5 KAQ TAPUKÏ

¿Imatataq ruräman escuëlachö abusayämaptin?

¿IMANIRTAQ PRECISAN?

Imatapis ruranqëkiqa bienmi allipaq o mana allipaqpis kanqa.

¿QAMQA IMATATAQ RURANKIMAN?

Këman pensari: Lücasqa manam kanan ni warë ni imëpis escuëlaman ëwëta munannatsu. Porqui kima killa pasaqchömi yanaqinkuna pëpita mana allita parlayashqa. Tsëpitanam jutitsiyashqa. Höraqa ardëpam, pasaqnölla kumariyan (tanqariyan) y librunkunatam kacharatsiyan. Y höraqa qepampa ëwëkurmi tanqariyan y pï kanqanta rikänampaq tikraptinqa manam mëqampis musyaqtukuyantsu. Peru qanyan junaqmi mas peormanna chäkïkushqa. Internetpam amenazäyashqa . . .

Lücas karqa, ¿imataraq rurankiman?

ALLEQRAQ PENSË

Ama pensëtsu defendikïta manana puëdinqëkitaqa. Porqui mana pelyashllapam defendikïta puëdinki. ¿Imanö?

AMA CÄSUPËTSU. Bibliam kënö nin: “Upa nunaqa llapan piñakïnintam rikätsikun, peru yachaq nunaqa ushananyaqmi geniunta tsaran” (Proverbius 29:11). Mana piñakïllapa o piñakunqëkita mana rikätsikïllapa tranquïlu kaptikiqa, abusayäshoqnikikunaqa qelanäriyanqa y jaqiriyäshunkim.
MANA ALLIPAQA AMA KUTITSITSU. Bibliam kënö nin: “Pipis mana allicunata rurayäshuptiqui, ama qamqa pepaq mana allitaqa ruranquitsu” (Romänus 12:17). Mana allipa kutitsirqa mas problëmamanmi chärinki.
PROBLËMATA RIKARQA WITIKÏ. Bibliam kënö nin: “Yachaq nunaqa mana allikuna pasananta tantiyarirmi witikurin” (Proverbius 22:3). Puëdikaptinqa, problëmaman chätsishoqnikipita o ima peligrupitapis raslla witikï.
ALLI YACHËWAN CONTESTË. Bibliam kënö nin: “Shumaq contestakoqqa piñakïtam ushakäratsin” (Proverbius 15:1). Allim kanman kushi kushilla parlakunqëki. Këllaman pensari, pipis alläpa wilam këkanki nishuptikiqa ichik asikurirmi kënö nirinkiman: “Awmi, juk ishkë kïlullatapis bajarinqäqa allim kanman”.
ËWAKÏ. 19 watayoq Nöram kënö nin: “Imatapis mana contestëpa ëwakïqa poqu, sinchi y alleq tsarakoq kanqëkitam rikätsikun. Abusakoqkunaqa manam tsënö këta puëdiyantsu” (2 Timoteu 2:24).
PÏ KANQËKIMAN ALLEQ CONFIAKÏ. Kikikiman alleq mana confiakunqëkita cuentata qokurirqa, abusakoqkunaqa defendikïta mana puëdinqëkitam pensayanqa. Peru dominayäshunëkita mana permitiptikiqa, manam abusayäshunëkipaq valorninkuna kanqatsu.
PITA KARPIS WILLË. Juk profesöram kënö consejakun: “Abusayaptinqa, tsë abusakoqkunapita willakuyänanqa alläpam precisan. Tsënöpam jukkunatapis allqutsayänanta permitiyanqatsu”.

Juk jövinmi kikinman alleq konfiakurnin abusaqninta mantsakätsin — Abusakoqkunaqa manam kikinkunaman confiakuyantsu, peru qamtaqa yanapashunki kikikiman alleq confiakunqëkim.

¿MUSYARQËKIKU?

Abusakoq këqa manam maqakïllatsu, sinöqa:

Llutapa parlapëpis kanmanmi. “Manam imëpis qonqashaqtsu feyupa parlapäyämanqanta y imakunata niyämanqantaqa. Niyämanqanwanqa ni imapaqpis mana sirwinqätam sientitsiyämaq. Qaqllächö kutëkayämanqanqa manachi tsënöqa nananmantsu karqan” (20 watayoq Celine).
Pëkunanö mana kaptin despreciëpis kanmanmi. “Yanaqïkunaqa mananam pëkunawan juntu kanäta munayaqnatsu. Mikïkäyanqan mësaman witiriptïqa asientu këkaptinmi mana kanqanta niyämaq. Tsëmi entëru watapa waqarqä y japallä mikurqä” (18 watayoq Haley).
Mana allita qellqayanqampis kanmanmi. “Mana creipaqnö kaptimpis, pipaqpis juk ishkë palabrakunallatapis computadörachö mana allita qellqarir wakinkunaman apatsiqa, mana allichömi quedaratsinman o kawënintapis malograrinmanmi” (14 watayoq Daniel).

**¿MUSYANKIKU?**
¿RASUMPAKU O MANAKU?	RESPUESTAKUNA
1 Abusakoqkunaqa unë witsampitanam kayan.	1 Rasumpam. Tantiyarinapaq, Bibliam parlan nefilim nishqan nunakunapaq. Nefilim ninanqa, “ushakätsikoqkuna” o “jukkunata ishkitseqkuna” ninanmi (Genesis 6:4).
2 Abusakïqa allillam, manam imamampis chätsikuntsu.	2 Manam rasumpatsu. Mëtsikaq jövinkunam wanïta decidiyashqa abusayanqanta manana aguantar.
3 Abusakoqkunapitaqa pelyëpam defendikunantsik.	3 Manam rasumpatsu. Abusakoqkunaqa kallpasapam kayan. Pelyarnin defendikïqa manam yanapakuntsu.
4 Pitapis abusëkäyanqanta rikarqa, manam willakunëkitsu.	4 Manam rasumpatsu. Mana willakurqa abusakoqkunatam yanapëkanki. Y manam tsë problëma altsakänampaq yanapakïkankitsu.
5 Kikinkunaman mana confiakurninmi, abusakoqkunaqa puëdeq tukuyan.	5 Rasumpam. Wakinkunapita mas puëdeq kayanqanta pensarpis abusakoqkunaqa cäsi llapanmi, kikinkunaman confiakuyantsu, tsëmi alleq sientikuyänampaqqa jukkunataraq allqutsayan.
6 Abusakoqkunaqa cambiëta puëdiyanmi.	6 Rasumpam. Yanapakïta chaskirqa, kë abusakoqkunaqa pensëninkunata y rurëninkunataqa cambiëta puëdiyanmi.