are chiʼ qʼaxinaq chi 200 junabʼ are chiʼ xeʼok pa ri Tzujum Ulew. Ri e ralkʼwal ri Simeón pa ronojel Judá xyaʼ chʼaqataʼq taq kulew (Jos. 19:1). Y ri ralkʼwal ri Leví xkijabʼuj kibʼ pa 48 tinamit (Jos. 21:41).
11. ¿Jas xkibʼan ri ralkʼwal ri Simeón y ri Leví?
11 Ri e kalkʼwal ri Simeón y ri Leví xkibʼan ta ke ri xkibʼan e areʼ. Ri ralkʼwal ri Leví xkiqʼijilaj ri Jehová. Are chiʼ ri Moisés xpaqiʼ pa ri juyubʼ Sinaí, ri israelitas xkibʼan jun kityox y xkimaj uqʼijilaxik. Pero ri levitas xkiqʼijilaj ta ri tyox (Éx. 32:26-29). Rumal laʼ ri Jehová xuya bʼe che ri levitas xeʼok che sacerdotes (Éx. 40:12-15; Núm. 3:11, 12). Ri e ralkʼwal ri Simeón y ri Leví xechʼojin junam rech kekunik keʼok pa ri Tzujum Ulew (Juec. 1:3, 17).
12. ¿Jas kqetaʼmaj chkij ri Simeón y ri Leví?
12 Ri kqetaʼmaj: Utz taj che rumal ri qoyowal kqabʼan kʼax che jun chik. Qastzij wi che kpe qoyowal are chiʼ kbʼan kʼax chqe o kbʼan kʼax che jun winaq che kqaj (Sal. 4:4). Pero ri Jehová kraj taj che rumal ri qoyowal kqabʼij kʼaxalaj taq tzij o kqabʼan kʼax che jun chik (Sant. 1:20). Are chiʼ jun winaq kubʼan kʼax chqe o jun qachalal, kqakoj qachuqʼabʼ rech kqabʼan ri kubʼij ri Biblia. Je wariʼ kqatoj ta ukʼaxel ri xbʼan chqe (Rom. 12:17, 19; 1 Ped. 3:9). We kʼa at kʼo na kukʼ ri anan atat y kawilo che utz ta ri tajin kkibʼano, mabʼan awe. Ri at katkunik kachaʼ upatanixik ri Jehová. Y ri areʼ katutoʼ na rumal che tajin kakoj achuqʼabʼ che ubʼanik ri utz krilo.
RI JUDÁ
13. ¿Jasche weneʼ uxiʼm ribʼ ri Judá are chiʼ xopan ri u turno che ktzijon rukʼ ri Jacob?
13 Weneʼ ri Judá xaq uxiʼm ribʼ are chiʼ xopan ri u turno ktzijon rukʼ ri Jacob, rumal che ri areʼ teren chkij ri rachalal are chiʼ xekelaqʼaj ri jastaq ke ri winaq pa Siquem (Gén. 34:27). Xtobʼan che ukʼayixik ri José y xkibʼan engañar ri Jacob (Gén. 37:31-33). Y xubʼan relaciones sexuales rukʼ ri ralibʼ ubʼiʼ Tamar rumal che xuchomaj che are jun prostituta (Gén. 38:15-18).
14. ¿Jas xubʼij ri Jacob che ri Judá y jas utz taq jastaq ubʼanom ri Judá? (Génesis 49:8, 9)
14 Ri Jehová xubʼano che ri Jacob kubʼij che ri Judá che kuriq na utzilal (chasikʼij Génesis 49:8, 9). Rumal che ri Judá ukʼutum che qas kel ukʼuʼx che ri utat che nim chi ujunabʼ. Y xukʼutu che kuloqʼoqʼej ri Benjamín are chiʼ xuya ta bʼe che kbʼan kʼax che (Gén. 44:18, 30-34).
15. ¿Jampaʼ xkʼulmataj ri xubʼij ri Jacob che ri Judá che kuriq na utzilal?
15 Ri Jacob xubʼij kan che ri Judá che are ri kkʼamow na kibʼe ri rachalal. Pero xqʼax na 200 junabʼ are chiʼ xtzʼaqat wariʼ. Rumal che are ri tribu re Judá ri nabʼe bʼenaq chkiwach juntir ri israelitas are chiʼ xeʼel lo pa Egipto (Núm. 10:14). Are chiʼ ri israelitas ya keʼok pa ri Tzujum Ulew ri tribu re Judá are ri e nabʼe ri xechʼojin kukʼ ri cananeos (Juec. 1:1, 2). Y ri David are ri nabʼe rey che petinaq pa ri tribu re Judá.
16. ¿Jampaʼ xtzʼaqat ri profecía che kʼo pa Génesis 49:10? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri recuadro «Ri profecía che xubʼij kan ri Jacob are chiʼ ya mer kkamik»).
16 Ri Jacob xubʼij che pa ri u familia ri Judá kpe na jun rey ri kuqʼat na tzij y ri uqʼatbʼal tzij kʼo ta ukʼisik (chasikʼij Génesis 49:10). Wajun rey riʼ che ri Jacob xubʼij Siló che, are ri Jesús. Jun ángel xubʼij wariʼ chrij ri Jesús: «Ri Jehová Dios kuya na ri u trono ri David che» (Luc. 1:32, 33). Xuqujeʼ kbʼix «ri koj aj ramaqʼ Judá» che ri Jesús (Apoc. 5:5).
17. ¿Jas kqabʼan che resaxik uwach ri Jehová?
17 Ri kqetaʼmaj: Ri Jehová amaqʼel are kril ri utz che kqabʼano. Ri Jehová xutewchij ri Judá paneʼ kʼo kʼi xsach wi. Qetaʼm taj we ri e rachalal ri Judá xkichomaj jasche xtewchix rumal ri Jehová. Pero ri qetaʼm are che ri Jehová are xril ri utz che xubʼano y rumal laʼ xutewchij. ¿Jas kqabʼan che resaxik uwach ri Jehová? Weneʼ are chiʼ kyaʼ jun eqeleʼn che jun qachalal ri aninaq kqilo are ri ksach wi. Pero rajawaxik che are kqil ri utz che tajin kubʼano junam rukʼ ri kubʼan ri Jehová.
18. ¿Jasche rajawaxik che kqakʼut paciencia?
18 Xuqujeʼ ri kqetaʼmaj chrij ri Judá are che rajawaxik kqakʼut paciencia. Ri Jehová amaqʼel kubʼan ri ubʼim, paneʼ jujun taq mul kubʼan taj are chiʼ kqaj oj che kubʼano. Ri tribu re Judá aninaq taj xukʼam kibʼe ri israelitas. Pero xniman chke ri Moisés, ri Josué, ri rey Saúl, che petinaq pa ri tribu re Leví, ri Efraín y ri Benjamín che are e uchaʼom ri Jehová rech kkikʼam kibʼe. Je chqabʼanaʼ oj kamik, chojniman chke ri e uchaʼom ri Jehová che ukʼamik qabʼe (Heb. 6:12).
19. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri Jehová rukʼ ri xubʼij kan ri Jacob are chiʼ ya mer kkamik?
19 ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri xubʼij kan ri Jacob are chiʼ ya mer kkamik? Che are ta kqil ri kkaʼy jun winaq (1 Sam. 16:7). Xuqujeʼ kqetaʼmaj che ri Jehová kʼo u paciencia y kukuy qamak. Ri Jehová retaʼm che oj ajmakibʼ y che kʼo kʼi kojsach wi. Pero wariʼ kraj ta kubʼij che utz krilo che kqabʼan itzel taq jastaq. Y keʼutewchij ri winaq che ojer kanoq xkibʼan jun mak are kʼu xkibʼan arrepentir kibʼ y tajin kkikoj kichuqʼabʼ che ubʼanik ri kqaj chuwach. Pa ri jun chi kʼutunem kqil na ri xubʼij ri Jacob chke ri nikʼaj chi ralkʼwal.
BʼIXONEM 124 Amaqʼel oj sukʼ