¿Musyarqëkiku?
¿Imanötan ushakashqa Babiloniachö tariyanqan ladrïllu y imanö rurayanqanqa Biblia ninqanqa rasumpa kanqanta rikätsikun?
UNË kaqkunata estudiaqkunam unë ushakashqa Babilonia markachö oqtirnin tariyashqa wayikunata rurar utilizäyanqan mëtsika ladrïllukunata. Robert Koldeweymi willakun, ladrïllutaqa markapa amänunchö hornuta rurëkur rupatsiyanqanta y tsë hornutaqa ladrïllupaq allpa kanqan sitiuchö y rupatsiyänampaq mëtsika plantakuna kanqan sitiuchö rurayanqanta.
Unë qellqayanqankunachömi rikätsikun, Babiloniachö autoridäkunaqa tsë hornukunachö nunakunatapis rupatsiyanqanta. Torontu markachö këkaq juk universidächömi profesor Paul-Alain Beaulieu trabajan, pëqa unë Asiria y Babilonia imanö kanqantam yachatsikun. Tsë profesormi kënö nin: “Babiloniukunapa mëtsika documentunkunam [...] willakun, munayanqanta ruraq nunakunata y imapis sagrädu këkaptin mana kaqpaq churaq nunakunata rupatsiyänampaq gobernanti mandakunqanta”. Nabucodonosor gobernanqan witsanchö qellqayanqan juk documentum kënö nin: “Ushakätsiyë, rupatsiyë, […] cocinërukunapa hornunman […], qoyänampaq o qoshninampaq ninaman jitarkuyë. Nina chipyëpa ushakätsitsun”.
Tsë documentukunam Bibliata leyeqkunataqa pensatsin Daniel librupa 3 kaq capïtulun willakunqannölla kanqanta. Daniel librupa 3 kaq capïtulunqa willakun örupita jatun monumentuta rurëkatsir Düra pampaman Nabucodonosor churatsinqantam. Y kiman hebreu jövinkuna Sadrac, Mesac y Abednëguqa tsë monumentuta adorëta mana munayanqantam. Y alläpa cölerarnin Nabucodonosor, “qanchis kuti mas hornuta achachätsiyänampaq” mandakurqan y tsë jövinkunata “achachëkaq hornuman” jitarkuyänampaq kaqtam nirqan. Y Diospa juk angelninmi tsë kiman jövinkunata salvarqan (Dan. 3:1-6, 19-28).
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Nabucodonosorpa jutin qellqarëkaq ladrïllu.
Babiloniachö tariyanqan ladrïllukunachö qellqarëkaqkunaqa Bibliaman mas confiakunapaqmi yanapamantsik. Mëtsika ladrïllukunachömi gobernanti alabakunqanta qellqayanqan këkan. Juk ladrïlluchömi kënö nin: “Noqa Nabucodonosormi, Babiloniapa gobernantin kä […]. Noqam kë palaciuta ruratsirqö, këchö mandakur kanäpaq […]. Këchömi noqapita yureq kastäkuna imëyaqpis gobernayanqa”. Tsënö ninqanqa Daniel 4:30 textuchö ninqanwanmi igualan, tsëchömi gobernanti Nabucodonosorqa alabakurnin kënö nin: “Noqam poderyoq kar, Jatun Babilonia markata ruratsirqö këchö palaciu wayi kanampaq. Tsënöpam poderyoq kanqäta musyayan”.