Cristiänunö Kawakunapaq y Yachatsikunapaq reunionchö yachakunapaq këkunata leyishun
JULIU 4-10
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 SAMUEL 18, 19
“Barziläiqa humildim karqan”
Edäyashqa cristiänukuna, Jehoväqa manam rurayanqëkita qonqëkunqatsu
Tsë markakunapita kimaq alläpa alli nunakunam cämankuna, mikïninkuna y mas wanayanqan cösaskunata apayäpurqan. Pëkunapita juk kaqqa, Barzïlai nunam karqan (2Sam. 17:27-29). Absalon wanuriptinmi, Davidqa Jerusalenta kutita puëdirqanna, tsëmi Barzïlaiqa Jordan mayuyaq yanaqarqan. Davidqa, Jerusalenta pëwan ëwanampaq y mikïnimpis mana faltatsinampaq kaqtam nirqan. Peru Barzïlaiqa kapoqyoq nuna karmi, tsëkunata wanarqantsu (2Sam. 19:31-33). Alli nuna kanqanrëkur y atska watapana kawashqa karnin alli consëjukunata qokïta puëdinqanrëkurchi, Davidqa alläpa valorarnin Jerusalenta apëta munarqan. Y Barzïlaipaqqa, palaciuchö tärë y trabajëqa alläpa kushikïpaqchi kanman karqan.
Edäyashqa cristiänukuna, Jehoväqa manam rurayanqëkita qonqëkunqatsu
Tsënö kaptimpis, Barzïlaiqa humildi y mëyaqlla rurëta puëdinqantam alleq musyarqan. Tsëmi Davidta nirqan, 80 watayoq karnin “allita o mana alli kaqta cuentata qokïta” manana puëdinqanta. Barzïlaiqa mëtsika watapana kawashqa karchi yachaq nuna karqan. Jina rey Rehoboamta consejaq “edäna nunakunanöchi”, pëpis alli consëjukunata qokïta puëdeq (1Rëy. 12:6, 7; Sal. 92:12-14; Prov. 16:31). Tsëqa, ¿imanirtaq “allita o mana alli kaqta cuentata qokïta” manana puëdinqanta nirqan? Itsa tsëtaqa nirqan, edäna nuna karnin y qeshyapäkurnin. Jina mikunqampa y upunqampa gustunta manana tarinqanta y manana wiyëta puëdinqantam nirqan (Ecl. 12:4, 5). Tsërëkurmi Davidta consejarqan Kimham jutiyoq jövinta Jerusalenta apanampaq, itsa tsë jövinqa Barzïlaipa tsurin karqan (2Sam. 19:35-40).
Problëmakunapa pasëkarpis puëdintsikmi humildilla këta
¿Imanirtaq Barzïlaiqa chaskikurqantsu David ninqanta? Manam carguyoq këta mana munartsu o tranquïlu kawakïta munartsu, sinöqa humildi karninmi. Pëqa, kawënin cambiashqana kanqanta y unënöqa manana rurëta puëdinqantam cuentata qokurqan (leyi Gälatas 6:4, 5). Noqantsikpis Barzïlainömi humildi kanantsik. Logrëta munanqantsikman yarparäkunapa rantin o wakinkunawan igualatsikunapa rantinqa, Jehoväta alleq sirwinapaqmi masqa kallpachakuntsik. Y precisaq carguyoq kanqantsikpita o mas reqishqa kanqantsikpitapis tsëmi masqa precisan (Gälatas 5:26). Humildi karninqa, Jehovä alabashqa kanampaq y wakinkunata yanapanapaqmi cristiänu mayintsikkunawan juntu trabajashun (1Corintius 10:31).
Imakunata yachakunqantsik
Kawëman chätsikoq nänipa ëqishun
19 Ima pasamanqantsik y imanö sientikunqantsik llakitsimashqaqa, Mefiböset-ta pasanqanmi yanapamäshun (2Sam. 4:4). Pëqa purita mana puëdikarpis, rey David mana alli tratanqantam aguantarqan. Mefibösetqa manam tsënö pasanqanman pensartsu llakikur kakurqan. Tsëpa rantinqa, David yanapanqanman yarpanqanmi kushishqa kanampaq yanaparqan (2Sam. 9:6-10). Tsëmi David mana alli tratëkaptimpis Mefibösetqa pëwan nï Jehoväwan piñakurqantsu. Tsëpa rantinqa, puëdinqanmannömi Davidta yanaparqan (2Sam. 16:1-4; 19:24-30). Tsëchi noqantsikta yanapamänapaq, Jehoväqa Palabran Bibliaman Mefiböset ruranqankunata churatsirqan (Rom. 15:4).
JULIU 11-17
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 SAMUEL 20, 21
“Jehoväqa alli kaqta ruraq Diosmi”
it-1-S päg. 977 pärr. 6
Gabaon
Rey Saul chipyëpa ushakätsita munëkaptimpis, gabaonïtakunaqa juk markanö mëtsika watakunapam kawar sïguiyarqan. Gabaonïtakunaqa mana allipa tratashqa kayanqanta Diosnintsik cläru rikätsikunantam pacienciawan shuyaräyarqan, tsëqa rikakärirqan David gobernanqan witsan Diosnintsik alläpa mallaqëta Israelman kima o kimsa watapa apamunqan witsanchömi. David Jehoväman mañakunqanchömi musyarirqan Israelchö yawar ramë o wanutsikuy jutsa rurakashqa kanqanta, tsëmi gabaonïtakunata qayatsirqan imata rurayänampaq kaqta musyayänampaq. Gabaonïtakunaqa clärum Davidta niyarqan ni öruwan ni qellëwan tsë pasakunqanta altsëta puëdinqanta, Ley mandakunqannöpis juk wanutsikoq nunataqa manam ni imawampis salvëta puëdiyaqtsu (Nü 35:30, 31). Jina gabaonïtakunaqa musyayarqanmi llutalla pï nunatapis wanutsita mana puëdiyanqanta. David tsë pasakunqampita imanö paganampaq kaqta niptinmi gabaonïtakunaqa Saulpa qanchis ‘tsurinkunata’ entreguëkunampaq niyarqan. Capaz Saulpa ‘tsurinkunapis’ yanapayarqan teytan gabaonïtakunata wanutsinqanchö (2Sa 21:1-9). Manam ‘mamampa o teytampa jutsampita tsurinta wanutsiyankitsu’ nir ley mandakunqanta cäsukuykäyarqantsu (Dt 24:16). Tsëpa rantinqa “pipis nuna mayinta wanutsiptinqa kikintapis wanutsiyanki” nir ley mandakunqannömi justiciata rurayarqan (Dt 19:21).
Imakunata yachakunqantsik
Anciänokunaqa kushishqa kanapaqmi yanapamantsik
14 Satanás y yanapaqninkuna tukïnöpa michakïkaptimpis, Diospa sirweqninkunaqa yachatsikur sïguikantsikllam. Wakintsikqa, Goliatnöpis mantsanëpaq jatun problëmakunatam pasarquntsik, pero Jehoväman llapan shonquntsikwan markakunqantsikrëkurmi vencirquntsik. Tsënö kaptimpis, kë mundo tukïkunata ruraptin alli tsarakunqantsikchömi, alläpa utirintsik o llakinärintsik. Tsënö sientikunqantsik höram, alläpa peligrochö tikrarintsik, porque tsë hörakunachömi mana kaq problëmakunalla ishkiratsimashwan. Tsë hörakunachö anciänokuna yanaparamashqam kushikïta taririshwan y más sinchi tikrarishwan. 65 watayoqnö juk precursöram këta nin: “Más puntallataqa mana allim sientikoq kä, y yachatsikoq yarqurqa alläpam utïkoq kä. Juk anciänom utishqa kanqäta cuenta qokurirnin, imapa pasëkämanqantapis tapuramarqan. Y shumaqmi parlakuriyarqä y Bibliachö juk willakïwanmi yanapamarqan. Consejamanqannöllam rurar qallëkurqä y alläpa allim karqan. ¡Alkäbulla këkanqanta y yanapëkamanqantaqa alläpam agradecikö!”. Noqantsikman alkäbu këkäyaq y Abisaïnöpis yanaparkamänapaq listo këkäyaq anciänokunata katsiqa juk bendicionmi.
JULIU 18-24
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 SAMUEL 22
“Jehovä yanapashunëkipaq kaqman confiakuy”
Llapanta Puëdeq karpis Jehoväqa cuentachömi katsimantsik
13 Kananqa pensarishun israelïtakunawan këkanqantsikta. Puka lamar kuchunchömi këkantsik. Faraonpa tröpankunaqa ushakätsimänapaqmi qatikämantsik, y manam mëpapis escapëta puëdintsiktsu (Ex. 14:19-22). Tsëllanam Diosnintsikqa mana pensanqantsikta ruraramun. Pukutënintam qepantsikman churaramun y faraonpa tröpankunatam tsaparin. Pëkunaqa ampichömi quedariyan, peru noqantsikqa Jehoväpa atsikyaq ninanwanmi aktsichö këkantsik. Tsëpitanam Moisesta rikärintsik lamar kaq lädunman makinta pallarkoqta, y tsënam fuerti vientu shamurnin lamarta ishkëman rakirin y chowpimpam anchu näni kichakärin. Y noqantsiknam familiantsikkunawan, animalnintsikkunawan y wakin israelïtakunawan tsë kichakashqa nänipa ordenädu ëwar qallëkuntsik. Tsëpitanam cuentata qokurintsik tsë nänipa ëwarninqa mana lutskakanqantsikta ni mana undikanqantsikta, sinöqa tsaki y chukru patsa kanqanta. Tsëmi fäcil-lla ëwëta puëdintsik y purïta alläpa mana puëdeqkunapis llapantsikmi tsimparintsik.
14 Tsënam orgullösu y mana cäsukoq faraonqa qatimarnintsik lamarman yëkaramun (Ex. 14:23, 26-30). Y Moisesnam lamar kaq läduman makinta yapë pallarkun. Y tsënam nänipa ishkan lädunchö mëtsikasaq qaqanö këkaq yakuqa raslla kutir qallëkun y tinkurirmi chipyëpa pashtarin. Faraonwan tröpanqa manam ni imanöpapis salvakïta puëdiyannatsu (Ex. 15:8-10).
15 Israelïtakunata imanö salvanqanmi rikätsimantsik, Jehoväqa imatapis ordenädu ruraq kanqanta. Tsëmi yanapamantsik noqantsikpis següru sientikunapaq (1 Cor. 14:33). Jina rikätsimantsikmi üshankunata alläpa kuyaq mitsikoqnö kanqanta, y wananqantsikkunachö yanapamanqantsikta. Jehoväqa kawëkaqtam katsimantsik y chikimaqnintsikkunapitam tsapämantsik. Tsëta musyanqantsikmi kë mana alli tiempuchö kushishqa kawakunapaq yanapamantsik (Prov. 1:33).
Jehoväqa mana jaqikoq y perdonakoqmi
3 Mana jaqikoq këqa kuyanëpaqmi, y tsëtaqa rikätsikuntsik shonqupita patsë kuyakoq y imëpis mana jaqikoq karninmi. Juk mana jaqikoq nunaqa, manam höra hörallatsu kuyakïninta rikätsikun, sinöqa pitapis o imatapis kuyarninqa, sasa o aja tiempukunapa pasëkarnimpis manam jaqikuntsu. Jehoväqa “Mana Jaqikoqmi”, y pënöqa manam pipis kantsu (Apoc. 16:5, NM).
4 ¿Imanötaq Jehovä mana jaqikoq kanqanta rikätsikun? Pëqa manam imëpis sirweqninkunataqa jaqintsu. Jehovä tsënö kanqanta juk rikätsikoqqa rey Davidmi karqan (leyi 2 Samuel 22:26). Davidqa, clärum rikarqan Dios mana jaqikoq kanqanta, porqui pusharqan, mana allikunapita tsaparqan y mëtsika pruëbakunapitam librarqan (2 Sam. 22:1). ¿Imanirtaq Davidta Jehovä jaqirqantsu? Porqui kikin Davidmi “mana jaqikoq” karqan. Mana jaqishpa sirweqninkunataqa Jehovä alläpam valoran, tsëmi imëpis jaqintsu (Prov. 2:6-8).
Imakunata yachakunqantsik
‘Umilde gollmi shongowan’ portakushun
7 Jehová tsënö humilde kanqanqa, Davidtam chipyëpa pensatsirqan. Tsëmi kënö nir cantarqan: “Qammi salvakoq escüdota qomanki, y humilde kënikim jatunyätsiman” (2 Sam. 22:36). Davidqa pensarqan Jehoväpa markanchö jatun cargonkuna kapunqanqa Diosnintsik humilde kanqampita o kuyakoq karnin shumaq tratanqampita kanqantam (Sal. 113:5-7). Y noqantsikwampis tsënöllam ruran. Rasumpa kaqchöqa Jehovällam yanapamarquntsik imanö kanapaq, imatapis ruranapaq y ima cargoyoq kanantsikpaqpis (1 Cor. 4:7). Tsëqa, ¿imanirtaq ‘umilde gollmi shongowan’ portakoq kaq “mas mandacugga canga”? Jehoväpa más kuyashqa sirweqnin këman chaptinmi (Luc. 9:48, NTCN). Tsëpaq maslla yarpachakurishun.
JULIU 25-31
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 2 SAMUEL 23, 24
“¿Jehoväta sirwinëkipaq kallpachakuykankiku?”
it-1-S päg. 174
Arauna nuna
Biblia willakunqannöpis Arauna nunaqa grätisllam Davidta entreguëta munarqan ëranta, sacrificiuta kayayänampaq törukunata, qerukunata y maskunatapis, peru Davidqa paganampaqmi nirqan. 2 Samuel 24:24 textuchömi nimantsik ërapita y törukunapita cincuenta siclu qellëta David pagakunqanta. Peru 1 Crönicas 21:25 textuchöqa nimantsik seiscientus örupita qellëta tsë ërapita David pagakunqantam. Segundo de Samuel libruta qellqaqqa parlëkarqan altar rurakänampaq kaq ërata y sacrificiuta rurayänampaq törukunata David rantinqanllapaqmi. Peru Primëru de las Crönicas libruta qellqaqqa parlëkarqan altarta rurayänampaq ërapaq, sacrificiupaq, törukunapaq y tsëchö templuta rurayaptin gastukunapaqmi (1Cr 22:1-6; 2Cr 3:1). Templuqa alläpa jatunmi karqan, tsëchi seiscientus örupita qellëqa karqan tsë templu rurakänampaq kaq sitiupa chanin y manam qallananchö juk altarta David ruranqan sitiupa chanintsu.
‘Rasonpa caqllata yachatsicoq leypita’ yachakunqantsikkuna
8 Höraqa kikinkuna munayanqampitam Jehoväpaq sacrificiokunata rurayaq. ¿Imanirtaq tsëta rurayaq? Itsachi Jehoväta agradecikurnin, o wakin sacrificiokunata rurayanqannöpis, pëpa rikëninchö alli këta munar. Imanö kaptimpis, manam sasatsu kanan karqan alli animalta akrëkur apayänanqa. ¡Shonqunkunapita patsëmi más allin kaqta qoyaq! Kanan witsanqa manam unë Leykuna mandakunqannönatsu sacrificiokunata rurantsik. Tsënö kaptimpis, sacrificiota ruraq cuentam shonquntsikpita patsë tiempontsikta, kallpantsikta y kapamanqantsikkunata Jehoväta qontsik. Apóstol Pablum nirqan Jehová awnimanqantsikkunapita ‘pitapis metapis willar’, ‘allicunata rurar’ y ‘capamanqantsiccunawan jucnintsic jucnintsic yanapanacur’, Diosta kushitsinqan sacrificiokunata rurëkanqantsikta (Heb. 13:15, 16). Imanö shonquntsikwan tsëkunata ruranqantsikmi rikätsikun noqantsikrëkur ruramunqankunapita y qomanqantsikkunapita imanö agradecikunqantsikta. Rikanqantsiknöpis, Diospa kaqtaqa ruranantsik pëta kushitsinantsikrëkurmi, unë witsan kikinkunapa munëninkunapita Diospaq sacrificiokunata rurayanqannö.
Imakunata yachakunqantsik
w05-S 15/5 päg. 19 pärr. 6
Segundo de Samuel librupita yachakunapaq
23:15-17. Davidqa alläpam respetaq vïdantsikpaq y yawar asuntupaq Diosnintsik mandakunqan leykunata. Tsëmi Davidqa kima o kimsa valienti soldädunkuna vïdankunata peligruman churar apapuyänqan yakuta upurqantsu. Noqantsikpis Davidnömi Diosnintsik llapan mandakunqankunata respetanantsik.
AGOSTU 1-7
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 1, 2
“Mana allita ruranqëkikunapita yachakuy”
it-2-S päg. 910 pärr. 2
Salomon
Guihönchö waqrapita trompëtata tocayaptinmi tsë amänunllachö nunakuna qayëkachar kënö niyarqan: “¡Vïva! ¡Kananqa Salomonnam gobernamaqnintsik!”. Tsënam Adonïas Salomonta wanutsiyänampaq qayatsinqan nunakunaqa alläpa mantsakarnin qeshpir ëwakuyarqan. Peru Salomonqa manam wanutsita munaq nunakunata wanutsita munarqantsu, tsëpa rantinqa Israelta gobernanqan tiempu llapankuna yamë kawakuyänantam ashirqan. Sitsun David ëwanman karqan Adonïasta wanutseq, tsëqa capaz wanunman karqan. Adonïasqa Salomon wanutsinanta mantsarmi altarpa waqrampita tsarakushqa shëkarqan yanapakuyta ashirnin, tsëmi Davidqa mandakurqan nöpanman Adonïasta apayämunampaq. Salomonqa Adonïasta nirqan ima mana allitapis mana rurashqa kaptinqa imapis mana pasanampaq kaqtam, tsëpitanam wayinta ëwakunampaq dejarirqan (1Rë 1:41-53).
it-1-S päg. 55
Adonïas
Tsëpita papänin David wanuskiptinnam Adonïasqa Bat-sëbata rogakurqan Davidta atiendeq shipash Abisagwan Salomon casëkatsinampaq. Adonïasqa kënömi nirqan: “Musyashqëkinöpis llapan Israel nunakunam yarpäyarqan noqa rey kanäpaq kashqanta”, tsënö ninqanwanmi rikätsikurqan rey kanampaq Salomonta Dios akrashqa këkaptimpis kikin rey këta munanqanta (1Rë 2:13-21). Capaz rey kanampaq mana churayanqampita vengakurnin Abisagwan casatsiyänampaq mañakurqan, y rey këta munanqanqa imëka ninanömi shonqunchö këkarqan. Tsë tiempu costumbrinkunaqa rikätsikoq juk rey wanuptinqa tsurinkunapita rey kanampaq akrashqa kaqpaqmi reypa viudan y concubïnankuna quedakoq (rikäri 2Sa 3:7; 16:21). Tsënömi Salomonqa entiendirqan wawqin Adonïas mañakunqanta, tsëmi Benäyata mandarqan Adonïasta wanutsinampaq (1Rë 2:22-25).
Imakunata yachakunqantsik
w05-S 1/7 päg. 30 pärr. 1
Primëru de los Rëyes librupita yachakunapaq
22:37, 41-46. ¡Dios mandamanqantsikkunata mana wiyakur, y imapis mana pasamänapaq kaqta pensarqa mana allichömi ushashun! ‘Kawëman chätsikoq llanu nänipita’ yarqurqa alläpa mana allichömi ushayanqa (Mateu 7:14).
AGOSTU 8-14
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 3, 4
“Yachëyoq këqa örupitapis mas mejormi”
Alli rurëninkunata qatishun y ama mana alli kaqkunataqa
4 Gobernar qallanqan witsanmi, Jehoväqa Salomonta suëñïninchö yuripurqan y munanqanta mañakunampaqmi nirqan. Alläpa yachaq mana kanqanta musyarmi, yachëyoq këta mañakurqan (1 Reyes 3:5-7; lei 1 Reyes 3:8, 9). Diosqa alläpam kushikurqan kapoqyoq këpaq y reqishqa këpaq mana mañakunqanta, tsëmi imëkawan bendecirqan y ‘huk alli yachaq y käyikoq shonqun’ qorqan (1 Rey. 3:10-14). Jesus rikätsikunqannöpis, Salomonpa yachaq kënintaqa Seba marka reynapis wiyarqanmi, tsëmi rasumpa yachaq kanqanta musyëta munar, karu markapita këkarpis Salomon rikaq ëwarqan (1 Rey. 10:1, 4-9).
5 Kanan witsankunaqa manam huk milagrowantsu yachaq tikrarishun. Rasun kaqchöqa, Jehová yachëta qokunqantam Salomonqa nirqan, tsënö karpis, tarinarëkur cada uno ‘rinrintsikwan yachëta wiyakunapaq, alli kaqman shonquntsikta churanapaqmi’ nirqan. Hinamampis sinchikurlla Diospita shamoq yachëta tarinapaq kaqtam nirqan, tsëmi, “mañakuptiki”, “ashiptikiqa” y “imëpis ashiptikiqa” nir qellqarqan (Pro. 2:1-6). Rikärinqantsiknöpis tsëtaqa tarinantsikmi y puëdentsikmi tarita.
6 Tsëmi kënö tapukunantsik: “¿Salomon ruranqantaku qatikä y pënöllaku Diospa yachëninta kuyä?”. Kanan witsankuna trabajo tarinan sasa kaptinmi, trabäjota y qellëta ashillachö pï mëpis kakuyan, tsënö karmi, ëka tiempo y imata estudiayänampaqpis yarparäkuyan. ¿Tsënöllaku noqantsik y familiantsikpis pensan? ¿Imatapis akrar rikätsikuntsikku Diospa yachëninta kuyanqantsikta y tsëta imëpis ashikanqantsikta? ¿Imëkatapis haqirirku Diospa yachënimpita más yachakïta tïrantsik? Pëpa yachëninta tari y ninqannölla kawënintsikchö rurëqa manam imëpis ushakanqatsu. Tsënö ruraqtam Salomon këta nin: “Tsënö karqa musyankim alli kaq rurëta, alli juicioyoq këta y rasun kaq rurëta, tsë llapanmi alli kaqqa” (Pro. 2:9).
Imakunata yachakunqantsik
w98-S 1/2 päg. 11 pärr. 15
Jehoväqa, conträtuta patsätseq Diosmi
15 Jehoväqa Abrahanta äninqannömi mirëninkunata bendicirqan juk nacionnö patsakashqa kayanqanchö. 1473 wata J.m.Sh. Moises wanuriptinmi Josuëqa israelïtakunata yëkatsirqan Jehovä äninqan Canaan markaman. Jehovä Abrahanta äninqanqa cumplikarqan Canaan markachö, cada kasta israelïtakuna chakrankuna rakipanakuyänqanchömi. Israelïtakuna llapanchö wiyakuyaptinqa, Jehoväqa chikeqninkunata ushakätsiyänampaq äninqantam cumplirqan. Tsënömi pasakurqan David Israel nacionta gobernanqan witsampis. Davidpa tsurin Salomon Israel nacionta gobernanqan witsanmi, Abrahanwan Jehovä conträtuta ruranqan kima o kimsa kaq cumplikarqan. “Judachö täraq y Israelchö täraq nunakunaqa lamar kuchunchö aqushanöraq yupëtapis mana puëdipaqmi kayarqan. Atskaq kayaptinpis mikuyänanpaqwan upuyänanpaq atska atskam kayäpurqan. Tsëmi llapanpis kushishqa kawakuyaq” (1 Rëyes 4:20).
AGOSTU 15-21
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 5, 6
“Templutaqa rurayarqan llapan shonqunkunawanmi”
w11-S 1/2 pärr. 15 pärr. 5
¿Musyarqëkiku?
Lïbanupita cedrutaqa alläpam munayaq shumaq kanqampita, pukutanqampita o mushkunqampita, alli fuerti kanqampita y imëka kurupis ras mana ushakätsinqampita. Tsëmi Salomonpis utilizëta munarqan lïbanupita cedru qeruta templuta ruranampaq. Kanan tiempuqa lïbanuta chipyëpa tsapaq cedrukunapitaqa juk ishkëllanam këkäyan.
it-1-S päg. 451
Cedru
Kë qerutaqa alläpam utilizäyaq, tsëmi mëtsikaq nunakuna cedru qeruta roqurnin y aparnin trabajayaq, y Mediterraneu lamar kuchumpam Tïru o Sidon markayaq apayaq. Capaz Jöpi markayaq tsë qerukunataqa juntëkur lamar kuchumpa apayaq. Y tsë markapitaqa patsapanam Jerusalenyaq apayaq. Kë llapanqa rurakarqan Salomon Hiranwan conträtuta rurayanqanmannömi (1Rë 5:6-18; 2Cr 2:3-10). Mëtsika cedru qerutam Israelmanqa chätsiyarqan, tsëmi niyarqan Salomon gobernanqan witsanqa cedru qeruqa mëtsika atska sicömoru qerunö kanqanta (1Rë 10:27; rikäri Isa 9:9, 10).
it-2-S päg. 1097 pärr. 4
Templu
Templuta rurayanqan trabäjukunapaqmi Salomonqa Israelpita 30.000 nunakunata juntarqan. Y 10.000 nunakunatam trabajayänampaq cada killa mandarqan Lïbanuta, tsënöpam cada grüpu ishkë killa jamayaq (1Rë 5:13, 14). Y 70.000 juk nacionpita nunakunatam cargata apayänampaq juntarqan y 80.000 nunakunatanam qeruta roquyänampaq (1Rë 5:15; 9:20, 21; 2Cr 2:2). Y nunakunata trabajätsiyänampaqmi 550 mandakoqkunata churarqan, y 3.300 nunakunatanam mandakoqkunapa yanapaqnin kayänampaq churarqan (1Rë 5:16; 9:22, 23). Këkunapitaqa capaz 250 israelïtakuna kayarqan, y 3.600 Israel nacionchö kawaq juk nacion nunakuna kayarqan (2Cr 2:17, 18).
Imakunata yachakunqantsik
g-S 5/12 päg. 17, recuadru
Diosnintsik musyatsikunqankunata willakoq librum Bibliaqa. 1 kaq
IMA FËCHAKUNACHÖ IMAPIS PASAKUNQAN BIBLIACHÖ QELLQARËKAQKUNA
Ima watachö o ima killachö imapis pasakunqampaq Bibliachö qellqarëkanqanqa alläpam yanapamantsik, jukllëllata rikärishun 1 Rëyes 6:1 textuchömi willakun rey Salomon ima watachö Jerusalenchö templuta rurar qallanqanta. Kënömi nin: “Chusku wata Israel nacionpa reynin këkarmi Salomónqa Zif killachö TEYTA DIOSPA wayinta sharkatsir qallëkurqan. Tsë killaqa wata qallëkunanchö ishkë kaq killam karqan. Tsë watawanqa Israel nunakuna Egiptupita yarqayämushqan chusku pachak puwaq chunka (480) watatanam cumpliriyarqan”.
Bibliam willamantsik chusku watapana Salomon Israelta gobernëkanqanta 1.034 wata J.m.sh. Y 479 watata qepaman yupashqaqa chanqa 1513 J.m.sh. watamanmi, tsë watam israelïtakuna Egiptupita yarqayämurqan.
AGOSTU 22-28
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 7
“¿Ishkë jatusaq columnakunaqa imatatan rikätsikun?”
w13-S 1/12 päg. 13 pärr. 3
‘Jirkakunapitam cobrita jipimunki’
Jerusalenchö templuta ruranampaqqa rey Salomonqa mëtsika cobritam utilizarqan. Templu rurëchö utilizäyanqantaqa pullan mastam David juntarqan Siria nacionta guërrachö ganarir (1 Crönicas 18:6-8). Sacerdötikuna makinkunata awikuyänampaq lamar jutiyoq tïnatam Salomon ruratsirqan, kë tïnaqa 66.000 litrutanö yakutam tsaraq y 30 tonelädasnömi lasarqampis (1 Rëyes 7:23-26, 44-46). Jinamampis templupa yëkunanchömi shäritsiyarqan ishkë jatun columnakunata. Tsë columnapa altunqa 8 metrusmi medirqan y 1,7 metrusmi medirqan jiruroqninqa y columnakunapa adornunkunaqa 2 metrusnö altu y uchkuyoqmi kaq y paredninqa o perqanqa 7,5 centïmetrusmi medirqan (1 Rëyes 7:15, 16; 2 Crönicas 4:17). Alläpa espantakïpaqmi këkunata rurayänampaq tsëtsika cobrita utilizäyanqanman pensëqa.
it-1-S päg. 361
Boaz, II
Juk kaq cobripita rurashqa jatun columnaqa norti kaq lädupam karqan, Salomon ruranqan templupa punkun kaqpa. Boazmi jutin churayarqan y tsëqa “Kallpanwan” ninanmi. Sur kaq läduchö këkaq columnapaqqa jutin churayarqan Jakinmi y tsëqa ‘Pë Jehovämi alli patsakätsin’ ninanmi. Ishkanta derëchapita izquierdaman juntarkur leyiyaptinqa kënömi neq: ‘Pë Jehovämi alli patsakätsin [templuta] kallpanwan’ (1Rë 7:15-21; CAPITEL neqta rikäri).
Imakunata yachakunqantsik
it-1-S päg. 282
Bañatsi, bañakuy
Jehovä Diosnintsikta limpiu shonquntsikwan adoranapaqqa cuerpuntsikpis limpium kanan. Carpa wayichö sirweqkuna y templuchö sirweqkunapis tsëtam cläru rikätsikuyänan karqan. Diosta adorana carpa wayichö sirwir qallayänampaqmi, sacerdötikunapa mandaqnin Aaron y wamrankuna puntataqa bañakuyarqan sacerdötipaq tünikankunata churakuyänampaq (Ex 29:4-9; 40:12-15; Le 8:6, 7). Sacerdötikunaqa chakinkunata y makinkunata awikuyänampaqqa utilizäyarqan carpa wayipa patiunchö cobripita rurashqa jatun lavatoriutam, y Salomon ruratsinqan templuchöqa utilizäyarqan lamar niyanqan broncipita rurashqa jatun lavatoriuchö winarëkaq yakutam (Ex 30:18-21; 40:30-32; 2Cr 4:2-6). Israel nunakuna jutsankunapita perdonashqa kayänampaq sacrificiuta kayarqa sacerdötikunapa mandaqninqa ishkë kutim bañakoq (Le 16:4, 23, 24). Tsunyaqman Azazelpaq chïvuta apaq, sacrificiupaq kayayanqan animalkunata apaq, y puka wäkata campamentupita karuchö sacrificiuta rurayänampaq apaq nunakunapis, campamentuman yapë yëkuyänampaqqa bañakuyaq y röpankunatam taqshayaq (Le 16:26-28; Nü 19:2-10).
29 DE AGOSTUPITA 4 DE SEPTIEMBRIYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ | 1 RËYES 8
“Salomonqa humildim karqan jukkunapa puntanchö Jehoväman mañakur”
Bibliata leyinqantsikqa alli mañakunapaqmi yanapamantsik
9 Mañakunqantsikta Diosnintsik wiyanampaqqa, llapan shonquntsikwanmi mañakunantsik. Primëru de los Rëyes libruchömi 8 kaq capïtulunchö tarintsik 1026 wata Jesus manaraq shamuptin, Jerusalenchö templuta inaguräyaptin llapan shonqunwan Salomon Diosman mañakunqanta. Conträtu babulta Sagrädu sitiuman churariyaptinmi atskaq nunakunapa puntanchö Salomonqa Jehoväta alabarqan y Jehoväpa pukutëninmi templuman juntarirqan.
10 Salomon Diosta mañakunqanchöqa atska kuti shonqupaq parlanqanta tarintsik. Juk mañakunqanchömi Jehovälla nunapa shonqunta reqinqanta nirqan (1 Rëy. 8:38, 39). Y jutsa ruraqkuna ‘llapan shonqunkunawan’ arrepentikuyaptinqa Jehovä perdonanampaq kaqtapis nirqanmi. Israelïtakunata chikeqninkuna ushakätsita munayaptin llapan shonqunkunawan mañakur y Pëllata sirwiyaptinqa mañakuyanqanta Jehovä wiyanqanta segürum kayarqan (1 Rëy. 8:48, 58, 61). Awmi, Diosnintsikman mañakunqantsikqa shonquntsikpitam yarqunan.
w99-S 15/1 päg. 17 pärrk. 7, 8
Diosnintsikmanqa respëtuwanmi mañakunantsik
7 Nunakunapa rikëninchö o japallantsik këkarpis mañakurninqa, Biblia mandakunqannömi alläpa respëtuwan Diosnintsikman mañakunantsik (2 Crönicas 7:13, 14). Jerusalenchö templu rurëta usharatsirmi rey Salomonqa llapan israelïtakunapa puntanchö alläpa respëtuwan Jehoväman mañakurqan. Salomonqa alläpa jatun y shumaq templutam ruratsirqan, tsënöqa nanam entëru Patsachö shumaq templuqa rurakashqa karqantsu. Tsënö kaptimpis respëtuwanmi kënö mañakurqan: “¿Rasunpatsuraq kë patsaman shamïkur nunakuna täräyashqanchö tärankiman? Ciëlupis tsëtsikan jatun këkarpis manam tinkuntsu täränëkipaq. Tsënö këkaptinqa ¡imanöparaq kë ruratsimushqä templupis tinkunqa” (1 Rëyes 8:27).
8 Jukkunapa puntanchö Diosnintsikman mañakurqa noqantsikpis Salomonnömi humildi kanantsik. Mañakunqantsikqa llapanmi cläru entiendikänan y humildi kanqantsiktam voznintsik rikätsikunan. Teyta Diosnintsikman mañakunqantsikqa manam wakinkuna mantsakäyänampaq ni llutatsu kanan. Manam noqantsikta alabamänapaqtsu mañakunantsik, sinöqa Diosnintsik Jehovälla alabashqa kanampaqmi mañakunantsik (Mateu 6:5). Y imata mañakurnimpis humildi kanqantsiktam rikätsikunantsik. Humildi kar mañakurqa, manam noqantsik pensanqantsiknö imapis rurakänampaqtsu mañakushun, tsëpa rantinqa Jehoväpa munëninmannö rurakänampaqmi mañakushun. Salmus libruta qellqaqpis humildi kanqantam rikätsikurqan kënö mañakur: “¡TEYTA DIOS, salvëkalläyämë! ¡Llapan rurayashqäpis alli kananpaq yanapëkalläyämë!” (Salmus 118:25; Lücas 18:9-14).
Imakunata yachakunqantsik
it-1-S päg. 475 pärr. 4
Ciëlu
Jerusalenchö këkaq templuta ruratseq Salomonmi Diosnintsikta kënö nirqan: “Ciëlupis tsëtsikan jatun këkarpis manam tinkuntsu täränëkipaq” (1Rë 8:27). Jehovämi ciëlukunata kamashqa, tsëmi ciëlukuna mas janampa pëqa këkan, y “pëwanqa manam pipis iwalantsu. Kë patsachö këkaqkunapitapis y ciëluchö këkaqkunapitapis mas puëdiqmi këkan” (Sl 148:13). Imanömi juk nuna fäcil-lla imatapis makinwan cuartar medirin tsënöllam Jehoväpis ciëlukunata medirin (Isa 40:12). Tsënö kaptimpis, Salomon ninqanqa manam Diosnintsik juk sitiu mana täränqantatsu rikätsikun. Y manam Diosnintsikqa llapan sitiuchö o llapan nunakunachö këkanqantatsu rikätsikun. Salomonqa kënöpis nirqanmi: “Ciëluchö tärashqëkipita” wiyëkayämankim (1Rë 8:30, 39).