¿Imanirtaq mëtsika Bibliakuna kan?

¿Imanirtaq mëtsika Bibliakuna kan, y imanirtaq atska idiömaman tikratsiyashqa? Tsëkunaqa, ¿Bibliata entiendinapaq yanapakunku? Imanö rurashqa kanqanta musyanqantsikmi, tsëta alleq entiendinapaq yanapamäshun.

Tsëqa pï y imë Bibliata qellqayanqanta rikarnin qallëkushun.

BIBLIA

Cäsi llapan Bibliakunaqa ishkëman rakishqam kayan. Punta kaqqa 39 librukunayoqmi, tsëkunaqa Diospa ‘sagrädu willakïninkunam’ kayan (Romänus 3:2). Diosqa 1100 watakunanö Palabranta qellqayänampaqmi, santu espïritunwan sirweqninkunata yanaparqan. Tsëqa karqan 1513 wata Jesus manaraq shamunqampita, 443 wata Jesus manaraq shamunqanyaqmi. Kë librukunataqa masqa qellqayarqan hebreu idiömachömi, tsëmi Hebreu Idiömachö Qellqayanqan Diospa Palabran nishpa reqintsik. Jinamampis, Antïguo Testamentu nirpis reqiyanmi.

Juknin kaqqa 27 librukunayoqmi, jina tsëkunapis ‘Diospa palabranmi’ kayan (1 Tesalonicensis 2:13). Diosqa 60 watakunanö tsë librukunata qellqayänampaqmi, Jesucristupa wakin qateqninkunata santu espïritunwan yanaparqan. Tsëqa karqan 41 wata Jesus shamunqan witsampita, 98 wata Jesus shamunqan witsankunayaqmi. Këtaqa masqa qellqayarqan griëgu idiömachömi, tsëmi Griëgu Idiömachö Qellqayanqan Diospa Palabran nishpa reqintsik o Mushoq Testamentu nirpis.

Bibliaqa 66 librukunayoqmi, y tsëchöqa Diospa willakïninkunam këkan. Tsëqa ¿imanirtaq mëtsika idiömaman Bibliata traduciyarqan? Imarëkur rurayanqanta rikärishun.

• Nunakuna mas parlayanqan idiömachö Bibliata leyiyänampaq.

• Biblia copiaqkuna pantayanqankunata altsayänampaq, y qallananchönölla kanampaq.

• Nunakuna kanan witsan parlayanqanmannö kanampaq.

Ishkë Bibliata traduciyanqanchö, imanö këkunata cuentaman churayanqanta yachakurishun.

GRIËGU IDIÖMACHÖ SEPTUAGINTA

Jesus shamunampaq 300 watakunanö pishikaptinmi, alläpa yachaq wakin judïukunaqa, Hebreu Idiömachö Qellqayanqan Diospa Palabranta griëgu idiömaman traducir qallëkuyarqan. Këtam griëgu idiömachö Septuaginta nishpa reqiyarqan. ¿Imanirtaq kë Bibliata traduciyarqan? Tsëtaqa rurayarqan, tsë witsan griëgu idiömata parlaq judïukuna “santu qellqashqakunata” entiendiyänampaqmi (2 Timoteu 3:15).

Septuaginta nishqan Bibliaqa millonyëpayan mana judïu nunakunatapis, Diospa Palabrampita yachakuyänampaqmi yanaparqan. ¿Imanötaq mana judïu kaqkunata yanaparqan? Wilbert Howard profesormi kënö nirqan: “2000 watakunanönam pasarishqa, tsë Bibliata Iglesia Cristiäna nishqan religionchö utilizar qallayanqampita. Yachatsikoqninkunaqa Diosta adorayänan wayikunachömi, Jesucristu Diospa Akrashqan kanqanta ‘qellqarëkaqkunawan rikätsikuyarqan’” (Hëchus 17:3, 4; 20:20). Frederick Bruceqa, tsërëkur judïukuna “Septuaginta Bibliapita yachakïta mana munayanqantam” nirqan.

Griëgu Idiömachö Qellqayanqan Diospa Palabranta Jesuspa qateqninkuna chaskiyanqanmannömi, Hebreu Idiömachö Qellqayanqan Septuaginta nishqanman churarëkäyarqan. Y tsënöpam kanan witsan katsinqantsik Bibliaman tikrarirqan.

LATIN IDIÖMACHÖ VULGATA

Tsëpita 300 watakunanö pasariptinmi, alläpa yachaq Jerönimuqa latin idiömachö Bibliata qellqar usharirqan. Tsëtam latin idiömachö Vulgata nishpa reqiyarqan. Latin idiömachö Bibliakuna këkaptinqa, ¿imanirtaq juk kananraq precisarqan? Jerönimuqa “mana alli traduciyanqanta, pantayanqankunata, yapayanqankunata y jorqayanqankunatam” altsëta munarqan, tsëtam The International Standard Bible Encyclopedia nishqan libru willakun.

Jerönimuqa Bibliaman mana allikunata churayanqankunatam altsarqan. Tsënö kaptimpis, Catölica religionqa mëtsika pachak watakunapam Vulgata nishqanllata utilizäyänampaq nirqan, y tsëta ruranqanqa alläpa mana allim karqan. Tukï cläsi nunakuna Bibliata entiendiyänampaq yanapakunampa rantinmi, Vulgataqa ni ichikllapis yanapakurqannatsu. Porqui tiempu pasanqanmannömi, latin idiömataqa parlayaqnatsu.

JUK IDIÖMAKUNAMAN BIBLIATA TRADUCIYAN

Tsëkuna pasakïkaptimpis, mas idiömamanmi Bibliata traduciyarqan. Jukqa alläpa reqishqa siriäcu idiömachö Peshitta nishqan Bibliam karqan, tsëta jorqayämunqampitaqa 1600 watakunanönam pasarishqa. Llapan nunakuna entiendiyanqan idiömachö Diospa Palabran kanampaqmi imëkata rurayarqan, tsëpitaqa 600 watakunanam pasarishqa.

600 watakunanam pasarishqa, Inglatërra nacionchö John Wyclef nuna inglesta parlaq tukï cläsi nunakunapaq Bibliata traducir qallanqampita. Tsëtaqa rurarqan, Biblia qellqarëkanqan idiömata tsë nunakuna mana entiendiyaptinmi. Euröpapa nacionninkunachö parlayanqan idiömakunaman Bibliakunata traduciyänampaqmi, Johannes Gutenberg nuna ruranqanqa yanapakurqan.

Ingles idiömachö mëtsika Bibliakuna yurir qallëkamuptinmi, tsë asuntupita musyaq nunakunaqa juk idiömallachö atska Bibliakuna kananqa mana precisanqanta niyarqan. 300 watakunanönam pasarishqa, John Lewis nuna kënö ninqampita: “Imëka nunakuna awkinyäyanqannömi idiömakunawampis pasakun y mana entiendipaqnönam tikrarin. Tsërëkurmi nunakuna parlayanqan idiömachö Biblia kanampaqqa, unë traduciyanqan Bibliakunata yapë revisayänan alläpa precisarqan”.

Kanan witsan Bibliata traduceqkunaqa, unë witsan traduciyanqankunata mas fäcilmi revicëta puëdiyan. Porqui kananqa Bibliata qellqayanqan idiömata masnam entiendiyan, y unë witsanchö qellqayanqankunata tariyanqankunam tsëta rurayänampaq yanapakun. Tsëmi yanapakushqa, Diospa Palabrampa yachatsikïninta mas alli entiendiyänampaq.

Atska Bibliakuna kanqanqa alläpam yanapakun, peru wakintaqa alliraqmi rikänantsik leyinapaq.a Diosnintsikta kuyarnin Bibliakunata rurayämuptinqa, tsë rurayanqankunaqa allipam yanapamantsik.